kimkat0498k Geiriadur
Normaneg-Cymraeg.
21-03-2018
●
kimkat0001 Yr Hafan www.kimkat.org
●
● kimkat2001k Y Fynedfa Gymraeg www.kimkat.org/amryw/1_gwefan/gwefan_arweinlen_2001k.htm
● ● ● kimkat0487k Nórmandi – Y Gyfeirddaeln www.kimkat.org/amryw/1_normandi/normandi_y-gyfeirddalen_0487k.htm
● ● ● ●
kimkat0498k Y tudalen hwn
|
|
|
Gwefan Cymru-Catalonia |
|
...
a ce matin (adf) heno (“yn y bore hon”) (Fffrangeg: ce matin). Hefyd yn Normaneg: a
matin
a ce soir (adf) y bore ‘ma (“yn y noswaith hon”) (Fffrangeg: ce soir)
à c’t’heure (adf) nawr (Ffrangeg: maintenant = nawr)
a matin (adf) y bore ‘ma (“yn (y) bore”) (Fffrangeg: ce matin). Hefyd yn Normaneg: a ce
matin
a tantôt (adf) tan toc (“yn + (y) bore”) (Fffrangeg: ce matin). Hefyd yn Normaneg: a ce
matin
aco / co (adf) o
hyd (Ffrangeg: encore = o hyd)
en rest ti co? oes peth yn weddill? (Ffrangeg: en reste-t-il
encore?)
âge (eb) oedran (Ffrangeg: âge = oedran)
à l’âge que j’seus (‘yn yr oedran yr
wyf fi’) yn f’oedran i
alé (b) mynd, cerdded (o’r Lladin Gwerinol *allārī, berf wedi ffurfio ar y rhangymeriad
gorffenol allātus (= wedi ei ddwyn), o afferre (= dwyn) / afferri ( = cael
ei ddwyn, ei symud; mynd).
allaer (v) mynd (Ffrangeg: aller = mynd)
allaer a la messe mynd i’r offeren
amôn (arddodiad)
yn (o’r Lladin ad montem = i’r bryn, i
lan, i fynydd). Amôn les câns = yn y caeau.
amouor (eg) cariad. (Ffrangeg:
amour = cariad)
an (adf) ohono (o’r Lladin inde = oddi yno)
(Ffrangeg: en).
annaée (eb) blwyddyn (Ffrangeg: année =
blwyddyn)
dauns l’s annaées 1960 – 1980 yn y blynyddau rhwng 1960 a
1980
Anne (eb) enw merch. Ffurfiau
bachigol = Nânéte, Nânon
anque (eg) inc (Lladin encaustum = inc porffor a ddefnyddid gan ymeradron Rhufeinig
i lofnodi dogennau; Hen Roeg ἔγκαυστον
(énkauston, “wedi ei losgi i mewn”), o ἐν (en, “yn, i mewn”) +
καίω (kaíō, llosgi”) (Ffrangeg: encre = inc)
ansabe (adf) gyda’i gilydd (Lladin insimul = ar yr un amser; amrywiad ar simul; o’r
ansoddair similis = tebyg y daw’r adferb simul) (Ffrangeg: ensemble).
anui (adf) heddiw (Lladin ad + hodie = ‘ar heddiw’) (Ffrangeg: aujourd’hui, au
+ jour + de + hui, literally “i, ar + y + diwrnod + o + heddiw”)
(hui < Lladin hodie = heddiw)
âotefeis (adf) gynt (Ffrangeg: autrefois = gynt)
coume âotefeis fel o’r blaen
arjan (eg) arian (o’r Lladin argentum) (Ffrangeg: argent = arian)
arjanté (ans) ariannog, cyfoethog (Ffrangeg: riche)
aumoire (eg) cwpwrdd, cwpwrt (Ffrangeg: amoire = wardrobe)
aungllais (ans) Seisnig (Ffrangeg: anglais = Seisnig)
avé (v) bod gan (Lladin habêre = bod gan) (Ffrangeg: avoir = bod gan)
avé (nm) eiddo, cyfoeth (Lladin habêre = bod gan) (Ffrangeg: avoir = bod gan)
aveuc (arddodiad) â (o’r Lladin apud hoc = wrth hyn) (Ffrangeg: avec = â) Hefyd
d’aveu
aveucque to gyda ti
avri (eg) Ebrill (o’r Lladin aprilis) (Ffrangeg: avril)
baffe (v) bwyta’n farus
(Ffrangeg: bateau = llong)
batiâo (eg) llong (Ffrangeg: bateau = llong)
blleu (ans) glas (Ffrangeg: bleu = glas)
benne (eb) cart afalau, cart calch, ayyb. (o’r Lladin Diweddar benna < Galeg
benna = cerbyd. Yr un gair â’r Gymraeg ben (a geir yn yr enw Pont-rhyd-y-fen)).
