kimkat3811k Nant Bawddwr. Llanymddyfri. Sir Gaerfyrddin.

05-04-2023

..

Gwefan Cymru-Catalonia La Web de Catalunya i Gal·les Enwau Lleoedd Nant Bawddwr

(delwedd 7282)

.....

CYNNWYS

1/ BAWDDWR – ENW NANT YN LLANYMDDYFRI
2/ MAP
3/ RHIGWM
4/ DYFRI
5/ BAWDDWR ERS RHYW 1300
6/ JOHN LELAND...
7/ DYFRI = BAWDDWR
8/ EGERTON PHILLIMORE
9/ Siarter Llanymddyfri – “Llanymthev'ye”
10/ Llanymthevrye
11/ BAWDDWR ARALL
12/ YNGANIAD
13/ SHIT BROOK

Yr ydym yn dyfynnu rhan o’r erthygl “The Story Of The Ancient Churches Of Llandovery”. Y Parchedig Gruffydd Evans, B.D. Ficer Cydweli, Sir Gaerfyrddin. Trafodion Cymdeithas Anrhydeddus y Cymmrodorion. Sesiwn 1911-1912. Cyhoeddwyd yn 1913. Tudalennau 42-237)

Yr ydym wedi cyfieithu’r darnau yr ydym yn eu dyfynnu i’r Gymraeg.

Yn y blwch llwyd y mae’r testun Cymraeg.

.....

Yn y blwch llwyd y mae’r darnau yn y Saesneg gwreiddiol o’r erthygl

...

1/ BAWDDWR – ENW NANT YN LLANYMDDYFRI

Mae sylwadau diddorol am y nant hon mewn erthygl gan Gruffydd Evans ganrif a mwy yn ôl yn trin hanes eglwysi tre Llanymddyfri.

.....

2/ MAP



…..
3/ RHIGWM

Dywed yr awdur

(Trosiad o’r Saesneg): Mae enwau'r afonydd sy'n dyfrio iseldir Llanymddyfri wedi'u rhoi at ei gilydd yn y rhigwm dilewrych hwn:

"Brân a Gwydderig
A Thywi fynheddig
A Bawddwr fach fawlyd
Yn rhedeg drwy'r dre."

.....

(Testun gwreiddiol): The names of the rivers which water the lowland of Llandovery are strung together in the jingling rhyme

"Brân a Gwydderig
A Thywi fynheddig
A Bawddwr fach fawlyd
Yn rhedeg drwy'r dre."

...

4/ DYFRI

Mae’r awdur yn awgrymu taw “Dyfri” fu’r enw ar Nant Bawddwr yng nghanol y dre, nant sydd wedi ei gorchuddio erbyn hyn. Ai gwir hyn? Dywedir ymhellach mai “Bawddwr” oedd yr enw ar y rhan o’r nant hon a lifa o’r dre hyd at yr aber lle yr ymarllwysa i Afon Gwydderig. (Erbyn heddiw, Nant Bawddwr yw’r enw o lygad y nant yn ymyl Pen-y-gaer i lawr i’r dre, trwy ganol y dre, a hyd at ei haber).

Ymddengys mai “carthffos” yw’r ystyr.

.....

5/ BAWDDWR ERS RHYW 1300

(O’r Saesneg) Mewn Ystent am 12 Ionawr (Blwyddiaduron Edward II. Cyfrol 20. 10 Edward II. A.D. 1316-1317), dywedir wrthym bod bwrdeisiaid Llanymddyfri, ymhlith eu gwasanaethau eraill, yn gyfrifol am gludo "gwair dôl Baudour", llafur fu’n werth 12 ceiniog y flwyddyn. Mae'r Ystent yn dynodi yr adnabyddid y nant (neu ran ohoni) ar ei enw presennol mor gynnar â dechrau'r bedwaredd ganrif ar ddeg. Nid yw hyn, fodd bynnag, yn brawf na fu ddau enw arni, sef Dyfri a Bawddwr, y cyntaf yn enw gwreiddiol y nant ac yn cael ei ddefnyddio yn y dogfennau mwy ffurfiol fel y Siarter, a'r olaf yn enw gwerinol o’r ffaith bod y nant yn cael ei defnyddio fel carthffos gan drigolion y dre. Yr oedd y dre y pryd hynny'n cynyddu'n gyflym o ran ei maint... Yn y cyfnod hwn “Bawddwr” oedd Dyfri islaw'r dref yn unig.

