kimkat2091k Hanes Cymry America. Hanes Cymry America; A’u Sefydliadau, Eu Heglwysi, A’u Gweinidogion, Eu Cerddorion, Eu Beirdd, A’u Llenorion; Yn Nghyda Thiroedd Rhad Y Llywodraeth A’r Reilffyrdd; Gyda Phob Cyfarwyddiadau Rheidiol I Ymfudwyr I Sicrhau Cartrefi Rhad A Dedwyddol. Gan Y Parch. R. D. Thomas, (Iorthryn Gwynedd.) 1872. (= Robert David Thomas, Ganwyd Llan-rŵst, Sir Gaernarfon, 17 Medi 1817; Bu Farw Knoxville, Tennessee, Unol Daleithiau América, 25 Tachwedd 1888.)

09-10-2018

● kimkat0001 Yr Hafan www.kimkat.org
● ● kimkat2001k Y Fynedfa Gymraeg www.kimkat.org/amryw/1_gwefan/gwefan_arweinlen_2001k.htm
● ● ● kimkat0960k Mynegai i’r holl destunau yn y wefan hon www.kimkat.org/amryw/1_llyfrgell/testunau_i_gyd_cyfeirddalen_2598k.htm
● ● ● ● kimkat0960k Mynegai i’r testunau Cymraeg yn y wefan hon www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_mynegai_0960k.htm
● ● ● ● ● kimkat2083k Hanes Cymry America. Iorthryn Gwynedd. 1872: Y Gyfeirddalen www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion-prys_239_hanes-cymry-america_iorthryn-gwynedd_1872_y-gyfeirddalen_2083k.htm
● ● ● ● ● ● kimkat2091k Y tudalen hwn

 

0003g_delw_baneri_cymru_catalonia_050111
 (delwedd 0003)
 
 
 
 

Gwefan Cymru-Catalonia
El Web de Gal·les i Catalunya
The Wales-Catalonia Website

Cywaith Siôn Prys - Testunau Cymraeg ar y We
 
HANES CYMRY AMERICA. LLYFR 3. RHAN 2.


(delwedd E1413)

Y Llyfr Ymwelwyr / El Llibre de Visitants / The Guestbook:
http://pub5.bravenet.com/guestbook/391211408/

a-7000_kimkat1356k
Beth sy’n newydd yn y wefan hon?

7015_map_cymru_a_chatalonia_trefi_caernarfon
 (delwedd 7015)


....

 https://translate.google.com/ (Cymraeg, català, English, euskara, Gàidhlig, Gaeilge, Frysk, Deutsch, Nederlands, français, galego, etc)

...
llythrennau duon = testun wedi ei gywiro
llythrennau gwyrddion = testun heb ei gywiro

...

DOSRAN C – CYFLAWN OLYGFA (2/2)
tudalennau 86-177

(delwedd E1419)

PEN. VI. Tiroedd Rhad y Llywodraeth, a’r Moddau i’w Sicrhau ...86
PEN. VII. Tiroedd y Talaethau, a’r Reilffyrdd, ac Ereill ...103
PEN. VIII. Y Reilffyrdd Goreu o New York i’r Gorllewin a’r De ...115
PEN. IX Aur, Arian, Pres, Papyrau, Gwaith, Cyflogau, Llongau ...126
PEN. X. Cynllun o Gynnwysiad yr Ail Gyfrol, &c. ...185

...

 

 


(delwedd E1296) (tudalen 86)

(tudalen 086)

 

PENNOD VL

 

TIBOBDD T LLYWOBRAETH (G0VERNMEKT LANDS), A.’e MODDAU l’W SICRHAU

 

Ar amser y Chwildroad, a’r datganiad “Fod yr Unol Drefedigaethau yn America^ yn dalaethau rhyddion ac annibynol,’’ yn Gorphenaf 4, 1776, nid oedd ond tairar-ddeg o drefedigaethau yn perthyn i’r Undeb, a’i^ rhai hyny oll yn y dwyrain a’r de, ar lanau y Werydd; ond wedi hyny helaethwyd terfynau y Llywodraeth, drwy brynu tiroedd a gwledydd eangfaith gan y Ffrancod, a’r Indiaid, &c., ac y mae gan y Llywodraeth GyflEredinol, yn Washington, yn awr filiynau lawer o erwau o diroedd da yn y Gorllewin, y Gogledd, a’r De, yn enwedig yn Wisconsin, Minnesota, Iowa, Missouri, Nebraska, Kansas, Arkansas, Texas, California, Oregon, a’r holl Diriogaethau (Territories). (Gwel eu hanes’yn Dosran B o “Hanes Cymry America.”) Ac y maent, er y flwyddyn 1841, yn rhoddi 160 o erwau o honynt i bob dinesydd a sefydlo arnynt, am y pris isel o $1.25 yi* erw, neu $200 am yr oll, sef guarter section, dan y Preemption Laws. Ac yn nghanol y Gwrthryfel Mawr, Mai 20, 1862, gwnaeth y Llywodraeth Werinol a dyngarol hon un o’r cyfreithiau goreu a wnaed gan un lywodraeth wladol erioed, er lles y bobl yn gyffredinol, sef ei dinasyddion teyrngarol, a’r holl ymfudwyr a ddeuant yma, ac a amlygant eu bwriad i fod yn ddinaswyr, heb wneyd gwahaniaeth rhwng neb pwy bynag. Gelwir y gyfraith hono, “An Act to secure HoTnesteads to actual settlers on thepiMic domain^^ Gwnaed hefyd ddiwygiad ami, ac ychwanegiadau ati, Mawrth 21,

 

TIROtiDD T LLYWODRAETH, AC.

 

 


(delwedd E1297) (tudalen 87)

(tudalen 087)

 

1864, a Mehefin 21, 1866. Gelwir y rhai hyny gan y Cymry, “ Cyfreithiau y Cartrefi Rhâd/’ am eu bod yn sicrhau 160 o erwau o diroêdd y Llywodraeth am ddim (ond ychydig o ddoleri i’r Cofrestrydd) i bob penteulu, gwr neu wraig, neu i bob un a fyddo dros 21 ml. oed, ac wedi amlygu ei fwriad i fod yn ddinesydd teyrngarol, &c., ond iddynt ymrwymo i sefydhc ar y tir, aH ddiwylUOy am iurrC vilynedd. Mae miloedd wedi derbyn ac ymaflyd yn manteision haelfrydig y ddeddf hon, ac wedi cael cartrefi cysurus trwyddi; yn eu plith y mae lluoedd o’n cydgenedl. Mae gan yr Americaniaid’well cyflensderau i ddeall, a chydflFurfio a’r deddfau haeliomis a manteisiol hyn, am eu bod yn gyhoeddedig yn yr iaith Saesonaeg, yr hon a 8iai*adant, ac am eu bod yn byw yn jies at diroedd rhad y Llywodraeth; ac y gallant symud i fyw arnynt ar ychydig o draul teithiol. Tmfudodd, ac ymfuda miloedd yn barhaus, o diroedd gwachon y New England States, i diroedd ifrwythlon a rhad y gorllewin; nid fel personau a theuluoedd unigol, ond yn gymdeithasau (colonies) lluosog, arianog, achrefyddol; a chynorthwyant y gweiniaid i symud gyda hwynt, ac i gael cartrefi rhad a dedwyddol. Dilynir eu hesiampl gan yr Ellmyniaid a’r Gwyddelod. Dyna y cynllun goreu.

 

Y ynae wedi bod yn ofid mawr i mi, na buasai fy nghenedl anwyl, yn enwedig yn Nghymru, er ys blyneddau, wedi cael manteison digonol, yn eu hiaith eu hunain, i ddeall y deddfau dyngarol hyn yn drwyadl, ac na buasai rhyw gynllun cenedlaethol wedi ei wneyd, a’i gyhoeddi, a’i roddi mewn gweithrediad, yn mhell cyn hyn, gan Gymry cyfrifol a chyfoethog Cymru ac America, er anog, cyfarwyddo, a chynorthwyo y dosparth gweithgar yn yr Hen Wlad, a manau ereill, i ymfudo i’r Unol Dalaethau Amerigol, a sefydlu yr

 

 


(delwedd E1298) (tudalen 88)

(tudalen 088)

 

CYFLAWN OLYOFA, AC.

 

gymdeithasau cryfion, ar diroedd rhad a flFrwythlon y Llywodraeth ragorol hon. Ffaith yw, fod rhy fychan o lawer o deimlad a haelioni cenedlaethol, a gormod o anmharodrwydd i gydweithredu yn unol â’n gilydd, yn perthyn i ni; a bod hyny yn atal ein cysuron, a’n llwyddiant, a’n defnyddioldeb. Nid oes genym ddigon o ymddiried yn ein gilydd, na digon o ysbryd anturiaethus, na digon o barch i’n harweinwyr; am hyny, y mae braidd bob cynllun doeth a da, a gynygir i ni, er gwellhau ein hamgylchiadau bydol ein hunain, ac er Lles cyflTredinol ein cenedl, yn cael ei ddiystyru a’i ladd, trwy ddiflTyg cydwelediad ac ymroad egniol. Hyd yraa, y mae y Cymry, gydag ychydig eithriadau, wedi ymfudo yn annhrefnus, yn ddigynllun, ac weithiau, yn aflwyddianus. Troisant bawb i’w flFordd ei hun. Ni fynent gynghor. DiflTyg undeb, er sicrhau tiroedd rhad y Llywodraeth i gymdeithasau Cymreig parchus a ehryfion, fu ein palliant penaf. Pan oeddym ni yn cysgu, yr oedd cenhedloedd ereill yn eflTro, unol, a gweithgar; ac, mewn canlyniad, mae ganddynt yn awr lawer o’r sefydliadau mwyaf flFrwythlon a dedwydd, a threfydd a dinasoedd goludog, yn y gorllewin.

 

Dan yr ystyriaeth uchod, a chyda yr awydd mwyaf gonest 1 lesoh y Cymry yn gyffredinol, yn y ddwy wlad, sefydlasom “ Y Gymdeithas Ymfudol Oymreigy yn Mahanoy City, Pa., Ebrill 2, 1869. Dyma dalfyriad o’i chyfansoddiad: - “L Enw. - Y Gymdeithas Ymfudol Gymreig. IL Ei Dybenion. - Cefnogi a chynorthwyo ymfudiad Cymreig, yn mhob modd dichonadwy, gonest, a llesol. III. Aelodau. - Pob Cymro, dros 21 ml. oed, a fyddo yn ddinesydd yn Llywodraeth yr Unol Dalaethau, yn America, neu a fyddo wedi amlygu ei fwriad i fod felly; ac a fyddo yn aelod ffyddlon, neu yn wrandawr haelionus yn un o’r eglwysi efengylaidd tlymreig; ac a gymero un gyfran (one share) gwerth $500, neuychwaneg o gyfranau yn y Gymdeithas; ac

 

TIROEDD Y LLYWODRAETH, AC.

 

 


(delwedd E1299) (tudalen 89)

(tudalen 089)

 

a ymrwymo i’w talu i’r trysorydd, pan fyddo anffen am danynt i brynu tir; ac hefyd a dalo yn aaioea o pe?’ cenL ar ei gyfran, ac vchwaneg, os bydd angen, at dreuliadau rheidiol y oymdeithas, i archwilio y tiroedd, &c. Nis gall neb gael mwy na phum’ cyfran,na Uai nag un. Ond gall dau neu bedwar o rai gweiniaid, o’r un cymeriad parchus, ymuno â’u gilydd i gymeryd un sliare rhyngddynt, a bod gan un o honynt bleidlais, fel yr aelodau ereill, yn ngweithrediadau y Gymdeithas. Ehaid i bob un o’r cyfran-dalwyr benderfynu ymfudo i’r sefydliad newydd mor fuan ag y gall ar ol prynu y tir, er ei ddiwyllio. Caiff pob un a gofrestro ei enw ar lyfr y Gymdeithas, ac a dalo gyfanswm ei gyfran, neu ei gyfranau, i’r trysorydd, Rhagfyr 1, 1869, (neu yn gynt 08 bydd angen am danynt i brynu y tir), gyflawn werth ei arian o’r tir, am y pris y prynir ef gan y Gymdeithas, Ond gwerthir y tiroedd i’r rhai a ymunant â’r Gymdeithas wedi hyny, am y prisiau mwyaf rhesymol, er eu lles hwy a’r Gymdeithas. Ystyrir pob un a gyfrano $50, ac uchod, at gynorthwyo y Gymdeithas, yn aelod anrhydeddus o honi. IV. Swyddogion. - Bydd y Gymdeithas dan reolaeth naw, o leiaf, o ymddiriedolwyr, gan y rhai y bydd hawl i ethol ei swyddogion, sef LÌywydd, Is-lywyddion, Trysorydd, Ysgrifenyddion, a phob swyddwyr rheidiol ereill. Etholir y Trustees yn flyneddol trwy bleidlais yr holl aelodau, i’r rhai y byddant yn gyfrifol am eu holl weithrediadau. V. Rheolau. - Bydd gan y Trtistees, fel Bwrdd o Gyf arwyddwyr, gyda swyddogion y Gymdeithas, hawi i ffurfio, a gweflhau ei Rheolau (By-Laws) o bryd i bryd, yn unol a’i Chyfansoddiad. Yn ol y rheolau hyny y rhenir y tir, y rhoddir pris cyfartal arno, &c. Àr ddechreuad pob sefydliad, dan nawdd y Gymdeithas, rhaid i bob un o’r enwadau efengylaidd Cymreig ymdrechu cael 25 i 50 o deuluoedd crefyddol, parchus, perthynol i’r un enwad, i ymfudo gyda’u gilydd, fel y gallont sefydlu eglwysi cryfion ar unwaith, ac adeiladu capel yn y lle mwyaf cyfleus yn y rhandir hwnw a drefuir iddynt gan y Gymdeithas, a chynal eu gweinidog dewisol eu hunain yn gysurus a pharchus. VI. Cyfreithlondeb y Gymdeithas. - Mor fuan ag y ceir

 

 


(delwedd E1300) (tudalen 90)

(tudalen 090)

 

CYFLAWK OLYGFA, &C.

 

nifer digonol o enwau parchus i ymrwymo i gymeryd haner cant o gyfranau (50 shares) cyflawn, gwerth $500 yr un, yr hyn a wna gyfanswm o bum’ mil ar hugain ($25,000), gwneir cais at yr awdurdodau gwladol am awdurdod i gorffori y Gymdeithas, yn unol â deddfau Llywodraeth yr Unol Dalaethau. Hyd nes y gwneir hyny, nid yw y Gymdeithas am dderbyn un cent o’r cyfranau (sliares), dim ond y b per cent gofynol arnynt yn ddioed, ac ychwaneg os bydd eisiau, at dreuliadau rheidibl y Gymdeithas. Hyd hyny, rhaid i bob un ymddiried yn nghymeriad a chyfrifoldeb swyddogion presenol y Gymdeithas, y rhai syad ddinaswyr parchus, ac yn berchenogion llawer o eiddo (personal and real estate) gwerthfawr, yn Mahanoy City, Pa.”

 

Rhoddwyd cyhoeddusrwydd i’r cynllun neioydd uchod yn y cylchgronau Cymreig yn America, a thrwy argraiffu a lledaenu llyfryn bychan (pamphlet), a thrwy ddarlithiau yn y sefydliadau Cymreig yn haf y fl. 1869. Ymunodd oddeutu deg-ar-hugain â’r Gymdeithas, gan ymrwymo i dahi eu cyfranau, $500 yr un, Rhagfyr 1, 1 869. Caed cymeradwyaeth cyffredinol i’r cynllun, a buasai yn sicr o lwyddo, a bod yn dra llesol i r Cymry yn gyffredinol, pe buasai pob un o’r aelodau yn ymaflyd ynddo o ddifrif, a rhan fawr o honynt yn ymroddi i ymfudo gyda’u gilydd yn ngwanwyn y n. 1870, yn ol ein bwriad cyntaf, i ddechreu y sefydliad, Yr oedd lluoedd o Gymry parchus, tyddynwyr a chrefftwyr, yn y gwahanol daiaethau, yn barod i ymuno â’r Gymdeithas, ac i wneyd eu goreu drosti, ac i ymfudo gyda ni - ond iddynt gael ein gweled ni toedi dechreu sefydlu ar y tiroedd. Yr oii^d yna a fu yn rhwystr a digalondii mawr i ni. Ymroddodd aelodau ffyddlon y Gymdeithas i wneyd eu goreu; talasant yr holl arian a dderbyniasant o’r 5 per cent., sef tua $775, am lyfrau a phapyrau’ y Gymdeithas, am argraffu y pamphlet, am ysgrifenu, am archwilio y tiroedd, &c. Cawsant adroddiadau cynnwysfawr a gwerthfawr gan y ddau ymchwiliwr a benodwyd ganddynt; penderfynasant ar y lle mwyaf manteisiol i ymfudo iddo, a sefydlu ar diroedd rhad y Llywodraeth, sef ar lanau y Little Blue River, yn siroedd Jones a Jefferson, Neoraslca; neill

 

TIROEDD Y LLYWODRAETH, &C.

 

 


(delwedd E1301) (tudalen 91)

(tudalen 091)

 

duasant bwyllgor i edrych dros a diwygio Cyfansoddiad y Gymdeithas, ac i ffael charter gan y Llywodraeth, &c. Ond ychydig cyn Rhagfyr 1, 1869, yr oedd rhai wedi troi dlan yn anffyddlon - ereill yn methu cydweled ar rai o’r rheolau - ereill wedi digaloni; am hyny, ac am na wnaed y charter yn gyfreithiol, ac nad oedd neh yn barod i ymfudo i, a sefydlu ar y tiroedd, er dechreu y sefydliad, yn Mawrth, 1870, penderfynwyd yn unol i heiaio derbyn dim o arian y shares o $500 gan yr aelodau, ac i ddychwelyd yr arian a dderbyniwyd yn Pennsylvania, ac yn Ohio, i wneyd y cyfrifon i fyny, ac i lwyr dalu pob dyled, ac i derfynu y Grymdeithas yn anrhydeddus. Gwnaed hyny mewn cyfarfoa rheolaidd, Rhagfyr 8, 1869.

 

Gallesid prynu y tiroedd hyny, y pryd hyny, am oddeutu $2.50 yr erw; ac yr oedd yno, yr amser hwnw, filoedd o erwau o diroedd y Llywodraeth i’w cael am tl.25 yr erw, neu am ddim ond sefydlu arnynt a’u diwyllio. Ac er nad*oedd yno y pryd hyny un reilffordd yn nes na 40 milldir, y mae sicrwydd yn awr y gwneir un drwy y lle i Fort Kearney. Buasai y tiroedd hyny yn awr yn werth o $5 i $10 yr erw, a buasai yno sefydllad cryf o Gymry parchus. Ar y llanerch dewisedig, iachu8,a ffrwythion hwnw y mae y “ Plymonth Colony^^ wedi sefydlu yn haf y flwyddyn hon (1871), ac ymaent yn canmol y lle, fel un o r manau hyfrydaf yn rhanbarth de-ddwyrain iiebraska.

 

Buasai yn llawer gwell i fwnwyr Pennsylvania heddyw pe buasent wedi ymaflyd o ddifrif yn y Gymdeithas, ac wedi ymfudo gyda’u gilydd. Ond collasant y cyfleustra a’r fantais hono am byth. A bu hyny yn fwy siomedigaeth ac o golled i ysgrifenydd y 11 inellau hyn nag i neb arall. Nid wyf yn beio neb. Yr oedd llawer o anhawsderau ar ein ffordd i wneyd dechreuad da, Nid oedd genym ddigon o gyfalaf, ac nid oedd un Cymro cyfoethog yn barod i’n cynorthwyo, er i ni geisio hyny; ac yr oeddym yn ofni na buasai trysorfa y Gymdeithas yn ein ffalluogi i sicrhau digon o diroedd yn agos at eu gilydd er cael sefydliad Cymreig cryf a llewyrchus, a chadw cenhedloedd ereill draw, nes cael amser i’r Cymry i ymfudo yno a’i feddianu. ÌGrchebais âg amrai o vfjf urddasol, ac â swyddogion y Llywodr

 

 


(delwedd E1302) (tudalen 92)

(tudalen 092)

 

CYFLAWN OLYGFA, &C.

 

aeth ar y mater pwysig hwn, dros ein Cymtleithas yn nechreu y flwyddyn 1869, ac wedi hyny. Nid oeddym yn gofyn dim gan y Llywodraeth, ond iddi sicrhau darn mawr o dir - tua dau gan’ mil o erwau (200,000 acres), mewn gwlad iachus a ffrwythlon, megys Kansas, Nehraslca, neu Oregon - i’r Cymry yn unig^ a gadael i’i* Gymdeithas gael o hump i ddeng mlynedd i dalu am dano, fel y buasai yn cael ei sefydlu. Ond ymddengys oddiwrth y llythyr caredig a gwerthfawr canlynol a dderbyniais oddiwrth yr Anrhydeddus Jos. S. WiLSOiir, Commissioner of the General Land Office^ fod hyny yn annichon iddynt, aan y cyfreithiau presenol. Am fod y’llythyr yn un cynnwysfawr, ac yn egluro deddfau y wlad hon, mewn perthynas i’r moddion y gall ymfudwyr gael hawl i feddianu tiroedd y Llywodraeth, cyfieithais ef i’r Gymraeg, ac yr wyf “yn ei gyhoeddi yma er hyfforddiant a ^les y Cymry yn . gyffredinol. Cefais hefyd gyfleustra i ymddiddan â Mr. Wilson, yn bersonol ar yr achos yn ei swyddfa yn Washington, D.C. Cyflwynwyd fi i’w sylw caredig gan fy nghyfeillion uradasol, sef y Oeneral Henry L. Cake, a’r Covernor Jno. W. Geary, Harrisburgh, Pa., y rhai a wnaethant eu goreu drosom, i’r rhai yr wyf yn dra diolchgar. Fel hyn y dy wed yn ei ly thyr: -

 

At y Parch. Kobt. D. Thomas, Mahanoy City, Pa.

 

Department of the Interior, General Land Office, Chwef. 21, 1870.

 

Syb, - ^Derbyniais eich llythyr, yn amgau gohebiaeth oddiwrth y Parch. R. R. Williams at y Seneddwr Pomeroy, yn amcanu sefydlu rhyw nifer o ymfudwyr Cymreig ar diroedd y Llywodraeth.

 

Mewn atebiad fch ymofynion, dymunwn eich hysbysu nad oes gan yr Arlywydd, nac un swyddog arall, awdurdod i ddefnyddio y tiroedd cyhoeddus ond yn ol y gyfraith. Canf yddwch y dulliau cyf reithiol yn cael eu gosod allan yn helaeth yn -y llufrau a’r papyrau a anfonir i chwi gyda y lluthyr hwn, a bwriadir hwynt i fod yn gynorthwy i chwi yn y dyfodol i ddeall y pethau rheidiol hyn. Nodaf yma yn fyr ychydig oY prif ffeithiau a’r egwyddorion.

 

Mae y tiroedd cyhoeddus yn cael eu dosparthu yn gyntaf fel tiroedd ‘* mesuredig” ac ‘* anfesuredig.” Yr unig hawliau dechreuol a ddeillia i diroedd anfesuredigy a sicrheir drwy sefydliad arnynt dan gyf reithiau y rhagbryniad (pre’emption Ìaws),

 

TIROEDD Y LLYWODRAETH, &C,

 

 


(delwedd E1303) (tudalen 93)

(tudalen 093)

 

Ar ol mesuriad gellir canlyn yn miaen yr hawl cldechreuol hon trwy weithredu yn ol y gofynion cyfreithiol, hyd at gael teitl perffaith, a’r prawf cyfreithiol o hyny yw hreintysgrif (patent) dan law Ariywydd yr Unol Dalaethau. Danranir tiroedd “ mesuredig” i rai heb eu cynyg ar werth, ac i rai wedi eu cynyg felly. Ni ellir defnyddio y rhai na chynygiwyd ar werth, ond yn unig dan ddeddfau y rhagb*Vyniad, a’r cartrefi rhad (Jiomesteads), neu er cyflawniad rhoddion iieillditol^ neu ddosranau neillduol o “landscrip.” Tiroedd wedi eu cynyg yw y rhai hyny sydd yn aros heb eu gwerthu ar ol cynygiad cyhoeddus. Gellir cael y rhai hyn mewn unrhyw nifer o erwau, unrhy w amser, ar ol hyny, am arian drwy bryniad cyffredin a phersonoL

 

Rhodda deddf y rLagbryniad i bob dinesydd o’r Unol Dalaethau, neu i bob un a gotrestrodd ei fwriad i fod yn ddinesydd felly, yn un o’r llysoedd cofrestrol awdurdodedig, ac a fyddo yn 21 mlwydd oed, yr hawlf raint o sefydlu ar unrhyw 160 o erwau o dir fyddo heb ei ragfeddianu, ac i’w brynu am bris penodol, mewn amser terfynedig.

 

Os sefydlir ar diroedd fyddont Jieb eu cynyg ar werth, rhaid i’r sefydlwr o fewn ff-j^ mis roddi rhybudd cyhoeddus o’i fwriad i ragbrynu, trwy roddi yn y swyddfa dirol yn ei randir, fynegiad ysgrifenedig, yn gosod allan amseriad ei sefydliad, desgrifiad ot tir wrth ei danranau cyfreithiol, a’i fwriad i’w ddefnyddio o dan gyfraith y rhagbryniad. Ond pan sefydlir ardiroedd fyddo wedi csiei eu cynyg ar werth, ihaidi’rfath fynegiad ysgrif enedig gael ei roddi o fewn 80 diwrnod ar ol sefydlu ar y tir.

 

Os ar diroedd fyddont heb eu cynyg ar werth y bydd, rhaid i’r rhagbrynwr ymddangos yn swyddfa dirol ei raniairj o fla^n y diwrnod y byddo y tir i gael ei werthu yn gyhoeddus, yn ol cyhoeddiad yr Arlywydd, a phrofi i foddlonrwydd y cofrestrydd a’r derbynydd, ei fod yn meddu cymhwysderau rhagbrynwr o dan y gyfraith; ei fod wedi gwneyd sefydliad yn unol a’i fynegiad ysgrifenedig, ac ei fod wedi ei feddianu a’i ddiwyllio yn y fath fodd ag a brofa fwriad didwyll i’w wneyd yn gartref parhaus. Os profir y pethau hyn i foddlonrwydd, ac os na bydd hawl wrthwynebol wedi ei ganiatau i’r tir, goddefir i’r rhagbrynwr ei feddianu, trwy dalu f 1.25 yr erw, sef y pris lleiaf (imnimum), neu $2.50 yr erw am dir y ^’doiiole minimum.’’’’ Mae yr olaf yn gynnwysedig yn y dosranau (sections) a nodir â chydrif (megys 2, 4, 6, 8, &c.), o fewn terfynau y tiroedd a roddodd y Llywodraeth i’r reilflFyrdd; ond y rhai a nodir âg anghydrif (megys 1, 3, 5, 7, &c.), a roddwyd er cynorthwyo gwneuthuriad y reilffordd.

 

Os bydd y tir wedi cael ei gynyg ar werth, rhaid i’r rhaghrynwr brofi ei hawl i’r tir, a thalu am dano o fewn 12 mis i’r sefydliad. Rhaid anfon ysgrifdyst y meddiant a thaleb arian y pry^iant, y pryd hyny, i’r Swyddfa Dirol Gyffredinol, yn Washington, pryd, ar ol archwiliad priodol, pan na bydd hawl

 

 


(delwedd E1304) (tudalen 94)

(tudalen 094)

 

 

CYFLAWK OLYGFA, &G.

 

wrthwynebol yn ymddangos, a phan fyddo holl ofynion y gyfraith wedi cael eu boddloni, rhoddir breintysgrif i’r rhagbrynwr ar y tir, wedi ei harwyddo yn enw yr Arlywydd, a sel fawr y Swyddfa Dirol Gyffredinol wedi ei chysylltu â hi.

 

Mae deddf y cartref (homeatead law) yn rhoddi i unrhyw berson fyijdo yn feddianol ar y cymhwysderau a nodir yn y gyfraith, yr hawl i sefydlu ar unrhyw 160 o erwau o dir fydao heb ei feddianu, a’i ddefnyddio drwy bum’ mlynedd o sefydliad a diwylliad parhaus, ond iddo gofrestru ei fynegiad ysgrifenedig a ofynir gan ddeddf y rhagbryniad. Mae y deddfau hyn yn cael eu cymhwyso at diroedd a gynygiwyd, ac na chynygiwyd ar werth.

 

O dan y darpariadau cyfreithiol hyn, gellir sefydlu ymfudwyr yn drefedigaethau (colomes) a chymydogaethau, trwy ddewis darnau o diroedd nad ydynt eisoes wedi eu sefydlu gan boblogaeth gref . Cymeradwywyd y dull yma o sefydlu, yn adroddiadau y swyddfa hon, fel peth ymarf erol a llesol, ac ymddengys ei fod yn dra dymunol gan lawer o ddosparthiadau ymfudwyr. Nis gall y swyddfa hon wneyd trefniadau o’r natur hyn, ac nid yw yn rhsidiol iddi eu gwneyd. Nid oes hyiforddiad neillduol wedi ei osod yn y swyddfa hon, a’m galluoga i gyf arwyddo ymfudwyr i sefydlu ar unrhyi^^ ddarn neillduol o dir.

 

Mewn llawer o’r talaethau, o fewn meddianau cyhoeddus y Llywodraeth, mae rhagswyddwyr ymfudol (commiêsioners oj imigration) wedi eu penodi, at y rhai y gellid gwneyd cais am y fath gyfarwyddyd. Gellid cael hyfforddiant hefyd am y tiroedd a roddodd y Llywodraeth i wahanol gwmpeini y reilffyrdd, trwy wneyd cais am hyny at swyddogion y gwahanol gwmpeini hyny.

 

Y rhai uc’hod yw yr arnodau (terms) a ellir eu cynyg dan y gyfraith, er sefydliad y tiroedd cyhoeddus. Efâllai, wedi i chwi ddyfod yn*^hyddysg ynddynt fel y gosodir hwynt allanyn yr adroddiadau, a’r cylchlythyrau, a’r mapiau, a anfonwyd i chwi, y gwelwch eu bod yn dangos digon o hawsderau er cael y f ath gymdeithas o ymfudwyr yn gymydogaethau, fel ag y dymuna eich cyd-genedl. Nid oes amheuaeth nad ellir caei aarnau mawrion (J<iTge tracts) o’r tiroedd mwyaf dymunol, yn agos at eu gilj^dd. Os byddech yn dewis < tiroedd wedi mwyiiio ychydig arnynt, gellid eu cael yn agos at diroedd y Llywodraeth, am ychydig fwy o brisiau.

 

 

Gydd hwn yr wyf yn anfon i chwi y pap ynrau canlynol . - Adroddiad am 1867 (library edition). Anfonir yr Adroddiad am 1868 mor fuan ag y bydd genym rai yn barod - Adroddiad am 1869; Cylchlythyr Mawrth 10, 1869; Map diwygiedig o’r Unol Dalaethau. Gan ddymuno cydnabyddiaeth o’u dertaiad, a gobeithio y byddwch yn alluog i ffurfio cynllun ymarfer 01 o ymfudiad a sefydliad eich cyd-genedl ar diroedd y Llywodraeth, Ydwyf, yr eiddoch yn barchus, JOS. S. WrLSON, Commswmer. L TIROEDD Y LLYWODRAETH, &C.

 

 


(delwedd E1305) (tudalen 95)

(tudalen 095)

 

CYLCHLYTHYRAU AC ADRODDIADAU Y SWYDDFA DIROL.

 

 (Oircylars and Beports ofihe Gen&ral Larid Offlce.)

 

Yr. wyf wedi darllen a myfyrio llawer ar gylchlythyrau ac adroddiadau y Swyddfa Dirol Gyffredinol yn Washington, D.C., a gyflwynwyd i mi drwy garedigrwydd yr Anrh. Jos. S. Wilson. Maent yn cynnwys yr hanesion mwyaf gwerthfawr am holl diroedd “ mesuredig,^’ ac “ anfesuredig “ y Llywodraeth, a’r cyfarwyddiadau mwyaf eglur am y gwahanol foddau y gall ymfudwyr eu meddianu dan y cyfreithiau presenol. Cynnwysant gyfrolau mawrion yn yr iaith Saesonaeg, wedi eu cyhoeddi trwy draul y Llywodraath. Pe buasai modd i’r Cymry gaol crynodeb o’r pethau mwyaf buddiol o honynt, yn un gyfrol hardd yn yr iaith Crymraeg, buasai yn drysor anmhrisiadwy i’r genedl yn gyffredinoL Gobeithio y gallant gael hyny, rywfodd, yn fuan. Annichon ydyw i mi gyhoeddi hyd yn nod dalfyriad o honynt yn y gyfrol hon. Ond er mwyn rhoddi ychwaneg o gyfarwyddiadau i’r ymfudwyr Cymreig ac ereill, cyhoeddaf yma ychydig o’r pethau mwyaf rheidiol iddynt eu gwybod, er sicrhau tiroedd rhad y Llywodraeth iddynt eu hunain a’u plant.

 

Dymunaf ar y darllenydd fyfyrio llythyr y Commissioner Wilson yn fanwl, ac hefyd y Cylchlythyr ( Circuiar) Saesonaeg a gyhoeddwyd gan y Swyddfa Dirol Gyffredinol yn Washington, D.C., Awst 23, 1870, gyd ag Adroddiadau, a Mapiau y Llywodraeth, os gall gael gafael arnynt, acos yw yn alluog i’w deall a’u defnyddio.

 

Hefyd, myfyriwch y nodiadau canlynol. Credwyf eu bod yn ffeithiau y gellwch ymddibynu arnynt, dan y cyfreithiau presenol, hyd nes y cyfnewidir hwynt gan y Llywodraeth.

 

1. Mae gan y Llywodraeth Werinol hon filiynau o diroedd rhagorol, mesuredig (surveyed) ac anfesuredig (unsurveyea) allait o deriynau pob reilffordd. Gellir cael 160 o erwau o’r rhai hyny am y pris lleiaf (mÌŶi’ tmum)y sef dolar a chwarter (11.25) yr erw.

 

2. Mae y Llywodraeth wedi rhoddi miliynau lawer o’i thiroedd goreu i gwmpeini y gwahanol reilffyrdd, er eu cynorthwyo i wneyd y reilffyrdd; i’r reilffyrdd

 

 


(delwedd E1306) (tudalen 96)

(tudalen 096)

 

Ou CYFLAWN OLYGFA, &C.