(Ffrangeg: banne = cart)
bouhomme (eg) dyn, bachan (bou = da,
homme = dyn) (Ffrangeg: bonhomme = dyn,
bachan)
eun bouon bouhomme dyn da, bachan
piwr
boujou (eg)
dydd da (wrth gyfarvh ac henfyd wrth
ymadael)
boumbe (eb) bom (Ffrangeg: bombe)
bouot (eg) diwedd (Ffrangeg: bout = diwedd)
oû bouot de quiques annaées ymhen
rhai blynyddoedd (Ffrangeg: au bout de
quelques années)
bourg (eg) tre (Ffrangeg: ville = tre)
eun gros bourg du Cotentin tre fawr yn Cotentín
boutéle (eb) potel (o’r Lladin buticula) (Ffrangeg: bouteuille = potel)
branque (eb) cangen (Ffrangeg: branche = cangen)
brancu (ans) cawedi ei orchuddio â changhennau (Ffrangeg: branche = cangen)
la Brétangne (eb)
Llydaw
Bricbé (eb) (enw tref) (Ffrangeg: Bricquebec)
buourse (eb)
pwrs (Ffrangeg: bourse)
c colli [k] derfynol yn y geiriau: sa
(= sach), sé (= sych), so (= swch), Bricbé < Bricbec (= enw tre)
byintôt (adf) yn fuan (Ffrangeg: bientôt = yn fuan)
câ (ans) twym, poeth (Ffrangeg: chaud = twym, poeth)
cache (eb) 1 helwriarth 2 llwybr cul (o’r Lladin captiâre)
camioun (eg) lorri (Ffrangeg: camion = lorri)
candéle (eb) cannwyll (o’r Lladin candela) (Ffrangeg: chandelle = cannwyll)
canté (v) canu (o’r Lladin cantâre) (Ffrangeg: chanter = canu)
capé (eg) het (o’r Lladin *cappellus) (Ffrangeg: chandelle = chapeau)
capéle (eb) capel (o’r Lladin *cappella) (Ffrangeg: chappelle = capel)
capitale (eb) prifddinas (Ffrangeg: capitale = prifddinas)
la capitale normaunde est Rouën
Rouën yw prifddinas Nórmandi
caunchoun (eb) cân (Ffrangeg: chanson = cân)
cha (rhagenw) hynny (Ffrangeg: ça = hynny)
cha veurt dyire hynny yw (‘hynny a
fynn ddweud’)
champaigne (nf) gwastadedd agored
(Ffrangeg: plaine = gwastadedd, pays
découvert = tir agored)
chélié (eg) seler (o’r Lladin cellarium) (Ffrangeg: cellier = seler)
chent (rhif)
cant (Ffrangeg: cent)
Ya des chents et chants d’ navires
mae cannoedd ar gannoedd o longau
chergié (v) llwytho (o’r Lladin carricâre) (Ffrangeg: charger)
chîn (rhif) pump (o’r Lladin
quinque) (Ffrangeg: cinq)
chire (eb) cwyr (o’r Lladin cera)
(Ffrangeg: cire)
chrize (eb) ceiriosen (o’r Lladin cerisa) (Ffrangeg: cerise = ceiriosen)
chuque (eg) siwgr (Ffrangeg: sucre = siwgr)
cllaqué / cllaquié (v) clebran
cllaqué (eg) clebran
clloque (eb) cloch (o’r Lladin clocca) (Ffrangeg: cloche = cloch)
cllos (eg) cae (Ffrangeg: enclos = lle caeëdig)
clloteûre (eb) cae (Ffrangeg:
clôture = lle caeëdig)
cllouserie (eb) fferm fach
çmitière (eb) mynwent (o’r Lladin Canoloesol cimitērium, < Lladin Diweddar
coemētērium, < Groeg Hynafol κοιμητήριον
(koimētḗrion) < κοιμάω
(koimáō, rhoddaf i gysgu) (Ffrangeg: cimetière = mynwent)
coco (eg) wy (iaith plant)
corne (eb)
corn
contentinais (ans; eg) Contentineg,
taodiaith bro Contentín (Ffrangeg:
contentinais = Continteneg)
coue (eb) cwt, cynffon (o’r
Lladin cauda) (Ffrangeg: queue = cwt, cynffon)
coume (arddodiad) fel (Ffrangeg: comme = fel)
coume âotefeis fel o’r blaen
criq’ du jou (eg) toriad dydd (Ffrangeg: point du jour = toriad dydd)
croque-mort (eg) trefnwr angladdau; clochydd
(Ffrangeg: croque-mort = trefnwr
angladdau) (mae’r ymadrodd (‘bwtya +
corff’) yn cyfeirio at y ffaith bod y trefnwyr yn peri i’r corff gael ei
‘fwyta’ neu’i ‘lyncu’ gan y ddaear wrth ei gladdu).