.....

(Testun gwreiddiol) In an Extent of January 12 (Year Books of Edward II. Volume 20. 10 Edward II. A.D. 1316-1317), we are told that amongst their other services, the burgesses of Llandovery were responsible for carrying the "hay of the meadow of the Baudour", labours valued at 12d. per annum. The Extent indicates that the brook (or part of it) was known by its present name as early as the beginning of the fourteenth century. It does not, however, prove that the brook was not called by both names Devery and Bawddwr (Baw = dirt, filth), the former the original name of the stream and employed in the more formal documents like the Charter, and the latter a popular descriptive appelation derived from the stream being used as a sewer by the inhabitants of the town, which at that very period was increasing rapidly in size... At this period the Dyfri was Bawddwr only below the town.

.....

(O’r Saesneg) Dargyfeiriwyd rhan o nant Bawddwr i nant fach uwchben y Ton o’r enw Nant Oer, a gelwid yr hen ffordd a welir i'r gogledd o'r Ton a Llwynhywel yn Heol Oer.

.....

(Testun gwreiddiol) Part of Bawddwr's stream was diverted into a brooklet above the Tonn called Nant Oer, and the old road seen to the north of the Tonn and Llwynhowell was known as Heol Oer.

...

6/ JOHN LELAND

Y mae Gruffydd Evans yn dyfynnu geiriau “Hynafiaethydd y Brenin”, John Leland, yn ei “Daith yng Nghymru” (Itinerary in Wales) (1536-39)

(O’r Saesneg) “Ychydig cyn i mi ddyfod i Lanymddyfri euthum dros nant o'r enw Gwydderig, nad oedd ei chwrs yn hir, cyn dyfod i Dywi [Gruffydd Evans: yn amlwg yn gamgymeriad am Frân] nid nepell o dref Llanymddyfri. Heb fod ymhell o'r nant hon deuthum dros Afon Brân sy'n codi saith milltir i ffwrdd ac yn dod ar bwys troed Castell Llanymddyfri. A bron wrth ei ymyl, euthum dros nant fechan “Every” yn rhedeg trwy ganol tref Llanymddyfri. Felly y mae gan y Castell Afon Brân ar un ochr ac ar yr ochr arall Nant “Every”. Mae Afon Brân, ychydig o dan y Castell, ac hefyd “Every”, yn mynd i mewn i afon fawr Tywi.”

.....

(Testun gwreiddiol) Now the "King's Antiquary", John Leland, in his Itinerary in Wales (1536-39) tells his tale as follows: "A litle or I cam to Llanameueri I passid over a Brooke caullid Guitherik whos course was not long or it cam into Towe [Gruffydd Evans: evidently a slip for Bran] not far from the Toune of Llanameuery. Not far of this Brooke I cam over Brane River that riseth a xii miles of and cummith hard by the Foote of Llanameueri Castel. And even almost by hit passid over the litle Brooke of Eueri renning thoroug the middes of the Toune of Llanameueri. So that the Castel hath on one side Brane River and on the other Euery Brooke. Brane a litle beneth Castel and also Euery goith into the great river of Towe".