 

mawrion, rhoddodd 20 milldir o led bob ochr i’r ffordd, yn cydredeg â hi yr holl ffordd! ac i ereill 10 milldir bob ochr i’w ffyrdd; ac i ereill lai na hyuy. Ond y mae y Llyiuodraeth yn hawlio haner yr holl diroedi hyny, sef poh ailfilldirpetryal, Eiddo y Llywodraeth yw pob section a nodir â chydrif (sef 2, 4, 6^ 8, 10, &c.), a gAverthir y rhai hyny, fewn” terfynan y reilffyrdd, . am $2.50 yr erw (double minimum). Ond cofiwch mai eiddo y reilffyrdd yw y milldiroedd ysgwar ereill, neu y sections a nodir âg anghydrif (sef 1, 3, 5, 7, 9, &c.), ac eu bod hwy yn eu gwerthu am y prisiau goreu a allant gael am danynt, sef o $5 i $10 yr erw; a rhoddant amser maith i dalu am danynt, a theitl da iddynt.

 

2, Nis gall neb gael mivy na 160 o erwau o diroedd y Llywodraeth yn un man ailan o derfynau y reilffyrdd, na mwy na 80 erw o dir ofeiun terfynau y reilffyrdd.

 

4. Mae gan y Llywodraeth swyddogion awdurdodedig yn mesur ei thiroedd cyhoeddus, yn barhaus, yn y gwahanol diriogaethau gorllewinol, a rhai talaethau; ac yn aml y mae yr Arlywydd yn cyhoeddi fod rhanau ehelaeth o’r.tiroedd hyny i gael eu gwerthu yn gyhoeddus i’r uwchaf ei gynyg (at pullic auction to the highest bidder). Gallai cymdeithasau ymfudol Cymreig, pe byddai ganddynt drysorfa barod o $25,000 i $100,000, gael mantais neillduol wrth brynu felly ar amser yr arwerthiad cyhoeddus.

 

5. Gellir prynu y tiroedd fydd yn sefyll heb eu gwerthu, ar ol eu cynyg ar arwerthfa gyhoeddus, fel uchod, unrhyw amser, a’r nifer a fyner o enwau, am arian parod, trwy i’r prynwr wneyd cais ysgrifenedig at gofrestrydd y rhandir hwnw, gan ddarlunio lle a maintioli y darn tir a fyddo am ei brynu. Rhodda y cofrestrydd daleb (receipt) iddo am arian y pryniant; ac yn fuan wedi hyny caiff freintysgrif (patent) neu deitl da am dano o “Washington. ‘Nis gall neb brynu y fath dir am lai na $1.25 yr erw. Bydd yn fwy na hyny weithiau. Gelwir y fath bryniant yn “ cash purcnase oy private entry, or locationJ’

 

6. Gellir cael tiroedd y Llywodraeth hefyd trwy laiid warrantsy y rhai a werthir weithiau gau y Llywodraeth Di^itized

 

1 TIEOEBD T LLTẀODeAEtH, AC.

 

 


(delwedd E1307) (tudalen 97)

(tudalen 097)

 

yn rhad iawn, neu am ddim i’w milwyr a’i inorwyir teymgarol. Gellir cael 160 o erwau felly, mewn unrhyw fan fyddo heb ei ragfeddianu, trwy wneya cais ât y Cofrestrydd lleol.

 

7. Gellir cael tiroedd y Llywodraeth hefyd trwY “ agricullural college scripy^ trwy wneyd cais at y Cofrestrydd lleol yr un modd.

 

8. Os sefydlir ar y tiroedd sydd heh eu mesur gan y Llywodraeth, ac a fyddont yn cael eu poblori a’u med^ianu fel reservations gan yr Indiaid, ui byddai yn ddyogel prynu tiroedd ganddynt hwy, am nad oes ganddynt hawl rw gwerthu; ac nid ellir cael teitl da i diroedd felly am lawer o amser - hyd nes y mesurir ac y gwerthir hwynt gan y Llywodraeth. Dylech hefyd ofalu am beidio sefydlu ar dirybyddo ereill wedi ei ragfeddianu. Holwch yn fanwl yn swyddfa y Cofrestrydd Ileol.

 

9. Os byddwch wedi prynu, neu sefydlu ar dir y Llywodraeth, mewn unrhyw fan, yn rheolaidd, cyH iddo gael ei neillduo at wasp.naeth y reilffyrdd, mae deddfau y Llywodraeth yn amddiffyn eich hawl iddo ^ ac nis gall cwmpeini y reilffydd ei gymeryd oddiarnoch, ond i chwi dalu $1.25 yr erw am dano i’r Llywodraeth, yn ei amser priodol.

 

10. Pe digwyddai i’r sefydlwr farw cyn talu am ei dir, a sicrhau y title iddo, o fewn yr amser pennodol gan y gyfraith, gall ei wraig, neu ei etifeddion, trwy brofi y sefydliad a’r diwylliad, a thalu yr arian, gael breintysgrif (patent) ar y tir hwnw.

 

 

11. JPan fyddo pobl yn sefydlu ar diroedd mesuredig y Llywodraeth, dan Gyfreithiau y Cartrefi Rhad (The Homesteads Acts), yn Michigan, Wisconsin, Iowa, Missouri, Minnesota, Kansas, Nebraska, Dakota, Alabama, Mississippi, Louisiana, Arkansas, a Plorida, rhaid iddynt dalu y cyfanswm o $18, fel Ôommission a Fees, i’r Cofrestrydd a’r derbynydd, am 160 o erwau o dir. Ond yn y lleoedd canlynol, California., lieyada, Oregon, Colorado, New Mexico, Washin^ton, Arizona, Idaho, TJtah, Wyoming, a Montana, rhaid iddynt dalu ychydig yn fwy, sef $22.

 

12. Rhaid i bob un a sefydlodd ar diroedd y Llywodraeth, dan Gyfraith y Oartref Rhad, ofalu am fyw G by VjOOQ ÌC

 

 


(delwedd E1308) (tudalen 98)

(tudalen 098) CYrLA.

 

wir olygfa, ac. arno a’i ddiwyllio am bum’ mlynedd; ac ar ddiwedd hyny, neu cyn pen dwy flynedd wedi hyny, rhaid iddo bron i foddlonrwydd i’r Cofirestrydd ei fod wedi gwneyd felly, (ac heb ei adael am fwy na chwe’ mis,) cyn y caitf Ysgrifdyst (Fatent) arno. Nis gall neb ei gymeryd oddiarno am ddyled, ac nis gall yntau ei werthu i neb cyn cacl title arno. Ond os bydd y tad a’r fam wedi marw, a gadael plant ieuainc ar ol, gellir gwerthu yr Homestead er eu lles hwy, a chaiff y prynwr deitl iddo gan y Llywodraeth. Os esgeulusa y sefydlwr fyw arno a’i adiwyllio am chwe’ mis olynol, colla ei hawl ynddo, a gall y Llywodraeth ei werthu i rywun arall; neu, os bydd yn edifar ganddo sefydlu arno, ac os ewyllysia ei roddi i fyny, a symud oddiarno, gall wneyd hyny trwy roddi rhybydd i, a chael caniatad gan, Gofrestrydd lleol y rhandir hwnw; ac wedi hyny gall y Llywodraeth ei werthu i ry wun arall; neu, gall y sefydlwr cyntaf dalu $1.25 yr erw am dano, wedi iddo sefydlu arno a’i ddiwyllio am chwe’ mis, a chael Patent arno yn ddioed; wedi hyny gall ei adael neu ei werthu. Nis gall neb gael mwy na 160 o erwau dan y gyfraith hon; a chofier, os bydd i ryw sefydlwr esgeuluso byw arno, a’i adael, yn afreolaidd, nad all gael Homestead Rhad arall gan y Llywodraeth. Gall personau fyddo wedi sefydlu ai’, a thalu am, 80 neu 40 erw o dir, gael hawl dan y gyfraith hon i’w helaethu i 160 o erwau, trwy dalu $1.25 yr erw am yr ychwanegiad, os bydd tiroedd y Llywodraeth yn gyfagos iddo, trwy hysbysu y Cofrestrydâ lleol.

 

13. Mae ^an y Llywodraeth Swyddfdau Tirol yn mhob rhandir lle mae ganddi diroedd ar werth; a dyledswydd y Cofrestrwyr a’r Derbynwyr (Registers and Receivers) yn y swyadfdau hyny, yw bod yn bresenol ynddynt, a rhoddi pob hyfforddiant a chymorth i bersonau a fyddont yn ymofyn am diroedd. Mae y Llywodraeth yn talu cyflogau blyneddol iddynt.

 

SWYDDFDAU TIROL YR UNOL DALAETHAU.

 

(uhued Statea Land Offlces.)

 

Dyma restr gyflawn o honynt yn y gwahauol dalaethau a^j’ tiriogaethau. Nodir enwau y talaethau yn TIBOEDD Y LLYWODBABTH, AO.

 

 


(delwedd E1309) (tudalen 99)

(tudalen 099)

 

gyntaf; wedi hvny enwau y trefydd lle mae y swyddfdAU. Rhaid yr darllenydd sylwi ar y mapiau er cael gwybod yn mha siroedd y mae y trefydd hyny yn sefyll, a’r ffordd rwyddaf i fyned iddyni Cynghorwyf bob ymfudwr i fyned i un o’r swyddfdau hyn, er cael hyfforddiant i brynu tiroedd y Llywodraeth, a sefydlu yn y lleoedd goreu.

 

Hichigau - Detroit, East Saginaw, lonia, Maraaette, Trayene City.

 

Ohio - Chfllicothe. Inâiana - Indianapolis. niinoia - Springfleld.

 

Wisoonsin - Menasha, FaHs of St. CrouE, Steven8* Point, Bayfleld, Ean Claire.

 

Minnesota - Taylor’8 Falls, St.Cload, DuLuth, Alexandria, Jack8on, New Blm, Litchiield.

 

Iowa- Fort Des Moines, Cooncil Blafite, Fort Dodge, Sioax City.

 

Missoari^BoonTiHe. Ironton, Springfleld.

 

Hansas - Tq>eka, Janction City, Hamboldt. Aagasta.

 

Nebrasha - west Point, Beatrice. Lincoln, DaÌLOta City, Grand Island.

 

Oregon - Or^n City, K08ebargh, Le Grand.

 

California--San Franci8C0, Marysville, Hamboldt, Stockton, YÌBalia» Sacra mento, Los Anseles.

 

NeTada - Carson Ciçr, Anstin, Belmont, Aarora.

 

Waahington Ter. - Olympia, Vancoaver.

 

New Mexico Ter. - Santa Fe. Montana Ter. - Helena.

 

Dahota Ter.~ Vermillion, Springfleld, Pembina.

 

Colorado Ter. - Denver City, Falr Play, Centeal City.

 

Idaho Ter. -Boise Citv, Lewiston.

 

Arizona Ter. - Prescott. Utah Ter. - Salt Lake City.

 

Alabama - Mobile. Hant8ville, Montgomery.

 

Loaislana - New Orleans, Mourue, Natcbitocbee.

 

Artcansas - Little Ruck, Washington. Clarksville.

 

MiBSÌssippi - Jackson. Florida - Tallabasse.

 

Nid oes ond ychydig o diroedd y Llywodraeth yn awr f w cad yn Ohio, Indiana, ac Illinois. Ond y mae cyflawnder o honynt i*w cael yn yr holl Dalaethaa ereiH a nodir ncbod, ac yn yr holl Diriogaethaa.,

 

CYFARWYDDLADAU I DDEALL RHANIADAU TIROEDD MESUREDIG Y LLYWODRAETH.

 

Mae Llywodraeth yr Unol Dalaethau wedi rhanu ei thiroedd mesuredig yn dalaethau, a’r talaethau yn siroedd, a’r siroedd yn drefgorddau (townships), a r trefgorddau yn ddosranau (sections). Mae rhai o’r talaethau yn llawer mwy na r lleill, ac y mae maintioli y siroedd hefyd yn gwahaniaethu. Ond y mae y trefgorddau (townships) yn gyfifredin yn cynnwys chwe* milldir o hyd wrth chwe’ milldir o led, neu 36 o filldirau petryal, neu ychydiff dros dair-mil-ar-hugain (23,040) erwau o dir. SyTwch ar/ap y Llywodraeth o dalaeth Kansas. Nodir terfynau y siroedd â Uinellau duon <5ryfion, ac arliwir hwynt â lliw glas, gwyrdd, ynelyn, &c., a gwelir eu henwau mewn prif lythyrenau.

 

 


(delwedd E1310) (tudalen 100)

(tudalen 0100)

 

CYFLAWN OLYGFA, &C.

 

Creffwch yn fanwl ar y llinell nodedig a elwir y “6^ä Principal M&ridially^ yr hon sydd yn rhedeg yn.syth o’r gogledd i’r de, ar draws y dalaeth, o derfyn deheuol talaeth Nebraska, hyd lan afon yr Arkansas, ar gornel sir Ottoe, ger yr Indian Territory; a gwelwch fod y nodau 1, 2, 3, 4, hyd 26, wedi eu hargraffu yn ei hymyl; noda y ffigyrau hyn rif y townships. Wodir y rhai dwyremiol ar y mapiau bychain iPlatt) a wneir o’r trefgorddau, gan werthwyr tiroedd, Township 1 East, neu Township 1 West, &c.) Sylwch hefyd ar y Uinell derfynol (loundary line) rhwng talaethau K*ansas a Nebraska, ac ar yr nodau I. II. III. IV., &c., sydd wedi eu hargraffu dani, ac yn rhedeg gydahi; mae yrhai hyn yn nodi y Rhesi (Ranaes) yn ddwyreiniol a gorllewinol i’r 6th Principal Meridian Line, a nodwyd o’r blaen; os yn ddwyreiniol, nodir hwynt fel hyn, Eange 1 E., neu yn orllewinol, Eange 1 W. Mae yr E. yn golygu Bast, a’r W. yn golygu West. Mae lhnellau y Townships yn rhedeg o’r dwyrain i’r gorllewin; a Uinellau y Ranges yn rhedeg o’r gogledd i’r de, ac yn croesi eu gilydd, gan ffurfio gwahanol drefgorddau (townships) yn mhob sir, drwy y rhanau mesuredig o airoedd y Llywodraeth. Yn ol y dull syml hwn y mae y Llywodraeth yn mesur ac yn mapio ei thiroedd; ac y mae yn hawdd i^v deall; a gall pob un wybod yn mha le y mae ei dir yn sefyll yn y dalaeth. M welir dosranau llai na’r townships ar fapiau mawrion y Llywodraeth. Ond ar bapyrau ereill (Platt), mae y Llywodraeth, a chwmpeini y reilffyrdd, a gwerthwyr tiroedd, yn dosranu y townships. Er angraifft: -

 

Pa le mae Tref Bangor, yn Coffey Ca, Kansas, yn sefyll?

 

Ateb. - Yn Section 9, Township 23 S., Eange 14 E., EastofethP.M.

 

 


(delwedd E1311) (tudalen 101)

(tudalen 101) TIROEDD Y LLYWODRAETH, *

 

C. 10] T.2Z.S. A./i ‘f.E. Ecfe^P.M. e o’ 4 f \ / , 7 eX/ / 7 8 9 10 // a /s /r /6 JS /4 /3 19 20 c2/ 3.1 .23 x^ 30 ^9. J13 ä.7 âe 2S 3/ 32 33 3^ 3S 36

 

Yn y cynllun uchod, gwelir township cyflawn, sef chwe’ milldir petryal dir, yn cynnwys 36 o filldirau ysgwar, neu sections, a phob un honynt yn cynnwys 640 o erwau dir. Sylwch ar y rhif 1, mae wedi ei ranu yn bedair rhan, a phob un yn cynnwys 160 o erwau; gel wir y rhai hyn yn guarter sections, a nodir hwynt yn ol fel y byddont yn sefyll i’r gogledd, de, &c., fel hyn - S. E.Ì., neu S. W.i, neu N. E. i, neu K W. i, of Section 1, &c. Sylwch hefyd ar rif 2; mae wedi ei ddosranu yn wt/th o ranau, a phob rhan yn cynnwys 80 erw dir; ac ar rif 3, y mae wedi ei ranu yn un-ar-bymtheg, a phob rhan yn cynnwys 40 erw. Nid yw y Llywodraeth yn eu dosparthu yn llai na hyny. Pan fyddo y townsJiips o fewn terfynau y reilffyrdd, (neu grants y Llywodraeth i gwmpeini y reil

 

 


(delwedd E1312) (tudalen 102)

(tudalen 102)

 

CTFLAWli OLTGPA, aC. ffyrdd - ^weithiau ddeg milldiry bryd arall nffain milldir o bob th i’r reilfifyrdd,) coflwch mai y cydrifau (even numbers) sef 2, 4, 6, 8, 10, &c., yw eiddo y Llywodraeth, ac mai yr anghydrifau, sef 1, 3, 5, 7, 9, &c., yw eiddo y reilffyrdd. Wedi i chwi fyfyrio a deall yr eglurhaa hwn, ar y lle y mae tref Banffor, yn Coffey Co., yn sefyll yn Kansas, bydd yn hawdd i chwi ddeall pa le mae Emporia, ac Anronia, a Rending, a’r Bala yn Powys, 3^ sefyll, ond sylwi ar Fapiau y Llywodraeth, a’r tirwerthwyr, &c. Gellwch felly ddeall pa le y maft pob man yn sefyll, er na welsoch y tir erioed.

 

 


(delwedd E1313) (tudalen 103)

(tudalen 103)

 

PENNOD VIL

 

TIROEDD Y TALAETHAU, A’B REILFFTBDD, AC EREILL.

 

(States and Bauroads Lands, dc.)

 

Yr wyf eisoes, yn y bennod flaenorol, wedi hysbysu y darllenydd am diroedd eyhoeddus a rhad y Llywodraeth Gyffredinol, yn Washington, D.C., a’i gyfarwyddo am y gwahanol foddau i’w meddianu. Yn y bennod hon ymdrechaf ei hysbysu am lawer o diroedd dymunol ereill, (lawer mwy cyfleus 1 fasnach, &c., na’r rhan fwyaf o diroedd y Llywodraeth,) y gall eu meddianu, a gwneyd cartref cysurus arnynt, am ychydig yn ychwaneg o bris, sef y tiroedd a roddodd y Llywodraeth i’r gwahanol dalaethau at godi ysgoldai, a chynal ysgolion; ac i Gwmpeini rhai o’r reilffyrdd at dalu y draul o wneyd y reilffyrdd.

 

Yr wyf yn hysbys o lawer o honynt, ac o’r swyddfdau tirol lle gellir gwneyd cais am danynt. Ond nid wyf yn proffesu fy mod yn gwybod am yr oll. Cynghorwyf bob ymfudwr galluog i ymdrechu cael Mapiau ac Adroddiadau y Llywodraeth, yn nghydd llyfrau ereill, yn cynnwys hanes tiroedd y dalaeth y byddo yn bwriadu ymsefydlu ynddi, a’u darllen a’u myfyrio yn fanwl. Gall gael y rhai hyny yn y Swyddfa Dirol Gyffredinol yn Washington; ac yn swyddfäau cyhoeddus pob llywodraeth dalaethol. Pryned a darllened hefyd yUyfrau canlynol: - sef, 1. “Appletons’ Railw^ and Steam Nayigation Guide,” by G. F. Thomas, Editor, and General Traveling Agent. Pris 50 cents. Gall ei gael, bob mis, yn Swyddfa D. Appleton & Co., 90 & 94 Grand Street, New York, neu mewn unrhyw lyfrwerthfa arall, neu yn y cerbydau ar y. reilffyrdd. 2.

 

 


(delwedd E1314) (tudalen 104)

(tudalen 104) ,

 

CTFLAWN OLTOFA, aC.

 

“ The Trayelers’ Official Railway Guide/’ for the Tlnited States and Canada. Compiled and Edited by Edward Vemon. Pris 50 cents. Gellir ei gael gan y “National Railway Publication Co./’ No. 237 Dock Street, Philadelphia, neu fel yr hysbyswyd uchod, yn y depots, ar y cars, &c. Mae y ddau llyfr uchod yn drysorfdau tra gwerthfawr o bob gwybodaeth reidiol am yr holl reilffyrdd, trwy y wlad eang hon; cynnwysant restr o’u l^eijLwau, a thafleni o’r amserau y byddant yn cychwyn o^ ac yn dyfod i, bob lle, yn nghydd hanes llawer iawn o’r tiroedd rhagorol sydd ar werth gan rai o honynt Nis gall neb deithio llawer yn gysurus gyda y reilffyrdd yn y wlad hon, heb ei fod yn gyfarwydd yn un o’r llyfrau hyn. Dylid prynu un o honynt unwaith bob chwe’ mis, am fod amser y reilffyrdd yn newid mor aml. Ceisiwch gael y llyfrau ereill a nodaf isod: -

 

1. Homes and Fortunes in the West and South. By F. B. Goddard, Phu».

 

2. Beyond the Miseissippi. By the late Mr. Richardson, New Tork.

 

8. Beyond the West ÍJy George W. Pine, Utica, N. T.

 

4. American Lawyer. By Delos W. Beadle, New Tork.

 

6. The Parmers’ Law Book. By Jacob J. Multer, Albany. N. T.

 

6. Christian Lif e and Character of th» av11 Institutions of the Unated States. By B F. Morris, 680 Chesnut St., Philadelphia.

 

7. Reports of the Commissioner of Agriculture, Washington, D.C.

 

8. Beports of the CommissioneiS of the General Land Oinoe, Washinston.

 

 9. Pre-emption Instractions to Registers of the United States Land Offlcea.

 

10. Circnlars of the General Land Offlce, Washin^on, D.C.

 

11. Description of Iowa and its Resources. By W. D. Wilson, Des Molnes.

 

12. Hand-Book and Map of Iowa. By Ruf us Blanchard, Chlcago.

 

18. Iowa; The Home for Immigi’ants. Pub. by Iowa Board ai Immigrttioo.

 

14. Oregon; its Reeources and Advantages. By tbe Board oi Statistics, Ac

 

16. The oouth; Homes for AU. Rallroads, &c. N. Tork. Bartow. 48 Dey St

 

16. Nebraska as it is. By A. F. Harvey. Nebraska City.

 

17. Hand-Book and Map of Nebraska. ByJ. A. Bent. Chicaga

 

la Hand-Book and M^ of Kansas. “ **,

 

19. Bancroft’s Map of Lyon Co» Hansas. Emporla.

 

30. Neosho Colony. Bangor, Kansas. Circularby Bacheilor & Jones. ^

 

21. Anronia; T Sefydllad Cymreig yn SirOsage, feansas. 1869. i VSL

 

Hanes Powys. Riley Co., Kansa8. Gan y Cwmpeini Tirol.

 

26. Adnoddau a Chynyrchion Talaeth Wisconsin. Gan J. T. Jones, Madisoou

 

24. Minnesota; ei Hanes, &c. Gan J. T. Williams, ac R.R. Ellis, Mankato.

 

25. Byr-Olwg ar Dalaeth Minnesota. Gan D.C. Evans, Sonth Bend.

 

26. Minnesota; its Advantaees to Settlers. Pub. hy thR State. St. PauL

 

2T.. Cyfarwyddiadau i Amaethu yn y Gorllewin. Gon Hogh ap Jones, l^awn, HÌBsonri.

 

2a Bmigrallon to Free Missonri. Apply to Rey. M. W. Willis, Genenl Ageot State Board of inmiigration, No. 1619 Carr St. St. Louls, Mo.

 

29.. TheLawstoBnconragelmmigration, and to Regnlatethe Carrymg of Passengers.

 

TIROEDD T TALAETHAU A^R REILFFTRDD.

 

 


(delwedd E1315) (tudalen 105)

(tudalen 105)

 

Gellwch ymddibynu mwy ar Ajdroddiadau y Llywodraeth na dim llyfrau ereill, oblegyd y maent wedi eu hysgrifenu gan swyddogion dysgedig a chyfrifol, a fu yn mesur acyn archwilio y tiroedd, ac wedi eu cyhoeddi trwy awdurdod a than nawdd y Llywodraeth. Ac y mae adroddiadau allyfrauswyddogol y talakhau yn cynnwys gwireddau sicr. Ond y ffordd oren yw i chwi fynu gweled ac archwilio y tir cyn ei brynu, os nad cllwch ymddiried yn neb arall Gellwch hefyd ymddiried yn nghywirdeb yr hyn a gyhoeddodd cwmpeini cyfrifol y reilflhprdd, a’r perponau parchus canlynol, am y tiroedd sydd ganddynt ar werth yn y gwahanol dalaethau.

 

TIROEDD LLTWODRAETH DALAETHOL WI8CON8IN.

 

Mae gan lywodraeth y dalaeth ardderchog hon yn agos i ddwy JUiwn o erwau o dir da eto ar werth am busiau isel. Gwel yr Hysbyêiad am danynt ar ddiwedd y llyi’r hwn. Mae swyddfa y Land Commimoner yn awr yn Milwaukee, Wis. Mae llawer o diroedd rhad a ffrwythlon yn meddiant llywodraethau talaethol Minnesota, Iowa, Missouri, Kansas, a Nebraska. Gwel eu hanes yn y llyf rau a nodais, ac yn Dosran B o*r llui’r hwn.

 

TIROEDD CWMPBINI T REILFFYRDD.

 

Mae gan gwmpeini anrhydeddus y reilflyrdd canlynol filiynau o erwau o diroedd rhagorol ar werth eto am brisiau rhesymol, a rhoddant amser maith i’r prynwyr i dalu yn raddol am danynt. Mae eu tiroedd yn gorwedd oddeutu eu reilff^rdd, yn y talaethau a’r siredd y rhedant drwyddynt, yn Illinois, Wisconsin, Minnesota, Iowa, Missouri, Kansas, ]Nebraska, a’r Tiriogaethau.

 

1. luinais Central Bairoad. - Rhed hon o Chicago ar hyd talaeth minois hyd Cairo. Pellder, 365. Mae cangen o honi yn rhedeg o Odin, heibio i Freeport, i Dunleith, yn ngogledd-orllewin Illinois: ac un arall o Dubuque, heibio i Cedar Falls, a Fort Dodffe, i 8ioux City, ar draws talaeth Iowa. Cyfeirier at John B. Colhoun, Land Commissioner^ Illinois Central R. R., 58 Michigan Avenue, Chicago, Illinois; neu i’r Swyddfa Dirol yn Gedar Rapids, Iowa.

 

2. Union Pacifie Railroad. ^. Central Pacifio Bauroad. - Dyma y ddwy reilffordd ardderchog sydd newydd gael eu gorphen, o Omaha yn Nebraska ar draws y prairies, dros y Mynyddau Creigiog, heibio i Salt Lake i San Francisco, California. Mae o Omaha i orsaf Ogden 1032 o filldirau;*ac o Ogden (ar y Central Paciflc R. R.) i San Francisco, 881 milldir. Cyfanrif, 1913! Cyfeirier at F. Knowland, Esq., General Eastern Agent, 303 Broadway, New York; neu T. E. Sickles, Esq., Omaha, Ncbraska; neu A. N. Towne, Esq., General Supt., 415 California St., San Francisco, Callfornia.

 

 


(delwedd E1316) (tudalen 106)

(tudalen 106)

 

CYrLAWK OLTGPA, AO. 4.

 

Kansas Paeific i2nwŵmi. - Rheda hon o Kansas City, a Wyandotte, heibio i Lawrence, Topeka, Manhattan, Janction City, Salina, EUsworth, &c., ar draws talaeth Kansas, drwy y tiroedd mwyaf ffrwythlon, i ddinas Denver, yn nhalaeth Coiorado. Pellder, 638. Mae reilflyrdd ereill yn rhedeg o honl i’r gogledd a’r de, ac yn gyfleus i’r sefydliadau Cymreig yn Ransas. Cyfeirier at Jno. P. Devereux, Esq., Land Commissioner, Lawrence, Kansas; neu at Dr. W. E. Webb, President of **The National Land & Immigration Company of Ransas,” Topeka, Kansas.

 

5. The Northem Padjic Bmlroad. - ^Mae hon yn cychwyn o Duluth, yn mhen Llyn Superior, yn nhalaeth Minnesota; ac o 8t. Paul, a Minneapolis, ar lan afon Mississippi^ ac unant yn nghanol Minnesota; ac o’r fan hono gweithir y reilffordd yn mlaen trwy ganol Dakota a Montana; ac mewn lle cyfleus yn y lle olaf, ymwahana yn ddw;^ gangen. Bydd un gangen o nonl yn rhedeg trwy ganol Waishington, at y brif orsiaf ar y Puget Sound; a’r gangen arall yn dilyn dyÔWn y Columbia, trwy ddeheudir Washington, a gogledd-dir Oregon, i Portland; a gwneir llinell gyda glan y Tawelfor i uno y ddwy gangen orDewinoL A bwriadant wneyd cangen arall o honi, i redeg o orllewin Minnesota trwy ddyfloyn y Ked River, hyd Pembina, ar derfynau y “British America.” Dechreuwyd gweithio hon Gorphenaf, 1870; ond erbyn heddyw, Hydref 18, 1871, maent wedi gorphen dros 600 milldir o honi. Mae miloedd yn gweithio arni yn barhaus. Pan orphenir hi, bydd yn 1775 o filldirau hyd, o ben Llyn Superior hyd lan y MÔr Tawelog; a bydd gan y cwmpeini anrhydeddus dros Haner Can’ Miliwn (50,000,000) o erwau o diroedd rhagorol ar werth am brisiau isei, a rhoddant ddigon o amser i dalu am danynt. Cyfeirier at Samuel Wilkeson, Esq., Secretary of the iforthem Pacific Railroad Com Eany, 120 Broadway, New York. Mae y charier a roddodd y ilywodraeth i’r cwmpeini yn eu hawdurdodi i godi arian ar eu tiroedd, ac y maent yn awr yn rhoddi bonds am $100, $500, a $1000, ac yn sicrhau $7 a 30 cent o lôg blyneddol, mewn aur, am bob $100 a fenthycant; a thalant y principal hefyd yn aur pur yn mhen 30 mlynedd. Talant y lloff bob chwe* mis, yn misoedd Ionawr a Oorphenaf, bob blwyddyn. Nis gall neb gael gwell llôg, na mwy o sicrwydd am eu harian, yn un man arall. Cyfeiner at Jay Cooke & Co., Fiscal Agents, Northern Pacific Railroad Company, Philadelphia, Pa. (Read the Pamphlet, “TheNorthern Pacific Railroad; itsRoute, Resources, &c., issued by Jay Cooke & Co.; and the address of the Hon. Wm. D. Kelley, Philadelphia, on **The Great Thoroughfare,’* or The Northem Pacific Railroad.)

 

6. The Souihem Pacific Bauroad. - Sonir am wneyd, a thebyg 01 yw y gwneir yn fuan, brif reilffordd arall, yn fwy deheuol na’r tair a nodwyd uchod, o’r dwyrain i lan y Tawelfor; ac y mae angen am dani. Tebygol yw y bydd cangenau o honi yn TIROEDD Y TALAETHAIT A*R REILFFTRDD.

 

 


(delwedd E1317) (tudalen 107)

(tudalen 107)

 

dechren yn St. Louis, Mo., ac yn Cairo, Illinois, ac yn Memphis, Tennessee, ac yn New Orleâns, Louisiana, ac yn Denver, Colorado, ac yn Lawrence, Kansa8--(mae rhai o honynt wedi cael eu dechreu eisoes), ac yr ymunant yn Texas, ac wedi hyny y rhedir y ffordd yn mlaen trwy New Mexico, Arizona, a Chalifornia, i lan y Tawelfor - San Francisco, neu rywle cyfleus arall. Pan wneir hyny, agorir gwledydd eanrfaith o flaen ymfudwyr anturiaethus, trdaw miliynau o diroedd ffrwythlon i’r farchnad.

 

7. Bwrlington & MiêBouri Biver Bailroad. - ÌIL2ŵ hon yn rhedeg drwy unarddeg o siroedd ffrwythlon yn neheudir Iowa, o lan af on y Miss.ssippi hyd lan afon Missouri; ac o Plattsmouth, trwy Lincoln, hyd Fort Eearney, yn Nebraska, lle y cysyllta a’r union Pacific R. R. Mae gan ycwmpeini hwn filoedd o erwau o diroedd dymunol ar werth, am busiau isel, yn Iowa a Nebraska. George S. flarris, Esq., Land Commissioner, Burlington, Iowa.

 

8. Hanmbal & 8t. Joseph B. B. - Mae y reilffordd hon yn rhedeg o Hannibal a Quincy, trwy Palmyra, heibio i Macon City, JBevier, New Cambria, Brookfield, Chillicothe, Utica (yn agos i Dawn), i Cameron Junction (171 milldir), ac oddiyno i St. Joseph (aOÖ m.), ac i Kansas City. Mae gan y cwmpeini hwn lawer o diroedd da eto yn ngogledd Missouri ar werth. Edward Wilder, Esq., Land Commissioner, Hannibal, Mo.

 

9. Central Branch uhion Paeific B. B. - Machon wedi ei gorpben o Atchison i Waterville, yn ngogledd Kansas. (Nid yw Watenrille yn mhell o Powya); a thebygol yw y gweithir hi yn mlaen gyda glan y Little Elue River,’ i Fort Kearney, Nebraska; ac hefyd trwy Riley Co., Kansas, i Manhattan, neu Fort Riley. Mae ganddynt filoedd o erwau o diroedd da ar werth yn Kansa8 (a aichon y bydd ganddynt yn fuan yn Nebraska.) W. F. Downs, Esq., Land Commissiener, Atchison, Kansas.

 

10. Kan8a8 Oity, Ottawa, Burlington & SarUa Fe B. i?. - Mae hon wedi ei gorphen o Kansas City i Ottawa, a gweithir hi yn mlaen yn gynym heibio treiydd Burlington, a Bangor, yn Coffey Co., i Eureka, Kansas. Bydd ganddynt lawer o diroedd da ar werth.

 

 

11. Miseouri Biver, Fort Scott, and Gulf B. i?.--Mae hon yn rhedeg o Kansas City i Fort Scott (98 m.), ac i Baxter Springs, 159 milldir, trwy lawer o diroedd rhagorol, a llawer o fwn glo danynt. James F. Joy, Esq., Managing Director, Detroit. Michigan; B. S Henning, Esq., Superintendent, Kansas City, Missouri.