croué / crououé (eb) croes (o’r Lladin cruc-em < crux) (Ffrangeg: croix = croes)
crouésade (eb)
croesgad (Ffrangeg: crousade =
croesgad)
damâje (eb) difrod (< ‘colled
yn sgîl clwyf; < dam = difrod < Lladin damnum = colled, clwyf, difrod)
(Ffrangeg: dommage = difrod)
danjié (eb) perygl (< grym
arglwydd; awdurdod; gallu i beri difrod; o’r Lladin *dominarium = grym arglwydd
< dominus = arglwydd. Bu dylanwad y gair dam (< Lladin damnum = colled,
clwyf, difrod) ar ffurf ag ystyr y gair.) (Ffrangeg: danger = perygl)
darn (eb) darn (o’r Llydaweg
darn = Cymraeg darn)
dauns (arddodiad) yn, mewn (Ffrangeg: dans)
dauns chu temps-lo yr amser hwnnw
daunché (b) dawnsio (Ffrangeg: danser = dawnsio)
d’aveu (arddodiad) â (Ffrangeg: avec = â)
dé (eg) bys (o’r Lladin
digitus) (Ffrangeg: doigt)
deud’pés quand (adf) oddi ar bryd
(Ffrangeg: depuis quand = oddi ar bryd)
déjeuné (eg) brecwast (Ffrangeg:
petit-déjeuner)
dimmaunche (eg) dydd Sul (Ffrangeg: dimanche = dydd Sul) (o’r
Lladin Gwerinol *diominicu < *di(d)ominicu < *didominicu < diēs
dominicum < Lladin diēs Dominica
(“diwrnod yr Arglwydd).
diné (eg) cinio (hanner
dydd) (Ffrangeg: déjeuner)
Diou (eg) Duw (Ffrangeg: Dieu = Duw)
doudou (eg) loshin
(Ffrangeg: bonbon = loshin)
dyire (v) dweud (Ffrangeg: dire = dweud)
écllati (v) frwydro (Ffrangeg: éclater =
ffrwydro)
s’écllatit à plleuraer torrodd i
lefain
éfaunt (eg) plentyn (Ffrangeg: enfant = plentyn)
Élizabeth (eb) enw merch. Ffurf
fachigol = Lîzete
Éliza (eb) enw merch. Ffurfiau
bachigol = Lîza, Lîzon.
empereus (eg) ymherawdwr (Ffrangeg:
empéreur = ymherawdwr)
empire (eg) ymerodraeth (Ffrangeg: empire = ymerodraeth)
équeume (eb) ewyn (Ffrangeg écume = ewyn)
est (b) mae, yw (Frangeg:
est = mae, yw)
étaung (eg) pwll, llyn (Ffrangeg: étang = pwll, llyn)
eugu’xactement (adf) yn union (Ffrangeg: exactement = yn union)
eun / eune (bannod) un
(Frangeg: un, une = Cymraeg un)
Fanie (eb) ffurf fachigol ar
Stéphanie
faréne (eb) blawd (o’r Lladin
farîna) (Ffrangeg: farine = blawd)
fe (eg) haearn (o’r Lladin ferrum) (Ffrangeg: fer = haearn)
fel (ans) drwg, bradychol (Ffrangeg:
mauvais = drwg, traître= bradychol) (Saesneg: fell = 1 ffyrnig, ofnadw;
2 dinistriol – a fell poison) (ffurf
fyrhaëdig ar y gair fell-on-nem yn Lladin Canoloesol (cyflwr gwrthrychol fellô
= adfyn). Mae yn sail i’r gair Saesneg felon (= drwgweithredwr, bradwr,
gwrthryfelwr, y Diafol). O bosibl daw’r bôn o’r gair Lladin fel (= bustl;
gwenwyn), ac felly yn cyfeirio at ‘un sydd yn llawn chwerwder’.