Saesneg Cyfoes: A little before I came to Llanymddyfri I passed over a brook called Gwydderig whose course was not long before it came into Tywi [Gruffydd Evans: evidently a slip for Bran] not far from the town of Llanymddyfri. Not far from this brook I came over the Brân River that rises 7 miles off and comes hard by the foot of Llanymddyfri Castle. And almost right by it [I] passed over the little brook of “Every” running through the midst of the town of Llanymddyfri. So that the Castle has on one side Brân River and on the other “Every” Brook. Brân, a little beneath [the] Castle, and also “Every”, goes into the great river of Tywi.

...
7/ DYFRI = BAWDDWR

(Trosiad o’r Saesneg) Bydd pawb sy'n gyfarwydd â’r ardal yn sylweddoli ar unwaith mai Bawddwr, dan felltith gan sawl un, yw “Every Brook”. Y mae rhan o'i ddyfroedd bellach wedi'i dargyfeirio'n artiffisial i Dywi uwchben y Ton, ac mae rhan ohonynt yn dal i fod yn "renning through the middes of the Toune" (rhedeg trwy ganol y dre) ond wedi'u cuddio, diolch i’r drefn, ac felly o’r golwg o Heol Dwr i’r Cae Mawr Tan Eglwys Dingat, lle mae'r nant yn tywallt ei arogl drwg i'r awyr, a'i ffrwd fudr i afon Brân.

.....

(Testun gwreiddiol): All who know the locality will at once recognize that Leland's Every Brook is the much abused Bawddwr, part of whose waters are now artificially diverted into the Tywi above the Tonn, and part are still "renning thorough the middes of the Toune" mercifully hid from sight from Heol Dwr to Cae Mawr tan Eglwys Dingat, where the brook pours its evil odours into the air, and its filthy stream into the river Bran.

.....

(Trosiad o’r Saesneg) Mae “Everi” yn “Lanameueri” Leland [enw tre Llanymddyfri yn ôl Leland] yn cynrychioli “Deverye” neu “Dyfri”; rhaid felly fod ei “Every Brook” yn cynrychioli nant a elwir hefyd “Deverye” neu “Dyfri”; ac os yw tystiolaeth yr hynafiaethwyr o unrhyw werth, nid yw yr enw “Deverye” ar nant yn y siarter bellach yn mysg y problemau sydd heb eu datrys.

.....

(Testun gwreiddiol): The Everi of Leland's Llanameueri represents Deverye or Dyfri; his Every Brook must, therefore, represent a stream also called Deverye or Dyfri; and if the antiquary's testimony counts for anything at all, the water-name Deverye of the charter is no longer amongst the problems unsolved.

.....
8/ EGERTON PHILLIMORE

(Trosiad o’r Saesneg) Dywedwyd gan Mr Egerton Phillimore, mewn llythyr at yr ysgrifennwr presenol, "Y mae Aqua de Deverye yn hollol newydd i mi, ac yn taflu goleuni hollol wahanol ar bethau. Ni all, pan y gwyddir amdano, fod yr un amheuaeth bod Leland, pan mae'n rhoi’r enw “Every” ar Fawddwr, fel y mae yn ei wneud, yn bwriadu rhoi enw o’r iawn ryw iddo".

.....

(Testun gwreiddiol): Mr. Egerton Phillimore, in a letter to the present writer, says, "Aqua de Deverye is altogether new to me, and throws an entirely different complexion on things. There can, when one knows of it be no doubt whatever that Leland, when he calls the Bawddwr, as he does, Every, was intending to give it a real name".

.....
9/ Siarter Llanymddyfri – “Llanymthev'ye”

(Trosiad o’r Saesneg): Siarter Llanymddyfri. Mae'r siarter bresennol yn dyddio o deyrnasiad Elisabeth (1590). Y mae, fodd bynnag, yn Siarter Inspeximus