 

12. Miêsouriy Kansa^ and Texa8 Banroad. - Mae hon yn rhedeg o Junction City, Kansas, trwy ddyffryn nodedig a ffrwythlon y Neosho, heibio i Council Grove, Americus, Emporia, Neosho Rapids, Ottumwa, Burlington (10 milldir o Fangor,

 

 


(delwedd E1318) (tudalen 108)

(tudalen 108)

 

CYFLAWN OLYGFA, &C,

 

Coôey Co.), Neosho Falls, i Humboldt (119 m.), ac oddiyno i Chetopa, 178 m. Ac y mae cangen o honi yn rhedeg o Sedalia, Mo., i Clinton, 40milldir. Dymay ffordd rwyrddaf i ddyfod o St. Louis, Mo., i Burlington, a Bangor, Coffey Co., ac i Emporia, Lyon Co., Kansas. Mae ganddynt ganoedd o filoedd o erwau ot tir mwyaf fl&’wythlon ar werth yny Neosho Valley, ac mewn lleoedd ereill. Bacheller & Jones, Emporia, Kansas; Isaac T. Goodnow, Esq., Land Commissioner, Neosho Falls, Kansas. Ysgrifener at y Cymro enwog, Wm. B. Jones (Ap P. A. Mon), Emporia, Kansas. Mae y sefydliad Cymreig yn Bangor, Coffey Co., yn cynyddu yn gy&ym, ac yn debyg o ddyf od yn lle enwog; ac y mae miloedd o ei’wau o diroedd rhagorol oddeutu yn siroedd Coffey a Greenwood, a Woodson. Rhaid prysuro, neu byddant wedi eu gwerthu yn llwyr yn fuan.

 

13. Atlantic and South Pacific Bailway. - ^Mae hon yn myned o St. Louis, ar draws talaeth Missouri, trwy Rolla, Lebanon, a Springfield, i Peirce City, geryr Indian Territory (291 m.), a bwriedir ei gweithio yn mlaen i Texas, a glan y Werydd. Mae ganhon lawer o diroedd ar werth yn neheudira gorllewin Missouri; a byddganddi ychwaneg yn fuan yn Arkansas, Texas, a’r Indian Territory. Edwin F. Perkins, Esg., Superintendent, General Oflaces, St. Louis, Mo.

 

14. Leawnworth, Lawrence & Oalmston R. R. - Mae hon wedi ei gweithio o Lawrence. trwy Baldwin City, Ottawa, i Garnett (Kansas), 52 milldir, a bwriedir ei gweithio yn mlaen heibio i Arvonia, yn Osage Co., a thrwy ddeheudir Kansas, a’r Indian Territory, a Texas, hyd Galve9ton, ar lan y Werydd. Os gwneir hyny, bydd yn un bwysig iawn, a bydd gan y cwmpeini filoedd o ei*wau o diroedd rhagorol ar werth. Clywais fod y Cymro enwog, J. Mather Jones, Ysw., wedi cael ei ethol yn un o’r Directors. M. R. Baldwin, Esq., Genl. Supt., Lawrence, Kansas.

 

15. St. Paul eb Sionx City R. R. - ^Mae hon yn rhedeg o St. Paul, heibio i Le Sueur (Coed Mawr), Ottawa, St. Peter, Mankato, South Bend, Lake Crystal, i Madelia (Minnesota), a gweithir hi yn mlaen oddiyno heibio. i Clay County (Iowa), i Sioux City. Mae yn myned trwy lawer o diroedd y Cymry yn Blue Earth Co., Minnesota. Mae gan hon lawer o diroedd da ar werth yn neheudir Minnesota, a gogledd-orllewin Iowa. J. C. Boyden, Gen. F. & T. Agt., St. Paul, Minn.

 

16. Iowa Railroad Land Company. - Credwyf fod gan y cwmpeini hwn lawer o diroedd rhagorol yn ngogledd a gorllewin talaeth Iowa, oddeutu y ‘* Chicago & North Western R. R.,” sydd yn rhedeg o Clinton, heibio i Cedar Rapids, a Boone, i Council Bluffs. Mae eu prif swyddfdau tirol yn Cedar Rapids, Iowa, ac yn No. 1 La Ôalle St., Chicago, 111.

 

TIROEDD T TALAETHAU A’R REILFFYRDD.

 

 


(delwedd E1319) (tudalen 109)

(tudalen 109)

 

17. Detrou (e Muwauhee R. if. - Mae hon yn rhedeg o Detroit trwy ganol talaeth Michigan hyd y Grand Haven, ar lan Llyn Michigan (189 m.), ac oddiyno dros y llyn mewn agerddfadau i Milwaukee, Wis (85 m.) Mae gan y cwmpeini lawer o diroedd ar werth oddeutu eu reilffordd. James H. Muir, Esq., Secretary, Detroit, Michigan.

 

NoDiAD. - Diau fod llawer o reilffyrdd ereill yn meddu llawer o diroedd, nad wyf fi yn hysbys o honynt, ac y bydd llawer o reilffyrdd newyddion yn cael eu gwneyd yn barhaus yn y gorllewin a’r de, ac yn dyfod i feddiant o lawer o diroedd goreu y Llywodraeth. Ymdreched y Cymry i ymfudo yn gymdeithasau cryfion gyda’n gilydd yn y dyfodol, a meddianu tiroedd y Llywodraeth oflaen cwmpeini y reilffyrdd newyddion a wneir yma eto; a bydd hyny yn elw mawr iddynt hwy ac i’w plant. ihs gall neb eu cymeryd oddiarnynt wedi iddynt dalu am danynt, neu sefydlu arnynt a’u diwyllio.

 

TIROEDD CYMDEITHASAU, A PHERSONAU UKIGOL.

 

Mae cenedloedd ereill, yn enwedig yr Amerieaniaid, a’r EUmyniaid, a’r Gwyddelod, a’r Ffrancod, wedi ffurfio yn gymdeithasau ymfudol, wedi casglu trysorfdau cryfion, ao wedi prynu darnau ehelaetu o diroedd y Llywodraeth, ac ereill, a sefydlu arnynt; ac y mae ganddynt lawer o diroedd felly i’w gwerthu i^v gilydd; ac ar yr un pryd meddianant lawer o diroedd rhad dan yr “ homestead laios.’^ Gwynfyd na byddai y Cymry yn fwy unol yn ymroddi i ddilyn eu cynlluniau rhagorol. Mae ar ein cenedl eisiau pump o bethau neillduol cjti y gwelir eu hymfudiad hwy yn llwyddianus: - 1. Cael amrai o artueinwyr gonest, cyfoethog, dysgedig, a phenderfynol y byddo yr holl genedl yn gallu ymddiried ynddynt. 2. Cael^iŵi^iachusaffrwythlon, yn gyfleus i drafnidaeth, ac yn ddigon ehelaeth i gynnwys miloedd o denluoedd Cymreig. 3. Cael llawer o deuluoedd parchus a chyfoethog i gychwyn a sefydlu gyda’u gilydd ar unwaith. 4 Cael trysorfa o gan’ mil o ddoleri ($100,000) neu ychwaneg, at gynorthioyo gweithwyr tlodion Cymru i ymfudo atynt i’r wlad hon. 5. Cael nawdd a chefnogaeth y Llywodraeth wladol, ac yn benaf amddiffyniad a bendith yr Arglwydd. Nid wyf yn gwybod fod ychwaneg na dwy gymdeithas ymfudol Gymreig wedi eu sefydlu eto, er lleshad y Cymry yn gyffredinol; sef yn 1. Cwmni Ym

 

 


(delwedd E1320) (tudalen 110)

(tudalen 110) l

 

ia CYFLAWN OLYGFA, &C.

 

fudol a Masnachol y Wladfa Gymreig - Patagonia; yr hon a sefydlwyd yn Mhrydain Fawr, yn 1862, gan y Parch. Michael Jones, M.A., ac ereill; ac yn 2. Cymdeithas Dirol ac Ymfudol Gymreig America - Fowys, Kansas; yr hon a sefydlwyd yn y wlad hon yn neclj-eu y flwyddyn 1870, gan y Parch. Ehys Gwesyn Jones, ac ereill.* Mae y ddwy gymdeithas uchod wedi gweithio yn egniol er llesoli y Cymry; mae gan bob un o honfat flloedd o erwau* o diroedd ffrwythlon i’w cael am brisiau isel; ac y maent yn deilwng o gefnogaeth y genedl yn gyffredinol. (Gwel yr Hysbysiadau ar ddiwedd y llufr hwn.)

 

Mae dau Gymro enwog arall wedi gweithio yn egniol er y flwyddyn 1864, dros ymfudiad.trefnus eu cydgenedl, er nurfio sefydliadau Cymreig cryfion yn yr TJnol Dalaethau. Gwnaethant lawer o les yn New Cambria, Missouri; ac y maent yn gwneyd llawer o les i’r Cymry eto yn Kansas. Y maent Imy wedi gweithredu, ac yn gweithredu eto, mewn cysylltiad â Chwmpeini anrhyaeddus y reilffyrdd, neu ryw foneddigion cyfoethog a chyfrifoi ereill; ac yr wyf yn credu fod y ddau yn ddynion parchus, cenedlgarol, a gonest, a u bod yn deall eu gwaith yn drwyadl, ac yn gallu ei weithio yn llwyddianus. Yr wyf yn cyfeirio at y ddau foneddwr parchus, John Mather Jones, Ysw., a Wm. B. Jones, Ysw., ( Ap P. A. Mon,) y rhai a ffurfiasant y yddau sefydliad Cymreig llwyddianus canlynol: -

 

1. Arvonia, Osage Co., Kansas. - Mae hwn yn sefydliad cryf a blodeuog eisoes, mewn gwlad eang, iachus, a ffrwythlon; a bydd ei gynydd yn y dyfodol yn gyflym a dirfawr. Gwel ei hanes yn Dosran B, ac yn yr hysbysiadau. Cyfeirier at J. Mather Jones, Ysw., Arvonia, Osage Co., Kansasf . ♦

 

Bala, Powys, Itiley Co.^ Jra»«<w.--Clywai8 fod Cwmnl wedi el ifnrlio er gwneyd reilffofdd o Leavenworth, trwy Befydliad Cymreig Powys, athrefy Bala, o ddwyrain i orllewin Eaneas, 1 Denver, Colorado. bwna hono lee di^ fawr i’r sefydliad. +

 

NoDiAD. - Mae y fath gynyâd cyflym wedi cymeryd lle, ac Tn cjmciyd Da yn barhaus yn Ransas, a thalaethau ereill y Gorllewin. er pan ddecnreoau jsgrif thu y Llyfr hwn; ac y mae y wlad mor eang, fel yr oedd yn annichon i m ysgrlf enu eu hanes yn gyflawn a dif ai. Ar ol ysgrifenu ac arâraffa Hanes S«iydliad Cymreig ardderchog Abyornia., Osage Co., KaD8as, hyabysw^d 11 yn ga^

 

TIEOEDD Y TALAETHAIT A’B BEILFFYBDD.

 

 


(delwedd E1321) (tudalen 111)

(tudalen 111)

 

2. Bakgob, Coffey Co., Kansas. - Dyma “Sefydliad Newydd Cymreig/^ yn Nyffryn Mawr Neosho, Kansas. Mae yn gorwedd mewn gwlaa nodedig iachus a flOrwythlon; ac yn debyg i ddyibd yn un o’r sefydliadau Cymreig mwyaf llwpidianus yn neheudir Aansas. Gwel ei hanes yn Dosran B, ac yn yr hysbysiadau. Cyfeirier at William B. Jones, Ysw., (Ap r. A. Mon,) yn ei swyddfa dirol yn Emporia, Lyon Co., Kansas.

 

Diau y bydd y ddau Gymro parchus uchod, gyda llawer ereill, yn ffurfio sefydliadau Cymreig ereill, yn y dyfodol, mewn manau iachus a ffrwythlon ereill yn Kansas, a’r taJaethau a’r tiriogaethau ereill yn y gorllewin pell, a’r de. Llwyddiant iddynt, mae angen am hyny; ac y mae digon o le yn y wlad eang hon.

 

TIBOEDD Y RHAGDBEMWYB (SPECULATOBS).

 

Mae yn hysbys i lawer o Gymry, fod yn y wlad hon ganoedd o ragdremwyr (speculators) mewn tiroedd.

 

edie gan gyfaill ffyddlon, mai yn Oeage Co. y saif Carbondale: mal Arvonia Station, yr hon a saif ar y railroad rhwng BG&aing ac Osage City, yw yr breaf fifeaf i dref Anronia, ac oddiyno y mae y stage yn rhedeg yn ddyddiol. Fod gan y T.C. addoldy bychan hardd yn Beading; ond fod y rhan fwyaf o’r trigolion yn Annibynwyr. Mai o Hansas City, trwy Oltawa, yn Franslin Co., (ac nid trwy Ottumwa yn Coffey Co.,) y bydd y reilffordd newydd sydd yn cael ei gwneyd, yn rhedeg trwyBarlington, a Bangob, Coffey Co., trwy Enrelia i SantA Fe. Mai yr “ Holden Bailroad” yw enw yr hon a ddisgwylir trwy Arvobi.4; rhed o orsaf Holden, ar y “Miseonrl Paciflc K. R,” trwy Paola, yn Miami Co., ac Ottawa, yn Franldin Co., ac Arvcnla, Osage Co., a chysyllta a’r “Atchison, Topelta, & Santa Fe R. R yn Emporia, Lyon Co. Mae hon wedi ei gorphen eÌBoes i Paola; a gobeithir y bydd cars yn rheneg ami i Arvonia ac Emporia y flwyddyn nesaf (1872), gydag un arall yn rhedeg o Osage City, ar y Salt Creelt, i AJnronia, Ottumwa, (a manau ereill yn Coffey Co., dichon Burlington a Bangor), ac oddiyno i’r De. Bod tir y “ Diminished Reserve,” yn Osage Co., wedi cael ei brynu yn 11 wyr mewn byr amser, a llawer o dai a thyddynau bi af arno yn awr! Naa oedd yn Osage Co., yn nechreu 1869, ond 2,2U0 o drigolion. ond bod yno yn nlwedd 1871 tna 8,500 1 a bod cyny dd cyflym cyffelyb wedi bod mewn llawer o siroedd eraill yn Kansas. Fod Osage City, ary Salt Creek, yn Osage Co., yn lle cynyddol iawn, a’r dref yn debyg o ddyfod yn lle pwysig iawn - bod y tir eisoes wedl dyblu a threbluyn ei werth oddeuth yno: a bod tref arall o’r enw Lyndon^ yr non a saif o saith i wyth milldir i’r dwyrain o Osage City, ar y Salt Creek, (sef y tir y bum yn el archwilio yn Awst, l&(i9. pan oedd heb ei boblogl am filldirau}, yn awr yn dref hardd, yn cynnwys tua 2U0 o drigfanau, dwy hotel fawr, ac 2Û o stores, ac ysgoldy ceryg hardd. Cynghornyyd ni gan J. Mather Jones« Ysw., i brynuy tir gwerthfawr hwnw, am brisisel iawn, ac i aoeiladu tref arno; ond ni bu Cymiy Mhhanoy City, Pa., yo ddigon call, doeth, ac unol, ac anturiaethus. Mae y drcf hon o fewn ychyaig fllldirau i derfynau y “Diminished Beser^e,” yrhwn sydd yn awr yn araphoblog; a saif hefyd bron ar ganol Osage Co., ac y mae ei masnach yn ehelaeth eisoes. Mae tref Abtornia wedi cynyddu yn gyflym; mae yno yn awr lawer o dai a stores dar-dwy eglwys Gymreig - un Gynulleidfaol (heb un gweinidog yn niwedd 1871), ac un Henadurol, neu T.C. ond nid oes gan y naill na’r llall addoldy eto; ac y mae yno eglwys Gynulleidfaol Seisonig hefyd» a dau yssoldy ceryg hardd yn y sefydliad, gwerth $3,000 bob un; ac y maent ynadeiiadu uu vm(grade(i scaool)^ gwerth tua $5,000, yn y dref.

 

 


(delwedd E1322) (tudalen 112)

(tudalen 112)

 

CYFLAWN OLYGFA, &C. Yn gyffredin, dynion cyfoethog a llygadgraff ydyni Prynodd llawer o honynt filoedd o erwau o diroedd gan y Llywodraeth, am brisiau isel iawn cyk gwneyd y Pre-emption a’r Eomestead Laws; ac ereill weai hyny yn amser arwerthiad cyhoeddus, a thrwy ^’ Private Entry^^ ac y maent yn parhau i wneyd hyny. Priodol yw yr enw a roddir arnynt, Speculators, am eu bod yn archwilio y tiroedd, yn rhagdremu ar eu mantais yn y dyfodol, trwy brynu y tiroedd yn rhad, a’u gwerthu i ymfudwyr wedi hyny am y prisiau uwchaf a allant gael am danynt. Mae arian yn gwneyd arian, ac y mae gan rai dynion allu rhagolygol mawr iawn. Maent wedi dewis darnau mawrion o’r tiroedd goreu, (coedydd, prairies, a doldiroedd,) gyda glanau yr afonydd; ac y mae rhai o honynt wedi bod yn dra llwyddianus, ond nid pob un; cafodd rhai o honynt golledion trymion. Gellir prynu tiroedd da gan y Rhagdremwyr braidd yn mhob talaeth, yn enwedig yn y gorllewin a’r de, am $5 i $10 yr erw, a llai na hyny. Mae iiroedd i’w cael ganddynt hivy, lle na byddo tiroedd ar werth gan y Llywodraeth a’r reilffyrdd. Holer am eu Swyddfdau Tirol yn y prif ddinasoedd, New York, Philadelphia, Washington, Boston, Eichmond, Detroit, Columbus, Cleveland, Cincinnati, Chicago, Milwaukee, St Paul, Iowa City, St. Louis, Lincoln (!N”ebraska), Lawrence, Topeka (Kansas), &c.

 

TiEOEDD McManus & Co., Reading, Pa.

 

Mae y boneddwyr uchod yn bobl gyfoethog a chyfrifol, ac y maent yn feddianol ar filoedd o erwau o dir gwerthfawr, yn siroedd Osage a Lyon, a manau ereill yn Kansas. Ar eu tiroedd hwy y mae y sefydliad Cymreig a elwir Reading; Si hwynt-hwy yw perchenogion yr holl diroedd ffrwythlon oddiyno hyd Emporia, Salt Creek; ac y mae ganddynt lawer o diroedd i’r dwyrain o’r “Diminished Keserve.” Mae ganddynt swyddog (agent) yn Burlingame, Osage Co. Cyfeirier at Messrs. McManus & Co., Êeading, Pa.

 

TIROEDD Y TALAETHAU A’R REILFFYRDD.

 

 


(delwedd E1323) (tudalen 113)

(tudalen 113)

 

TIBOEDD TALAETH YIRGINIA.

 

(Yir^ma Lands.)

 

Dyma un o’r talaethau hynaf yn yr Undeb. Bu am flyneddau lawer yn cefnogi caethwasiaeth; a gwnaeth ei goreu yn erbyn j^r Undeb yn y gwrthryfel diweddaf. Ond rhyddhawyd ei chaethion oll, darfyddodd y gwrthryfel, ac adferwyd heddwch. Mae ei dinaswyr yn awr yn bobl heddycnol a theyrngarol. Er nad oes ynddi yn awr diroeddd i’w cael gan y Llywodraeth, yn rhad ac am ddim, y mae ynddi filiynau o erwau o wahanol diroedd, i’w cael am o $3 i 110 yr erw, gan feddianwyr yr hen etifeddiaethau eang a fu gynt yn cael eu Uafurio ean y caethion. Gellir prynu tyddynau rhagorol, wedi eu diwyllio, ac adeiladau da arnynt, mewn llawer o’i siroedd, sef Alexandria, Fairfax, Loudon, Prince William, Fauquier, Oulpepper, Stafford, Warren, King George, Westmoreland, King William, Page, Madison, Aêcomac, Franklin, Pendleton, Prince Georges, Charles, &c., am o $20 i $30 yr erw, mewn lleoedd cyfleus i’r reilffyrdd, ac i i^snach a’r prif-ddinasoedd, sef Eichmond, Washington, Baltimore, Philadelphia, a ITew York; a gellir prynu tiroedd coediog a mwnol, ar ei bryniau, am o $1 1 $5 yr erw. Gwlad ardderchog ydyw; y mae ynddi gyflawnder o’r coedydd goreu, ac o bob math o r mwnau gwerthfawrocaf; ac y mae ei hinsawdd yn ddymunol, a^i dyfroedd yn iachus. Credwyf y bydd miloedd o Cymry yn sicr o ymfudo a sefydlu ynddi yn y dyfodol. Gwel ei hanes yn Dosran A. Drwy garedigrwydd y Llywodraethwr Walker, a Wm. H. Richardson, Êsq., Commissioner of the State Board of Immigration, Richmond, Va., a Meistri Brawner & Co., Real Estate Brokers, Alexandria, Va., cefais lawer iawn o wybodaeth am diroedd gwerthfawr Virginia; ac yr wyf yn gwbl argyhoeddedig fod yno leoedd rhagorol i dyddynwyr, a mwnwyr, a chwarelwyr, a chrefftwyr Cymreig, a llawer iawn o fanteison, ar hyn o bryd, i gael cartrefi dymunol. Mae y dyfroedd yn llawer mwy iachus, yr hinsawdd yn llawer mwy tymherus, y cyfleusderau masnachol yn llawer mwy lluçsog, nag a geiy mew^ m mm fn y Goril^wiu Pell. 9

 

 


(delwedd E1324) (tudalen 114)

(tudalen 114)

 

CYFLAWiir OLYGFA, &C,

 

Ysgrifenwch at y boneddigion a nodais. (Read Brawner & Co’s Catalogue of Eeal Estate in Virginia, and the Pamphlet published by General G. Toclnnan, in 1869. The Act to Promote and Encourage Immigration into the State of Virginia, passed March 3, 1866: and the Address of the State Board of Immigration to the People of Great Britain.) Ceir pob hysbysrwydd pellach am diroedd Virginia, gan William E. Richardson, E3q., Commissioner, State Boardof Immigration, Eichmond, Virginia.

 

Mae tiroedd cyffelyb i’w cael yn West Virginia, ac yn Kentucky, a Tennessee. Ysgrifenwch at David Richards, Esq., Knoxville, East Tennessee.

 

Ac y mae llawer o diroedd coediog, amaethyddol, a mwnol, i’w cael yn rhad iawn yn North Carolina, a manau ereill yn y De. Ysgrifenwch at E. M. Davis, Esq., 333 Walnut Street, Phuadelphia, Pa.

 

 


(delwedd E1325) (tudalen 115)

(tudalen 115)

 

PENNOD VIIL

 

T BEILFPYBDD GOREU I YMFUDWYR I DEITHIO ARNYNT I’R GORLLEWIN ‘A’R DE.

 

(The best Bwoad Houtesfor Immigrants to the West, South, ee,)

 

Mae yn agos i dri chant a haner (350) o wahanol reilffyrdd, bychain a mawrion, yn yr Unol Dalaethau Amerigolt yn gyfleus i hyrwyddo teithwyr a nwyddau i bob cyfeiriad. Teithiant, mewn cyfartaledd, o 20 i 25 milldir yr awr; cadwant eu hamserau yn fanwl; ceir lle cyfleus ynddynt i eistedd, a gellir cael gwelyau mewn rhai o honynt i orwedd a chysgu y nos; ai’osant ychydig mewn manau cyfleus i gael ymborth; cedwir dyfroedd i’w hyfed ynddynt yn yr haf, a thânau.yn y gauaf. Nid yn aml y mae damweiniau niweidiol arnynt (ond digwyddant weithiau). Mae eu conductors yn ddynion parchus a chyfrifol. Mae y taliadau am gludiad (fares) ynddjmt yn wahanol; codant o 2^ i 4 cent y filldir, a mwy na hyuy ar rai o honynt tu draw i afon Missouri. Mae ganddynt swyddfdau (depots) yn nxhob gorsaf (station), lle y gellwch gael tickets i deithio arnynt i’r manau a ddewisoch, ond talu am danynt i’r ticket masters. Gofalwch am wneyd hyny yn brydlon, cyn y daw y tram; a chymerwch eich eisteddfa yn dawel yn un o’r cerbydau, gan ofalu am eich ticket i V ddangos i’r conductor pan alwo am dano; a gofalwch hefyd am beidio rhuthro i mewn nac allan o’r cars, na sefyll tu allan ar y platform pan fyddo y train yn rhedeg.

 

Y flTordd oreu o lawer i ymfudwyr newyddion o’r Hen Wlad, a fyddant am fyned drwodd yn uniongyrch 4dinas New York i Wisconsin, neu Minnesota, neu

 

 


(delwedd E1326) (tudalen 116)

(tudalen 116)

 

CYFLAWN OLYGFA, *C.

 

Illinois, neu Michigan, neu Iowa, neu Missouri, neu Kan6as, neu Nebraska, neu ryw fan arall yn y Gorllewin Pell, yw ymddiried i’r dyn mwyaf gwybodus a gonest yn eu plith eu hunain, neu i ryw swyddog ymfudol cyfrifol arall, megys Cadwaladr Richards, Ysw., i fyned i swyddfa un o’r tair prif reilffyrdd (a nodaf isod) yn New York, a phrynu tocynau i’w cludo dros yr holl ffordd i ben eu taith, neu i’r man nesaf ato. Gellir cael through’tichets felly yn llawer rhatach, a byddant yn llawer mwy cyfleus i deithio, am y cewch fehy checlcio eich boxes (luggage) drwodd hefyd, a chewch checks am danyi\t. Cedwch y rhai hyny yn ofalus, oblegyd ni roddir eich hoxe8 i chwi ar ben eich taith gan y luggage master yn y swyddfa hono os na bydd y chechs hyny genych, yn cyfateb i’r chechs ereill a roddwyd ar y boxes yn New York. Mae traul y cludiad gyda y reilffyrdd yn y first class, o New York i Kansas City, Mo. (yn agos i Lawrence a Topeka, Kansas), tua $40. Ond cludir ymfudwyr (immigrants) yn y third class am oddeutu dwy ran o dair o hyny, sef $26.66. Ond pan fyddo llaioer yn myned yno gyda’u gilydd, dichon y gellid cael cludiad pob un am oddeutu $20. Maent yn caniatau pedwar ugain pwys (801bs.) o luggage yn rhad i bob un o’r ymfudwyr; ond rhaid iddynt dalu am bob can’ pwys (100 Ibs.) a fyddo ganddynt dros ben hyny, a bydd hyny yn cael ei fwyhau yn ol y pellder y byddont yn teithio iddo; megys, os o iiew York i Kansas City y bydd y daith, bydd y pellder tua 1,350 o filldirau, a bydd y draul am gludo pob can^ pwys o luggage tua $5.50; efelly y maent yn codi ychydig dros haner cent y filldir. Cludir plant dan 4 mlwydd oed am ddim, a’r plant a fyddo rhwng 4 ml. oed a 12 ml. oed am haner pris rhai mown oed. (Gwel y tŵfleui ar ddiwedd y bennod hon.) Y EEILFFYEDD GOEEU I YMFUDWYR.

 

 


(delwedd E1327) (tudalen 117)

(tudalen 117)

 

Y PRIF REILFFYRDD O NEW YORK A PHILADELPHIA I’R GORLLEWIN”, &C

 

. (The Main Bauroads from New Tork and Phuadelphia to the Westy de.

 

1. Pennsylvania Central Railroad. - Mae hon yn un o’r reilffyrdd goreu yn America. Rhed y cars arni yn gyson ddydd a nos, o Philadelphia i Harrishurgh (107 m.), Altoona (239), Cresson (Depot Ebensburgh) Johnstown (277), Irwin Station (334), a Pittsburgh, 3^55 milldir. Wrth deithio ar hon ceir golygfeydd ardderchog ar hen wlad y Dyffryn Mawr (Chester and Lancaster Counties), ac ar fynyddau uchel yr Alleghanies. Mae hon yn cysylltu â railroads ereill o New York trwy Easton, ac Allentown, a Reading yn Harrisburgh; ac â’r “ Pittsburgh, Fort Wayne and Chicago R.R.,” yr hon a rêd o Pittsburgh trwy Alliance, a Mansfield, a Crestline, a Lima, a Delphos (ger y sefydliadau Cymreig yn Gomer a Van Wert), Ohio; ac yn mlaen trwy Fort Wayne (yn Indiana) i Chicago, Illinois; ac oddiyno i’r holl leoedd ereill yn y Gorllewin Pell. Mae yn cysylltu hefyd yn Pittsburgh â’r ‘Pan Handle K. E.,” yr hon a rêd oddiyno trwy ran o West Virginia, a thros afon Ohio wrth Steubenville, ac yn mlaen trwy liewarlc, a Granville, a Colambus, a Browntownship, i Cincinnati, Ohio; ac oddiyno gyda reilffyrdd ereill i St. Louis, Indianapolis, Quincy, Kansas City, ac Omaha, &c. Dyma y ffordd feraf, rwyddaf, a rhataf, trwy St. Louis i Kansas.

 

J. H. Miller, Esq., Genl. Agent, 526 Broadway, New York.

 

H. W, Gwinner, Esq., Genl. Passenger and Ticket Ofläce Agent, Philadelphia.

 

2. Neto Yorh Central R, R, and Hudson River R.R., • - Mae yr ‘‘ Hudson River R.R. ” yn rhedeg o 30th St. a’rlOth Avenue, iiew York, gyda glan afon Hudsoh (yr ochr ddwyreiniol), heibio i Sing Sing, Poughkeepsie, a Hudson, i Albany (143 m.), ac oddiyno i Troy (5 m.) Dyma y ffordd gyntaf i iyned o New York i Albany. Ond gellir myned yno yn rhatach gyda’r agerfadau. Ac y mae y “ iiew York Oentral E. K.’^ yn rhedeg, o Albany trwy Schenectady, Litte Falls, Herkimer,

 

 


(delwedd E1328) (tudalen 118)

(tudalen 118)

 

CYFLAWN OLYGFA, AC.

 

Frankfort, Utica, Rome, Oneida, Canastota, Syracuse, Auburn, a Rochester, i Buffalo, ar lan Llyn Erie, ac yn cysylltu yno â reilffyrdd ereiH’sydd yn myned i tietroit (Michigan), a Chicago, 111., a Cleveland, Toledo, Columbus, Cincinnati, Ohio. Dyma y reilffordd rwyddaf i fyned at yr holl sefydliadau Cymreig yn Oneida Co., ii”. Y., ac “yn Michigan, Wisconsin, Minnesota, &c.

 

Cornelius Vanderbilt, President, New York.

 

H. A. Russell, Esq., Ticket Agent, 413 Bro^dway, NewYork.

 

C. H. Kendrick, General Ticket Agent, Albany, K Y.

 

3. New Yorh and Erie Rauroad. - Mae hon hefyd yn un o’r prif reilffyrdd. Mae ei depot yn ngwaelôd Chamber at., K”ew York. Cychwyna o Jersey City, a rhed trwy Paterson, Great Bend, Einghamton, Waverly, Elmira, Corning, a Salamanca, i i)unkirk, ar lau LÍyn Erie. Yn Salamanca cysyllta â’r “ Atlantic and Oreat Wesiern R, R” yr hon sy’n rhedeg oddiyno trwy Corry, a Meadville, Oil City, Warren, a Leayittsburgh, Ohio, ac yn mlaen oddiyrio i Kavana, a Cleveland, Talmadge, Akron, Mansfield, Marion, ÍJrbana, Dayton, a Cincinnati, Ohio. (Mae hon yn gyfleus i’r holl sefydliadau yn y Western Keserve, Ohio). Yn Cincinnati cysyllta â’r reilffyrdd ereill sydd yn rhedeg oddiyno i St. Louis, ac i Kansas City, Mo„ a Lawrence, Topeka, a manau ereill yn Kansas, iiebraslca, ac Iowa.

 

Jay Gould, Eso., President, New York.

 

L. D. Rucker, Esq., Genl. Superintendent, New York.

 

W. R. Barr, Esq., Genl. Passenger Agent, New York.

 

BEILPPTRDD EREILL CYSYLLTIEDIG A’R TAm UCHOD.

 

(Other Bailroads connected wuh the three aoove.)

 

1. PitUiburgh, Fort Wayne & Chicago Bauway. - Reilffordd ardderchog yw hon. Mae yn rhedeg o’r Union Depot yn Pittsburgh, trwy ganol Ohio, heibio i Fort Wayne yn Indiana, i Chicago yn Illinois. Pellder, 468 milldir. J. N. McCullough, Esq., Fittsburgh, Pa., F. R. Myers, Geni. T. Agents, Chieago. (8ee Cenlral Penna. R. B.)

 

2. PUUiburghy Ginn and 8t. Louis B B. (Pan Eandle Boute). - Cychwyna yn yr Union Depot, Pa., a rhed oddiyno trwy Newark, Columbus, i Cincinnati, Ohio. Pellder o Pittsburgh i Columbus, Ohio, 193 milldir; ac o Columbus i Cincinnati, 120 milldir. W. L. O’Brien, Esq., Genl. Pass. and Ticket Agent, Columbus, Ohio. (8ee Central Pennsyhania Bailuay.) T BEILPFYBDD GOEEU I YMPUDWYB.

 

 


(delwedd E1329) (tudalen 119)

(tudalen 119)

 

8. Ohio and Mssiasippi Aiŵoad. - Mae hon yn rhedeg o Cincinnati trwy North Yernon, Mitchell,Vincennes, Odin, a Sandoval, iSt. liouis, Mo. Pellder, 340 milldir. J. L. Griswold, Esq., Genl. Supt., St. Louis, Mo.

 

4. ToledOy Waoash and Westem Bailroad. - Ffordd ardderchog yw hon. Cysyllta Lake Erie â’r Mississippi. Rhed o Toledo trwy FortWayne (Indiana), ar draws Illinois, trwy Decatur, i St. Louis, Mo. Pellder, 432 milldir; ac i Quincy, 111., 476 milldir. G. H. Barrows, Esq., Genl. Supt., Toledo^Ohio.

 

5. Cliicago^ Burlingtan and Quincy Failway. - ^Mae hon yn rhedeg o Chicago ar draws Illinois, trwy Mendota, Buda, Qalva, Galesburgh (oddiyno i Burlington, Iowa), i Quincy, 111., gan ^sylltu yno â’r ^^Hannibal and St. Joseph R. A,” ac yn Burlington âT *’ BurUngton and Missouri Bailway.” Mae hon yn un o’r ffyrdd goraf a rhwyddaf i fyned o Chicago i ogledd Missouri, a feansas, ac i ddeheudir Iowa a Nebraska. K. Harris, Esq., Genl. Snpt., Chicago, Illinois; ac N. D. Munson, Esq., Assistant Superintendent, Quincy, 111.

 

6. Chicago and Boch Island Railway. - Mae hon yn rhedeg o Chicago ar draws Illinois i Rock Island, ar lan afon y Mississippi, 182milldir; ac oDavenport, Iowa, heibio i Wilton, West Liberty, Iowa City, Homestead, Marengo, Des Moines City, ac oddiyno i Council BlufFs, Iowa. Pellder, 493 milldir. Dyma y ffordd fwyaf cyfleus i fyned i’r sefydliadau Cymreig yn Iowa.

 

Hugh Riddle, Esq., Genl. Supt., Chicago, 111.