fére (eb) ffair (o’r Lladin fêria) (Ffrangeg: foire = ffair)
feuve (eb) ffäen
fianche (eb) ymddiriedaeth, hyder
(o’r Lladin fidentia) (Frangeg:
confiance = Cymraeg un)
fieu (eg) mab
flleur (eb) blodeuyn (o’r Lladin flôra = blodeuyn) (Ffrangeg: fleur = blodeuyn)
Fllip (eg) Ffilip
fllip (eg) diod gymysg o seidr, brandi a siwgr
fini (v) gorffen, dibennu, cwpla (o’r Lladin finire) (Ffrangeg: finir)
foche (eb) math o fara a wnaed âg ymenyn
fnéte (eb) ffenestr (Frangeg: fenâtre = ffenestr)
la Fraunce (eb) Ffrainc
(Ffrangeg: la France = Ffrainc)
Fraunçoues (eg) Ffransis (Ffrangeg: François = Ffransis)
fronmage (eg) caws (o’r Lladin argentum) (Ffrangeg: fromage = caws)
Galles Cymru (Ffrangeg: Galles = Cymru)
gaumbe (eb) coes (Ffrangeg: jambe = coes)
gazette (eb)papur newydd,
newyddiadur (Ffrangeg: gazette = papur newydd)
dauns la gazette yn y papur newydd
Geurmeune (eb) enw merch; Lladin Germana (Ffrangeg:
Germaine)
la Graund Terre (‘y tir mawr’) Nórmandi
Gyfandirol (y rhan o Nórmandi sydd o fewn Gwladwriaeth Ffrainc, mewn
gwrthgyferbyniad â’r Ynynysoedd Normanaidd o dan Goron Lloegr – Jersey,
Guernsey, ayyb
Guernési Guernsey; Gernsi
hivé (eg) gaeaf (Ffrangeg:
hiver = gaeaf)
houle (eb) 1 twll cwningen 2 mynedfa i
dwll cwningen (Ffrangeg: terrier = twll
(cwningen)) (o’r Llychlyneg; cymharer Norwyeg Cyfoes hull = twll)
huit jous (‘wyth diwrnod’) wythnos
iâo (eb) dw^r (o’r Lladin aqua) (Ffrangeg: eau = dw^r)
itou hefyd (Ffrangeg: aussi = hefyd)
Jeaun (eg) Siôn, Ifan, Ieuan
(Ffrangeg: Jean = Siôn, ayyb)
Jerri Jersey, Jersi
jodu (ans) byddar (Ffrangeg: sourd = byddar)
jou (eg) dydd, diwrnod (Ffrangeg: jour = dydd, diwrnod)
boujou (eg) dydd da (Ffrangeg: bonjour = dydd da)
l colli [l] derfynol yn y geiriau: seu
(= unig), sé (= halen)
launge (eb) iaith (Ffrangeg: langue = iaith)
la launge normaunde yr iaith Normaneg
lermot
(eg) brandi (Ffrangeg: eau de vie
= brandi)
live (eg) llyfr (Ffrangeg: livre = llyfr)
loulou (eg) lleuen (gair plant)
Lîza (eb) ffurf fachigol ar
Éliza
Lîzete (eb) ffurf fachigol ar
Élizabeth
Lîzon (eb) ffurf fachigol ar
Éliza
lolo (eg) llaeth (gair plant)
luneuttes (eb ll) sbectol (Ffrangeg: lunettes = sbectol)
ma / mal (eg) poen (Ffrangeg: mal); ma d’ dân
= y ddannodd (Ffrangeg: mal aux dents)
maleu (eg) lwc ddrwg (o’r Lladin malum augurium) (Ffrangeg: malheur = lwc ddrwg)
maisoun (eb) tyâ (Ffrangeg: maison = ty^)
dauns la maisoun yn y ty^
mansel (eg) maenor, annedd (Ffrangeg: manoir = maenor). (O’r Lladin Canoloesol mâns-;
mānsus = fferm, annedd; enw o'r rhangymeriad gorffennol mānsus (=
wedi byw [mewn lle]. wedi cyfanheddu
< manēre = byw [mewn lle]. cyfanheddu) + (-ell-us arddodiad
bachigol)
Margo (eb) 1 ffurf fachigol ar Marguerite (=
Marged); 2
llysenw ar y bioden (cf Saesneg magpie = Mag / Margaret) + (pie = pioden)
Marie (eb) Mair (o’r Lladin Maria) (Ffrangeg: Marie = Mair). Ffurf fachigol: Marotte,
Marion.
Marion (eb) 1 ffurf fachigol ar Marie (=
Mair);
Marotte (eb) 1 ffurf fachigol ar Marie (=
Mair)
la Maunche (eb) (‘y llawes’, ‘y sianel’) Môr
Udd, y Sianel
Maundeville (eb) Magneville
maupas (eg) lle peryglus (rhyd anodd ei
chroesi, man lle y bydd lladron, ayyb) (mal = drwg, pas = tramwyfa)
mauve (eb) gwylan (Ffrangeg: mouette
= gwylan).
méchant (ans) anodd (Ffrangeg: dificil; méchant
= drwg ei ymddygiad)
terre méchante tir anodd ei drin
mée (eg) mis (Ffrangeg:
mois). Mée d’â 1/ mis Awst 2/ cynhaeaf. (Ffrangeg: mois d’août). Fére l’mée d’â
(‘gwneud + y + mis + o + Awst’) = cywain, cynaeafu
méquier (eg) swydd (Ffrangeg: métier = swydd)
méquérdi (eg) dydd Mercher (o’r Lladin mercurius dies) (Ffrangeg: mecredi = dydd Mercher)
meschief (eg) lwc ddrwg (Ffrangeg: malheur = lwc
ddrwg) (cymh. Saesneg mischief)
mesnie (eb) 1 ty^ 2 teulu (Ffrangeg: masion =
ty^, famille = teulu)
messe (eb) offeren (Ffrangeg: messe = offeren)
allaer a la messe mynd i’r offeren
mié (eg) mêl (o’r Lladin mel)
(Ffrangeg: mel).