[inspèximus = "yr ydym wedi archwilio" - gair cyntaf siarter yn cadarnháu grant a wnaethpwyd gan frenin gynt],

ac y mae’n diffinio, ymhlith pethau eraill, ffiniau'r dref fel ag yr oeddent yn nyddiau Rhisiart III. Yn y copi yn y Rholiau Conffyrmasiwn (31-4 Eliz., rhif 5) ysgrifennir enw'r lle yn ddieithriad yn “Llanymthev'ye”. Mae'r ddogfen yn rhoi cadarnhâd i'r Beili ac i’r bwrdeisiaid ynglŷn â’r bwrdeisi a'r tiroedd yn gorwedd ar ei hyd "ab aqua voc' [vocat] Tewye usque ad aquam de Dev'ye" [ = o'r dŵr a elwir Tewye hyd at ddŵr Dev'ye] ac ar draws "de aqua de Ffulbroke usque fossat' [fossatum] de Krenchey [Cringae?] cum p'tin' [pertinentiis] ad dict' [dictam] filam ab antiquo p'tinen [pertinentibus] [ = ... o ddŵr Ffulbroke hyd at glawdd Krenchey (Cringae?) gyda'i hawliau perthynol i'r dref honno o’r cyfnod hynaf gyda'i hawliau perthynol.”]

.....

(Testun gwreiddiol): The Charter of Llandovery. The present charter dates from the reign of Elizabeth (1590). It is, however, an Inspeximus Charter, and defines, amongst other things, the boundaries of the town as they stood in the days of Richard III. In the copy amongst the Confirmation Rolls (31-4 Eliz., No. 5) the place-name is invariably written Llanymthev'ye. The document confirms to the Bailiff and burgesses the burgages and lands lying in length "ab aqua voc' [vocat] Tewye usque ad aquam de Dev'ye" and in breadth "de aqua de Ffulbroke usque fossat' [fossatum] de Krenchey [??] cum p'tin' [pertinentiis] ad dict' [dictam ] villam ab antiquo p'tinen [pertinentibus]".

...
10/ Llanymthevrye

(Trosiad o’r Saesneg): Mae'r siarter sydd yn awr yng ngofal Clerc y Dref yn rhoi “Llanymthevrye” yn llawn, ond yn ysgrifennu enw’r nant fel hyn – “Dev'ye”. Y mae tystiolaeth y freinlen yn ei gwneud yn amlwg fod trigolion Llanymddyfri, tua diwedd y bymthegfed ganrif, yn gwybod am nant neu ddarn o ddŵr a elwid ganddynt yn “Deverye”, neu “Dyfri”.

.....

(Testun gwreiddiol): The charter now in the keeping of the Town Clerk of the Borough gives Llanymthevrye in full, but writes the water-name thus - Dev'ye. The evidence of the charter makes it plain that at the close of the fifteenth century, the inhabitants of Llandovery knew of a stream or a stretch of water which they called Deverye, or Dyfri.

.....

(Trosiad o’r Saesneg): Ac eithrio “Tewye”, nid yw terfynau’r siarter wedi'u nodi hyd yn hyn, er y dywedwyd mai “Deverye” neu “Ddyfri” yw’r nant fach sydd yn tarddu ger yr heol i Ben-y-gaer ac yn llifo tua'r dwyrain i ymuno â Brân ar derfyn dwyreiniol y fwrdeistref bresennol.

.....

(Testun gwreiddiol): With the exception of Tewye, the boundary marks of the charter have hitherto eluded identification, although it has been asserted that a streamlet springing near the road to Pen-y-gaer and flowing eastward to join the Bran on the eastern limit of the present borough, is the "Deverye” or “Dyfri.” .

...

11/ BAWDDWR ARALL

Cyfeiria Gruffydd Evans at Fawddwr arall yn Sir Fynwy (“Liber Land., p. 71”). Yn Llanfocha y mae honno. Sonir amdani mewn traethawd doethurol ar enwau lleoedd Llyfr Llan-daf (The Place-Names of the Book of Llandaf. Jonathan Baron Coe. Traethawd PhD. Prifysgol Cymru, Aberystwyth. Awst 2001).

.....