 

E. St. John, Esq., Genl. Ticket Agt., Chicago.

 

JohnF. Sandford, Esq., Agent, 257 Broadway, N.Y.

 

7. Chicago and Alton Bauroad. - ^Mae hon yn rhedeg o Chicago, trwy Joliet, Wilmington, Chenoa, Bloomington, Springfield, Toledo and Wabash Junction, i St. Louis, Mo. - ^y fwyaf unionsyth, 280 milldir. J. C. McMullin, Esq., Genl. Supt.; A. Newman, Esq., Genl. Ticket Agent, Chicago, Illinois.

 

8. Michigan Central B. B. - Rhed hono Detroit, trwy ran isaf Michigan, i Chicago. James F. Joy, President, Detroit. H. E. Sargent, Genl. 9upt.,Chicago, 285 m.

 

9. Chicago and North Western B. B. - Mae hon yn rhedeg o Chicago, trwy Janesville, Watertown, Minnesota Junction, Fon du Lac, Oshkosh, i Green Bay, Wisconsin - 242 m. Mae cangen arall yn myned o Chicago trwy Racine i Milwaukee, Wis. - 85 milldir. A changen arali yn myned o Chicago i Freeport, a Dubuque, Iowa, ac oddiyno ar draws talaeth Iowa, drwy Cedar Rapids, Fort Dodge, i Council Bluffs, ger Omaha.Pellder, 488 milldir. H. P. Stanwood, Genl, Ticket Agent, Chicago.

 

10. Muwaukee and 8t. Paul Bailway. - Dyma un o brif reilffyrdd y €k)rllewin. Gellir myned gyda hon i’r holl sefydliad

 

 


(delwedd E1330) (tudalen 120)

(tudalen 120)

 

CYFLAWN OLYGFA, &C.

 

au Cymreig yn Wisconsln, ac yn ngogledd Iowa, a thalaeth Minnesota. Pellderau o Milwaukee i La Crosse, 195 milldir; i Prairie du Chien. 194 milldir; i St. Paul, 406 milldir. 8. S. Merrill, Esq., Genl. Manager. A. V. H. Carpcnter, Genl. P. Agent, Milwaukee, Wis.,

 

11. Wtnona and 8L Peter 22aŵŵKi. - Rhed o Winona, ar lan ÎMississippi, drwy Owatonna Junction i Mankato, Minnesota. . H. Stewart, Esq., Winona, Minnesota.

 

12. Paciyw Bauroad of Musouri.’-Rhea hon o St. Louis, drwy Jeôerson City, Sedalia, i Kansas City, Mo. - 282 milldir. Gellir myned o Sedalia i Fort Scott, a Humboldt, a Burlington, Ban for, ac Emporia, &c., Ransas. Hudson E. Bridge, E8q., Presient. T. McKissock, Esq., Genl. Supt., St. Louis, Mo.

 

13. I^orth Missouri Bauroad. - Rhed hon o St. Louis, trwy Macon City, Mo., i Ottumwa, Iowa. James Charton, Esq., Genl. P. and T. Agent, St. Louis, Mo.

 

14. Des Moines Yalley Rauway. - Rhed hon o Eeokuk, tr^ Ottumwa, ac Oscaloosa, i Des Moines City, Iowa - 162 m., ac oddiyno i Fort Dodge - 211 m. J. Barker, Esq., Genl. Ticket Agent, Eeokuk, Iowa.

 

15. Ransas City^ 8t. Joseph and Councu Bluffe Bauroad, - ^Mae hon yn gyfleus i fyned o Kansas City, Mo., i Leavenworth, Atchison (Kansas). St. Joseph, Mo. - 70 m.; Phelps, Brownsville, Nebraska City, a Council Bluffs, Iowa. H. L. Hopkins, Esq., St. Joseph, Mo. G. L. Bradbuiy, Genl. Agent, Councii Bluffs, Iowa.

 

16. Benssdaer and 8aratoga BaHroad. - Gydd hon f gellir myned rwyddaf o Troy, a Schenectady, N.Y., i Middle Granville, N.Y., a Fairhaven, a Hydeville, Vermont. O. N. CrandeU, Esq., Genl. T. Agent, Troy, N.Y.

 

17. Utica and Blach Biver Bailroad. - Mae hon yn rhedeg o utica trwy Holland Patent, Trenton, a Remsen, i Turin, Lewis Co.,N.Y., &c. John Thorn, Esq„ President. W. E. Hopkins, Genl. T. Agent, Utica, N.Y.

 

18. Central Bauroad of New Jersey. - (AllerUotion Line.) - ^Mae hon yn un o’r rhai pwysicaf yn New York, am ei bod yn cysylltu â’r **Lehigh Valley Railroad” yn Easton, Pa., ac âT ^’^Reading Railroad” yn Allentown, Pa., ac yn enwedig â’r * * PennsyTvania Central Railroad “ yn Harrisburgh, Pa., ac yn rhedeg yn mlaen oddiyno i’r Gorilewin Pell. Gydd hon y f’ ellir myned rwyddaf i’r holl weithfeydd gloyn siroedd SchuylUl a Luzerne, a Carbon. H. P. Baldwin, Genl. P. Agent, 119 Liberty St., N.Y.

 

19. Lehigh Valley Bauroad.’-’YioTaa ragorol yw hon. Cysyllta â’r ** New Jersey Central” yn Easton; rhed trwy Allen T EBILFFTEDD GOEBU I TMFUDWYE.

 

 


(delwedd E1331) (tudalen 121)

(tudalen 121) town, Catasaiiqua, Slatington, Mauch Chunk, Ben Haven, ac i’r holl weithfeydd glo yn siroedd Carbon, Schuylkill, Northumberland, a i.uzeme, Pa., a chysyllta âr **Ene Railroad” yn Waverly, N.Y. Mae y cwmni hwn yn cludo ymfudwyr i’r Gorllewin Pell ar yr arnodau mwyaf rhes^rmol, gyda y “ Lehigh V>aiey and Erie Raihroad.” Cysyllta â’r **Catawissa R. R.” yn Quakake Junction. W. H. Sayre, Jr., Prest.’s Asst, &c., Bethlehem, Pa. N. Van Horn, Philadelphia. O. C. Lewis, Agent, Mahanoy City, Pa.

 

20. Lehigh and Susguchanna R, R. - Cysyllta a’r *’Morris and Essex R. R.” yn Easton, Pa., a rhed oddiyno trwy Mauch Chunk, WilkesDarre, a Pittston, i Scranton, a Green Ridge (ger Providence), lle y cysyllta a’r *’Delaware and Hudson K. R.,” yr hon sydd yn myned i Cai’bondale, Pa., &c. E. W. Clark, Prest., Phila. Mendes Cohen, Controller, Phila.

 

21. Catatousa Rauroad. - ^Rhed hon o Williamsport, tiwy ]danville, Rupert, Catawissa, Rington, Quakake ac East Mahanoy Junction, i Tamaqua, Pa., 99 milldir, ac o’r lleoedd olaf i New York a Philadelphia. M. P. Hutchison, Prest., Phila. Geo. Webb, Genl. Supt., Williamsport, Pa.

 

22. DeHaware, Laclcawanna and Westem Rauway. - Cysyllta ft’r New Jersey R. R. yn Hampton Junction, a rhed oddiyno trwy y Water Gap i Scranton, Pa., ac oddiyno i Great Bend, a Binghamton, N.Y. Samuel Sloan, President, N.Y.; W. F. Halstead, Supt.,Scranton, Pa.

 

23. Norihern Central Rauroad^ Pa. - Mae hon yn rhedeg o Baltimore, Md., trwy Harrisburgh, a Sunbury, a Williamsport, i Elmira, N.Y. - 256 milldir, ac oddiyno i Rochester, ii. Y. J. D.C.ameron, President; J. N. Du Barry, Vice-President, Harrisburgh, Pa.

 

24. Laohawanrw, and Bloomŵurgh R. R. - Rhed hon o Scranton, trwy Pittston, Kingston, a Plymouth, a Danville, i Northumberland, Pa. - SOmilldir; a geliir myned yn mlaen oddiyno i Tyrone, ac Altoona, a Pittsburgh, Pa. D. T. Bond, Supt., Kingston, Pa.

 

25. iviuadelpaia and Reading Rauroad. - Dyma yr unig reilffordd sydd yn rhedeg o Philadelphia trwy Reading i Pottsville, ac i’r holl weithfeydd glo yn Schuylkill Co.; ac y mae ei changenau yn ymledu o Reading i Allentown, ac i Harrisburgh, ac i Lancaster, Columbia, Mahanoy City, Ashland, Mount Carmel, a Shamokin, &c.; a bwriedir ei gweithio yn mlaen oddiyno i’r Gorllewin Pell. Hon yw y fwyaf cyfleus i’r holl ssfydliadau Cymreig yn Schuylkill Co., Pa.

 

Franklin B.Gowen, President, Philadelphia, Pa.

 

W.H. Webb, Secretary, “

 

G. A. Nicolls, Superintendent, Reading, Pa. biGoogle

 

 


(delwedd E1332) (tudalen 122)

(tudalen 122)

 

CYPLAWK OLYGFA, &C. 36.

 

 The AU-Baa Oreat Southem Mau Boute / - Dyma y ffordd oreu, a rhatai, a rhwyddaf, i deithwyr, ac i ymfudwyr, i fyned Ì*r rhan fwyaf o dalaethau a dinasoedd y De, Mae meddianwyr a swyddogion y reilffyrdd a nodir isod wedi cytuno â’u gilydd i wneyd darpariadau trefnus i hyrwyddo teithwyr, ymfudwyr, a nwyddau masnachol, o brif ddinasoedd y Dwyrrain, sef New York, Philadelphia, Boston, a Baltimore, a Washington, i brif ddinasoedd a threfydd y Deheudir, hyd New Orleans, ac yn mlaen i Texas. Gwnant Un Reilffordd Ddeheuol fawr o New York i New Orleans, am dros Bymtheg Cant o filldirau! Cynnwysa y reilflyrdd canlynol: - 1. Orange, Alexandria, a Manassas. Rhed o Washington ac Alexanaria, trwy Gordonville i Xynchburgh - 178 milldir. 2. Virginia and Tennessee Railroad. Rhed o Lynchburgh i Bristol - 204 milldir. 3. East Tennessee, Virginia and Georgia. Rhed o Bristol i Knoxville - 180 m. (Cyfanrif o Washington i Knoxville, 512 m., ac o Enoxville i Chattanooga, 112 m.) Neu fel hyn: - O New York i Washington. 228 milldir.

 

iLynchburgh 406

 

iBristol 610

 

iKnoxville 740 “

 

iChattanooga 850

 

iNashville 1,001

 

i Corinth, 1,066 “

 

i’rGrand Junction 1,107 ** »*

 

i Memphis 1,159 “ “

 

iDalton 852 **

 

iAtlanta 952 **

 

iMacon 1,056 “

 

i Montgomery 1,127 “

 

iMobile 1,832 »♦

 

iNewOrleans 1,502 “

 

PSLLDBRAU O NEW YORK I DDINASOBDD Y GORLLEWIN, GYDA Y NEW Y0RK CENTRAL R. R., &C.

 

(Dittances from NewTork to the Cities of the Westem Stetes, by the New York Central Raihroad, &c.)

 

O DDINAB NEW YORK I

 

 Milldir.

 

Albany.N.T 143

 

Troy^Ii. T 148

 

Schenectady, N. T 160

 

Middle GranvIUe, N. T 210

 

Palrhaven, Vt 236

 

Utica,N.T 288

 

Rome, N.T 252

 

Syracnse, N. T 290

 

Rochester.N.T 871

 

Bnffalo,N.T 440

 

Snspension Bridffe, N. T. 447

 

NiagaraPalla 449

 

Detroit, Michigan 678 Milldir,

 

Oleyeland, Ohio 6>i

 

Colnmbu8. Ohio 781

 

Toledo, Ohio ‘. tSS

 

Chicago, Illinois 968

 

CiNcnoiATi, 881

 

Clinton, Iowa 1100

 

Dnbnane, Iowa 1160

 

RockÎ8land,Ill 1144

 

Dnyenport, Iowa 1146

 

IowaCity, Iowa YW

 

Marenyo, Iowa 1281*

 

Des Moines City, Iowa 181»

 

CouncU Bluffe, iowp. * 14Bâ

 

Y REILFFYEDD GOREU I YMFUDWYR.

 

 


(delwedd E1333) (tudalen 123)

(tudalen 123) OiCAHA, Nebra8ka 1465 Laramine, Wyoming 3028 Ogden, Salt Lake 2487 Sacramento, Calif S«80 San Fbamoisoo, Calif 8868 Portland, Oregon, trwy San Franr cisco 4118 Sitka, Ala8ka 6000 Borliiic^ton Iowa Ii69 Ottomwa, Iowa 1244 RedOak, Iowa 1410 Glenwood. Iowa 1440 ouiNCY, ni 1286 Palmyra, Mo 1240 MaconCity,Mo 1896 Utica,Mo im Camernn Mo 1896 St. Josepb, Mo 1481 Brownville, Nebra8ka 1496 Atchison, Eanea^ 1451 Leavenworth, Kansas l^ KansasCitt, Mo., trwyCameron,1461 O NBW TORE, GYDA T PBNNSTLYANIA CENTRAL R. R., I’R LLB OBDD CANLTNOL: (By the PennsylTania Central Railroad, &c., to the West) Milldlr. Baston, Pa 76 Allentown, Fa 93 Reading, Pa 188 Habbibbuboh, Pa 182 Altoona,Pa 814 Ebensburgh, Pa 828 Jchnstown, Fa 882 Irwin Station, Pa 409 PlTTSBUBOH, Pa 480 Rochester, Pa 466 AHiance, Ohio 614 Mansfleld, 606 Cre8tline,0 619 LimtLO 691 Fort Wayne, Ind 760 Chicago,I11 898 Rockl8land,Ill 1080 Clinton, Iowa 1036 Dnbnoue, Iowa 1086 IowaCity, Iowa 1186 Conncil Blnffs, Iowa 1890 OiiAHA, Nebra8ka 1393 Laramine, Wy 1968 SaltLake,Utoh 2426 SanFbakci800, Calif 8306 GTDA TB BRIB RBILFFORDD A’R ATLANTIC A’R GRBAT WBST ERN R. R. (Distances by the Erie & Atlantic & Great Westem Railroads, to the WeBt,ftc) O NBW TORK I MUldir. Burlington, Iowa 1106 QUINCT, 111 1161 “ trwy Fort Wayne 1132 Macon City, Mo 1231 CameroB, Mo 1302 St Joseph, Mo 1837 Kansas CiTT, Mo 1367 Pittsburgh. Pa 480 Steubenville, Ohio 478 Newark, Ohio 690 CoLUMBUS, Ohio 026 Indianapolis, Ind 811 Bloomington. lU 977 Galesburgh, lU 1028 BuBUNGTON, Iowa 1063 Ottnmwa, Iowa 1186 Lincolo, Nebra8ka 1898 Omaha, Nebra8ka 1369 Cincinnati, Ohio 743 Sandoral, (O. & M.) 803 St. Lonis,Mo... 1088 Sednla, Mo .1278 Kansas City, Mo 1866 *■ ^ trwy Indianapolis . . 1409 Milldir. Paterson, N. J, 16 GreatBend, N.Y. 200 Binghamton, N.Y. 214 Owego, N.Y 286 Waverly,N.Y 256 Ehnira, N.Y 272 Coniing,N.Y 290 Salamanca, N.Y. 418 Dnnkirk, N.Y. 469 Corry, Pa. 478 MWiaWlle, Pa 616 Warren, Ohio ... 674 Leayittsburgh, O 677 Ravenna, O 698 Talmadge, 610 Milldir. Mansfleld, 681 ClNCTNNATI, O 880 Meadvllle, Pa 616 Cleveland. 626 Crestline, 701 Colnmbns. O 764 Urbana, 786 Indianapolis, Ind 947 St. Lonis, Mo 1188 KansasCitt, Mo 1470 Meadville, Pa 615 Cleveland, O 6201 Tol«do,0 718 PortWayne, Ind 81äi Decatur 1041

 

 


(delwedd E1334) (tudalen 124)

(tudalen 124) CYFLAWN OLYGFA, &C. Ouincy, Hl 1194 »t. Joseph, Mo 140o KaN8A8 ClTT, Mo 1420 Corning:, N.Y. 290 Hornesville, N.Y. 881 Buffalo, N.Y. 421 NiagaraPalls 44^ Detroit, Mich 609 Cbicago, 111 968 Bock Island, 111 1136 Conncil Blnffs, Iowa 1448 Omaha, Nebra8ka 1447 San FrancÌBCO, Calif 8861 Burlington, Iowa.. 1100 OUINCT, lll 1216 St. LouÌB 1288 MaconCity,Mo 1286 Cameron, Mo 1887 StJoeeph, Mo 1428 KaN8A8 CiTY, Mo 1442 Gyday Pa.CentralB.R. N.Y. O New York I Cincinnati, O 748 Indianapolis, Ind 811 Chicago, 111 898 Ôuincy, 111 1161 St Louis. Mo 1088 St. Joseph, Mo las? Omaha. Nebraslca 1859 KansasCity, Mo 1867 Stlwch - Mae y taib Reilffordd uchod yn cychwyn o ddinas New York, ac yn cysyllttt a reilffyrdd ereill yn y Gorllewin. Et mai y feraf yw y ** Pennsylvania Central,” nld oes llawer o wahaniaeth rhyngddynt; ac y mae pob un o honynt yn clmdo ymfudwyr am brlsiau isel iawn. Dewiswch eich ffordd. »BIP LEOEDD .CentraIR.R. 881 Gydayr BrieR.R. .. 860 .. 947 .. 963 .. 3216 .. 1188 .. 1400 . 1447 .. 1420 949 96@ 1226 1210 1481 1455 1451 PELLDER O CHICAGO, ILL., I WISCONSIN, MINNESOTA, &C. (Dietances from Chicago, III., to Wisconsin, Minnesota, &c.) O CmcAoo, GTDA T “ CmcAGO AND Nobth-Wbsthrn Railwat,” I Milldir. Harvard Junction 68 dintonJunction 78 Jane8ville 91 Mllton Junction 99 Watertown, Wi8 130 Mlnnesota Junction 148 PondduLac 177 Oehkosh, Wia 193 Neenah, Wis 207 GrbenBaTjWIs, 242 Milldir. MadÌ8on,Wi8 188 Racine, Wi8..... 62 Milwaukee, Wia 85 Preeport IU 121 Dubugue, Iowa... 188 Clinton. Iowa 188 Cedar Raplde, Iowa 219 Boone. Iowa 840 Council Blnffs, Iowa 488 Omaha, Nebra8ka 498 O MllWAUHEB, OTDA T “MnLWAUKEB & ST. PaIJL RAILWAT,” I MlUdir. Waukesha, Wi8 21 MUton,WÌ8... 62 Jane8ville, Wis 71 Madison. Wis 96 Arena. Wis 126 Spring Green, WIs 132 Prairiedu Chlen 194 McGregor, Iowa ..194 Calmer, Iowa 287 Cresco.Iowa 256 Lime Springs, Iowa 267 Bameey, MÎnn 808 Owatonna, Minn 888 8t. Paul, Mlnn 406 Llsbon, 184. Tomah, 168. Sparta, MUldir. Oconomowoc, Wis 8i Ixonia, Wl8 87 Watertown, Wis 43 Columbus, Wi8 68 PortageCity, Wis 91 Horioon Junction 52 Burnet Junction 57 Ripoh, WIs 81 BerUn, Wis 94 Minnesota Junction 64 PoxLake, WIs 67 Randolph, Wis 73 Cambria, WIs 78 PortageCity, Wis 9« 170. Bangor, 180. La Crosse, 195. Y- EEILFFYEDD GOREU I YMFUDWYR.

 

 


(delwedd E1335) (tudalen 125)

(tudalen 125)  

 

NODIAD: - Ni raid i chwi ond ychwaneeu y Doâan nchod at rif y pellder o fllldiran o New York i Chica^o, er gwybod pa bellder 8vâd o New York i bob nn o’r lleoedd a nodir uchoa; megyp, pellaer o New York i Chicago yw 898 roilldir (gyda y Pennsylyania Centraly, Ychwanegwch at hyny 85 m., a bydd vn983m. Djoia yw y pellder o New lork i Milwaukie, Wis. Ychwanegwch hefyd at hyny 406 m., a bydd yn 1389 milldir, Dyna yw y pellder o New York i St. Panl, Minnesota. Hefyd, dymunaf arnoch gofio, fod yn hawdd i chwi eich hunain, os ydych yn deall rhifyddiaeth, wneyd amcan-gyfrif lled g^wir o bris y chidiad (fares) o liew York i bob lle yn yr Unol Dalaethau,, tr wy luosogi rhif y pellderau (distances) â’r nodyn 3, sef tair cent y filldir. Er engraifft - cymerwch y rhif canol o bellder o New York i Kansas City, Mo., (yr hon sydd yn gyfleus i fyned i bob lle yn Aansas a Colorado, &c.,) sef 1,420 o filldirau; wedi ei luosogi gyda 3 bydd yn 4,260 o centau, yr hyn a wna ddau ddolar a deugain, a chwe’ deg o centau ($42.60), sef y swm a delir yn gyffredin gan deithw’ur am fyned yno. Tynwch un ran o dair allan o’r uchod, a bydd ^ ddwy ran gweddill yn wyth dolar ar hugain a deugain cent ($28.40), yr hwn swm sydd yn lled agos at y pris a dehr gan ymfudwyr am fyned yno. Hefyd, codant tua cent y filldir am gludo pob can^ pwys o luggage rboxes) a lyddo gan bob un dros ben 80 pwys. Cyfriiwch hyny yr un modd a’r uchod. Gwna 1,420 o filldirau, yn ol un cent y filldir, $14.20. Dwy ran o dair o hyny sydd tua $9.46. Oddeutu hvny a godant am gludo pob can’ pwys o’ch luggage o iiew York i Kansas City, Mo. Mae y prisiau uchod yn rhesymol iawn; ac os cewch fyned yno am hyny, ni ddylech gwyno; mae y pellder dros bedwar-cant-ar-ddeg o nlldirau! Cofiwch 7iad wyf yn dyweyd mai fel y cyfrif uchod yn hollol y bydd y prisiau yn mhob ffordd y teithiv;^ch; na, oblegid mae rhai o’r reilffyrdd yn codi 4 neu 5 cenf y filldir, ac ereill 2 neu 2^ cent y filldir; ac y maent yn arfer codi a gostwng eu prisiau, fel y byddai yn’anhawdd cyhoeddi rhestr hollol gywir o’r prisiau, ond am dymhor byr iawn. Amcan-gyfrif yw yr uchod, ond y rneol oreu a allaf roddi i chwi er diogelu eich hunain rhag cael eich twyllo yn ddirfawr gan ddynion anonest. Ond os bydd llawer o ymfudwyr yn myned ar yr un pryd gyda’u gilydd o!New York i’r gorllewin, &c., gallant gael eu ■ pludo, y» nghydŵ’u luggage, m\ l^i o lawer o (^ti^u,

 

 


(delwedd E1336) (tudalen 126)

(tudalen 126)

 

PENNOD IX.

 

 AUR, ABIAK, PRES, A PHAPYRAU, &C.

 

Yn yr “Ymfudwr” a gyhoeddais yn Nghymru yn 1854, t d. 82 - 86, ceir llawer o gj/TarwyddSidaa i adnabod a deall ^werth cymharol yr aur, a’r arian, a’r papyrau, a arferir yn yr Unol Dalaethau. Sylwch ar y rhai hyny, os yw y llyfr hwnw genych. Y pryd hyny yr oedd papyrau y canoedd Ariandai (Banks) yma yn dra lluosog; ac arian hathol gwahanol genedloedd y ddaiar yn cael, nid yn unig eu cyfnewid, ond hefyd eu harferyd mewn masnach yma yn gyfln’edin; ac yr oedd yn annawdd eu hadnabod na gwybod eu gwir werth. Ond bu yma lawer o gyfiiewidiadau ar ol hyny. Ataliwyd cylchrediad arian bathol cenedloedd ereill, fel nad oes dim yn awr yn cael eu harfer ond arian bathol y Llywodraeth Werinol hon ei hunan; ac y maent yn hawdd i’w hadnabod. Yn amser y gwrthryfel diweddaf a fu yma, dpyswyd masnach yr holl wlad; torodd llawer o fasnachwyr cyfoethog, ac o’r ariandai hefyd; ataliwyd cylchrediad yr aur i raddau helaeth, ac yr oedd yn annichon ei gael heb dalu pris (premium) mawr am dano; cododd ei bris yn raddol o un centy ddolar hyd 150 cents y ddolar (unwaith)! Fel yr oedd, y pryd hyny, un ddoiar o aur yn werth dwy ddolar a haner ($2.50) o bapyrau ariandai a Llywodraeth y wlad hon. Talent $1.50 mewn oank nofes o bris (premium) am un ddolar o aur. Ceisiodd gelynion ein Llywodraeth ei ^odi yn uwch, er atal y Llywodraeth i amddiffyn ei hiawnderau, ac i ddarostwng y gwrthryfel! A phe buasai gwrthryfelwyr y De wedi llwyddo yn eu hamcan drygionus i ddatod yr Undeb, ac i sefydlu Llywodraeth eu hunain, ni buasai papyrau y Llywodraeth enwog a rhyddgarol hon yn werth dim; buasai caethwasiaeth (slavery), a’i holl greulonderau, yn cael ei barhau, a buasai un o’r Llywodraethau gwladol mwyaf anghyfiawn a melldigedig ar holl wyneb y ddaiar wedi oael ei sefydlu gan y Eebels. Dyna oedd eu “haincanion AUR, AEIAX, PRES, A PHAPYRAU, AC.

 

 


(delwedd E1337) (tudalen 127)

(tudalen 127)

 

 

arswydol; ac y mae yn syndod i mi fod neb yn Lloegr wedi eu cefnogi. Ond yr oedd y Goruchaf wedi penderfynu diddymu caethwasiaeth; daeth gwaedd pedair miliwn o gaethion truenus i’w glustiau Ef, a fforuchellywodraetnodd ddrygau y rhyfel i lwyr-symud eu gortnrwm am byth; a chafodd y gwrthryfelwyr weled a theimlo dymod arswydol, ond cyfiawn, ei ddialedd Ef. Yr oedd llaw Duw i’w gweled yn amlwg yn narostyngiad y gwrthryfelwyr, rhyddliad y caethion, a buddugoliaeth milwyr dewrion y Llywodraeth hon. Diolch iddo. Mae y Llywodraeth Werinol hon yn awr wedi cael ei thra-dp’chafu mewn cyfiawnder, a gallu, anrhydedd, a dylanwad, yn ngolwg holl deyrnasoedd y ddaiar. Er hyny, costiodd y rhyfel iddi oddeutu saithar-hugain o filoedd ofiliynau o ddoleri ($2,700,000,000), neu tua f540,000,000. Buasai hyny yn ddigon i ddirlethu ambell i lywodraeth, fel na buasai yn gallu codi ei phen byth mwyach. Yn amser y rhyfel gorfu i’r Llywodraeth hon wneyd llawer o Government Notesy mewn gwahanol bapyrau, (gwerth 1, 2, 3, 5, 10, 20, hyd $100 yr un), y rhai a elwir gan y bobl, yn ^’ greeu’hachsy^ am eu bod wedi eu harliwio yn wyrddlas; a phapyrau bychain ereill (fractions) gwerth 3, 5, 10, 15, 25, a 50 centsj oll yn bapyrau cymeradwy, ac mewn arferiad cyffredinol, oddieithr y counterfeits (tebyg iawn iddynt) a wnaed, ac a wneir eto, gan gelfyddydwyr medrus a thwyllodrus; ac y mae llawer o’r rhai hyny yn cael eu lledaenu ar hyd y wlad, a dylai pawb eu gochelyd, os gall, trwy beidio derbyn na dosbarthu dim math o honynt; gallant gael sicrwydd am hyny trwy eu dangos i fasnachwyr ac arianwyr deallgar a gonest. Mae y Llywodraeth wedi rhoddi honds, o wahanol fathau, am lawer o filiynau o ddoleri o swm ei dyled wladol, ac yn t^-lu gr^rahanol lôg (interest) blyneddol mewn aur am danynt. Mae gan filoedd o ddeiliaid teymgarol y wlad hon, a lluoedd mewn gwledydd ereill, y fath ysgrifrwymau (oonds), ac y maent yn holloldddogel. Mae y Llywodraeth yn sicr o’u tahi mewn aur, gyda y Uô^ hefyd mewn aur. Mae wedi addaw ac ymrwymo i wneyd hyny; mae ganddi ddigon o allu i wneyd hyny; ac nis gali beidio gwneyd hyny, heb golli ei nan

 

 


(delwedd E1338) (tudalen 128)

(tudalen 128)

 

CYFLAWN OLYGFA, &C.

 

rhydedd, a darostwng ei hun yn ddirfawr. Tra byddo Plaid y Gwerinwyr (the Repuhlican Party) yn ddigon cryf (iel y maent yn awr) i wneyd a gweinyddu y deddfau, ni bydd perygl iddynt hwy beidio gwneyd hyny; ond credwyf, os byth y daw Plaid y Democratiaid llygredig (Copper’heads) eto i lywodraethu y wlad hon, y byddai perygl iddynt ddiddymu llawer o’r deddfau rheidiol a llesol a wnaed yn amser y rhyfel, ac wedi hyny, a gtorthod talu y bonds a’r interest mewn aur, fel y mae rhai o honynt wedi amlygu eu drwg duedd a’u hamcanion eisoes. Ond yr wyf yn gobeithio Eethau gwell, er iy mod yn ysgrifenu fel hyn, er rhyudd a lles cyffredinol fy nghenedl. Ar ol liofruddiad yr Arlywydd enwog, Àbraham Lincoln, yr hwn oedd y Cyrus a gododd Duw i amddiffyn bywyd ac iawnderau y Llywodraeth hon, ac a anfarwolodd ei enw trwy y Oyhoeddiad a roddodd o Eyddliad y Caethion, bu Andrew Johnson yn ei^dd yn y Gadair Arlywyddol, ac yn ei dymhor byr ef cafodd y Llywodraeth lawer o ofidiau a rhwystrau, wrth geisio gwneyd deddfau da i adferu trefn (Reconstruction) yn nhalaethau y De; ac ychwanegwyd dyled y Llywodraeth. Ond o ddechreuad Llywyddiaeth General (rrant, ein Harlywydd enwog presenol, trwy ei ddoethineb a’i degwch, a’i gynildeb ef, a’i gynghorwyr, a’r Blaid Werinol, talwyd miliynau lawer o’r ddyled wladol, gyda’r holl logau mewn aur, fel nad yw yn aior ond tua tair-ar-hugain o filoedd o filiynau ($2,300,000,000). Lleihad o tua pedwar can’ miliwn ddoleri ($400,000,000), mewn ychydig dros dair blynedd! Mae yn deilwng i gael ei ail ethol yn Arlywydd am bedair blynedd eto, am hyny, heb son am ei rinweddau ereill. Talasant yn agos i saith miliwn a haner o ddoleri ($7,500,000) bob mis; ac yn agos i naw deg o filiynau o ddoleri ($90,000,000) bob blwyddyn! Os parheir i dalu yr un swm bob blwyddyn eto, byad yr holl ddyled, a’r llogau, wedi eu llwyr-diäu yn mhen oddeutu chwe’ blynedd ar hugain eto - tua’r ‘flwyddyn 1898. Gall hyny fod tua’r flwyddyn 1900. Kia yw pris yr aur (premium) yn awr ond tua 14 cent y ddolar, ao y mae y premium ar oonds y Llywodraeth yn fwy n^ byny; efelly y m^nt yn wertlŵwrogach AUR, ARIAN, PRE6, A PHAPYRAU, &C.

 

 


(delwedd E1339) (tudalen 129)

(tudalen 129) na’r aur, yr hyn sydd yn pix)fi fod gan ddinaswyr y wlad hon, a thrigohon Ewrop, hyder cryf yn ngallu y Llywodraeth hon i dalu ei holl ddyled, gyda y llogau goreu. Credir hefyd fod yr amser yn agos pan fydd un äolsLTpapyr y Llywodraeth hon yn gyflawn werth (atpar) un aolar aur; ac wedi]hyny bydd adferiad ar gylchrediad aur ac arian (spede, neu arian bathol) mewn masnach yn g^edinol. Ond fel y mae yn awr, ychydig o [aur ac arian a arferir mewn masnach yn y wlad hon; dim ond papyrau, gwahanol notes y National Banhsy (y rhai a ffutifiwyd yn ddiweddar,) a green-haclch y Llywodraeth, y rhai ydynt hollol gymeradwy. Cynghorwyf chwi, pan y byddoch yn ymfudo o Gymru i’r Unol Dalaethau Amerigol, i newid eich holl arian am aur, neu i’w talu yn swyddfa ddiogel Guion & Co., 25 Water St., Liverpool, a rhoddir drafft i chwi am y cyfanswm (gofalwch am gadw hwnw yn ddiogel), a chewch ei gyflawn werth mewn aur y wlad hon, yn fiwyddfa Williams & Guion, 29 Broadway, New York, ar ol eich tiriad diogel yma. Dyna y ffordd oreu. Mae llawer wedi colli eu haur a’u harian ar y môr, ac wrth gerdded heolydd Liyerpool a New York, a theithio yn yyains. Ond yn swyddfdau Williams & Guion, neu William Inman, Ysw., 22 Water St., Liyerpool, a John 6. Dale Ysw., New York, byddent yn hollol ddiogel i chwi, neu i’ch perthynasau; a gallech eu cael oll, neu ran o honynt, yn liew York, neu wedi i chwi gyrhaedd pen eich taith, ond galw neu anfon am danyht. Mewn cyfnewidwriaeth mae guineas neu sovereigns Llywodraeth Lloegr yn werth $4.85 mewn aur yma, ac ychwanegir ypremium at hynj^, yn ol fel y byddo yma ar y pryd. Ilr engraifft - bwriwch fod un o honoch eisiau cyfnewid un sovereign o aur Lloegr am aur y wlad hon, yn awr, dylai gael am dani bedair dolar aur ac wyth deg pump o centau ($4.85), ychwanegwch bris yr aur (premium) fel y mae yn awr, sef 14 cents am bob dolar aur, neu tua 67 cents am $4.85, a dylech gael am y severeign hono $5.52 o bapyrau cymeradwy y Llywodraeth neu y National Banks yma. Os byddai genych fwy i^a byny o sçyçmgns Woegr, wedi eu talu l by VjOOQ ÌC

 

 


(delwedd E1340) (tudalen 130)

(tudalen 130)

 

CYFLAWN OLYGFA, &C.