mimi (eg) cath (Ffrangeg: chat = cath)
mîn (adf) llai (o’r Lladin min-us) (Ffrangeg: moins). Pâ mîn = serch hynny (trwy +
llai). (Pâ < Lladin
per = trwy)
minon (eg) cath (Ffrangeg: chat = cath)
mire (eb) golwg (Ffrangeg: regard = golwg)
mn (ansoddair perthynol) fy (Ffrangeg: mon = fy)
mn ami fy nghyfaill
mnu (ans) bychan (o’r Lladin minutis = bychan) (Ffrangeg:
malheur = menu)
môn (eg) bryn (o’r Lladin mont-em < mons) (Ffrangeg: mont = bryn)
moque, mouoque (eb) cleren (o’r Lladin musca = cleren) (Ffrangeg: mouche = cleren)
moult (rhagenw) llawer (Ffrangeg: beaucoup
= llawer)
moument (eg) eiliad, moment
(Frangeg:moment)
najié (v) nofio (o ffurf byrhaëdig ar y gair Lladin navigâre = morio, hwylio; yn
lle hen ffurf Romáwns noer < Lladin natāre, natō = nofio)
(Ffrangeg: nager = nofio)
Nânéte (eb) ffurf fachigol ar
Anne
Nânot (eb) ffurf fachigol ar
Anne
nér (ans) du (o’r Lladin niger
= du) (Ffrangeg: noir = du)
Noé (eg) enw dyn (o’r Lladin
natalis = Nadal) (Ffrangeg: Noël = Nadal)
Normaundie (eb) Nórmandi
la Basse-Normaundie Nórmandi Isaf
note (rhagenw perthynol) ein
not’ terre ein gwlad
n’tou (adf) chwaith (Ffrangeg: non plus =
chwaith, (nid + rhagor))
ni mé n’tou finnau chwaith
oistre (nf) wystrysen (Ffrangeg: huitre = wystrysen)
oréle (eb) clust (o’r Lladin auricula = clust; (aura = clust) + (-cul-a = olddodiad
bachigol)) (Ffrangeg: oreille = clust)
ouézé (eg) aderyn (Ffrangeg: oiseau = aderyn)
oumbllyi (v) anghofio (Ffrangeg: oublier =
anghofio)
pa (eg) 1 cam 2 gris
(o’r Lladin passus) (Ffrangeg: pas = cam; ‘marche d’escalier’ yw gris)
pagné (eg) basged
palé (eb) gwellt (o’r Lladin palea = plisgyn;
gwellt; pl. paleae = us)
panche (eb) bola (o’r Lladin panticês = cyllau, < pantex) (Ffrangeg: panse =
bola)
panchu (eg) dyn boliog, dyn a chanddo fol mawr
partir (v) 1 ymadael 2 newydd
wneud rhywbeth
J’ par d’an prande rwy newydd gael
peth ohono
patate (eb) taten, pytaten
(Ffrangeg: pomme de terre = pytaten
(‘afal daear’)
paure (ans) tlawd (Ffrangeg: pauvre = tlawd)
peisson (eg) pysgodyn (Ffrangeg: poisson = pysgodyn)
péré (eg) sarn (o’r Lladin petra = carreg)
pi (eg) pydew (o’r Lladin
puteus = pydew; pwll; daeargell) (Ffrangeg: puits = pydew)
pie (eb) teisen ffrwythau
pié (eg) troed (Ffrangeg:
pied = troed)
pin briyé (eg) bara dwys, bara ag
iddo fywyn wedi ei wasgu’n dynn (Ffrangeg: pain brié), (briyé = gwasgu, tynilo;
wedi ei wasgu, wedi ei dynilo.)
Bara traddodiadol o
Normandi yw pin briyé (Ffrangeg: pain brié). Mae’r enw yn tarddu o’r pwyo neu
bwnno mawr sydd ar y toes cyn ei ffwrno. Fe ddaw ‘briyé’ (wedi ei dylino) o’r
ferf ‘briyé’ (tylino). (Ffrangeg: broyer = gwasgu, malu). O’r iaith Ffranconeg
y daw y berfau brié a broyer, o *brekan (= torri) - hynny yw, gair cytras i
‘break’ yn Saesneg. Wrth ei baratoi mae’r toes yn cael ei dynilo a’i bwyo am
ysbaid hir i’w dynhau, ac ar ôl ei bobi ceir torth drom ag iddi bywyn dwys.
pîsânlié (eg) (= ‘piso yn y gwely’) dant y llew (Ffrangeg: pissenlit = piso yn y gwely’)
pllanitre (eb) lle ymgynnull,
ymgynyllfa; blaen-gwrt o flaen cadeirlan neu gastell. Enw blaen-gwrt cadeirlan Bayeus. Enwau ar bentref yn Nórmandi.