(Trosiad o’r Saesneg): Ardystiadau baudur LLch. 74. Tudalen 74 c.860 - c.930 baudur LLch. 171b. Tudalen 172 c.860 - c.930 Mae'r enw nant hwn yn digwydd fel man ar ffiniau Llanfocha... Nid oes digon o'r mannau eraill wedi eu darganfod er mwyn lleoli’n union y ffrwd hon. Elfennau: BAW + DŴR Mae cyfansoddiad o’r gair “baw” (= budreddi, dom) a “dŵr” i bob golwg yn enw posibl ar nant fach fel hon.

.....
(Mae’n debyg taw “nant leidiog, nant gorslyd” yw’r ystyr yn yr achos honno.)

.....

(Testun gwreiddiol) Attestations... This stream name occurs as a point in the bounds of Llanfocha (the same bounds are used in both charters). Too few of the other points have been identified for this stream to be identifiable. Elements BAW + DWR. A compound of baw `filth, dung' and dŵr”, seems a plausible name for a small stream such as this one...

...
12/ YNGANIAD:

Dywed Gruffydd Evans

(Trosiad o’r Saesneg): Yngenir enw nant Llanymddyfri fel Bawddwr a Bowddwr. (Mae gŵr a aned yn Llanymddyfri yn mynd dan y llysenw “Cyw Bowddwr”.)

.....

(Testun gwreiddiol): The name of the Llandovery stream is pronounced both as Bawddwr and Bowddwr. (A Llandovery born man goes by the sobriquet Cyw Bowddwr.)

.....
13/ SHIT BROOK

Y mae yn Lloegr ambell enghraifft o’r enw “*Shit Brook” neu “Shitbrook” (ac enwau tebyg eraill) am garthffos dre neu nant fudr. Maent yn cyfateb i Fawddwr.

Mae nant o’r enw Shit Brook yn Llanfaelien, sef Much Wenlock, yn Swydd Amwythig. Yn Nghaer-wysg (Dyfnaint) Shitbrook Street (Sytebrokstrete 1250) oedd hen enw Paris Street, ac y mae Chute Street yn cynnwys enw’r nant hefyd, ar ffurf lai aflednais. "Schitebroc" (shit brook) oedd enw pentref Skidbrooke ger Louth yn Sywdd Caer-lŷr, yn Llyfr Dydd y Farn y Normaniaid (1086). Y mae’r “sk-” bresennol yn dangos dylanwad iaith yr ymsedfedlwyr o Ddaniaid.

Ydy honiadau Gruffydd Evans yn iawn – mai “Dyfri” oedd hen enw Nant Bawddwr?

Ôl-nodyn: Gwelir yr enw Saesneg o’r cyfnod canoloesol “Ffulbroke” uchod. Hynny yw, Fulbrook. Mae’n enw cyffredin yn Lloegr, ond nid “full” = llawn mo hwn, ond Hen Saesneg “fûl”, Saesneg Cyfoes “foul” yw; hynny yw, nant front, nant gachlyd, nant gorslyd. Ai enw’r Saeom ar nant Bawddwr yw hwn? Neu nant arall?

.....

(Facebook 05-04-2024 wedi tynnu’r postiad bob tro i mi ei bostio ar Fforwm Enwau Lleoedd https://www.facebook.com/groups/263839124470 am eu bod yn honni taw sbam yw. Felly dyma fe ar y wefan hon.)