 

yn Liverpool, neu eisiau eu newid yn New York, lluosogwcu $5.52 a nifer y sovereigns, fel hyn - os 5 fydd genych, byddant yn werth $27.60; os 10, byddant yn werth $55,20; neu os 20, dylech gael $110.40 am danynt. Pan fyddo Cymry America yn prynu drafts i anfon i’w perthynasau i Gymru, neu i dalu eu passage dros y môr yma, rhaid iddynt dalu mewn papyrau yma, fel uchod, am sovereigns Lloegr. Bydd gwerth y sovereiffn yn parhau yr un bob amser, sef tua $485, ond conwch y bydd pris yr aur (premium) yma yn codi ac yn gostwng. Gall godi eto i 20 cents y dolâr, neu gall dstwng i 10 neu 5 cent y dolar; a goreu oll i chwi ar ol dyfod yma, ac i ninau hefyd, pe na byddaa premium o gwbl; ond bod pob sovereign yn werth dim mwy na $4.85, a bod pob dolar pajpyr yn wir werth 100 cents (atpar) mewn aur neu arian. Credwyf y bydd yr ysgrif hon yn gymhorth i ymfudwyr i adnabod, i gyfnewid, a deall gwir werth aur, ac arian, a phapvi’au (ba^iJi: notes) y Llywodraeth hon. Ond rheidiol iddynt fydd cael amser ac ymarferiad mewn masnach, cyn y gallant eu hadnabod a’u deall Ín berffaith. Nid oes dim o arian Lloeor yn cael eu arfer mewn masnach yma yn awr. GWAITH A CHYFLOGAU. Yn yr un llufr, sef “ Yr Ymfudwr,’’ t. d. 91, 92, cyhoeddais restr o’r gweithfeydd, a’r celfyddydau, a’r cyflogau, ac o brisiau gwahanol nwyddau, llety, ymborth, dillad, &c. Ond dyiid cofio fod y cyfiogau wedi codi ychydig, a phrisiau ymborth, adillad, aphobpeth arall wedi codi llawer mwy yn amser y rhyfel, ac y maent yn parhau felly eto i raddau ehelaeth. Cyn y rhyfel, yr oedd y cyfiogau, a’r ymborth, a’r dillad, &c., yn isel lawn; yn amser y rhyfel codasant yn afresymol; ac ar ol y rhyfel gostyngwyd llawer ar y cyfiogau, ond ychydig a ostyngwyd ar brisiau^wahanol nwyddau rheidioL Hae y tafieni canlynol yn lled gy wir yn ol fel y mae pethau yma yn awr. Ond gwahaniaethant y cynogau a’r prisiau mewn gwahanol tolaetbau.

 

 

 


(delwedd E1341) (tudalen 131)

(tudalen 131)

AUR, ARIAN, PRES, A PHAPURAU, &C.

 

CTFL06AU MEBCHED. Morwynion o $2 i $3 yr wythnos, a*u bwyd. Golchwragedd. o $1 i $1.50 y dydd, a’u bwyd. Byd-wragedd o $5 i $8 yr w^rthnos, a’u bwyd. Dressmakers o $4 i $6 yr wythnos, a’u bwyd. “ . o$6i$10yrwythnos. Milliners ‘..’.. .o $5 i $8 yr wythnos, a’u bwyd. Genethod o $1 i $1.50 yr wythnos, a’u bwyd. CTFLOÖAU HEIBION. Blacksmiths o $1.50 i $3.00 y dydd, heb eu bwyd. Carpenters o $2.00 i $3.00 “ “ Masons o $2.00 i $3.00 “ “ Bricklayers o $2.50 i $8.50 “ “ Hasterers o $2.50 i $3.60 “ “ Engineers o $2.00 i $3.00 “ “ Moulders o $2.00 i $2.50 “ “ Cabinet Makers..o $2.50 i $3.00 “ •♦ Painters o $2.00 i $2.50 “ “ Shoemakers o $1.50 i $2.00 “ Printers o $2.00 i Ì3.00 “ ‘ “ Coopers o $2.00 i $3.00 “ “ Tailors o $2.00 i $3.60 “ “ Laborers o $1.50 i $2.00 “ “ Store Clerks o $600 i $800 y flwyddyn, a’u bwyd. Book.keepers. . . .o $800 i $1,200 “ “ Mae y mwnwyr yn gyffredin yn y gweithfeydd glo yn Pennsylyania yn gallu enill o $50 i $100 y mis (a rhai fwy na hyny), pan fyddont yn gweithio. Ond y maent yn colli dau fis neu dri bob blwyddjiu o achos y strikesy &c. Gweithiant yn fwy cyson yn y Gorllewin a’r De; ond nis gallant enill yno ond o $2 i $3 y dydd, er gweithio yn galed am lawer o oriau. Mae dynion medrus a sobr yn y gweithfeydd haiarn yma yn gallu enill o $3 i $5 y dydd, a rhai fwy na hyny, yn ol fel y byddo eu gwahanol orchwylion - ^yr heaters, a^Y puddlers,SL^r rau’Straighteners, sydd yn cael y cyflogau mwyaf. Ond Hid ydynt hwythau yn gweithio yn gyson drwy y flwyddyn, mewn rhai manau. Mae y chwarelwyr llechi yn Pennsylvania, a Vermont, a Virginia^ yn enill o $2 i $3 y dydd, pan fyddont yn gweithio. Ond y maent hwythau hefyd yn aml yn colli llawer o ddiwrnodau, ac weithiau fisoedd. Maŵ ffioeision tyddynwyr yn cael o %%1 i 134 y mis,

 

 


(delwedd E1342) (tudalen 132)

(tudalen 132)

 

CYFLAWN OLYGFA, &C.

 

heb eu bwyd, trwy^r flwyddyn; ac o 18 i $25 y mis, a’u bwyd; neu o 11.50 i $2 y dydd, heb fwyd; ac o $1 i $1.50 y dydd, a’u bwyd. Enillant ychwaneg am y tymhor hdf yn unig, yn amser prysurdeb y cynhauaf. PBISIAU GWAHAS-OL BETHAU. Gall dynion ieuainc gael bwyd a llety mewn tai cyfiredin am o $4 i $5 yr wythnos; a merched ieuainc am o $3 i $4. Rhaid iddynt dalu llawer mwy mewn hotels a thai parchus, os byddant am fyw yn uwch na’r cyffredin. Rhaid i deithwyr dalu yn yr hotels 50 cents y pryd, a 50 cents am letyam un noson; ychydig lai a mwy mewn manau. Mae y mwnwyr yn rennsyivania yn talu o $22 i $25 y mis am eu bwrdd a’u llety. Gall dynion ieuainc gael gwisg o ddillad da, wedi eu gwneyd yn barod, am o $20 i $35, a gwisg gjŵedin gref am o $15 i $20. Ond nis gall neb gael gwisg o frethyn du da gan y teilwriaid goreu heb dalu o $40i foO, a mwy na hyny. Ceir gwisg ysgafn haf am o $5 i $8; crysau am o $1.50 i $3; hosanau am o 25 i 50 cents; het dda am $7; het gyffredin am o $1 i $3; cap am o $1 i $10; efigidiau am o $2 i $4; boots am o $5 i $10. Nid wyf yn ddigon cyfarwydd am brisiau gwahanol wisgoedd merched, i roddi rhestr o honynt yma; ond deallwyf eu bod yn llawer iawn uwch yma yn awr nag oeddynt cya amser y gwrthryfel. Ond rywfodd y mae gwragedd a merched y gweithwyr diwyd a sobr yn cael helaethrwydd o ddillad da a gweddus yma. Gwlad dda iawn i’r gwragedd a’r merched ieuainc rhinweddol yw hon. Mae y rhenti a’r trethoedd yn lled uchel yn y dinasoedd yma yn awr. Nis gellir cael ty cyffredin, a phedair neu bump o rooms ynddo, heb o $10 i $15 y mis; a rhaid talu llawer mwy na hyny am ychydig o ystafelloedd bychain, anghyfleus, yn Ŵew York, a’r dinasoedd mawrion. ÍR AGERDDLONGAU (THE STEAMSHIFS). Gorfu i’n tadau a’n mamau, sef yr hen Gymry enwog ac antwriaethus, a ymfudasa-ut o Gymru i America, er AUB, ABLarST, PBES, A PHAPYBAU, *C.

 

 


(delwedd E1343) (tudalen 133)

(tudalen 133) ys dros ddau gant o flyneddau yn ol, ac am ugeiniau o flyneddau wedi hyny, groesi y Werydd mawr mewn Uongau hwyliog bychain, ac anghyfleus; ac wedi iddynt dirio yma, gorfu iddynt deithio ar draed ac mewn cerbydau diaddurn, ar ffyrdd anbyffyrch, neu mewn hen fadau bychain a budron, ar afonydd a chamlasau; a sefydlu yn y coedwigoedd ar diroedd anniwylliedig, heb gyfeillion i’w croesawu, na chyfleusderau masnachol na chrefyddol, yn nghanol anifeiliaid rheibus, ac Indiaid anwareiddiedig. Dyoddefasant hwy lawer iawn o gyfyngderau, a buont mewn peryglon lawer ar fôr a thir. Ond erbyn heddyw y mae pethau wedi cyfnewid er gwell; dan nawdd y lief, gall ymfudwyr C ymreig, ac ereill, groesi y môr mawr llydan mewn agerddlongau (steamers) mawrion cryfion, wedi eu gweithio yn y modd goreu, gyda y cyfleusderau mwyaf, am brisiau isel, mewn o naw i ddeuddeg o ddiwrnodau! Wedi iddynt lanio yn iiew York, neu Boston, neu Philadelphia, neu Portland, Maine, cânt bob cyfleusderau rheidiol, mewn cerbydau ardderchog, i deithio ar y gwahanoi reilffyrdd, am brisiau isel, braidd i bob man a ddewisont yn y Talaethau, a rhai o’r Tiriogaethau hefyd: cânt berthynasau a chyfeillion i’w croesawu, tai da i drigo yndaynt, a thiroedd rhad a breision i sefydlu arnynt, digon o waith a chyflogau da yn union, a llawer o fanteision masnachol, addysgiadol, a chrefyddol, mewn llawer o fanau.^ Ond cofier fod eto lawer o helbulon a phrofedigaethau, ac weithiau beryglon, i’w cael wrth ymfudo yn mhell i diroedd y gorllewin, a’r gogledd, a’r de. Cryn drafferth a helDul sydd wrth ymfudo eto, yn enwedig i’r rhai sydd ganddynt lawer o blant, ac ycnydig o arian. Mae yma lawer o afonydd mawrion, megys yr Hudson, y Delaware, yr Ohio, y Mississippi, a’r Missouri, y gellir teithio arnynt am ugeiniau, a chanoedd, a miloedd o filldirau, mewn agerddfadau ardderchog a chyfleus; ac o gamlasau, a llunoedd mawrion, y gellir teithio arnynt mewn agerdafadau, a llongau hwyliog, a hirfadau llwythog o nwyddau, am brisiau llawer is na’r reilffyrdd; ond nid ydynt yn myned yn agos mor gyflym. Ychydig sydd yn teithio arnynt er ys blyn

 

 


(delwedd E1344) (tudalen 134)

(tudalen 134) OTFLAWN OLYOFA, 40. eddan, ond yn y manau hyny nad oes reilffyrdd yn gyfleus iddynt. Ond rhaid i chwi groesi y Werydd naill ai mewn llongau hwyliog neu mewn agerddlongau. Cymer y Jlongau hwylioff o dair i chwech wythnos i groesi y môr LÌTerpooli New York; ond daw yr agerddlongau o’r naill borthladd i’r llall mewn o naw i ddeuddeg diwrnod. Cynghorwyf chwi i ddyfod yn yr agerddiongau goreu, sef y rhai a nodir yn yr Hysbysiadau (Adyertisements) ar ddiwedd y llyfr hwn, yn enwedig y “ Ouion Line’^ a’r “ Inma.n ikne” Mae ganddynt Oruchwylwyr (Agents), a llawer o honynt yn Gymry, yn mhob dinas a thref trwy yr Unol Dalaethau. Gellwch gael úwpassage tichets ganddynt hwy.

 

 


(delwedd E1345) (tudalen 135)

(tudalen 135) PENNOD X. CTIÎLLTJN CYNinrrSIAJ) TE AIL GYFBOL. (Cyhoeâidir hanea yr holl enwogion Cymreig yn hono,) Rhoddaf yma ychydig o hanesion am rai o Gymry enwog America, er mwyn i’r darllenwyr gael mantais i wybod ychydig am gynnwysiad Cyfrol 11. o ‘^ Ha}!^ Cymry America/’ yn flaenorol i’w chyhoeddiad. Tyhiodd rhai fy mod yn hwriadu cyhoeddi yr holl Ddarluniau a anfonwyd i mi yn y llyfr. Buasai hyny yn ddymunol; ond nis gallaswn wneyd hyny dan lai na deng mil o ddeleri, Os hydd rhai yn dewis cyhoeddi eu Darlun-. iau eu hunain yn yr Ail Gyfrol, hydd yn hoff genyf wneyd hyny, os talant hwy y draul; a diau fod llawer yn alluog i wneyd hyny. Cadwaf yr holl Ddarluniau yn ofalus; a dichon, yn y dyfodol, y penderfyna Cymry America i gasglu trysorfa ddigonol i gyhoeddi yr hoÙ Ddarluniau, er mwyn cael Hanes Dariuniadol o^n cenedl yn y wlad hon. YR ANRH. LLEWELYN- BRBESE, (SECRBTABT OP STATB), WISCONSIÍT. Anfonwyd y hrashin canlynol o fywyd y Cyfrinydd enwog uchod i mi gan John T. Jones, Ysw., Madison, Wis., yr hwn sydd yn herffaith gydnahyddns ag ef: - “Ganwyd gwrthddrycji yr haneshwn yn Abermynach, Sir Peirionydd, G.C., Mai 13, 1833. Cafodd ei ddwyn i fyny gan rieni parchus a duwiol gyda y Trefnyddion Calfinaidd. Derhyniwyd ef yn gyflawn aelod yn eglwys Proscairon, Wis., pan yn 14 ml. oed, dan weinidogaŵth y Parch. Thomas H. Eoherts. Etifeddodd yn

 

 


(delwedd E1346) (tudalen 136)

(tudalen 136) CYFLAWK OLYOPA, *C. ehelaeth o rinweddau ei hynafiaid, a buan y dadblygodd ei alluoedd nes ei ddwyn i sylw neillduol yr eglwys. Yr oedd yn ymroddgar a defnyddiol yn ei holl gysylltiadau crefyddol, yn gystal a gwladol; yn ymdrechgar gyda’r canu, ac yn arweinydd y côr; yn athraw llafurus yn yr Ysgol Sabbothol, ac yn arolygwr gweithgar a defnyddiol tra y parhaodd yn yr ardaL Yr oedd yn 25 mlwydd oed pan y symudodd i Portage City, prif dref y swydd. Gan nad oedd yno achos Cymreig, ymunodd â’r Eglwys Bresbyteraidd; ac nid hir y bu yno cyn i’w dalentau disglaer, ei fywyd dichlynaidd, a’i sêl dros grefydd dynu sylw ac enill parch ac ymddiried yr holl aelodau; o herwydd yn mhen blwyddyn cafodd ei ddewis yn’ * ddiacon ‘ yn yr eglwys; ac yn fuan yn arweinydd y côr, ac yn arolygwr yr Ysgol Sul; a chyn hir etholwyd ef yn henadur (elder), pa swydd a lanwodd yn anrhydeddus hyd nes y symudodd i Madison, prif dref (Oapitol) y dalaeth, i ymgymeryd â dyledswyddau ei swydd bresenol fel Cyfrinydd y Dalaeth (Secretary of State). Ac yn fuan ar ol ei ymgysylltiad â’r Eglwys Bresbyteraidd yn y brif ddinas, dewiswyd ef yn henuriad yno, Y mae ei fywyd crefyddol yn brawf diymwad o’r gwirionedd hwnw - * Py anrhydeddwyr a anrhydeddaf.’ ‘ “ Y swydd wladol gyntaf yr etholwyd ef iddi oedd School District Clerk. Wedi hyny bu yn Oruchwyliwr Trefol flwyddyn, yn Drysorydd flwyddyn, ac yn TTstus Heddwch dair blynedd; Is-Sirydd Columbia Co. ddwy flynedd, pryd yr etholwyd ef yn Drysorydd y County; ac etholwyd ef ail a thrydydd tro i’r un swydd - am chwe’ blynedd o gwbl. Ar derfyniad pa amser, ymgy«ylltodd a’r cwmni masnachol cryfaf yn nghanolbarth OYNLLUN O’R AIL FYFROL.

 

 


(delwedd E1347) (tudalen 137)

(tudalen 137) y dalaeth, sef N”. H. Wood & Co., a pharha yn un o’r f/rm hyd heddyw. ** Yn 1869 etholwyd ef drwy fwyafrif mawr, dros ddau wrthwynebydd, yn Gyfrinydd Talaethol (Secretary of JState) - ^y swydd uwchaf ac anrhydeddusaf, ond LljTwodraethwr y Dalaeth, a’r bwysicaf o’r cwbl, a’r gwydd, o’r holl swyddi talaethol, sydd yn gofyn pen clir, a dealltwriaeth cyflym, oblegyd y mae yn drindod o swyddi; mae ei daliedydd nid yn unig yn Gyfrinydd, ond hefyd yn Brawydd (Auditor); ac yn ol cyfraith a wnaed yn 1870, ar ol iddo ef ymgymeryd a’i swydd, yn Brwyadur Yswiriant (Commissioner of Insurance), Yn nhalaeth New York, a thalaethau ereill, mae y tair swydd uchod ar eu penau eu hunain, gyda thri o wahanol bersonau yn eu dal. Pan yn Nghymanfa Gyffredinol Dirprwywyr Yswiriant y gwahanol dalaethau yn New York, yn Mehefin, 1871, etholwyd ef yn IsLiywydd. “Felly cyfododd o ris i ris, nid yn unig i’r safle swyddogol uwchaf ond un yn y dalaeth, ond hefyd i’r safle gyda’r uwchaf o unrhyw Gymro yn y wlad, yn mharch ac edmygedd nid yn unig ei gyd-genedl, ond ei gyd-ddinasyddion yn gyffredinol. “Trwy ymdrech diflino gyda’i hen gyfeillion, y Trefnyddion Calfinaidd, yn y dalaeth, cafodd ganddynt gydsynio drwy eu Cymanfa i godi Coleg Cymreig yn y dalaeth; ac y maent wedi cael y freinlen (charter) i’r unrhyy;” drwy y Ddeddfwneuthurfa y gauaf diweddaf. Disgwylir yn y dyfodol ganlyniadau gwerthfawr ac anmhrisiadwy i’n cyd-genedl o bob enwad drwy y symudiad canmoladwy a chenedlgarol hwn. “ Cariwyd yn unfrydol yn Synod Bresbyteraidd Wisconsin, a gynhaliwyd yn Portage City yn 1868, gynygiad o’i eiddo i ddwyn Presbyteriaid a Methodistiaid

 

 


(delwedd E1348) (tudalen 138)

(tudalen 138) CYFLAWN OLYGFA, 40. Calfinaidd Cymreig y dalaeth i ddealltwnaeth gwell, ac i undeb agosach â’u gilydd, er hyrwyddo yr achos mawr yn y dalaeth. Penodwyd ef a’r Parch. T. G. Smith, gan y Synod, i ymweled a Chymanfa nesaf y Methodistiaid yn Racine, yn Mehefin, 1869. Dyna gychwyniad y teimladau da a charedig, a chyfnewidiad blyneddol o opiniynau a moesgyfarchiadau cynes ŵ Christionogol a gymerodd le er y pryd hwnw, rhwng y ddau enwad yn y dalaeth. “ Yn Assembly Gyffredinol y Presbytoriaid yn Chicago, yn Mehefin diweddaf, etholwyd Mr. Breese, a Dr. Thomas, o Athrofa Dduwinyddol Lane, Cincinnati, Ohio (yr hwn hefyd sydd Gymro), yn gynnrychiolwyr yr Assembly i Gymanfa Gyffredinol’y Methodistiaid Calfinaidd, yn mis Medi, 1871, yn ninas New York.” JOHN T. JONES. Madison, Wis., Awst 21, 1871. Y DIWEDDAR BARCH. THOMAS THOMAS (W.), RBMSEN, ONEIDA CO., N.Y. Ganwyd ef yn y Bala, Meirionydd, G.C., Tachwedd 10, 1814. Derbyniwyd ef yn aelod o’r eglwys Annibynol yno pan oedd yn ieuanc iawn. Wedi hyny ymunodd â’r Wesleyaid, a dechreuodd bregethu yn Gwyddelwern, pan yn 22 mlwydd oed. Pregethodd lawer yn Nghymru gyda dylanwad mawr. Ymfudodd i America yn y fl. 1854. Cafodd ei urddo gan y Wesleyaid Esgobawl yn y wlad hon. Bu yn gweinidogaethu yn ffyddlon yn ninas New York, Ironton, Ohio, ac yn U tica, a Remsen, Sixty, South Trenton, a ihnetySix, Oneida Co., N.Y. Priododd â Mrs. Mary Owen, New York, Gorphenaf 22, 1860. Gweinyddwyd ar yr achlysur gan y diweddar Barch. John Ellis (W.) x n 1867 llosgodd ei dy, a’r oll a feddai yn Remsen, jN”. Y. Ar ol hyny ymwelodd â’r sefydliadau a’r eglwysi Cymreig yn America. Pregethai gyda y gwahanol enwadau OYKLLUK O’R AIL GYFROL.

 

 


(delwedd E1349) (tudalen 139)

(tudalen 139) yn ddiwahaniaeth, a chafodd lawer o gydymdeimlad a chynorthwy. Yn Mai, 1869, ymwelodd â “ Hen Wlad ein Tadau.” Bu yno am bum’ mis, achafodd groesawiad mawr. Ar ol ei ddychweliad i Eemsen, jN”. Y., cafodd ei flino gan y rheumatic fe’uer, a bu yn gorwedd am wythnosau lawer. Teimlai yn dawel a* dedwydd iawn În ei gystudd. Yr oedd yn Gristion didwyll. Yr oedd esu’Grist, a hwnw wedi ei groeshoelio, “ yn bopbeth, ac yn mhobpeth “ iddo. Canai yn hyfryd iawn, yn ei oriau olaf, y geiriau canlynol: - ‘* Am grefydd ymofynwn, A cheisiwn nes ei chael; Gall hon ein dal a^n lloni, Pan f’ om ar wely ‘n wael,” &c. Bu farw yn dawel yn yr Arglwydd, Hydref 13, 1870, yn 56 mlwydd oed. Claddwyd ef yn barchus yn mynwen Fairchudy yn mhlwyf Eemsen, N.Y. Gadawodd ei weddw ddiweddaf, a dau o blant o honi hi, a saith o blant o’i wraig gyntaf, i alaru ar ei ol. Dyn tal a nerthol o gorffolaeth oedd Mr. Thomas. Yr oedd ei wallt yn oleu, ei lygaid yn dreiddiol, a’i lais yn gryf. Yr oedd yn bregethwr synwyrgall, trefnus, iierthol, a nodedig wresog. Yr oedd hefyd yn fugau da, yn gyfaill ffyddlon a siriol; ac yr oedd yn gymeradwy a pharchus gan yr holl eglwysi. Yr oedd ganddo ei wendidau; a chafodd ei ran o brofedigaethau cenhadon ffyddlon Iesu. Gwel ei hanes yn helaethach yn y “Cenhadwr,” am Ionawr, 1871; ac yn y “Drych,” am Rhagfyr 15, 1870. PARCH. REES EVAKS (T. c), CAMBRIA, COLUMBIA CO. wiscoNsi]sr. Ganwyd y gweinidog parchus, a’r pregethwr talentog hwn, yn y Goetre, plwyf Llangybi, Sir Aberteifi, D.C., tua’r flwyddyn 1817. Yr oedd yn 53 mlwydd a naw mis oed, yn Gorphenaf, 1871. Ganwyd a magwyd ef TO yr un ty a’r hen Davies, Castell Howell. Mae yn Wisconsin er y flwyddyn 1842. Dechreuodd bregethu yn Racine yn 1847. Ordeiniwyd ef yno yn 1852. Bu yn: gweinidogaethu am bedair blynedd yn Chicago; ac

 

 


(delwedd E1350) (tudalen 140)

(tudalen 140) CYFLAWN OLYGFA, 4C. y mae yn weinidog poblogaidd a defnyddiol yn erfydliad Cymreig mawr Cambria, Wisconsin, lle mae y Trefnydaion Calfinaidd yn dra lluosog a dylanwadoi, er ys aros 14eg o flynedoAU. Mae yn fugail sefydlog ar eglwys y T.C. yn Cainbria, Wiseonsin. Mae ganddo wraig, a, ehwech o blant; mwynha iechyd da; mae ei amgyichiadau bydol a chymdeithasolyn gysurus; nid SiT yn arfer ymrwystro gyda’ negesau y bywyd hwn. ae maes ei weinidogaeth yn ehelaeth, am hyny bydd ganddo ddigon o waith i’w gyflawni bob amser. PARCH. EYAIS” owHisr (a.), ridgeway, iowa co., wia Ganwyd ef yn Tymawr, Ceulan, ger Talybont, Sir Aberteifl, D.C., Chwefror, 26, 1823. Yr oedd ei rieni, sef Evan Owen, ac Ann Richards, (wedi hyny o Morben, plwyf Machynlleth,) yn aelodau ffyddlon gyda’r Annibynwyr; a’i frawd, y Parch. John Owen (A.), yn weinidog enwog yn Llangefni, Mon. Cafodd ei fagu ar dyddyn yn Nghymru, ac y mae yn dyddynwr parchus eto yn Wisconsin. Cafodd addysg ddyddiol. Derbyniwyd ef yn aelod yn Talybont, Aberteifi, pan yn 16 ml. oed. Priododd â Miss Elizabeth Morgan, merch Richard Morgan, Ysw., Talybont, Mawrth, 1847. Ymfudodd i America yn 1849. Sefydlodd yn Waukesha, Wisconsin; bu yno am bedwar mis - yno y dechreuodd bregethu. Aeth oddiyno i Berlin, lle yr urddwyd ef yn weinidog ar yr eglwys Annibynol yno, Rhagfyr 15, 1850. Bu yno am nwyddyn a haner. Aeth oddiyno i Dodgeville - llafuriodd yn ffyddlon a llwyddianus yno’, ac yn Nghapel y Coed, gerllaw yno, am 11 mlynedd. Cymerodd ofal eglwysi fiidgeway a Blue Mounds yn nechreu Ebrill, 1863, lle y mae eto yn gysurus a defnyddiol. Plant - Ann, Eichard, Evan, ac Elizabeth. Dyn tal iawn, a thra nerthol, o gorffolaeth, yw Mr. Owen. Mae ganddo ben mawr crwn, tra chyflawn; talcen Ilydan, ond nid uchel; aeliau uchel, a llygaid bychain glas-felyn craffus; genau llydaiu, a gwefusau lled dewion; llais mawr, cryf, a hyglyw; ac ysgogiadau arafaidd. Mae yn Gristion da, yn ddyn synwyrgall, yn Annibynwr egwyddorol, ^c yn un o’r pregethwyi CYKLLUN O’R AIL GYFROL.

 

 


(delwedd E1351) (tudalen 141)

(tudalen 141) mwyaf poblogaidd a dylanwadol gyda yr Annibynwyr yn nhsJaeth Wisconsin; mae ei bregethau wedi eu myfyrio yn dda, eu cyfiinsoddi yn ofalus a threfnus, yn medda gwreiddiolder, ac weithiau ffraethder, a thraddodd hwynt gyda nerth a dylanwad mawr. Y PABCH. B. B. EVANS (A.), HYDE PARK, LUZERNE CO., PENNSYLYANIA. Ganwyd ef yn Ty’rgof, plwyf Ystradgynlais, Morganwg, 1). C, Rhagfyr 14, 1810- Yr oedd ei rieni, Benjamin Evans, a ffennett Davies, yn aelodau ffyddlon yn yr eglwys Annibynol, dan ofal y Parch. ffohn Davies, Alltwen. Derbyniwyd ef yn aelod crefyddol o erfwys y Parch. John Rowlands (A.), Cwmllynfell, yn Mehefin, 1827. Dechreuodd bregethu yno yn Awst, 1831. Moulder oedd wrth ei gelfyddyd. Ymfudodd i America yn Mai, 1832. Sefydlodd yn Pottsville, Pa., yr un flwyddyn. Dechreuodd yr eglwys Annibynoi yno yn Ionawr, 1833. Urddwyd ef yn weinidog ar yr eglwys hono, Nadolig 1833. Gweinyddwyd ar yr achlysur gan y Parch. Lewis Williams (A.), Carbondale, ^Pa., a’r Parch. McCool (P.), PottsviIle. Ymddengys ‘nad oedd ond Lewis Williams, Carbondale, a Daniel Jones, Bradford Co., yn gweinidogaethu gyda’r Annibynwyr Cymreig yn nhalaeth Pennsylvania y çryd hyny. Yn y fl. 1833, sefydlodd Mr. Evans eglwysi yn Minersville, St. Clair, a Pive Points. Pregethodd mewn tri o’r lleoedd uchod bob Sabboth hyd ddiwedd y fl. 1849. Cerddai o 12 i 16 o filldiroedd bob Sabboth. Priododd â Miss Jane Jones, merch Humphrey Jones, Utica, N”. Y., yn nghapel yr Annibynwyr yn Broom St.tS New York, EbrilÎ26, 1842; gweinyddodd y Parch. J. J. Jones (A). Bu iddynt amrai o feibion a merched, y rhai ydynt eto yn fyw. Bu yn weinidog yn Pottsville am tua 18 ml., hyd iiadolig, 1849. Yno y dechreuodd efrydu Physygwriaeth, a daeth yn Feddyg enwog. Yn Mai, 1850, symudodd o Pottsville, i gymeryd gofal yr eglwys Annib^ol yn Pittston Ferry, Luzerne Co., Pa. Bu yno hyd Hydref, 1857, pan y symudodd i Hyde Park, a sŵydlodd eglwys Annibyuoi yno, Hydr^f 17,

 

 


(delwedd E1352) (tudalen 142)

(tudalen 142) CYFLAWN OLYGFA, aC. o’r flwyddyn hono. Addolent mewn ysgoldy byclian, 28 tr. wrth 30 tr., yno. Rhifedi yr aelodau oedd 20. Nid oedd Scranton na Hyde Park ond lleoedd bychain iawn y pryd hyny. Yr oedd capel ac eglwys Annibynol yn Scranton, dan ofal y Parch. David Jones; yr hwn yn fiian wedi hyny a ymfudodd i Australia. Pregethai Mr. Evans hefyd mewn ysgoldy i-r eglwys Annibynol yn Providence, Pa. Yn ei amser ef yr adeiladwyd y capel yno; ac efe a lafuriodd er talu ei ddyled. Helaethwyd yr ysgoldy yn Hyde Patk. Cynydaodd yr eglwys a’r gynulleidfa. Yn ei amser ef yr adeiladwyd yr addoldy mawr a hardd presenol yno; a bu ef yn ymdrechgar iawn er talu ei ddyled. Trani $14,000. Yn Ionawr 22, 1871, rhoddodd ofal yr eglwys i fyny o’i wirfodd, a chafodd uchel gymeradwyaeth ganddi. Yr oedd ei rhifedi y pryd hyny tua 375. Ysgol Sabbothol tua 300; a’r gwrandawyr o 700 i 800. Bu yn weinidog ffyddlon, diwyd, a chymeradwy yno am 13^ o flyneddau. Gwelodd fawr lwyddiant ar yr achos yno. Cynyddodd Hyde Park yn gyflym mewn poblogaeth, a dylanwad Cymreig. Mae ^r. Evans, a’i deulu parchus, yn byw yno eto; mae yn Peddyg medrus a defnyddiol yn y lle, ac yn parhau i bregethu yn achlysurol. Dyn tal, a chryf o gorffolaeth, yw Mr. Evans. Mae ganddo wyneb hir, pen cyflawn, llygaid bywiog, achau uchel, a llais hyglyw. Mae ei ysgogiadau yn gyflyni. Mae yn bregethwr da a chymeradwy - llawn o fywiogrwydd. Cyhoeddwyd amrai o’i bregethau yn y “Cen PARCH. MORGAISr A. ELLIS (T.C.), HYDE PARK, PA. Ganwyd ef yn Melin-y-Coed, o fewn tair milldir i Machynlleth, Maldwyn, G.C., Medi 19, 1832. Derbyniodd ddysgeidiaeth dra chyflawn, gyda y bwriad cyntaf o’i gymwyso yn athraw ysgol. Cafodd ei Ddiploma fel athraw o’r Borough Eoad “ Normal Institution,’’ Llundain. Pan yn ieuanc iawn, bu yn athraw o dan nawdd Sir Robert W. Vaughan, Nanau, Meirionydd, o. C. Enillodd sylw lluaws o foneddigion a, boueddiges^u tr» CYNLLTTN’ O’B AIL GTPEOL.