plleume (eb) plufyn
plleure (v) bwrw glaw
plote (eb) pelen eira (o’r Lladin gwerinol *pilotta, ffurf fachigol ar pila = pelen.) (Ffrangeg: boule de neige = pelen eira)
poue (eb) ofn (Ffrangeg: peur = ofn)
ya des gens
qu’ount poue de ryin mae rhai nad oes arnynt ofn dim
pouque (eb) bàg (o’r Ermaneg)
(Ffrangeg: poche = poced) (Saeneg poke < Iseldireg)
poume (eb) afal (Ffrangeg: pomme = afal)
Pourbas (eb) (enw tref) (Ffrangeg: Portbail)
prêchi (v) siarad (Ffrangeg: parler = siarad)
prince (eg) tywysog (Ffrangeg: price = tywysog)
prisoun (eb) carchar (Ffrangeg: prison = carchar)
dauns la prisoun yn y carchar
pu (ans) rhagor (Ffrangeg: plus = rhagor)
pyiche (eg) darn (Ffrangeg: pièce = darn)
quarrel (eg) carreg nadd (Ffrangeg: pierre de taille = carreg nadd) (o’r Lladin
Gwerinol quadrellus, furf fachigol ar quadrus
(= sgwâr)).
que
En dialecte normand, la chute de l'o entre c et m, est des plus fréquentes;
celle de la même voyelle entre c ou k et n est plus rare; nos mots qenu et
keneu en fournissent des exemples. Dans les anciens textes normands, quand
l'initiale était un c, cette syncope s'indiquait généralement par la
substitution de que à c ; c'est ainsi, par exemple, qu'au lieu de commun,
commander, l'on a dit quemun, quemander. De même, connu s'écrivait quelquefois
quenu et se prononçai k'nu, comme on dit encore journellement en patois normand
c’mode c'mencement, etc., pour commode, commencement. Quant à la forme qenu,
employée pour quenu dans le texte cité plus haut [Vie de Sant Grégoire, v.
2813] il est à noter que l'auteur de la
Vie de S. Grégoire remplace toujours que par qe, de même qu'il écrit qei pour
quei, onqes pour onques, etc. Le q, dans tous ces exemples, sonne comme le k.
Du reste, cette lettre, associée à l'e,
remplace aussi quelquefois la forme que, plus commune, équivalente de
com, dans kemander, par exemple, qui s'est dit et se dit toujours en Normandie
pour commander. (1). Glossaire comparatif anglo-normand: donnant plus de 5,000
mots aujourd'hui bannis du français et qui sont communs au dialecte normand et
à l'anglais. Henry Moisy. 1889. Tudalen 803.
Yn y dafodiaith Normaneg mae colli’r ‘o’
rhwng ‘c’ ac ‘m’ yn beth cyffredin; mae colli’r yr un llafariad rhwng ‘c’ neu
‘k’ ac ‘n’ yn llai cyffredin. Enghreiifftiau yw ein geiriau qenu a keneu. Yn y
testunau Normaneg hynafol, pan oedd ‘c’ ar gychwyn gair, nodid colli’r
llafariad ddibwyslais yn arferol trwy roi ‘que’ yn lle ‘c’; felly, er enghraifft, yn hytrach na commun =
cyffredin), commander (= pennaeth), ceid quemun, quemander . Yn yr un modd, fe'i hysgrifennwyd connu (=
adnabyddus) weithiau yn ‘quenu’ ac y dywedid k’nu, fel y dywedir bob dydd yn y
dafodiaith Normaneg c’mode (= hawdd, didrafferth), c'mencement (= cychwyn),
ayyb., yn lle commode, commencement. O ran y ffurf qenu, a ddefnyddir ar gyfer
quenu yn y testun a ddyfynnir uchod [Vie de Sant Grégoire = Buchedd Sant
Grégori, gwers 2813], dylid nodi bod
awdur y Fuchedd yn arfer bob amser qe yn lle que, yn union fel y mae'n
ysgrifennu qei yn lle quei, onqs yn lle onques, ayyb. Cynhenir ‘q’, yn yr holl
enghreifftiau hyn, fel ‘k’. At hynny, mae'r llythyren hon, sy'n gysylltiedig ag
yr ‘e’, yn cymeryd lle weithiau hefyd y ffurf sydd, yn fwy cyffredin, yn
gyfwerth â ‘com’, yn kemander, er enghraifft, a hwnnw a ddywedir o hynd yn
Nórmandi am commander.
Geirfa Gymharol Eingl-Normaneg: yn yr hwn y rhoir dros 5,000 o eiriau sydd wedi
eu diarddel heddiw o’r Ffrangeg ac sydd yn gyffredin yn y dafodiaith Normaneg
a'r Saesneg. Tudalen 803.
quemin (eg) llwybr, fforff (Ffrangeg: chemin = llwybr, ffordd)
quenet (eg) ci bach (Ffrangeg: chiot, petit chien = ci bach)
queque / queuque (adf) rhyw (Ffrangeg: quelque = rhyw)
quequ'temps avant la guerre rywbryd
cyn y rhyfel
queuque chouse rhywbeth
Quérente (eb) (enw tref) (Ffrangeg: Carenten)
r colli r chuque (Ffrangeg
sucre) (= siwgr), fnéte (Frangeg:
fenêtre) (= ffenestr) (= º: fenâtre), live
(= llyfr) (= º: livre), vépe (= cacynen) (= º: guêpe)
rdo (eg) tin y nyth
reide (adf) iawn (Ffrangeg: très = iawn)
rêt (eb) rhwyd (Ffrangeg: très = iawn)
rfuzier (v) gwrthod (Ffrangeg: refuser = gwrthod)
Rouen (eb) (enw tref)
prifddinas Nórmandi (Ffrangeg: Rouen)
sa (eg) sach (Ffrangeg: sac = sach)
sant (eg) sant (Ffrangeg: saint = sant)
saung (eb) gwaed (Ffrangeg: sang = gwaed)
sauns (arddodiad) heb (Ffrangeg: sans = heb)
savous? (b) a wyddoch? (Ffrangeg: savez-vous? = a wyddoch?)