DIWEDD

Sumbolau:
a A / æ Æ / e E / ɛ Ɛ / i I / o O / u U / w W / y Y /
MACRONː ā Ā / ǣ Ǣ / ē Ē / ɛ̄ Ɛ̄ / ī Ī / ō Ō / ū Ū / w̄ W̄ / ȳ Ȳ /
MACRON + ACEN DDYRCHAFEDIGː Ā̀ ā̀ , Ḗ ḗ, Ī́ ī́ , Ṓ ṓ , Ū́ ū́, (w), Ȳ́ ȳ́
MACRON + ACEN DDISGYNEDIGː Ǟ ǟ , Ḕ ḕ, Ī̀ ī̀, Ṑ ṑ, Ū̀ ū̀, (w), Ȳ̀ ȳ̀
MACRON ISODː A̱ a̱ , E̱ e̱ , I̱ i̱ , O̱ o̱, U̱ u̱, (w), Y̱ y̱
BREFː ă Ă / ĕ Ĕ / ĭ Ĭ / ŏ Ŏ / ŭ Ŭ / B5236ː B5237ː
BREF GWRTHDRO ISODː i̯, u̯
CROMFACHAUː ⟨ ⟩ deiamwnt
A’I PHEN I LAWRː ∀, ә, ɐ (u+0250) httpsː //text-symbols.com/upside-down/
Y WENHWYSWEG: ɛ̄ ǣ æ

ˈ ɑ ɑˑ aˑ aː / æ æː / e eˑeː / ɛ ɛː / ɪ iˑ iː ɪ / ɔ oˑ oː / ʊ uˑ uː ʊ / ə / ʌ /
ẅ Ẅ / ẃ Ẃ / ẁ Ẁ / ŵ Ŵ /
ŷ Ŷ / ỳ Ỳ / ý Ý / ɥ
ˈ ð ɬ ŋ ʃ ʧ θ ʒ ʤ / aɪ ɔɪ əɪ uɪ ɪʊ aʊ ɛʊ əʊ / £
ә ʌ ẃ ă ĕ ĭ ŏ ŭŵ ẃ ẁ Ẁ ŵ ŷ ỳ Ỳ Hungarumlautː A̋ a̋

U+1EA0 Ạ   U+1EA1 ạ
U+1EB8 Ẹ   U+1EB9 ẹ
U+1ECA Ị   U+1ECB ị
U+1ECC Ọ   U+1ECD ọ
U+1EE4 Ụ   U+1EE5 ụ
U+1E88 Ẉ   U+1E89 ẉ
U+1EF4 Ỵ   U+1EF5 ỵ
gyn aith δ δ £ gyn aith δ δ £ U+2020 †

« »

DAGGER
wikipedia, scriptsource. org
httpsː []//en.wiktionary.org/wiki/ǣ

Hwngarwmlawtː A̋ a̋
gyn aith δ δ
…..
…..
ʌ ag acen ddyrchafedig / ʌ with acute accentː ʌ́

Ə́ ə́

Shwa ag acen ddyrchafedig / Schwa with acute

…..
…..
wikipedia,
scriptsource.[]org
httpsː//[ ]en.wiktionary.org/wiki/ǣ

---------------------------------------
Y TUDALEN HWN: www.kimkat.org/amryw/1_enwau/enwau_lleoedd_cymru_bawddwr_3811k.htm

---------------------------------------
Creuwyd: 05-04-2024
Adolygiad diweddaraf:
Delweddau:
Ffynhonnell:

---------------------------------------

Freefind.

Archwiliwch y wefan hon
SEARCH THIS WEBSITE
---
Adeiladwaith y wefan
SITE STRUCTURE

Beth sydd yn newydd?
WHAT’S NEW?

Ble'r wyf i? Yr ych chi'n ymwéld ag un o dudalennau'r Wefan CYMRU-CATALONIA
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web CYMRU-CATALONIA (= Gal·les-Catalunya)
Where am I? You are visiting a page from the CYMRU-CATALONIA (= Wales-Catalonia) Website
Weə-r äm ai? Yüu äa-r víziting ə peij fröm dhə CYMRU-CATALONIA (= Weilz-Katəlóuniə) Wébsait

Adran Enwau Cymraeg / Secció de noms en llengua gal·lesa / Welsh-language Names
Edrychiadau ar y tudalennau / Vistes de les pàgines / Page Views

CYMRU-CATALONIA

Edrychwch ar yr Ystadegau / Mireu les estadístiques / See Our Stats