 

 


(delwedd E1353) (tudalen 143)

(tudalen 143) fuasai yn ngwasanaeth y boneddwr nchod. Arferai ei ^ŵwyno i sylw dieithnaid wrth y teitl, “ Temperance Boj” Modd bynag, tra yr ydoedd Sir E. W. Vaughan ar ymweliad a’i ewythr yn Eng, ger y Bala, derbyniodd y “ Temperance Boy ‘* y nodyn diswyddol canIjmol oddiwrtho: - *’MoRGAN ElliS) - HaTÌng been informed.of your attendance at Dissenting Chapels, I dismiss you from the school at Llanfachreth, which you will break up Saturday next; and lock both the door and gate, and deliver the keys to William Evans, Dolfach, to be forwarded to me here the first opportunity. The salary due to you till Saturday next will be paid you by Wm. Evans.” R. WMS. YAUGHAN, Rhg, 9, 1848. Felly ymadawodd am byth â’r Ysffolion Gwladwriaethol, ac a’r Eglwys Wladol a’i noddwyr. Ni bu y llythyr uchod yn argraffedig erioed o’r blaen; ond y mae yn gopi perffaith o’r gwreiddiol, yr hwn sydd yn awr yn meddiant Mr. Ellis. Wedi hyny bu am 5 mlynedd yn cadw British School flodeuog iawn yn Llanberis, Arfon. Oddiyno daeth i’r America, ar ymweliad a’i berthynasau, gan fwriadu dychwelyd yn mhen tuablwyddyn. Dygodd gydag ef lawer o gymeradwyaethau uchel. Glaniodd yn Efrog Newydd Medi 8, 1853. Bu am beth amser yn Duff’s College, Pittsburgh, Pa., fel Assistant Professor of Penmanship. Eithr yn fuan derbyniodd alwad i fod yn Olygydd y Owyliedydd Americanaidd, newyddiadur dyddorol a gyhoeddid yn Utica, E. N. Wedi uno y “ Gwyliedydd “ gyda’r “ Drych,” o dan y teitl y “ F Drych cur ôwiliedyddy^ bu yn Olygydd ar y newyddiadur unedig am yspaid o amser. Gadawodd y swydd olygyddol, ac ymgymerodd a bod yn Athraw Normal Echool yn West Bangor, swydd York, Pa. Bu yn gweinyddu fel athraw yno am bedair blynedd. Yno y dechreuodd bregethu gyda y Trefnyddion Calfinaidd. Symudodd oddiyno i g^rmeryd gofal yr eglwys (T.C.) yn Ebensburgh, Cambria Co., Pa. Yno yr urddwyd ef. Bu yno am dair blynedd. Wedi hyny bu am ychydig amser yn pregethu i’r Eglwys Gymreig yn St. Louis, Mo. Ar farwolaeth y Parch. Wm. Rowlands, D.D., penodwyd ef yn Olygydd y Cyfaill; ac y m^ yn par

 

 


(delwedd E1354) (tudalen 144)

(tudalen 144) CTÍLAWN OLTOFA, aC. hau yn y. ewydd hono hyd y dydd hwn. Daeth i grmeryd gofal eglwysi y Trefnyddion Calfinaidd yn Hyde Park a Bellevue, Luzerne llo., Pa., yn Ionawr, 1868. Wedi llafurio am flwyddyn gyda’r ddwy eglwys hyn, barnwyd fod y llafur yn rhy fawr, felly ymgymerodd i^ eglwys Hyde Park yn unig. Pan gychwynwyd Baner America, dewiswyd ef yn Olygydd holl Erthyglau Arweiniol y newyddiadur hwnw. Efe ei hun a ysgrifenodd yr oll o honynt Yr oeddynt yn brofion o’i ddysg a’i athrylith gref; dylanwadasant ar y miloedd,a chawsant gyitneradwyaeth gref gan Gymry America. Mae gan Mr. Ellis wraig rinweddol, ac amrai o blant, ac y maent yn .awr yn b^rw yn gysurus iawn yn Hyde Park, Pa. Bu colli ei fraich, pan yn ieuanc, yn enill i Mr. Ellis. Dan arweiniad gofalus y N”ef, cafodd addysg ragorol. A gwnaeth llythyr “diswyddoP’ Mr. Vaughan ragfarnllyd, les mawr iddo; penderfynodd y mynai gael anadlu yn awyr rhyddid byth wedi hyny, ac y mae yn awr yn un o’r rhai mwyaf selog dros ryddid gwladol a chrefyddol; yn llenor Cymreig coethedig, yn feirniad craffus a diduedd, yn olygydd medrus a chwaethus, yn ddarlithydd poblogaidd, yn fugail da i Iesu Grist, ac yn un o’r pregethwyr mwyaf gwreiddiol, trefnus, dysgedig, a doniol yn mhlith y Trefnyddion Calfinaidd yn America. Mae yn weinidog ar un o’r eglwysi mwyaf parchus yn Hyde Park, Pa.; ac y mae yn parhau i lenwi y swydd bwysig, sef golygyddiaeth y Öyfaill, mewn undeb* a’i ffird-olygydd enwog, y Parch. Ŵilliam Roberts, D.D., Bellevue, Pa. Dan eu golygiaeth hwy, dosparthir tua 2,500 o’r Cyfaill, a miloedd o’r “ Dyddiadur f ac y mae y naill a’r llall yn anrhydedd i enwad parchus y Trefnyddion Calfinaidd yn y wlad hon. PAECH. DAVID W. MORRIS (b.), HYDE PARK, LUZEBKB CO., PA. Ganwyd ef yn Llanstephan, Sir Gaerfyrddin, D.C., Hydref 9, 1823. Mab ydyw i’r Parch. William Morris (a Lettice ei wraig), Llanelli, Sir Gaer, yr hwn a fu yn weinidogparobus gyda y T. Cr tm ^% Q flyne44ŵu. eij CYNLLUIi O’B AIL FYFBOL.

 

 


(delwedd E1355) (tudalen 145)

(tudalen 145) farw Tachwedd 5, 1869, a chladdwyd ef yn ymyl Oapel Newydd Llanelli. Dysffodd y gehyddyd o gryddiaeth. Cafodd ei fagu yn grefyddol gyda y T. 0. Beayddiwyd ef trwy drochiad, Gorphenaf 20, 1843, gan y Parch. Enoch Williams, Aberafon, Morganwg, D. 0. Dechreuodd bregethu yno yn 1844. Cafodd addysg am dair blynedd yn Athrofa Hwlffordd, Penfro. Urddwyd ef yn weinidog yn Liyerpool, Rhagfyr 25, 1850. Bu yno am ychydig amser. Ymadawodd oddiyno oblegid gwaeledd ei iechyd. Bu yn Cwmtwrch ac Ystradgynlais, Morganwg,am 7 mlynedd; ac yn Cwm-sarn-ddu, a Ehandlr-mwn, ger Llanymddyfri,^ Sir Gaerfyrddin. am 7 mlynedd; ac yn Bethlehem,* Abertawe, am 4 blynedd; Beulah a Smyrna, Sir Benfro, am 2 flynedd; Pont Senny a Sardis, Brycheiniog, am 3 blynedd. Priododd â Miss Ann Lloyd, merch Mr. David Lloyd, Melin Glan Sefyn, ger Llangadog, Sir Gaerfyrddin, Chwefror, 6, 1853. Mae ganddynt un mab o/r enw Albert Lloyd Morris, yr hwn a anwyd Tachwedd 14, 1854. Ymfudodd i America Tach. 7, 1870, a chymerodd ofal gweinidogaethol yr eglwys Fedyddiedig, luosog, a dylanwadol, yn Hyde Pari:, Pa., lle mae eto yn weinidog cymeradwy a defnyddiol. Mae gan^Mr. Morris gyfansoddiad corfforol cryf; taldra, tua 5 tr. 5 m; ond iechyd canolig a gafodd. Mae ganddo ben crwn cyflawn, talcen uchel a llydan, gwallt Ued ddu, ond yn awr yn dechreu gwynu - aeliau cryfion, uchel - llugaid cochddu mawrion, treiddiol - gwefusau tewion, gwyneb crwn, edrychiad gwrol, ysgogiadau arafaidd, llais cryf a hygly w. Mae yn awdiur amrai o lyfrau gwerthfawr. 1. Maesydd y Myfyriwr - 2 rifyn, pris Is. 6c., yn cynnwys 40 o erthyglau duwinyddol, traethodau buddugol, barddoniaeth. 2. Bwrdd y Babell. Traethodau. Pris 6c. 3. Rhiniog y Cysegr. Traethodau, &c. Pris 6c. 4. Tir Emmanuel. Traethawd. Pris 3c. 5. Athrofa lachawdwriaeth. Traethawd. Pris 3c. Cyhoeddodd amrai draethodau dan ei enw priodol yn 8eren Gomer^ a’r Bedyddiwry yn Ii”ghymru. Efe yw awdwr “ Dylanwadau EsiampV yn Baner America. Mae arddull Mr. Morris fel awdwr a phregethwr yn J

 

 


(delwedd E1356) (tudalen 146)

(tudalen 146) CTFLAWN OLTGPA, aC. hollol briodol iddo ef ei hun, a gorchest fawr fyddai i neb arall geisio ei efelychu. Mae ganddo yr fath gyflawnder o wahanol ensyniadau, ar ddull Triawd, ac y mae yn eu traddodi yn hyrwydd a nerthol, fel llifeiriant cryf, nes y maent 301 hawlio sylw, ac yn creu teimlad, ond yn gorfeichio y côf Weithiau ceir gpiddo y blodau mwyaf heirdd; bryd arall y grawnsypiau melusaf; weithiau y ffraeth-eiriau mwyaf pert, a’r ergydion mwyaf disymwth a dirlethol, a phryd arali y toddladau rawyaf efeuCTlaidd ac effeithioL Pe safai yn fwy syth yn yr areithfa - ^yr arferai ei lygaid craffus i sylwi mwy ar y gynulleidfa, a’i fraich a’i law dde i wneyd ys^ogiadau (actions) mwy gweddus ac areithyddol, credwyf y byddai traddodiad ei bregethau campus yn llawer mwy dymunol gan y mwyafrif o Gymry America. Mae ei gymhariaethau, weithiau, yn dy wylhon; ond ei amcan bob amser yn dda. Pregetha dayledswyddau dynion yn onest; ond creda hefyd y rheidrwydd am y dylanwadau dwyfol i gyfiiewid y galon, ac i greu bywyd ysbrydol yn yr enaid. Hir gofia llawer am y bregeth dda a draddododd yn effeithiol yn ughymanfa y Bedyddwyr yn Mahanoy City, yn Medi, 1871, ar y geiriau yn Ezeciel xxxviL 9, “ anadl, tyred oddiwrth y pedwar gwynt, ac anadla ar y lladdedigion hyn, fel y byddont byw.” PARCH. WILLIAM R03EBTS, D.D., 3ELLEVUE, LUZERNE COUNTY, PENNSYL^ANIA. Ganwyd ef yn Llanerchymedd, Mon, G.C., Medi 25, 1810. Cafodd ysgol ddyddiol dda er pan oedd yn bum’ mlwydd, hyd nes oedd yn 14 mlwydd oed. feu wedi hyny am dair blynedd yn efrydu yr ieithoedd Saesonaeg, Lladin, a Groeg, ac elfenau rhifyddiaeth, dan ofal y Parch. William Griffiths (A.), yn Nghaergybl Yno y dechreuodd bregethu pan yn 19 mlwydd oed. Bu am ddeuddeg dçlis, wedi hyny, jm yr ^Jhrofa Bresbyteraidd, Dublin, Iwerddon, ^an ofal Dr. Carlysle, Pr, Stuart, a Dr. McArthur. Pregethai yno hefyd i r morwyr Cymreig. Bu wedi hyny 301 efrydu Morwriaeth (Navigation)j yn Liverpool; am chwe* mis; yn 0Y2SÍLLUK O’ä AIL GYFROL,

 

 


(delwedd E1357) (tudalen 147)

(tudalen 147) atbrawi deulu Dr. Roberts, Mynyddygof, Bodedeyrn, am dair blynedd; ac yn cadw Boarding Schooi yn Nghaergybi am 15 mlynedd, lle y cafodd amryw o bregethwyr addysg dda ganddo, y rnai sydd yn awr yn weinidogion defnyddiol. Yn yr flwyddyn 1848, ordemiwyd ef i gyflawn waith y weinidogaeth efengylaidd; ac yn fuan wedi hyny cafodd alwad i wasanaethu eglwys Saesnig yn Runcorn, tua 18 milldir o Liverpool. Bu yno yn gysurus a llwyddianus am saith mlynedd; cynyddodd yr eglwys dan ei ofal o 14 i 80 o aelodau. Yn y flwyddyn 1855, derbyniodd alwad oddiwrth eglwys y Trefnyddion Calfinaidd Cymreig, yn Allen St., liew York. Cychwynodd ef a’i deulu o Liyerpooi Medi 25, a chyrhaeddasant Efrog.uSTewydd Hydref 23. Bu yn dra ymdrechgar a llwyddianus i gasglu miloedd o ddoleri at dalu traul eu capel newydd hardd ar 13th St., rhwng yr 2 a’r 3 Ayenlles. Bu yn gweinidogaethu yno yn llwyddianus am dros 14 mlynedd. Symudodd oddiyno i gymeryd gofal yr eglwys eralfinaidd Gymreig yn Belleyue, yn ymyl Hyde Park a Scranton, Luzerne Co. Pa., haf y flwyddyn 1869, lle y mae eto yn gysurus a defnyddiol. Trwy ei auogaethau a’i ymdrechion ef, yn’benaf, yr adeiladwyd, ac y talwyd traul y capel newydd hardd a adeiladwyd yno yn ddiweddar. Mae ganddo eglwys dda a ffyddlon dan ei ofal yno; ac amrai o bobl barchus, a llenorion, yn perthyn iddi. Pan yn New York, cyhoeddodd ei bregeth ar ‘‘Etholedigaeth Gras” yr hon a dynodd sylw mawr; a gwnaeth y Parch. E. L. Herbert, Adolygiad arni. Barnwyf ‘fod y ddaiv yn rhedeg i’r eithafion cyffredin wrth ysgrifenu ar y fath bwnc. Hefyd, cyhoeddodd Mr. Roberts amrai gyfrolau o’r “Traethodydd Americaitaidd,” yr hwn agynnwysai bigion o erthyglau ^’ Traethodydd^^ Cymru, a dosran neillduol i erthyglau gwreiddioi prif lenorion Cymreig America. Pris $1.50 y flwyddyn. Yr oedd, ac y mae, y rhanau a gyhoeddwyd o’r Traethodydd hwnw, yn anrhydedd i Mr. Roberts; yn brawf o’i ddwfn-ddysg, a’i dreiddgarwch meddyliol, ac o’i chwaeth goethedig, a’i fedrusrwydd llenyddol. Ond gorfu iddo ei roddi i fyny yn mhen tair neu bedair blynedd, o ddiffyg cefnogaeth ddigonol. Mae Mr. Rob

 

 


(delwedd E1358) (tudalen 148)

(tudalen 148) CYFLAWN OLYGFA, &C. orts yn awr yn cyd-olygu y ^Cyfailly^ ar ^’Dydd’ iadur^^ â’r Parch. Morgan A. Ellis. Credwyf fod T. B. Morris, Ysw., (Gwyneddfardd.) wedi ysgrifenu, a chyhoeddi, darluniad cywir o’r Dr. Roberts, yn y ^’Drych,’’ am Medi 1, 1860. Noda ei hynodion pregethwrch “1. Ei ymddangosiad persoiiol. Dyn lled fyr, o wneuthuriad cadarn a grymus ydyw, a’r pren almon yn dechreu blodeuo ar ei ben, a’i edrychiad yn ddifrifol, a’r olwg gyntaf arno yn ddigon i’ch cwbl argyhoeddi fod meddwl gwreiddiol a grymus yn goleuo y llygaid, yn addurno y gruddiau, ac yn chwyddo y fynwes ledan hono. 2. Mae ei bregethau oll wedi eu myfyrio yn dda. Mae bob amser yn goleuo y deall, ac yn gwresofi:i y serch. 3. Gesyd gynyrch ei fyfyi’dod allan yn yr ymadroddion mwyaf cyfaddas a phriodol i’r perwyl. Dewisa eiriau da, gloywon, a dealladwy, er mwyn taro pob tant yn y galon ddynol. Ni arierai eiriau iselwael. Rhydd ef ei sain briodol i bob llythyren. Mae ganddo gyflawnder o’r geiriau goreu yn barod bob amser at ei wasanaeth. 4, Hynodir traddodiad ei bregethau gan y difrifoldeb dwysaf. USTid yw ysgafndera gwamalrwydd yn gweddu i’r areithfa Gristionogol; ac nis gallant fyw yn ngwyddfod Mr. Roberts. Gwna i’w wrandawyr deimlo arswydion y byd a ddaw. Yn hyn y mae yn tebygu i’r anfarwol John Elias, o Fon. 5. Llwydda i uno hyawdledd gydag effeithioldeb mawr. Mae ei hyawdledd yn eich sw^rno, a’i effeithioldeb yn eich trydanu ar unwaith. Dylifa ei ymadroddion mor rydd ag awelon y Gwanwyn; bryd arall, cwyd ei lais mor dreiddiol a tharanau y cynhauaf Gall uno mwymeidd-dra yr awel leddf â thrwst ysgythrog y corwynt 6. Dyry eu lle priodol i athrawiaethau crefydd; mewn gair, mae nodweddiad y swr parchus hwn yn ymddangos yn ei feddwl treiddiol, craffder ei olygiadau, prydferthwch ei iaith, a grym ei lais. Treiddia i athroniaeth ei bwnc, ac y mae yn bur ofalus am roddi meddwl llythyrenol ei destyn. Ymddengys ei fod yn tcimlo pwys y gwirionedd ei hun; mae ei bwysleisiad yn darawiadoi, a hawlia sylw ei wrandawyr. Saif Mr. feoberts yn y rhestr flaenaf fel pregethwr, nid yn unig yn America, ond hefyd yn N”ghymru. Mae yn breg CYXLLUli o’r ail gyfrol,

 

 


(delwedd E1359) (tudalen 149)

(tudalen 149) ethwr Cymanfa node-iig, o ran treiddgarwch ei lais, a bywiogrwydd ei ddull.” Mae gan Mr. Roberts amrai o ddarlithau campus, y rhai a draddodd yn achlysurol; yn enwedig ei ddarlith ardderchog ar “Elfe^iau PabyddiaethJ^ PABOH. THEOPHILUS JONES (B.), WILEESBABBE, LUZEBÎTE CO., PEÎTNSYLYAÎTIA. Ganwyd ef yn Oaerphili, Morganwg, D. 0., Ionawr, 1810. Yr oedd ei rieni, Thomas Jones, a Oatherine Morris, yn aelodau ffyddlon gyda y T. 0. Magwyd ef yn grefyddol. Dysgodd gelfyddyd gwehydd. Sedyddiwyd ef trwy drochiad gan y farch. Benj. Williams, yn absenoldeb ei weinidog, yr enwog Christmas Erans. Cafodd ŷawer o hyfforddiaâau gaiT y gwr nodedig a doniol hwnw. Dechreuodd bregethu yno yn Mehefin, 1831. Cafodd addysg am dair blynedd yn athrofa y Bedyddwyr yn y Fenni. Ymadawodd yn anrhydeddus o’r athrofa hon yn 1836. Bu am flwyddyn wedi hyny yn pregethu yn Llundain a Manchester, Lloegr; ac wedi hyny yn genhadwr yn Sir Aberteifi, D. 0. Urddwyd ef yn weinidog ar yr eglwysi Bedyddiedig yn Bwlch-y-gwynt a’r Bwlch-newydd, Sir Ôaerfyrddin, Chwef, 1839, lle bu am ddwy flynedd. Wedi hyny bu yn gweinidogaethu yn Llandeilo-fawr, hyd Ebrill, 1843. rriododd yno â Miss Mary Ann Morgan, merch David a Mary Morgan, o’r Tannery, Rhosmaen, Tach. 30, 1842. Ymfudodd oddiyno i- America, yn Meh., 1843. Bu yn • supplyo yr eglwys Saesnig (First Church), Williamsburgh, if. Y., am 6 mis. Wedi hyny bu yn weinidog am dros dair blynedd i’r eglwys Gymreig ar Christie St, N.Y. Bu yn iyw yn New York am bum’ mlynedd. Cafodd lawer o ondiau yno. Ganwyd iddynt ddau o blant yno, sef David M. Jones (Oyfreithiwr), a Mary Jane Jones (boneddiges ieuanc ddysgedig), y rhai sydd eto yn fyw. Wedi hyny bu yn gwemidogaethu gyda’r Americaniaid am rai blyneddau yn Marcus Hoolc, Delaware Co., a Hatborough, Montgomery Co., gerllaw dinas Philadelphia, Pa. Cafodd toely damp a bu yn wael iawn ei iechyd am dros ddwy flynedd. Dychwelodd

 

 


(delwedd E1360) (tudalen 150)

(tudalen 150) CYFLAWN OLTGFA, AC. gyda’i deulu i Gymru yn Mai, 1854. Bu yn gweinidogaethu yn y Tabernacl, Pontypool, D.C., am tua blwyddyn. Arosodd yn Nghymru am ddwy flynedd, a gwellhaodd ei iechyd i raddau. Dychwelodd i America yn Mehefin, 1856. Wedi hyny bu yn weinidog ar yr eglwysi Saesnig yn Nantmeal a Pughtown, Chester Co., Pa. (Hen wlad y Cymry.) Yn Ebrill, 1859, symudodd i Scranton, Pa., a bu yn gweinidogaethu i’r Cymry yno am dros ddwy flynedd. Wedi hyny bu yn gweinidôgaethu i’r Saeson a’r Cymry, yn Minersville, Pa., a Hubbard, Ohio, a Mahanoy City, Pa. Dechreuodd weinidogaethu i’r eglwys Fedyddiedig Gymreig yn Wilkesbarre, Pa., Gorphenaf 1870, lle y mae eto yn gysurus a defnyddiol. Dyn o daldra cyffi*edin, ac o ymddangosiad boneddigaidd, yw Mr. Jones. Mae ganddo ben crwn, tra chyflawn yn ei organau meddyliol - talcen ac aeliau ucnel, llugaid mawrion o liw glas-gwan, gwefusau teneuon, gên.fer, ysgogiadau cyflym, a llais mwyn hyglyi^. Mae yn gyfaiil didwyll a dyddan, ac mae ei ffraethder, a’i allu i adrodd hanesion, yn nodedig. Mae yn Gristion da, ac yn fugail gofalus. Mae yn un o’r pregethwyr mwyaf efengylaidd, dysgedig, synwyrol, trefnus, doniol, ac effeithiol, yn mhlith y Bedyddwyr Cymreig yn America. Mae ganddo allu mawr i bregethu yr efengyl yn eglur ac effeithiol. Er ei fod yn awr yn 60 mlwydd oed, a’i wallt yn hollol wyn, mae yn pregethu mor fywiog ag erioed. Mae ei ysgogiadau yn weddus, ei ddull yn ddifrifol, ac yn aml bydd ei edrychiad siriol, treiddiol, a’r lais tyner, hygly w, gyda dylanwad grasol y Nef, yn creu y teimladau mwyaf nefol yn ei wrandawyr. Hir oes iddo. JOHN EDWARDS, YSW. (EOS GLAN TWECH), ROME, OÎÎEIDA CO., N.Y. WRTH EDRYCH AR EI DDARÍ.UN. Dyma fo! drwyddo y drych - O’r Eos; Mor hoyw yr edrych, Ein prif fardd; - dyn hardd, di nych, A gwir athraw, yw’r g^vrth’rych. CYNLLUIÍ O’B AIL ITFEOL.

 

 


(delwedd E1361) (tudalen 151)

(tudalen 151) Heb 03, yr Eos a rydd, - ^lawn arwyd ‘ Ilenorion gwledydd, Mai ef yw pen awenydd, Holl feirddion, doethion y dyd^ I. G. Mae enw, a gweithion, y bardd enwog a chadeiriol hwn, yn dra hysbys i Gymry America, yn yspaid y deugain mlynedd diweddaf. Drwy ei lafur dinino, ei athrylith gref, a’i awenyddiaeth hedegog a chysegredig, cyfododd yn uwch, uwch, i sylw a chymeradwyaeth prif feirniaid ein cenedl; cyfansoddodd lawer iawn o ddarnau barddonol, englynion, pryddestau, ac awdlau, gwir awenyddol a choethedig. Yn 1854, cyhoeddodd y “ Llais oV Llwyn^^ yr hwn a gynnwys ei awdl gampus ar y “ Croeshoeliad^^ yr hon a gafodd uchel gymeradwyaeth Eben Fardd; ac enillodd 25 o wobrau am ei weithion gorchestol, yn nghydd dwy gadair - un yn Eisteddfod Hyde Park, Pa., Nadolig, 1869, am ei Awdl Fuddugol ar “ Garihaldi’’ a’r llall yn IFtica, N”. Y., Calan, 1870, am ei Awdl Fuddugol ar “ William Pennf^ a barnodd “Cynddelw” ei Awdl ar y ‘^ MilflwyddianV^ yn oreu yn Eisteddfod Caerfyrddin, D.C.; a “ Gwilym Hiraethog” a farnodd ei Awdl ar ‘^ Elias y ThesMad^^ yn oreu yn Eisteddfod Rhuthin, G.C. Bu agos i’r “Eos^’ enill y gamp ar brif feirdd Cymru yn y ddwy Eisteddfod olaf; a barnai llawer mai efe a ddylasai gael y cadeiriau a’r gwobrau hyny. Pa fodd bynag, ni c holl odd ef ei anrhydedd. Mae ei awdlau yn cynnwys campwaith o uchel deilyngdod. Ganwyd ef yn y flwyddyn 1806, mewn tyddyn a elwir Ty’nyfedw, plwyf Llanuwchllyn, gerllaw y Bala, Meirionydd, G.C. Mae afon Twrch yn rhedeg heibio y lle, yr hon sydd yn ymarllwys i Lyn Tegid. Oddiwrth enw yr afon hono y cymerodd efe ei enw barddonol, sef “ŵs Glan TwrchP Enwau ei rieni oedd Dafydd a Mair Edwards. Yr oedd yn un o dri-ar-ddeg o blant. Yr ôedd ei dad yn ddiacon ffyddlon gyda y T.C. felly cafodd yntau ei ddwyn i fyny yn grefyddol; a chafodd addysg ddyddiol dan ofal y diweddar Barch. Michael Jones (A.), Bala. Teithiai filldirau bob dydd i’r ysgol hono, a gweithiai yn galed, hwyrr a boreu, ar dyddyn ei dad. Dywedid ei fod yn deilliaw, o du ei fam, o linach

 

 


(delwedd E1362) (tudalen 152)

(tudalen 152) CYFLAWN OLYGFA, &C. y prydydd e/iwoff Edmund Prys; ac ewythr iddo ef o ochr ei dad, oedd Robert Thomas, Coedladur, yr hwn oedd gyfaill mawr i Thomas Edwards (Twm o’r Nant). Ceir englynion o’i waith ef yn nechreu ^^ Gardd o Gerddif^ ac arferai T. Edwards ddywedyd, mai efe oedd y parotaf i gyfansoddi englyn a welodd efe erioed. Mae y gallu hwnw yn gryf yn yr “Eos.^’ Gwnaeth lawer o englynion byrfyfyr campus a ffrEiethbert. Daeth dau frawd iddo i beth enwogrwydd, sef Thomas Edwards, yr hwn oedd yn fardd gwyeh (Llywarch Cynllwyd). Gwnaeth chwe’ Englyn buddugol i’r Llywydd Rodney, yn Eisteddfod Aberhonddu, yn 1822, lle yr urddwyd ef yn fardd (a Bardd Nantglyn yn ail fuddugol). gylch yr un amser, enillodd dlws cadeiriol yn Eisteddfod Merthyr, D.C., am ei Awdl ar “ Ddoethineb/’ Pregethwr ydoedd ef gyda y Bedyddwyr. Cafodd alwad gan eglwys Fedyddiedig Carmel, Sirhowy; ond bu farw ychydig amser cyn y diwrnod a benodwyd i’w ordeinio; a gweinyddodd y gweinidogion yn ei gladdedigaethy yn lle yn ei urddiad. Ei frawd arali yw y Parch. David Edwards, gweinidog gyda y T. C. yn Casnewydd, D.C. Mae ganddo yntau allu awenyddol; ond ni thalodd ond ychydig o sylwi’r gelfyddyd. Pan oedd yr Eos tua 16 mlwydd oed, dechreuodd dalu sylw neillduol i farddoniaeth. Yr oedd un John Jones (Tudur Penllyn) yn byw yn yr ardal mewn ty o’r enw Gweirgloddgilfach (lle yr arf erai y Parch. Lewis Rees ÍA.), Llanbrynmair, bregethu gyntaf yn Llanuwchllyn). Cafodd hyfforddiant ganddo ef. Ac yn fuan wedi hyny sefydlwyd Cymdeithas y Cymreigyddion yno; rhoadwyd testynau i gyfansoddi englynion arnynt, yn fisoi, a gwobrwyid y goreu ag ysnoden; efelly daeth yn feistrolgar ar y cynghaneddion. Yr oedd y Parch. Robert Thomas (A.), Bangor, G.C., a Gwilym ap Ioan, ac ereill, yn aelodau gydag ef o’r Gymdeithas hono. Ymfudodd i^r wlad hon pan oedd tua ^2 ml. oed, yn y fl. 1828. Ymunodd ag eglwys y Trefiiyddion Calfinaidd yn Utica yn 1831. Symudodd i fyw i ddinas New York yn 1834. Yn fuan wedi hjoiy adnewyddwyd “ Cymdeithas y Cymreigyddion “ yno, a dewiswyd ef yn OYNLLUK O’B AIL GTPBOL.

 

 


(delwedd E1363) (tudalen 153)

(tudalen 153) Llywydd iddi. Yr oedd ef a Gwilym ap Ioan yn ^feillion anwyl. Nid oedd un cyhoeddiad Cymreig i’w gael yn Aineriea y pryd hynv; ond cyhoeddai y beirdd weithiau ychydig o^u gweitÌiion mewn newyddiadur a elwid, “ Tne Old CounúrymanP Dewiswyd ef yn ddiacon yn eglwys y T.C. yno, a bu yno am chwe’ blynedd wedi hyny. Yno yr ymunodd mewn priodas â Miss Mary James, o Gastell Newydd Emlyn, D.C., a symudasant i fyw i dyddyn oedd ganddo ef yn Floyd, Oneida Co., UST. Y., lle y buont yn byw am 24 o flyneddau, hyd y flwyddyn 1866, pan y prynasant dyddyn bychan nardd a ffrwythlon ar lan afon y Mohawk, o fewn milldir i ddinaa Rome, lle y mae efe a’i deulu yn awr yn byw yn dra chysurus. Mae ganddo amryw o blant, ac y mae yn ddiacon defnyddiol yn eglwys y T. O. yn Rome. Er pan ddechreuodd y Wasg Cymreig lewyrchu arnom yn y wlad hon, mae yr Eos wedi rhoddi cefnogaeth deilwng iddi, ac y mae ei gyfansoddiadau barddonol a rhyddieithol ef wedi addurno ei thu dalenau. Cyhoeddwyd y rhan fwyaf o honynt yn y “ Cyfaill,” a’r ^^ Cenhadwr,” “Haul Gomer,” y”Seren,” y «Drych,” y “Cymro,” y “Traethodydd,” &c. Mae ef hefyd yn llenor medrus; cyhoeddodd lawer o ysgrifau nerthol ar Wleidyddiaeth, ac y mae yn draethodwr campus. Cafodd wobr am ei Draethawd Buddugolar “Y Beibl a Seryddiaeth^^ yn Eisteddfod Uticâ;, N. x ., Calan, 1871. Mae ei enw ef nefyd gyda’r blaenaf mewn cysylltiad â’r Eistedafodau, a bu yn beirniadu mewn deunaw o honynt. Beirniad medrus, craffus, a diduedd ydyw. ^ Bu hefyd yn dwyn cysylltiad â chwech o wahanol gyhoeddiadau, fel goiygyda barddoniaeth a rhyddiaeth. N”id wyf yn gwybod am un llenor Cymreig yn America mor gyflawn yn mhoh peth ag Eos Glan Twrch; ac er nad yw ei awen fref erioed eto wedi ehedeg mor uchel a’r eiddo Eben ardd, Cynddelw, a Hiraethog; ac na chyfansoddodd ddim eto mor wreiddiol a choethedig a Dew^i Wyn; mor eglur a Uithrig a Chaledfryn; mor ddwfndreiddiol a chelfyddgar a Gwalchmai; nac mor dlws ac addurnol ag Emrys; a bod ychydig o feirdd galluog yn America yn ogyfuwch ag ef mewn rhai pethau, a dichon yn

 

 


(delwedd E1364) (tudalen 154)

(tudalen 154) CTFLAWÎT OLTGFA, AC. rhagori arno mewn pethau ereill - yn enwedig fel pryddestwr - ^y mae efe yn sicr yn hawho y blaen, ac yn tetlmgu cael ei restru yn mhlith priffeirdd Cymreig Cadeiriol yr oes hon. Mae ei iaith yn goethedig, ei syniadau yn gywir, ei grebwyll yn gref, ei ddarfelydd yn fywiog, a’i wybodaeth yn ehelaeth. Mae yn berffaith ieistr ar y cynghaneddion CEiethion, ac wedi cysegru ei hunan a’i awen ar allor Cristionogaeth. Ei irif weithiau ydynt ei Awdlau ar y “ Milfiwydd” ianty^ ^’^’Croeshoeliad^’ “ Holllresenoldeb Duw/^ ^^Elias y Thesbiadr “ Oarihaldi,’’ a “ William Fenn.” DETHOLIAD O’l AWDL AB “Y MnÌPLWTDDIANT. “ O galon i galon, â’r dirgelwch; O deulu i deulu, rhy* dawelwch; O ddinas i ddinas, pâr ddiddanwch; ynys i ynys, llef “ Unionwch Lwybr Naf hyd eithaf diffaethwch,’* - clywir; Allorau lon welir lle’r anialwch. Salem sy’ a’u heolydd - yn gwenu Fel gwyneb y wawrddydd; Brenin a phawb, o’r uniawn ffydd, Yn nofio’n awyr ‘* nef newydd.” A mawr ydyw’r llwyddiant tymhorol - gyd A gwen ragluuiaethol; 1 gyd, y byd g^-ybodol, O’i flaen a ddaeth fel im adôl. Ofer nid â llafur un dyn - daw’r gwlith Drwy glawr a phob hedyn; Ac o’i ol, haul siriol, sy’n Gwenu ar bob eginyn. Mai a Hydref ymodro - i’r cymoedd Mae’r cwmwl sy’n chwyfio; Trwy ogr aur, i ddyfrhau’r fro Hyfrydlawn mae’n dwi’r hidlo. Y ddaiar fras, fel mam gymwynasol, A’i gwedd ddifyr, a’i sawyr llysieuoi, Talu daioni i’r teulu dynol, Yw deddf eu hanian; o duedd fewnol, Daw a’i gwenith digonol - o’r dyffryn, Heb ysgellyn, yn benbwysig hollol. CYNLLUN O’B AIL GYFBOL.