scorpion (eg) cricysn y tes (Ffrangeg: courtilière, taupette)
(delwedd B9787)
sé (ans) sych (Ffrangeg: sec = sych)
sé (eb) halen (Ffrangeg: sal = halen)
semanne (eb) wythnos (Ffrangeg: semaine = wythnos)
seu (ans) unig (Frangeg: seul
= unig)
side (eg) seidr (Ffrangeg: cidre = seidr)
so (eg) swch (Ffrangeg: soc
(de charrue) = swch)
Souansé (eb) Abertawe
sount (b) maent, ydynt
(Frangeg: sont = maent, ydynt)
souos (arddodiad) o dan
(Ffrangeg: sous = o dan)
stembe (eg) mis Medi (Frangeg:
septembre = mis Medi)
taf (eg) ofn (Ffrangeg: peur = ofn)
Il a l’ taf mae ofn arno
Tarane (eg?) enw ysbryd (Pais d’Auge) (Enw duw Galaidd o bosibl, sef Taran; Cymraeg taran)
tatân (eb) modryb (iaith plant) (Ffrangeg:
tante = modryb)
tcheul (eb) teilsen (o’r Lladin tegula) (Ffrangeg:
tuille)
tcheure (v) coginio (o’r Lladin coquere)
(Ffrangeg: cuire)
tcheuse (eb) morddwyd
(o’r Lladin coxa = morddwyd) (Ffrangeg: cuisse = morddwyd)
Tchidbouorg (eb) enw tref (Ffrangeg: Cherbourg)
tchu (eg) tin (o’r Lladin culus = tin) (Ffrangeg: cul = tin)
tchu
(arddodiad) ty^ (Ffrangeg: chez)
tchu nous yn ein ty^ ni (Ffrangeg: chez nous = yn ein ty^ ni)
téle (eb) brethyn (o’r Lladin têla =
brethyn) (Ffrangeg: toile = brethyn)
temps (eg) amser (Ffrangeg: temps =
amser)
quequ'temps avant la guerre rywbryd
cyn y rhyfel
terre (eb) tir
tête (eb) pen (o’r Lladin testa = pot) (Ffrangeg: tête = pen)
tété (eb) bron (Ffrangeg: sein = bron)
tni (v) bod â (o’r Lladin tenere = dal) (Ffrangeg: tenir = bod â)
toré
(eg) tarw (Ffrangeg: taureau = tarw)
tou (rhagenw) popeth (Ffrangeg: tout = popeth)
touote la nyit trwy gydol y
nos
Touéno (eg) Ántoni; ffurf fachigol ar
Antoine
tounére (eb) taranau (Ffrangeg: tonnere = taranau)
touort (eb) bara 6kg (o’r Lladin torta panis
= bara cyfrodedd, o’r ansoddair tortus = wedi ei droi, wedi ei blygu;
cyfrodedd) (Ffrangeg: tourte = pastai)
toutôn (eg) ewythr (iaith plant)
trâché
(b) chwilio am
(Ffrangeg: chercher = chwilio am)
troupe (eb) haid (yn enwedig o ddefaid)
(Ffrangeg: troupeau = haid) (troupe mae’n debyg yn ffurf fyrhaëdig ar tropel (=
haid) (yn sial i’r gair Ffrangeg troupeu) < trop (elfen Ermaneg; Almaeneg
Dorf = pentre, Iseldireg dorp = pentre, Saesneg thorp = fferm, pentref) +
(Lladin -ellus = olddodiad bachigol)
ui La chute de l’u devant i est un fait
assez commun en dialecte normand, où li, pils, brit, bisson, [frit] etc., se
disent pour lui, puits, bruit, buisson, [fruit]. Glossaire comparatif
anglo-normand: donnant plus de 5,000 mots aujourd'hui bannis du français et qui
sont communs au dialecte normand et à l'anglais. Henry Moisy. 1889. Tudalen
484.