 

 


(delwedd E1365) (tudalen 155)

(tudalen 155) PABCH. HUGH C. PABRT (CEFNl), PROYIDENCB, LUZBRNB CO., PA. Ymfudodd y Cymro cenedlgarol, y pregethwr rhagorol, a’r bardd medrus hwn, o Gymry i’r America yn Mehefin, 1870, a dechreuodd weinidogaethu i’r Eglwys Gymreig Fedyddiedig yn ProYÌdence, Pa., Gor. 4, 1870, lle mae eto yn barchus a defnyddiol. Nid oes eto ond ychydig o Gymry America wedi cael cyfleustra i*w weled, a’i glywed; ac nid ydynt yn gwybod ond ychydig am dano, er ei fod yn ^nwog a phoblogaidd yn Nghymru. Amser, a gwahanol amgylchiadau, a brawf ac a ddengys y dyn, ** o ba radd y bo’i wreiddyn,” a beth fydd ei wir gymeriad, a’i alluoedd meddyuol, yn enwedig yn America. Daliodd rhai y profiad tanllyd yn anrhydeddus. Methodd ereill. Mae pob pregethwr a bardd a ymilldodd i’r wlad newydd hon yn cael y fantais, neu yr, anfantais, o ddechreu cyfnod newydd nodedig yn ei oes ei hun. Ganwyd ef yn mhlwyf Cerigceinwar, Mon, G.C., Medi 20, 1838. Yr oedd ei rieni, Owen Parry, ac Elinor Owen, yn byw ar dyddyn o’r enw Tyddyn Sawawr, plwyf Llangefni, Mon, lle y cafodd ei fasu yn dyner ffanddynt. Cafodd elf enau ei ddysgeidiaeth yn \ sgol Wladol Llangef ni. Dechreuodd bregethu yn Rhos-y-Meirch, Mon, dan arolygiaeth y Parch. Davia James, gweinidog yr eglwys Annibynolyny lle enwog hwnw, yn n^wanwyn y nwyddyn 1845. Priodwyd ef â Miss Mary Ann Harding, merch y boneddwr parchas, William Harding, Yow., Caer-yn-Arfon, gan y Parch. W. .C. Williams (Caledfryn), yn nghapel Pendref, Caerynarfon, Awst 23, 1847. Urddwyd ef yn weinidog ar yr eglwys Annibynol yn Bagillt, swydd Fflint, Rhagfyr 26, 1848. Wedi gweinidogaethu gyda’rAnnibynwyr hyd Hydref, 1850, ymunodd â’r Hedyddwyr yn Llan fefni, ei dref wreiddiol, a bedyddiwyd ef yno, yn nghapel ibenezer, Hydref 6, 1850, gan y Parch. David Roberts, gweinidog yr eglwys hono. Bu yn gweinidogaethu gyda y Bedyddwyr, mewn parch a llwyddiant, yn Dowlais, Bangor, Brymbo, Taly-bont, Llundain, a Chaerdydd, D.C., hyd nes yr ymfudodd i America, yn 1870. Ni chefais y fraint erioed o’i glywed yn pregethu, ond clywais ei fod yn bregethwr synwyrgall, trefnus, a hyawdl, ac yn ddarlithydd nodedig fedrus a ôraeth. Mae yn ddyn lled fyr o gorffolaeth, a’i wallt yn britho; ei ben yn grwn ac yn gyflawn, a’i edrychiad yn ddwys-dreiddiol, ac nid yn wrol-ddewr; ei Ísgogiadau yn araf, a’i lais yn fwyn, a’i barabliad yn eglur. >yn hawddgar, a chyf aill siriol a didwyll ydyw. Yr oeddwn Si gydnabyddus â rhieni a pherthynasau parchus eibriod hoiF. uont yn golofnau cryfion dan achos yr Annibynwyr yn Nghaerynarfon, G. 0. Nid oes ganddynt blant; ond y mae y ddau fel plant anwyl mewn diniweidrwydd a charedigrwydd. Mae Cefni yn ysgolor gwych, ac wedi myfyrio Elfenau Gramadeg yr laith Gymraeg yn dda; a thrwy laf ur mawr, a hir ymarferiad, wedi meistrou y cynghanedaion caethion yn y

 

 


(delwedd E1366) (tudalen 156)

(tudalen 156) CYFLAWN OLYGFA; AC. Pedwar-ar-hugaiii o’r Mesurau Cymreiff awdurdodedig. iTrddwyd ef yn Ofydd yn Eisteddfod Rhuddlan, yn 1849 - yn Dderwydd yn Eisteddfod Dowlais, yn 1851 - ac yn Fardd yn Eisteddf od Abertawe, yn 1863. Ei Drif weithlau Darddonol ydynt: 1. Awdl ar Ddinystr Derwyddon Mon/ a farnwyd yn ail oreu yn y Fenni, yn 1852. 2. Awdl, Maes Bosworth; ail oreu yn Llanffollen, yn 1858. 8. Awdl, Cenedl y Cymry, ail oreu yn Aberdar, 1861. 4. Pryddest, ar Y Dychweliad o Babilon; buddugol yn Abertawe, 1863. 5. Cywydd i’r Goleuni; buddugol yn Utica, N.Y., Ionawr 1, 1871. Ysgrifenodd lawer o draethodau i’r ** Greal,” ac i’r ** Seren Gomer,” ar Athroniaeth Foesol, Siaradaeth, Martin Luther, &c., &c. Bu ytfFeimiadar Ryddiaeth a Barddoniaeth mewn amryw o Eisteddfodau mawrion yn N^ymru, ac yn America. » Det holl ad oH Awdl ary^’’ CiMBRh,” yr hon a fanmyd yn Ajl Orbu, yn Msieddfod Aberdar, yn 1861. Abdalydd Mon th Watbrlw, Tu Dal. 29. Ond ein Ardalydd, pen y Lluyddion, Dra chywir eryr, drechan arwron; Bn yn mroch, agwrdd Baun y Marchogion, Yn rhoi galanas blin i’r gelynion; Chwalai, mal gwrach-wehiuon - wyr rhyfel, Ac ns i’w awel fyddai caseioc. Trwy y loes yn Waterlw - y daliodd Yn deilwng o’i fawr enw; I’w fpyddlonaf, lanaf Iw, Rhoe’i einioes, cyn torai hwnw. Ei aelod roes dros ei wlad rydd - hybarch Yn aberth ar nawn-ddydd; Rhaid coffa, mai dyma’r dydd, Y curwyd y Concwebyiid I Y Carw o Elba, o flaen Cawr Albion, A ffodd i greigyda gelltydd gwylltion; Ei wyneb guriai, a’i ben heb goron; Ac Aerwyr Ewrob, a geir yr awrhon, A’n mhawl i Ardalydd Mon - yn dyrchn Y gwr fu’n pylu dig elrf Napoleon I! Iwrch gwlad i’w hybarch glodydd Disglaerwawr Colofn fawr fydd, TJiw mynor, tra lli’ Menai - Oofion o’i orchestion chwai 1 CYNLLUK O’r AIL FYFROL.

 

 


(delwedd E1367) (tudalen 157)

(tudalen 157) DAVn) mmUNDSy YSW. (INSPECTOR OP HINES), 6HAM0Km, NORTHUMBERLAND CO., PA. Ganwyd ef yn Beaufort, Brycheiniog, D.C., Rhag. 6, 1822. Ymfudodd gyda’i rieni i America yn nechreu Awst, 1839; a bu fyw y rhan fwyaf o*i amser, wedi hyny, yn Tamaqua, SchuyHdU Co., Pa. Collodd ei fam, a’i frawd, a dwy chwaer, a dau o blant un o’i chwiorydd, yn y llif eiriant of nadwy a fu yno Medi 2, 1850. Bu farw Thomas Edmunds, ei dad, Mehefin, 1870, yn 69 mlwydd oed. Mwnwr oedd wrth ei gelfyddyd. Talodd sylw neillduol i Fwnyddiaeth am flyneddau lawer; dyna fu ei brif efrydiaeth. Mae yn fwnwr ymarf erol a dysgedig. Dealla y wyddor a’r ymarf eriad o weithio y glof eydd. Ban y gyf raith newydd a wnaed yn ddiweddar yn llywodraeth talaeth Pennsylvania, drwybleidlaisy bobl, a phenodiad yLiywyaa enwog, JoHN W. Geary, cafodd ei godi i’r swydd bwysig ac anrhydeddus o fod yn Archwiliwr y Gweithfeydd Glo (Inspector of MÌTies) yn siroedd Schuylkill, Dauphin, a Northumberland, Pa., yn 1870. Mae Mr. Edmunds yn Gymro cenedlgarol, ac yn llenor, a cherddor medrus. Mae ei brif swyddfa yn Shamofcm, Pa. Derbynia $3,000 o gyflog blyneddol; ac y mae yn ddyn caredig a haelionus.. PARCH. J. YELINDRE JONES (A.), ST7HMIT HILL, CARBON CO., PA. Ganwyd ef yn mhlwyf Penboyr, Sir Gaerfyrddin, D.C. Efe yw yr ieuangaf o naw o blant John ac Ann Jones. Cafodd addysg dda. Su mewn amryw o ysgolion gramadegol, a threuliodd bedair blynedd yn Athrof a Aberhonddu, D . C. Urddwyd ef yn fugail ar yr eglwysi Cynulleidfaol yn Jerusalem a Soar, SirFflint, G.C., Gor. 15, 1864. (Gwel y Dysgedpdd am 1866). Tiriodd yn New Yorlc, America, y tro cyntaf, Medi 11, 1868. Bu yn gweinidogaethu yn yr eglwys Annibynol, yn y Tabernacl, Delafield, Waukesha Co., Wis., o Tachwedd 15, 1868, hyd Hydref 3, 1869, pryd yr aeth yn ol i G^ru. Dychwelodd i’r wlad hon eilwaith Awst 29, 1870. Dechreuodd ar ei lafur gweinidogaethol yn eglwys Annibynol gref a pharchus Ashton, Summit Hill, Pa., Tach. 13, 1870, lle mae eto yn gysurus a defnyddiol. Priododd âMiss James, merch Robert James, Ysw., tyddynwr parchus yn Penymynydd, Steuben, Oneida Co., N. y., yn haf 1871. i)yn lled ieuanc, o daldra cyffredin, yw Mr. Jones;acymaeynbregethwr melus, difrifol, acefleithlol, llawno deimlad crefyddol, a thra hoff” o adroddjhanesion er egluro ei faterion. Mae yn fugail da, ac yn bregethwr ieuanc gobeithiol. MR. LEWIS EVANS (DARENTDD), GTNT O SUMMIT HILL, PA. Brodor.o Pendaren, Merthyr, D.C., yw efe. Ymfudodd i’r wlad hon o New Tredegar, D.C., yn 1868, a sefydlodd yn SummitHill, Pa. Daeth ei rieni yno yn fuan ar ei ol. Mae yn

 

 


(delwedd E1368) (tudalen 158)

(tudalen 158) CYFI;AẀK OLTGFA, &G. ddyn ieuanc hardd a bywiog o ran ei gorff, ac yn fardd ieuanc gobeithiol. Rhai o’i brif weithiau barddonol ydynt, y Rhiangerdd, “Gwenddolen GlanlTywi;’’ a’i Alargerdd ar ol marwolaeth ei dad, yr hon a gyhoeddwyd yn y Genhadwr. Dechreuoddbregethu yn eglwys Annibynol Ashton, Pa., yn y fl. 1870; ac yn haf y fl. 1871 cafodd dderbyniad i’r “ Pr&paratory School,’’ cysylltiedig â’r ** Western Reserve College,” yn Hudson, Summit Co., Ohio, lle ymae yn awr. MR. MORGÂN EYANS (MEuBIG AMAN), STJMMIT HILL, PA. Ganwyd y bardd ieuanc awenyddol hwn yn Gwynf e, swydd Gaerfyrddin, D.C. Mae yn un o saith o blant Evan a Mary Evans, y rhai sydd yn awr yn huno yn mynwent llan y plwyiP uchod. Dyn lled fyr o gorffolaeth, a bywiog ei ysgogiadau, ydyw. Bu yn args am lawer o amseryn Middlesboro, Lloegr. Mae yn fedrus fel llenor, bardd, a cherddor. Cyfansoddodd lawer mewn rhyddiaeth a barddoniaeth; a bu yn fuddugol mewn amryw o Eisteddfodau yn Ngogledd Lloegr, Gwent, a Morganwg, Cymru. Cyhoeddodd ugain o bennodau ar ‘‘Hanes y Cymry yn Lloegr,” yn y Gwladgarwr, Ar ei ymadawiad o Middlesboro i’r America, Ebrill 28, 1868, gwnaed tysteb anrhydeddus iddo, yn cynnwys oriawr aur, cadwen aur, a chofeb, gwerth uwchlaw $250, neu f50. Y wobr gyntaf a enillodd yn y wlad hon oedd $50 am y Traethawd goreu ar ** Ymfudiaeth Cenedl y Cymry i’r Unol Dalaethau, yn nghyd a’u Dylanwad.” Beirniad - Parch. Morgan A. Ellis (T.C.) Pryddest ar ‘*YGlowr,” buddugol yn Eisteddfod Mahanoy City, Pa., Nadolig, 1869. Traethawd ar “Elfenau Llwyddiant,” buddugol yno Rhagfyr25, 1870. Beirniad - Parch. Fred. Evans (Ednyfed), New York. Priododd â Miss Sarah Mathewa (boneddiges grefyddol a synwyrgall), nierch Mr. D. Mathewsa’i briod, starelceeper^ Ashton, Pa., Awst 16, 1869. Barnodd Eos Glan Twrch y gân ganlynol yn oreu o wyth o gyfansoddiadau yn Eisteddf od Hyde Park, Pa. “Yb Eisteddfod.” - Ton, ^’ Glan Meddwdod Mwyn^ Amerig, ein Hiaith, a’n Mawredd, Ein Defion, ein Hiom, a ein Hedd. 1. Mae defion hen Gymru, gwlad hofE ein rh’aint ni, A’i llu hen arfer^ ym anwyl gan I; Mne clywed hoff gerddl gwladgarol a llon, Yn enyn anwyldeb a serch dao fy mron: Ck)iuwD~Ymlynwn, Frythoniaid llengarnwl, tra’n fyw, Wrth foes, llen, a’n breiniau, ein gwyl hoff, a’n Dnw; Wrth foes, llen, a’n breinlau, eia gwyl hoff, a’n Duw. CYNLLUN o’R AIL GYFROL,

 

 


(delwedd E1369) (tudalen 159)

(tudalen 159) 2. Tmffrostied cenhecUoedd ieaengach na ni, Yn wychder eu gwleddoedd, yn nghryf der eu bri; Mae hil Penn a Roger yn awr yma’n nghyd, Tn dal i gydnoddi prif ddef od y byd: Tmlynwn, Frythoniald llengarawl, tra’n fyw, &c. 3. Tspeilwyr annynol ddygasant ein gwlad, Ond byw’r laith a’r Awen, a^n defion gwir fad, Ar diroedd Coluiibia, yn rhydd ac yn Ilon, Byth ffyned ein llwyddiant a’n hedd o fewn hon: Tmlynwn, Frythoniaid llengarawl, tra’n fyw, &c. . MEITBia AlUN. MR. JOSIAH JONES ( JOSIAH BRTNMAIR), GOMER, ALLRH” CO., OHIO. Mae y diacon ffyddlon, a’r bardd hwn, yn fab i’r “ cywir, a’r gonest, a’r diwyd, Josiah Jones,*^Braichodnant, blaenor y gân am lawer o flyneddau,” yn Hen Gapel Llanbrynmair, Maldwyn, G. 0. Ganwyd ef yn yn Braichodnant, Gorphenaf 4, 1807. Enw ei daid (tad ei dad), oedd William Jones, o’r Tymawr, Llanbrynmair, yr hwn a wnaeth ran o’i dy yn addoldy i’r Annibynwyr, ar ddyfodiad y Parch. Êdmund Jones, o Bontypool, D.C., gyda’r enwog Lewis Rees (tad yr anfarwol Dr. Abraham Rees), yno yn 1734. (Gwel “Hanes Eglwysi Annibynol Cymru,” gan T. Rees, D.D., Abertawe, a J. Thomas, Liverpool - Cyf. I, t. d. 244). Derbyniwyd ef yn aelod o’r eglwys Annibynol yn Hen Gapel Llanbrynmair gan y diweddar a’r anwyl weinidog, John Roberts, Mawi’th 9, 1824. Priododd â Mary, merch Thomas Hughes, Bryncoch, ilbrill 7, 1833. Cawsan.t wyth o blant, ac y mae saith yn fyw. Yr oedd hen dad cu ei briod, sef Ezeciel Hughes, yn cynorthwyo ei dad cu, William Jones, i ddechreu yr achos Ymneillduol yn Llanbrynmair. Bu farw ei fam pan oedd yn 5 mlwydd oed, a’i dad a fu farw Awst, 1841, a chyhôeddwyd ei bregeth angladdol yn Llyfr J. R Ar farwolaeth ei dad, dewiswya ef yn ddiacon yn hen eglwys luosog Llani?rynmair, a chyflawnodd hi yn ffyddlon hyd ei ymadawiad i America, yn Awst, 1850. Daeth ef a’i deulu, gyda lluoedd ereill, yn ddyogel i Gomer, Allen Co., Ohio, erbyn Hydref 5, 1850. Sef

 

 


(delwedd E1370) (tudalen 160)

(tudalen 160) CYFLAWN OLYGFA, ŵC. Îdlodd Josiah Jones a’i deulu ar dyddyn oychan, ardd, o’u heiddo eu hunain, oddeutu milldir a haner i’r de o gapel Gomer, lle maent eto yn, dra chysurus. Yn fuan wedi hyny dewisodd yr eglwys luosog a fweithgar hono ef yn un o’i diaconiaid, a chyflawnodd i yn ffyddlon hyd yn awr. Mae ganddo lawer iawn o gymhwysderau i lenwi y swydd bwysig hono, a swyddau ereill, yn yr eglwys. Mae yn ddyn gwybodus, yn Gristion duwiol, yn dra hynaws a phwyllog, ac yn ddiwyd a gweithgar. Yr oedd efe yn sefyll yn uchel yn mam a chymeradwyaeth hen eglwys Llanbrynmair; ac y mae yn barchus a defnyddiol iawn eto yn eglwys Gomer, Allen Co., Ohio. Dyn o daldra cyffredin, a lled eiddil ei gyfansoddiad, yw efe. Mae ganddo ben mawr cyflawn. Mae ei dalcen yn llydan ac uchel, ei edrychiad yn araf-dreiddiol, ei lais yn fwyn a hyglyw, a’i ysgogiadau yn araf Er ei fod yn awr yn 64 mlwydd oed, al farf a’i wallt wedi gwynu, a llawer o hono wedi ei golli, nes y mae yn gorfod gwisgo herwig - ^mae yn lled gryf a bywiog eto, ac yn ^nl yn gwcithio ei gelfyddyd fel saer coed. Barddoniaeth oedd prif destyn ei fyfyrdod er yn ieuanc iawn; ac er yr holl anfanteision a gafodd, oblegyd gofalon bydol, a phethau ereill, trwy ei awydd cryf, a’i ddiwydrwydd diflino, daeth yn llenor da, ac yn fardd * gWYch, yn enwedig fel emynwr a phryddestwr. Mae hewd yn gerddor ac yn draethodwr medrus. Cyhoeddwyd llawer iawn o’i weithiau barddonol a rhyddieithol yn y “ Dysgedydd,^^ yn Nghymru, ac yn y “ Cenhadwr,^* yn America, dan yr enw Josiah Brynmair. WILLLiM J02ÍÍES, YSW., TAWELFAN, GOMEB, ALLBN 00., OHIO. Mae yr hynafgwr duwiol, a’r diacon parchus hwn, yn deilwng o gooadwriaeth yn y llyfr hwn. Ganwyd ef yn Llanbrynmair, G.C., yn Mehefin, 1783, a bedyddiwyd ef ar y lofed o’r un mis, gan y Parch. Richard Tibbot, gweinidog yr Hen Gapel. Mae yn awr yn 88 mlwydd oed. Enwau ei rieni oedd David a Mary CYITLLUN O’B AIL GYFROL.

 

 


(delwedd E1371) (tudalen 161)

(tudalen 161) Jones. Yr oedd ei dad yn fab i William Jonee, o’r Tymawr, yr hwn a fu yn noddwr i^r achos crefyddol Ymneillduol ar ei gychwyniad cyntaf, yn amser Edmund Jones, a Lewis Rees, yn 1734. Efe oedd yr un y bu Lewis Rees yn ysgrifenu gweddi deuluaidd iddo; ac wrth iddo ddarllen hono ryw dro, diffoddodd y ganwyll; aeth yntau yn mlaen heb oleuni, ac ni bu arno eisiau goleuni canwyll byth ar ol hyny i weddio. (Gwel Hanes Lewis Rees, gan J. R) Bydd y Tymawry yn Llanbrynmair, yn enwog byth. Gwelais y lle, ac ystafell y capel cyntaf a wnaed ynddo . Saif yn agos i’r ffordd a’r afon, o dan y bryniau, nid yn mhell o’r “ Diosg Ffarm,” lle y ganwyd ac y magwyd yr enwogion S. B. a J. R Mae Duw wedi bendithio cenhedlaeth yr hen William Jones. Adwaenwn Mr. Richard Jones, o’r Tymawr (brawd i W. J. y traethwyf ei hanes yma), a’i briod anwyl (chwaer i S. R); rhai nodedig grefyddol a haelionus oeddynt: ac er eu marw hwy, mae eu plant eto, sef William Jones, Cwmcarnedd Isaf, Llanbrynmair; a John E. Jones, Gomer, Ohio, yn dilyn ou llwybrau. Derbyniwyd William Jones (Tawelfan), yn aelod o’r eglwys Annibynol yn Hen Gapel Llanbrynmait, gan y Parch. John Roberts, pan oedd tua 25 mlwydd oed (tua’r flwyddyn 1808), a neillduwyd ef yn ddiacon yn yr eglwys hono yn 1820, yn amser gweinidogaeth yr un gwr addfwyn ac enwog. Cyflawnodd ei ddyledswyddau yn ddiwyd a siriol; ac er ei fod wedi myned yn “hen lanc^^ cyn priodi, yr oedd yn eithriad nodedig i’r rhan fwyaf o hen lanciau y byd o ran ei sirioldeb, a’i gyfeillgarwch, aH fywiogrwydd, a’i haelioni at bob achos da, a’i deimlad erefyddol, a’i barodi-wydd i gydweithredu yn unol ac anwyi a’i gyd-swyddogion, ei K

 

 


(delwedd E1372) (tudalen 162)

(tudalen 162) CYFLAWN OLYGFA, &C weinidog, a’r eglwys. Annibynwr egwyddoroi a selog ydyw yntau, fel Josiah Jones. Pan oedd tua 46 ml. oed, priododd â Mary, merch Thomas Evans, Ty’nrwtra, Llanbrynmair (llawer ieuangach nag ef), un o’r merched mwyaf cryf a glandeg, ac un o’r gwragedd rhinweddol sydd wir deilwng i’w rhestru gyda y gwragedd duwiol a ffyddlon hyny a nodir gan Paul yn ei Epistol at y Rhufeiniaid, pen. xvi; ac yn ei lythyr at y Philipiaid iv. 3. Rhodd neillduol Duw i William Jones, Tawelfan, oedd hon. Mae yn meddu synwyr cyffredin cryf, a gwybodaeth ysgrythyrol helaeth, calon haelionus, ^amynedd mawr, tynerwch mam, doethineb a gofal, a diwydrwydd gwraig anwyl, a theimladau gwir grefyddol. Deallodd ei ffordd, a chydweithredodd âg ef yn hollol unol mewn pethau bydol a chrefyddol. Nid rhyfedd iddo ef ei galw yn “ Malan anwyl.” Mae yn ei charu ac yn ei pharchu fel ei wraig hoff yn ei deulu, ac yn y cyhoedd hefyd; mae hithau yn “ymgeledd gymhwys” iddo yntau. Ganwyd iddynt dri o blant hoff yn Tawelfan, G. 0., sef Richard Jones, yr hwn sydd yn awr yn feddyg enwog yn Gomer, Allen Co., Ohio; aWilliam Jones, yr hwn a briododd un o ferched Gwilym Williams, Ysw., ac sydd dyddynwr parchus yn yr un ardal; a Mary Jones, yr hon sydd ferch ieuanc landeg, a gwir grefyddol - jti ddelw berffaith o’i mam. Tyddyn mawr oedd Tawelfan, yn agos i ysgoldy y Bont, yn Llanbrynmair; a bu William Jones a’i briod yn noddwyr haelionus frachos yno am lawer o flyneddau. Bum yno yn lletya gyntaf yn amser agoriad yr ysgoldy hwnw, tua’r flwyddyn 1844, pan oedd y plant yn ieuainc iawn; ac nid anghofiaf byth eu caredigrwydd a’u haelioni. Credais y pryd hyny eu bod yn deulu gwir grefyddol a dedwydd, ac nid wyf wedi cael achos i newid fy marn am danynt eto. Ymfudas CYKLLUN O’B AIL GYFROL.

 

 


(delwedd E1373) (tudalen 163)

(tudalen 163) ant, gyda lluoedd eraill, o Lanbrynmair i America, Mai 2, 1848. Nid anghonr y diwrnod hwiw yn hir yn yr ardal hono. Sefydlasant yn ardal Gomer, Ohio, yn y gwanwyn canlynol. Prynasant dyddyn yno, a galwasant ef Tawelfan, er cof am eu hen gartref yn lighymru. Bum yn lletya yno hefyd yn nghanol Rhagfyr, 1851, a chefais hwynt yr un yn eu caredigrwydd, a’u teimladau crefyddol. Hir gofir yr ymweliad hwnw genyf fi a hwythau, a lluoedd ereill yn Gomer. Fel hyn yr ysgrifenodd Josiah Jones: - “Bu eu dyfodiad i ardal Gomer yn foddion i adnewyddu ac i godi yr achos crefyddol yma i gryn enwogrwydd; a diau y bydd effoithiau a dylanwadau teimladau, a gweddiau, a bywiogrwydd, a haelioni, a jOTyddlondeb William Jones, Tawelfan, a’i deulu, yn parhau yn yr ardal a’r byd, nes rhoddir ef i’w blygu felUyfr, yrhwn a ddarllenir yn yr oes dragywyddoll’ Mae ef a’i deulu, er ys blyneddau, wedi symud i’w palasdy newydd hardd, ger y capel; ac y mae swyddfa y Dr. Richard Jones, a’r Dr. Davies, gerllaw yno, yn y pentref. Dyn byr o gorffolaeth yw William Jones, ond nodedig fywiog ei ysgogiadau. Mae ganddo ben crwn, a gwallt hir, ond yn britho er ys blyneddau; llygaid siriol, trwyn hir, main, llais eghir; ac y mae yn dueddol i godi ei ddwylaw, i agor ei enau, i grafu y llawr â’i draed - o droi yn chwimwth, ac o chwerthin yn llawen ac uchel,ar ol siarad ar ryw bwnc crefyddol, a thraethu ffraeth-eiriau gyda’i gyfeillion. Gallai dieithr-ddyn dybied, ar yr olwg gyntaf arno, mai rhy w hen ddyn diniwed, haner-call, ydyw; ond arosed yn ei gymdeithas, yn ei dy, ac yn y capel, am Tai dyddiau, er cael mantais iV ddeall yn drwyadl - bydd ei fuchedd dduwiol, ei ymddiddanion a’i deimladau crefyddol, ei wybodaeth dduwinyddol ar brif bynciau yr efengyl, ei sêl dros lwyddiant

 

 


(delwedd E1374) (tudalen 164)

(tudalen 164) CYFLAWir OLYGFA, AC. achos Iesu, ei haelioni siriol, a’i weddiau nodediff, yn sier o’i argyhoed^i yn fuan, mai dyn da, a Christion enwog ydyw. Mae ei ddylanwad a’i barch yn ddirfawr yn yr eglwys, ac y mae ei enw yn anwyl gan bawb sydd yn ei adnabod. Mae ei weddiau yn nodedig mewn geiriau, teimlad, taerineb, ffydd, a dylanwad. Wrth wrando arno yn gweddio, yn ei dy ac yn y capel, gallech dybied ei fod yn rhy hyf ar y Bod Anfeidrol, ac yn rhy oersonol pan fyddo yn gweddio drosoch chwithau. Tybiwch y bydd yn siarad yn wyneo yn wyneh â Duw, ac •yn eich cyflwyno chwithau i’w sylw neillduol, gan di-aethu eich da a’ch drwg, a’ch holl angenion wrtho. Gwna i chwi chwerthin ac wylo bob yn ail, nes y byddwch yn teimlo yn rhyfedd; ond yn llawer gwell, a mwy duwioL Yr wyf yn cofio rhai o ymadroddion neill’ duol ei weddiau; ond nid wyf yn caru eu cyhoeddi, rhag i neb gael achlysur i’m beio am hyny. Byddai yn werth i chwi fyned ugain milldir i wrando arno ef yn gweddio. Bu yn weithgar a diwyd gyda phethau bydol am flyneddau. Yr oedd yn gyfoethog yji Nghymru, ond y mae ef a’i deulu yn llawer mwy goludog yn awr. Er ei fod yn awr yn 88 mlwydd oed, mae yn darllen ac yn myfyrio llawer bob dydd; yn myned i’w wely yn gyni^, yn codi yn foreu, ac yn mynychu yr addoliad cyhoeddus. Areithia a siarada yn gyhoeddus weithiau, nes peri i bawb deimlo ac wylo. Ond y mae yn awr yn dechreu teimlo effeithiau henaint, ac yn caru mwy o lonyddwch. Mae arno eisiau cael byw nes cyrhaedd ei 100 mlwydd oed - hyd y flwyddyn 1883. Deuddeng mlynedd sydd arno eisiau eto. Gall fyw mwy na hyny* Hir oes i’r hen bererin duwiol a ffyddlon; marwolaeth ddedwydd, a gogoniant tragywyddol yn y byd a ddaw. Mae ef yn sicr o farw fel y bu fy w. Pan fydd ef farw, caiff ei briod a’i blant, a’r eglwys yn CYIÍLLUK O’B AIL GTPROL.

 

 


(delwedd E1375) (tudalen 165)

(tudalen 165) Gomer, golled ddirfawr; a bydd William Jones, Tawelfan, pan oddiwedda y llawenydd nefol^ yn sicr o dynu sylw angelion a saint, wrth ei weled yn arfollu ei Waredwr ynawr, ac yn ei folianu am rinwedd ei waed. PARCH, SEM PHILLIPS (A.), STEUBEK, REMSEK P.O., ONEIDA CO., N.Y. Mab ydyw ef i Thomas a Sarah Phillips, o Penhill, plwyf Llan-newydd, swydd Gaerfyrddin, D.C. Ganwyd ef Ionawr 21, 1826. Derbyniwyd ef yn aelod o’r eglwys Annibynol yn Bwlchnewydd, yn yr un sir, gan LParch. Owen Owens, pan oedd tua 14 mlwydd oed. echreuodd bregethu yno pan yn 16 mlwydd oed. Bu am dair blynedd yn ysgolion Ffrwdyfal, a Narberth. Derbyniwyd ef i Goleg Aberhonddu yn 1843. Cafodd ei urddo yn Llangynidr, swydd Frycheinioff, D.C., yn y flwyddyn 1847. Symudodd oddiyno i Lantrisant, Morganwg, D.C., yn 1856, ac oddiyno i Steuben, Oneida Co., li. Y., yn 1866, lle mae eto yn barchus a defnjddiol, yn cyd-weinidogaethu a’r Parch. Robert Eyerett, D.D., Golygydd enwog y Cenhadwr, yn Hen Gapel Steuben, a Phenymynydd. Mae yn ddyn cryf, ac yn bregethwr da. Cyhoeddodd Hanes yr Eglwys Annibynol yn Steuben yn y Oenhadwr am 1871. THOMAS B. MORRIS, YSW. (GWYNEDDFARDD), SORANTOir, LUZERKE CO., PA. Dyn bychan ac eiddil o gorifolaeth yw y llenor coethedig, a’r bardd awenyddol, a’r golygydd medrus hwn. Ganwyd ef yn Llanelltyd, ger Doigellau, Meirionydd, G.C., yn y flwyddyn 1825. Enwau ei rieni oedd Evfth Morris a Margaret Barrow. Cafodd lawer o addysg yn ■ moreu ei oes yn yr ysgolion dyddiol, ac wedi hyny yn Athrofa yr Annibynwyr yn y Bala. Urddwya ef yn weinidog yn yr egiwys Annibynol yn Rhosllanerchrugog, Sir Ddinbych, G.C., pan oedd j^n 21 mlwydd oed. Bu yno yn Ìra pharchus, poblogaidd, a defnyddiol am bedair blynedd. Yr oedd y pryd hyny yn un o’r pregethwyr mwyaf trefnus a blodeuog. Symudodd byGoogle

 

 


(delwedd E1376) (tudalen 166)

(tudalen 166) CYFLAWir OLYGFA, &C. oddiyno i’r Rhyl, Sir Fflint, lle y bu yn gweinidogaethu am beth amser. Wedi byny bu yn cadw ysgolion dyddiol, ac yn pregethu gyda y feedyddwyr, mewn gwahanol fanau yn Nghymru. Ymfudodd i America yn haf y flwyddyn 1858. Bu am ychydig amser yn Carbondale, Fa., ac yn Oneida Co., N.Y. Yn y flwyddyn 1859, aeth i ddinas New York, ac oddiyno i Utica, N.Y.; ac o’r flwyddyn hono hyd Mehemi, 1869 (am yspaid 10 mlynedd), bu yn un o olygyddion y Drych; a chyflawnodd ei waith yn ddoeth ac yn fedrus; tynodd ei ysgrifau golygyddol sylw mawr, a chawsant gymeradwyaeth uchel Cymry America. Newidiodd chwaeth, prydferthodd wyneb, ac adnewyddodd nerth, anrhydedd, a phoblogrwydd y Drych i raddau ehelaeth, yn enwedig yn y blyneddau olaf y bu yn ei olygu. Yn haf y flwyddyn 1869, etholwyd ef gan y Pwyllgor parchus i’r swydd anrhydeddus a chjŵifol, o fod yn Brif Olygydd Eaner America, yr hon a gyhoeddir dan nawdd y Pwyllgor, ac arolygiaeth y Cymro dysgedig a thalentog, W. S. Jones, x sw., yn Scranton, Pa. (Box 174 P.O.) Mae golygiaeth Mr. Morris, a threfnyddiaeth Mr. Jones, wedi rhoddi boddlonrwydd mawr i’r Pwyllgor, ac i’r Cymry yn gyffredinol; ac y mae cylchrediad y Faner yn helaethu bob blwyddyn, a’i dylanwad yn ddirfawr ar Gymry y wlad hon. Mae T. B. Morris yn feirniad medrus, ac yn fardd galluog, yn llawn tWsni a thynerwch. Rhagora fel pryddestwr. Enillodd lawer o wobrwyon yn Eisteddfodau mawrion Cymru, ac yn America. (Rhoddaf ddetholion, a gwnaf nodiadau ar ei weithion barddonol yn yr Ail Cyfrol o “Hanes Cymry America.’’) j. c. roberts, ysw., golygydd y “drych,*’ utica, ONEIDA po., N.Y. Dyn glandeg, siriol, meddylgar, a dysgedig, yw y gwr parchus hwn. Cafodd ei ddwyn i fyny yn nhref Dinbych, G.C., lle y bu yn gwasanaethu fel athraw yn yr Ysgol Frutanaidd. Yn 1860 bu yn y Normal College, yn Bangor, lle y cafodd ei drwyddedu fel ysgolfeistr medrus . Am bum’ mlynedd wedi hyny bu yn cadw ysgolion yn Aberffrwd, Sir Aberteifi, a Prioji, Sir Ŵ^fiiLLUli o’b ail gyfbol.

 

 


(delwedd E1377) (tudalen 167)

(tudalen 167) Ddinbych. Ymfudodd i America yn niwedd y flwydd1866, a threuliodd y rhan fwyaf o’i amser fel hoohJceeper yn ninas New York, hyd nes yr ymaflodd yn y gorchwyl pwysig ac anrhydeddus o arolygu y Drycli, yn Mawrth, 1869, yr hwna gyhoeddir gan ein cydwladwr enwog, J. Mather Jones, Ysw., ac a argreffir gan Thomas J. Griffiths, Ysw., yn Utica, Oneida Co., N.Y. Mae arolygiaeth J. C. Roberts, a golygiaeth Joseph William Nichols, Ysw. (lieifion), un o’n beirdd enwog a chadeiriol, yn y blyneddau diweddaf, wedi bod yn alluog i barhau enwogrwydd a dylanwad y Drych, ac i sicrhau ei gylchrediad a’i uchel gymeradwyaeth yn mhlith Cymry America yn gyjBFredinol. (Cyhoeddaf hanes lieifion, a detholion o’i brif weithion barddonol, yn yr Ail Gyfrol). Mae J. C. Roberts wedi enill llawer o wobrwyon am draethodau buddugol yn Eisteddfodau Cymru; ac am y prif draethawd yn Eisteddfod Utica, N\ Y., Ion. 1, 1868. CYMRY PHILADELPHIA, PA. Addawodd y Cymro twymgalon, a’r cyfreithiwr dysgedig ac enwog, Horatio Gates Jones, Ysw,, 133 South 5th St., Philadelphia, Pa. (yr hwn yw Llywydd Cymdeithas Dewi Sant yno), ysgrifenu erthygl gyflawn, yn Saesonaeg, ar Hanes Cymry Philadelphia, i mi; ond ni ddaeth i law yn brydlon i’w chyhoeddi yn y gyfrol hon; cyhoeddaf hi yn y gyfrol nesaf. Ond daeth yr hanes byr canlynol i’m llaw yn amserol oddiwrth y Cymro selog, David Jones, Ysw., Rhif 539 Wharton St., Phila., Pa., yr hwn, yn nghyd a’i briod garedig, a fu yn lletygar a charedig i weinidogion (Cymreig) yr efengyl, a lluoedd ereill, am flyneddau yno. Fel hyn yr ysgrifena efe yn ei lythyr, dyddiedig Awst 23, 1871: “ Annichon fyddai i mi roddi hanes cywir i chwi o’r holl Gymry sydd yn byw yn y ddinas hon yn awr, o herwydd barnwyf fod llawer yn byw, ac yn marw yma, heb gymdeithasu â’r Cymry. Dro yn ol bum yn taflu rhyw gipolwg dros yr hen sefydlwyr, a’r rhai a ddaeth yma yn ddiweddarach; ac jy wyf yn cas^lu fod yma tua phedwar neu bum* cant yn medru siarad yr hen

 

 


(delwedd E1378) (tudalen 168)

(tudalen 168) CYFLAWN OLYGFA, AC. iaith anwyl - ^y Gymraeg. Tua chan^ mlynedd yn ol, yr oedd yn cael ei siarad yn groy w ar yr heolydd ac yn y marchnadoedd; ond yn bresenol nid oes dim i’w fflywed ond ‘how do you dOy pan fyddo llawer ot Cymry yn cyfarfod eu gilydd. Mae yma nifer luosog o hillogaeth y Cymry, a llawer o honynt yn ymŵostio yn eu gwaedoliaeth. Ychydig fisoead yn ol bu farw y Prif Farnwr ( Ohief Justice), Eilis Lewis, Ysw. Bum yn ymddiddan ag ef lawer gwaith. Dywedai mai Cymro oedd o galon, er nafedrai siarad na deall y Gymraeg. Yr oedd ganddo hen Feibl Cymraeg, tua 3 50 mlwydd oed, yr hwn a ddygodd ei hynafiaid gyda hwynt o Gymru. Tua dwy flynedd yn ol, tynwyd fy sylw yn un o’r papyrau dyddiol yma at ddinystriad, trwy dân, yr Hen Bobty Cymreig (the Old Welsh Bakehouse), yr hwn a safai tua chwe’ milldir o’r ddinas, ar lan afon y Delaware. Yr oedd yr hanes fel y canlyn: - ^ Adeiladwyd y lle gan Gymro o’r enw John i homas, o Ddeheudir Cymru, yn mhell cyn y Chwildroad Americanaidd, fel gwesty a phobdy. Bu y Cymro hwnw o gymhorth mawr i’r Fyddin Amerigol; yr oedd yn medru pobi a chrasu sachaid o flawd ar unwaith i’r milwyr. Llawer gwaith y bu y Cadflaenor George Washingtoii yn nby y Cymro hwnw, a

 

 

 

genyf fi a chwithau wendidau a ffaeleddau sydd yn galw am brofedigaethau chwerwon fel hyn, i’n profi a’n púro; ond na ddigalonwn; credwyf nas gall cenhadon ffyddlon Iesu byth ddyoddef ar gam, oblegyd cableddau dynion drwg, a brodyr gau, heb fod yr ergy d yn dychwelyd yn ol yn llatuer trymach ar eu herlidwyr a’u cablwyr.” “Ni welais ef byth wedi hyny. Ond yr wyf yn hiraethu am gael ei weled eto yn y nef, lle na bycid raid ymadael mwy. wynfydedig obaith! Barnwyf ei fod yn un o’r dynion callaf, ac o’r Cristionogion puraf, ac o’r llenorion mwyaf chwaethus, ac o’r pregethwyr mwyaf trefnus, ac effeithiol, a ddaeth erioed o Gymru dros y môr i America; a bod Duw wedi ei godi a’i gymhwyso yn foreu i fod yn fendithiol i’w genedl yma. Yr oedd y gallu mawr oedd ganddo i

 

 


(delwedd E1379) (tudalen 169)

(tudalen 169) CYNLLUN O'R AIL GYPROL. 169 prydferthaf o Mount Moriah Cemetery, yr hon a saif ar fryn uchel tu allan i gymniau y ddiP88, Buwyd yn ofalus i symud gweddilhon yr holl farwolion Cymreig oedd yn yr hen fynwent, i orwedd yn dowel yn y fyn went newydd, hyd ganiad yr udgorn mawr. Mae yr aelod hynaf O'r Gymdeithas, sef yr hybarch dad, a'r Cymro mwvaf cenedlgarol, Samuel Jenkins, Ysw., wedi symud oddiyma, yn ddiweddar, a myned i dreulio gweddill ei ddyddlau at ei gab, i San Francisco, Cali fornia. Mae yn bresenol tua 80 mlwydd oed, Daeth ef gyda'i rieni yma o Castell Newydd Émlyn, D. C, yn Y flwyddyn 1800. Yr oedd yn aelod parchus gyda, y bedyddwyr, Yr oedd yn barod i aberthu pob peth dros Cymry a Chymraeg. Tylododd ei hunan wrth gynorthwyo a chyfoethogi ereille Ysgrifenodd lower l'r papyrau Saesmg a Chymreig, er Iles a dyrchafiad ei genedl, Cyhoeddwyd llawer o'i ysgrifau yn Hanes Cymry '76, gan y diweddar Dr, Alexander Jones, Dy munwyf i'r hen bererin lawer o gysur a dedwyddwch yn niwedd ei oes, cyn iddo ehede; i'w orphwysfa nefol, at ei Waredwr, a'i hen gyfeillion. ' PARCR. D. T. PHILLIPS ENON BAPTIST CHURCH, PHILA., PA. Mae y Ilenor dysgedig hwn yn weinidog enwog gyda y Bed yddwyr Americanaiddyn Philadelphia. Ganwyd ef yn Tre degar, swydd Fynwy, D. C, Rhagfyr 19, 1842. Mae yn fab i'r Parch. Thomas Phillips, T. C, , Cwmbach, Aberdar, gynt o Tredegar. Bedyddiwyd ef pan yn dra ieuanc gan y diwedd ar Barch. T. E, James, A. C, Glynnedd, Morganwg, pan yn byw yn nghymydogaeth Aberdar. Symudodd i Gaerdydd, 8 dechreuodd bregethu yn y Tabernacl, Ile y magwyd enwogion lower, a Ile y gweinidogaethodd yr anfarwol Christmas Evans, David Jones, Robert Pritchard, a lluaws ereill, y rhai vdynt wedi tewi yn y bedd. Pan y symudodd y Parch. J. Émlyn Jones, LL. D. , i Gaerdydd o benycae, aeth Phillips a'i lythyr i'w eglwys ef yn Salem, Caerdydd, O'r hon yr aeth i Athrofa Hwlffordd, swydd Benfro, Ile y treuliodd 'dair blynedd yn llwyddianus. Ordeiniwyd ef yn weinidog yn Llanilltyd-fawr, Morganwg, Ile y pregethai yn Gvmraeg a Saesonaeg. Wedi hyny bu yn gweinidogaethu i'r eglwys Fedyddiedig Saesniz yn Nghaerodor (Bristol) yn agos i dair blynedd. Y n niwednb Till, 1869, tiriodd yn bfrog Newydd, a phregethodd gyda der byniad mawr yn un o eglwysi ardderchocaf y ddinas hono, 8 elwir South Church, 25th St., Ile y gwahoddwyd ef i dreulio

 

 


(delwedd E1380) (tudalen 170)

(tudalen 170) 170 CYFLAWN OLYGFA, tri mis ar brawf, yr hyn a wrthododd. Dan arweiniad Rhagluniaeth y Nef, daeth i ddinas Philadelphia, Pa., Ile yr oedd gan Arglwydd y cynhauaf faes helaeth iddo i lafurio. Ar 01 pregethu un Sabboth yn Enon Baptist Church, ar heolydd 20th & Oxford, gwahoddwyd ef yn y modd -mwyaf unfrydol a thaer i ddyfod yn fugail arnynt. Cydsyniodd. Ymaflodd yn ei waith o ddifrif, gyda gallu a sel y Cymro efengylaidd, a bendithiodd yr Arglwydd ei lafur diflino, nes yr ychwanegwyd pedwar again o eneidiau at rifedi yr eglwys, drwy fedydd, Ilythyrau, ac adferiad, yn yspaid dwy flynedd, Y mae enw Mr. Phillips yn adnabyddus yn y byd Uenyddol. Enillodd amryw o wobrwyon gwerthfawr mewn eisteddfodau yn Nghymru, dan feirniadaethau Caledfryn, Cynddelw, Huw Arwystl, Dr. Rees, Abertawe, Dafydd Morganwg, Nid yw efe eto wedi dyfod i gyhoeddusrwydd yn Eisteddfodau Cymry America, am fod gofalon pwysig ei eglwys luosog ac anrhydeddus yn Philadelphia, gyda phethau pwysig ereill, wedi cymeryd i fyny, bron yn llwyr, ei amser gwerthfawr. Ond ysgrifenodd a chyhoeddodd, yn haf y flwyddyn 1871, un gyfrol hardd a chynnwysfawr, yr hon a elwir, " THE HEROES OF FAITH; being a Series of Dücourses on. the Saints mentioned in the Elecenth Chapter of Hebrews. " Cynnwysa 23 0'i bregethau campus. Mae ei iaith yn goethedig, ei syniadau yn efengylaidd, ei ddarluniadau yn fywiog, a'i resymau yn gryfion. Pris y gyfrol yw $1.25, wedi ei rhwymo yn hardd. Cynnwysa 207 o du dalenau. Gellir ei chael gan yr awdwr, neu gan y cyhoeddwyr, William Flint & Co., No. 26 South Seventh St., Philadelphia, Pa. Carem weled " The Heroes of Faith " (Gwroniaid y Ffydd), wedi ei chyfieithu a'i chyhoeädi yn yr iaith Gymraeg, gyda chyfansoddiadau ereill y Ilenor dysgedig hwn. Gall ef ei hun siarad ac ysgrifenu y ddwy iaith yn gywir; ac y mae ganddo athrylith gref, a doniau godidog. Cawsom gyfleustra i'w weled (ond nid i'w glywed yn pregethu), yn Nghymanfa y Bedyddwvr Cymreig, a gynhaliwyd yn Mahanoy City, Pa., Medi,• 1871. byn dirodres a chyfeillgar, o daldra cyffredin, ydyw. DAVO T, ysw., 531 M'ILVAINE ST. , PHILADELPHIA, PA Dyn bychan ac eiddil o gorffolaeth yw y boneddwr ieuanc hwn. Addawodd ysgrifenu ei hanes, gyda hones Cymry Philadelphia; ond ni ddaeth yr ysgrif i law yn brydlon. Nid wyf yn gwybod ei hanes boreuol. Bu yn filwr dewr yn myddin y Llywödraeth am lawer o amser; a chafodd ei ddal 8'i garcharu gan y gwrthryfelwyr, a dyoddefodd y driniaeth fwyp.f greulon ganddynt, nes y mae yn syndod ei fod yn fyw. Ond cafodd waredngaeth ryfeddol. Wedi darfod y rhyfel, dychwelodd i St. Clairs, Schuylkill COs, Pa., Ile y priododd a boneddiges ieuanc, grefyddol, ac y dysgodd ei gelfYddyd fel Arlunydd cywrain, Er ys blyncddau bellach, cafodd ei anrhydeddu a swydd

 

 


(delwedd E1381) (tudalen 171)

(tudalen 171) CYNLLUN O'R AIL GYFROL, 171 barchus dan y Llywodraeth, yn y Cu8tom House, yn ninas Philadelphia, Pa. Mae ganddo gymhwysderau neillduol i gynawni swyddau o ymddiried, ac y mae yn wir haeddol o fwy o dål ac anrhydedd. Ychydig O'r Cymry, mewn cymhariaeth i'w rhifedi 8'u teilyngdod, sydd wedi cael eu cydnabod yn deilwng gan y Llywodraeth hon, gan faint gorchwant cenhedloedd ereill am swyddau gwladol. Mae Cymry America, o hyn allan, am hawlio mwy o'u hiawnderau o'u rhagorfreintiau gwladol. Dylent wneyd h n er eu Iles a'u hanrhydedd eu hunain, ac er Iles ac onrhyxedd y Weriniaeth ddyngarol a nerthol hon. ADGOFION AM DIWEDDAR BARCH, WM. ROWLANDS, D. D. Bu farw y gwr enwog, a'r pregethwr efengylaidd hwn, yn Utica, Oneida Co., N. Yo, er ys ychydig o flyneddau yn 01, a chladdwyd ef yn barchus mewn mynwent hardd, gerllaw y ddinas hono. Mae ganddo gofgolofn hardd ar ei fedde Mae y Parch Howell Powell (T, co), gynt o Cincinnati, ond yn awr o New York, wedi ymgymeryd åg ysgrifenu a chyhoeddi ei gojant er ys llawer o fisoedd, ac y mae disgwyliad mawr am dano. Nis gwyddom beth yw yr achos O'r oediad hirfaith. Ysgrifenais ychydig o adgofion am dano i'w cyhoeddi yn ei gofiant, a chredwyf y cawn ei hanes yn gyflawn gan Mr. Powell, cyn hir eto; am hyny esgusoder fi am fyrdra yma. Ganwyd ef yn Llundain, Lloegr, Hydref 10, 1807. Yr oedd yn 59 mlwydd oed pan fu farw. Bu farw ei dad pan oedd ef tua 7 mlwydd oed. Y n y fl. 1816; daeth yn llaw ei fam i dalu ymweliad å'u perthynasau yn Llanddewi, Sir Aberteifi, D. C. Dyna yr amser y dysgodd siarad Cymraeg, ac yr oedd ychydig o lediaith yn perthyn iddo ar hyd ei oes. Bwriadwyd ef i fod yn offeiriad yn yr Eglwys Sefydledig. Cofodd addysg am ddwy flynedd yn Athrofa Ystrad Y madawodd oddiyno, ac aeth i'r ysgol a gedwid gan y Parch. John Jones, yn Llangeitho; ac yno y teimlodd ddylanwad achubol yr efengyl ar ei feddwl, ac ymunodd å'r eglwys Drefnyddol Galfinaidd yno yn y flwydd

 

 


(delwedd E1382) (tudalen 172)

 172 CYFLAWN OLYGFA, yn 1823. Bu vn cadw ysgol yn Merthyr, ac wedi hyny yn Pontypool, YD. C. Y no y dechreuodd bregethu, Ionawr 22, 1826, Bu yn Genhadwr cartrefol ar ororau siroedd Mynwy a Henffordd am y flwyddyn 1828. Priododd å Miss Ann Jacob, ger Caerdydd, yn 1829. Prynodd argraffwasg yn Pontypool, ac yno y bu yn golygu ac yn cyhoeddi yr " Athrawe" Cafodd ei neillduo 1 gyflawn waith y weinidogaeth yn Llangeitho, Awst 9, 1832. Y n 1834 bu farw ei wraig gyntaf, yn y Coed-duon, Sir Fynwy, a'i unig blentyn yn 1836. Y n fuan wedi hyny ymfudodd i America, a chymerodd ofal eglwys y T. C. yn Allen St., New York. Bu yn gweinidogaethu am flvneddau yn ninas New York, a chafodd lawer o broiedigaethau yno. Wedi hyny bu yn gweinidogaethu yn Utica, a Rome, N. Yo, ac yn Scranton, Pa, (yn 1857), ac yn Holland Patent, N, Yo, a diweddodd ei oes lafurus a defnyddiol yn Utica, N, Y. Priododd eilwaith, ac y mae ei weddw hawddgar, a llawer o'i blant, yn fyw eto. Dechreuodd gyhoeddi y " Cyfaill O'r Hen W lad" Ionawr 1, 1838, a pharhaodd i'w olygu yn fedrus hyd derfyn ei oes, gyd ag ychydig o eithriodau. Cyhoeddodd amrai o lyfrau Cymreig gwerthfawr hefyd, sef Hanes Dechreuad a Chynydd y Trefnyddion Calfinaidd yn America; Angau yn y Crochan; Llyfr Emynau; y Mab Afradlon, &c. Clywais laver o son am dano yn Nghymru, fel pregethwr talentog, a Ilenor dysgedig; ac yr oeddwn yn awyddus am gael ei weled a'i glywed. Ar fy ymweliad cyntaf å'r wlad hon yn haf poeth y flwyddyn 1851, dymunwyd arnaf bregethu yn Nghymanfa y T. C. yn addoldy heol Allen, New York (Mehefin 26, 27). Dyna yr amser y gwelais ef cyntaf. Gwisgai ddillad gwynion, vsggfn. Yr oedd yn debyg iawn i'w ddarlun. Dyn byr, tew, o gorffolaeth, ydoedd; pen crwn, mawr; talcen llydan, nchel; llygaid mawrion, craffus, a'r 011 'n eglur ddangos enaid mawr anghyffredin, Yr oedd ei lais yn wanaidd, ond yn hyglyw a threiddiole Cyfaddaswyd ei dafod a'i wefusau i siarad yn eglur, a'i ddwylaw bychain, tlvsion, i ddefnyddio yr ysgrifbin yn fedrus a hyrwydd. MY n y Gymanfa hono yr oedd yr hen weinidogion enwog, David Williams, gynt o Lan

 

 


(delwedd E1383) (tudalen 173)

(tudalen 173) CYNLLUN O'R AIL FYPROL. 173 idloes; Edward Rees, gynt o Gonway a Llanrwbt, ac ereill, yn bresenol. Cofiaf' byth am y Gymanfb wlithog hono. Wedi hyny cefais lower iawn o gyfleusderau i gyfeillachu ag ef, ac i'w adnabod, Yr oedd yn ddyn doeth o dysgedig, yn gyfaill anwyl, yn Gymro cenedlgarol, ac yn foneddwr dirodres, Y n ei gyfeillach yr oedd yn Siriol a fraeth, ac yn hoff o ddigmfwch pur a Ilesol; ond ni welais ef enoed yn darostwng el hun trwy arfer ymddiddanion iselwael a difriol, na choegddigrifwch niweidiol. Yr oedd yn hoff iawn 0 8drodd hanesion difyrus, ac o arfer fraethder er Iloni ei gyfeillion, ac weithiau er rhoddi ergyd drom ar ben y coegfalch hunanol. Er ei fod yn dra Chalfinaidd yn ei olygiadau crefyddol, ac yn dra selog dros ei enwad, yr oedd yn meddwl yn barchus am enwadau efengylaidd ereill, a'u gweinidogion; ac ni ddeallai8 ei fod ef erioed, trwy gulm a rhagfarn enwådol, wedi gwneyd dim yn ddirgel na chyhoeddus, i geisio codi ei hunan a'i blaid, trwy ddifrio a dirmygu ereill, na llawenychu yn eu profedigaethau, Yr oedd efe yn ddyn rhy bur amawreddog i allu gwneyd hyny. Ymddyrchafodd Rowlands i boblogrwydd ac anrhydedd trwy ei gymeriad difrycheulyd, ei lafur diflino, a'i ddoniau, a'l ddefnyddioldeb, priodol ei hunan; a than eneiniad y dylanwadau dwyfol, ac amddiffyniad y Nef; am hyny methodd cydnerth ei holl elynion, a'u holl ddifriaeth a'u dichellion, ei ddarostwng, a lladd ei ddefnyddioldeb. Pan oeddwn i, ac yntau yn gweinidogaethu yn Rome a Floyd, Oneida Co., N. Yo, yn 1856 1857, cawsom lawer o gyfleusderau i gyfeillachu å'n gilydd. Y n y gauaf oer o rhewllyd ofnadwy hwnw, pan oedd tair troedfedd o eira gwastad ar y ädaiar, a'r lluwchfeydd o chwech i wyth troedfedd, a'r ystormydd yn arswydol, cyfarfyddem ein gilydd yn aml ar y Wright Settlement; rhwng Floyd a Rome, yn ein sleighs (math o lusg-gerbydau Amerigol), yn ein capiau blewog, a chrwyn y buffalos am danom, bron a rhewi yn yr oerder mawr, a phrin yn gallu gweled ein gilydd. Cyfarchiad cyffredm Rowlands fyddai—" Frawd anwyl ! y mae yn dywydd arw heddywe Pa fodd y mae i fyny yna, ar fryniou {loyd? A oes gobaith y gallaf gyrhaedd yno yn bryd

 

 


(delwedd E1384) (tudalen 174)

 (tudalen 174) 174 CYFLAWN OLYGFA, ace Ion? Yr wyf bron a digaloni; ac yr wyf yn meddwl mai gwell fyddai i mi droi yn 01, a dyfod i wrando arnoch yn pregethu yn Rome." Atebwn inau—" Wel, Syr, yr wyf yn credu nad ellwch gyrhaedd yno yn brydlon—ac ar ystorm mor arw a hon, nad allai neb eich' beio am droi yn 01," Collodd ei gyfeillion yn Floyd lawer o'i bregethau gwerthfawr felly, a chafodd yr Annibynwyr yn Rome fantais ar hyny, Pregethai weithiau yn eu capel yno am 2 0'r gloch, ar yr amod i minau bregethu yn ei gapel yntau yno am 6 0'r gloch, ar y Sabbothau hyny. Efelly buom byw yn frawdol, a chydlafuriasom, er llwyddiant yr efengyl yn y Ileoedd a nodwyd, heb ddigter na dadl. Clvwais ef yn traddodi amrai o'i ddarlithiau ar y bennod& gyntaf o Lyfr Genesis, yn Rome; ac yr oeddynt yn ddwfnddysg, trefnus, cyflawn, a gwerthfawr. Ei amcan oedd egluro ac amddiffyn syniadau dwyfol Möses, yn erbyn gaugred anffyddwyr yr oes. Gwnaeth hyny yn fedrus, Clywais ef hefyd yn pregethu yn nghyfarfodydd mwyaf poblogaidd y T. C. yn America, yn nodedig felus, yn ei hwyliou goreu, gyda dylanwad nefol, nes y byddai y cynulleidfooedd yn fyw drwyddynt 011—11uoedd yn wylo, ereill yn gweddio, a llawer yn diolch ac yn gorfoleddu. Nid oedd efe yn cael hwyliau a dylanwad felly bob amser; ond anaml y methai gyrhaedd ei nöd, sef argyhoeddiad, teimlad, a phleser. Nid oedd ei syniadau na'i iaith yn fawreddog, ond yr oeddynt yn ysgrythyrol a thlysion; ac nid oedd yn feddianol ar hyawdledd areithyddol; ond ei brif nerth fel pregethwr oedd trefnusrwydd, eglurder, teimlad, a nefolrwydd. Yr oedd yn berffaith feistr arno ei hunan; yr oedd ei ysgogiadau yn weddus, a gallai reoli ei lais main, tyner, seinber, treiddiol, pan yn adrodd hanes v GROES, ac yn pregethu rhinwedd y gwaed, a dedwyddwch a gogoniant teulu Duw yn y nef, nes y byddai ei wrandawyr yn mwynhau nefoedd ar y ddaiar. Fel traddodwr pregethau, nid oedd efe yn feddianol ar nerthoedd Elias fawr o FÖn, a John jones enwog o Lanllyfri; ond yr oedd yn debycach o lawer i'r diweddar Barch. Michael Roberts, o Pwllheli—yn dlws, yn drefnus, yn doddedig, ac yn effeithiol, ' Y tro Olaf y clywaig ef yn

 

 


(delwedd E1385) (tudalen 175)

 (tudalen 175) CYNLLUN O'R AIL FYFROL, 175 ceisio pregethu, pan mewn gwendid corfforol mawr, oedd yn Nghymanfa y T. C. yn Utica, N. Y. (ar 01 y Parch. John Jones, gynt o Middle Granville, N. Y., ond yn awr o Emporia, Kansas, yr hwn a bregethasai yn dlws a difrifol ar " Lestri Digofaint," a " Llestri Truaredd," Rhuf. ix, 22, 23), yu haf y flwyddyn 1864, khoddodd benill i'w ganu, darllenodd ei destyn yn araf, gwnaeth raglith fer, dechreuodd adrodd ei raniadau, a cheisiodd bregethu; ond gorfu iddo roddi i fyny yn mhen llai na chworter awr, gan ddywedyd, " Mae fy iechyd yn pallu; nis gallaf Biarad ychwaneg; y. Duw mawr a'ch bendithio," Yr oedd ei wyneb yn welw, a'i gorff yn grynedig; daeth i lawr O'r areithfa, a chymerwycl ef adref i'w dy i gael gorphwysdra. Bu fyw flyneddau ar 01 hyny, a phregethodd laver gyda dylanwad mawr. Ni bu yn ddyn cryf erioed; cwynai yn aml oblegyd Ilesgedd ei gorff; a byth wedi hyny aeth yn waelach, waelach, nes ehedodd ei enaid at ei Waredwr i'r wlad Ile nad oes neb yn glaf, na neb yn marw, Pregeth fer, 'feithiol, oedd 'hono. Creodd gydymdeimlad r oedd lluoedd yn wylo, Al' 01 yr odfa, aethum i edrych am dano yn ei dy yn Utica; yr oedd yn llawer gwell. Cawsom gyfeillach anwyl gyda'n gilydd. Wrth i ni son am y profedigaethau chwerwon a gawsom ein dau yn New York, wylasom mewn cydymdeimlad; a dywedodd Rowlands=" Wel, frawd anwyl, diehon fod genyf fi a chwithau wendidau a ffaeleddau sydd yn galw am brofedigaethau chwerwon fel hyn, i'n profi a'n puro; ond na ddigalonwn; credwyf nas gall cenhadon ffyddlon lesu byth ddyoddef ar gam, oblegyd cableddau dynion drwg, a brodyr gau, heb fod yr ergyd yn dychwelyd yn 01 yn llawer trymach ar eu herlidwyr a'u cablwyr." Ni welais ef byth wedi hyny. Ond yr wyf yn hiraethu am gael ei weled eto yn y nef, Ile na bydd raid ymadael mwy. O wynfydedig obaith ! Barnwyf ei fod yn un O'r dynion callaf, ac O'r Cristionogion puraf, ac O'r Ilenorion mwyaf chwaethus, ac O'r pregethwyr mwyaf trefnus, ac effeithiol, a ddaeth erioed o Gymru dros y mÖr i America; a bod Duw wedi ei godi a'i gymhwyso yn foreu i fod yn fendithiol i'w genedl ymat Yr oedd y gallu mawr oedd ganddo i

 

 


(delwedd E1386) (tudalen 176)

 176 OYFLAWN OLYGFA, ace siarad, i ysgrifenu, ac i bregethu yn Gymraeg a Saesonaeg, a'i graffder i ddeall dynion, a'i bwyll a'i amynedd ddyoddef, ac i weithio ei ffordd yn mlaen yn llwyddianus trwy rwystrau a dirmyg, a'i• wrthwyneblad cryf i bob gwag-ogoniant, a'i foneddigeiddrwydd nodedig, jn nghyd a'i dduwioldeb amlwg, yn fanteigiol iawn iddo i gyrhaedd safle uchel, a dylanwad mawr yn yr eglwvsi, yr areithfa, a'r Wasg Gymreig yn y wl&d hon. Yr oedd wedi yfed yn ehelaeth o ffynonau pur dysgeidiaeth; ac wedi dwys-fyfyrio athrawiaethau a rheolau dwyfol Cristionogaeth; ac wedi ei santeiddio i gyflowni gwasanaeth v cysegr. DYN DUWI, wedi ei berffeithio i bob gweitfired dda," ydoedd. Yr oedd yn Ilenor coethedig. Ni bu erioed yn awydd. us am wag-ogoniant yr Eisteddfodau; ond yr oedd yn ffeiddio eu cam-ddefnyddiad, a'u twyll, a'u cecrusddadleuon, fel pethau mweidiol i lwyddiant yr efengyl, Fel aolygydd y Cyfail.l am flyneddau lawer, y dangosodd efe helaethrwydd ei wybodaeth, ei allu,a'i chwaeth lenyddol, a'i rym fel traethodydd a dadleuydd efengylaidd. Y mae ei lyfr gwerthfawr, Sef ei bregethau a'i ddarlithiau ar "DDAMMEG Y MAB AFRADLON," yn cynnwys llafur a medr mawr, yn deilwng O'r awdwr enwog, ac y mae ei ddelw yn amlwg arno. Bwriadodd ef i gynnwys " prif elfenau duwinyddiaeth Gristionogol," yn .imth syml a phur yr Ysgrythyrou, er Iles y miloedd. Ond buasai yn hoffach genyf fi gael " Corf o Dduwinyddiaeth " o'i waith ef mewn trefh ac arddull arall, yn hytrach na'r dull aneglur o geisio codi ac egluro athrawiaethau y Beibl, trwy Ddammeg y Mab Afradlon. Ond gwn mai ei amcan ef oedd ei wneyd yn fwy deniodol ac effeithiol i ieuenctyd Cymry AmerIca. bu yn dra llwyddianus yn hyny. Dyma ei brifwaith Ilenvddol, Ysgrifenais yr adgojon hyn o barch diffuant i goff8dwriaeth y Dr, Rowlands, ac mewn teimlad hiraethlawn, gan gofio ei fod yn awr yn ei fedd! Bu fyw a marw heb golli ei goroh. Mae ei le yn wag yn el dy, ac yn yr eglwysi, ac yn y pwlpudau, ac yn y cymanfoedd ! Ac nis gall neb ei lenwi yn fuan, Dymunwyf nawdd a

 

 


(delwedd E1387) (tudalen 177)

CYXLLUN O'R AIL GYFROL,
177
bendith y Nef i'w weddw a'i *blant, Ervs éi goffadwr-
iaeth yn fendigédig yn mhlith Cymry 'America drwy
holl oesau amser.
—ROWLANDS FEL PREGETHWB,
Fel angel cloer ehedai yn y nef,
Gan dremiaw ar y llawr a siriol wedd ;
Uwch dyffryn du trueiniaid byd ; a'i lef
A dreiddiai drwy y fro, mewn seiniau hedd ;
Ei galon oedd yn llawn o deimlad byw,
Dros fyd colledig yn ei euog waed ;
Mawrhai lywodraeth a gorseddfainc Duw,
Ni charai weled deddf y def dan draed ;
Anaml gwelid ef uwch Sinai draw,
Y n gwisgo Ilid, mewn cwmwl du, 8 than
Y n creu taranau, mellt, ac erchyll fraw,
Nes peri gwae, yn Ile trag'wyddol gan ;
Ond Calfari oedd ei ddewisol le,
A'i bwnc melusaf oedd Y GROES I
Maddeuant rhad trwy waed Eneiniog Ne',
Cyhoeddi wnaeth hyd Olaf ddydd ei oes.
DIWEDS,

 

.....

Sumbolau:

a A / æ Æ / e E / ɛ Ɛ / i I / o O / u U / w W / y Y /
ā Ā / ǣ Ǣ / ē Ē / ɛ̄ Ɛ̄ / ī Ī / ō Ō / ū Ū / w̄ W̄ / ȳ Ȳ /
ă Ă / ĕ Ĕ / ĭ Ĭ / ŏ Ŏ / ŭ Ŭ /
ˡ ɑ ɑˑ aˑ a: / æ æ: / e eˑe: / ɛ ɛ: / ɪ iˑ i: / ɔ oˑ o: / ʊ uˑ u: / ə / ʌ /
ẅ Ẅ / ẃ Ẃ / ẁ Ẁ / ŵ Ŵ /
ŷ Ŷ / ỳ Ỳ / ý Ý / ɥ
ˡ ð ɬ ŋ ʃ ʧ θ ʒ ʤ / aɪ ɔɪ əɪ uɪ ɪʊ aʊ ɛʊ əʊ /

---------------------------------------
Y TUDALEN HWN /THIS PAGE / AQUESTA PÀGINA:
www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion-prys_239_hanes-cymry-america_iorthryn-gwynedd_1872_6_C2_2091k.htm
---------------------------------------
Creuwyd / Created / Creada: 08-10-2018
Adolygiadau diweddaraf / Latest updates / Darreres actualitzacions: 095-10-2018
Delweddau / Imatges / Images:
Ffynhonnell / Font / Source: Llyfrau Google; llyfr electroanidd rhad ac am ddim

Freefind.
Archwiliwch y wefan hon
SEARCH THIS WEBSITE
Adeiladwaith y wefan
SITE STRUCTURE
Beth sydd yn newydd?
WHAT’S NEW?


Ble'r wyf i? Yr ych chi'n ymwéld ag un o dudalennau'r Wefan CYMRU-CATALONIA
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web CYMRU-CATALONIA (= Gal·les-Catalunya)
Where am I? You are visiting a page from the CYMRU-CATALONIA (= Wales-Catalonia) Website
Weə-r äm ai? Yüu äa-r víziting ə peij fröm dhə CYMRU-CATALONIA (= Weilz-Katəlóuniə) Wébsait

http://c10.statcounter.com/counter.php?sc_project=1095411&java=0&security=043b27d8&invisible=0
Edrychwch ar fy Ystadegau / Mireu les estadístiques / View My Stats