Mae colli ‘u’ o flaen ‘i’ yn lled gyffredin yn y dafodiaith Normaneg, lle mae
li (= ef, iddo), pits (= pwll, ffynnon), brit (= sw^n), bisson (= llwyn), ftuit
(= ffrwyth) ac ati. Geirfa Gymharol Eingl-Normaneg: yn yr hwn y rhoir dros
5,000 o eiriau sydd wedi eu diarddel heddiw o’r Ffrangeg ac sydd yn gyffredin
yn y dafodiaith Normaneg a'r Saesneg. Tudalen 484.
vâ (eg) dyffryn (o’r Lladin vallis = vall) (Ffrangeg: valle =
dyffryn)
vande (b) gerthu (o’r Lladin vendere =
gwerthu) (Ffrangeg: vendre = gwerthu)
vatre (eb) llaid (o’r Hen Saesneg water =
dw^r) (Ffrangeg: boue = llaid)
vé (eg) rhyd (o’r Lladin vadum = rhyd)
(Ffrangeg: gué = rhyd)
vent (eg) gwynt (Ffrangeg: vent = gwynt)
vépe
/ vépre (eb) cacynen (o’r Lladin vespa = vall)
(Ffrangeg: guêpe = cacynen)
vert (ans) gwyrdd
(Ffrangeg: vert = gwyrdd)
vert coum un pouhet cyn gwyrdded â chenhinen Bedr
viau (eg)
llo (Ffrangeg: veau = llo)
vie (eb)
bywyd, oes (Ffrangeg: vie = bywyd, oes)
villâche
(eg) pentre (Ffrangeg: village = pentre)
vnéle (eb)
lôn gul (o’r Lladin
*venella; (vena = gwythïen) + (ell- = olddodiad bychigol))
COLLI’R SILLAF RAGOBYNNOL
Dans le passage du normand à l'anglais, la chute de la première syllabe du
radical est assez fréquente. Nous avons déjà remarqué l'aphérèse de l'a en un
grand nombre de verbes anglais. C'est ainsi encore que l'adj. défensable a
formé fensable*, et que les verbes deramer, despendre, desporter, sont devenus
en anglais to rame*, to spend, to sport.
Glossaire comparatif anglo-normand: donnant plus de 5,000 mots aujourd'hui
bannis du français et qui sont communs au dialecte normand et à l'anglais.
Henry Moisy. 1889. Tudalen 280.
Wrth i’r geiriau Normaneg gael eu
mabwysiadu gan y Saesneg, bu colli’r sillaf gyntaf yn lled gyffredin. Yr ydym
eisoes wedi sylwi ar flaendoriad mewn nifer fawr o ferfau Saesneg. Dyma sut y
mae'r gair défensable (= amddiffynadwy) wedi mynd yn fensable*, a bod y geiriau
deramer (= rhwyfo), despendre (=
gwario), desporter (= difyrru; cario ymaith), wedi mynd yn to rame *, to spend, to sport yn Saesneg. Geirfa
Gymharol Eingl-Normaneg: yn yr hwn y rhoir dros 5,000 o eiriau sydd wedi eu
diarddel heddiw o’r Ffrangeg ac sydd yn gyffredin yn y dafodiaith Normaneg a'r
Saesneg. Tudalen 280.
Sumbolau:
a A / æ Æ / e
E / ɛ Ɛ / i I / o O / u U / w W / y Y /
ā Ā / ǣ Ǣ / ē Ē /
ɛ̄ Ɛ̄ / ī
Ī / ō Ō /
ū Ū / w̄ W̄ / ȳ Ȳ /
ă Ă / ĕ Ĕ / ĭ Ĭ / ŏ Ŏ / ŭ Ŭ /
ˡ ɑ ɑˑ aˑ a: / æ æ: / e eˑe: / ɛ ɛ: /
ɪ iˑ i: / ɔ oˑ o: / ʊ uˑ u: / ə / ʌ
/
ẅ Ẅ / ẃ Ẃ / ẁ Ẁ / ŵ Ŵ /
ŷ Ŷ / ỳ Ỳ / ý Ý / ɥ
γ
ˡ ð ɬ
ŋ ʃ ʧ θ ʒ ʤ / aɪ ɔɪ
əɪ uɪ ɪʊ aʊ ɛʊ əʊ / £
ә ʌ ẃ ă ĕ ĭ ŏ ŭ ẅ ẃ ẁ Ẁ ŵ ŷ ỳ Ỳ
g
yn 
aith
δ δ [ˈːˑ
wikipedia, scriptsource. org
Y TUDALEN HWN /THIS PAGE
/ AQUESTA PÀGINA:
www.kimkat.org/amryw/1_normandi/geiriadur-normaneg-cymraeg_0_0498k.htm
Ffynhonnell / Font / Source: archive.org
Creuwyd / Creada/ Created: 21-03-2018
Adolygiadau diweddaraf / Darreres actualitzacions / Latest updates: 21-03-2018
Delweddau / Imatges / Images:
|
Freefind: |
Ble'r wyf i? Yr ych chi'n ymwéld ag un o dudalennau'r Wefan CYMRU-CATALONIA
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web CYMRU-CATALONIA (=
Gal·les-Catalunya)
Where am I? You are visiting a page from the CYMRU-CATALONIA (=
Wales-Catalonia) Website
Weə-r äm ai? Yüu äa-r víziting ə peij fröm dhə CYMRU-CATALONIA
(= Weilz-Katəlóuniə) Wébsait
Edrychwch
ar fy Ystadegau / View My Stats