18-04-2017 Silly Billy – cyfres o hanesion yn nhafodiaith Morgannwg ym Mhapur Pawb yn y blynyddoedd 1896 a 1897

● kimkat0001 Yr Hafan www.kimkat.org
● ● kimkat2001k Y Fynedfa Gymraeg www.kimkat.org/amryw/1_gwefan/gwefan_arweinlen_2001k.htm
● ● ● kimkat0960k Mynegai i’r testunau Cymraeg yn y wefan hon www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_mynegai_0960k.htm
● ● ● ● kimkat0083k Y tudalen hwn

..

Gwefan Cymru-Catalonia La Web de Catalunya i Gal·les Cywaith Siôn Prys - Testunau Cymraeg ar y We SILLY BILLY (Papur Pawb 1896, 1897) Awdur: Anhysbys

(delwedd 7282)

Mae’r stori i weld ar wefan Newyddiaduron Cymru Arlein. Yn y pen-draw gobeithiwn dacluso tipyn ar y testun a’i gywiro.

Hunangofiant Silly Billy

+I. DECHREU YN Y DECHREUAD (19 Rhagfyr 1896)

+II. MAM A’R BIBELL (26 Rhagfyr 1896)

+III. CARWRIAETH BILI (2 Ionawr 1897)

+IV. WILLIAM YN DARGANFOD PLANEDAU (9 Ionawr 1897)

+V. MARI, JEN A MOSES (16 Ionawr 1897)

+VI. FFIOSO AR GARIAD ARALL (23 Ionawr 1897)

+VI. Y GASGEN OLCHION (30 Ionawr 1897)

+VII YN Y FFAIR ETO (6 Chwefror 1897)

+VIII HELYNT MARTHA TY-RHYW-SHAP (13 Chwefror 1897)

+IX PRODI O’R DIWEDD (20 Chwefror 1897)

+X TALU RHENT Y BWTHYN (27 Chwefror 1897)

+XI Y DDAU FLAENOR ETO (06 Mawrth 1897)

+XII DOD AT FFWL-STOP (13 Mawrth 1897)

x_______________________________x

Hunangofiant Sili Bili

http://newspapers.library.wales/yiew/3589374/3589377

+I DECHREU YN Y DECHREUAD 19-12-1896

HUNANGOFIANT SILLY BILLY
I.â��DECBREU m Y Fe ddaeth Adda i’r hen fyd ‘smai yn ddya tfwll seis. Wyddai Adda ddim am sugno bron ei fain; wyddai Adda ddim am y tiding bottl, a’r pap, a’r bwyd llwy; wyddai Adda ddiiui ami y rhwymyn, a/r wlatnen, a’r swaddling dos; na wyddaiB druan, fe ddaeth e’ Uiewn seis i wisgo trowser at Wallll3, ac am y “diti a’r pap,” doedd dim o angen rheina arno fe. Na, yr oedd deijestif organs; yr hen foy yn ddigon cryf i dreulio cawl ail-^’ymii, cig wedi! “hwmo,” bara wedi llwydo, a chaws gwyddomllyd. Wyddai Adda ddim yr amser gofidus a blinderus, sef amser ^iddyfnu, neu yn ol iaith shir Gaer, “tynu,” ^ttd os na wyddai Adda, fe wyr Billy yn reit Ma. O, mowyd i, dyna ii’atri oedd yn y diddyfnu, neu yn cl iaith shir Gaer, “tynu,” lEy” iMaon, druan, yn rhoi ei holl ber^esif paw&rs ar waith er ceisio perswadio Billy i adael y fron, i ddigio wrth yr “hen i^h,” fel’ roedd rhen wraig yn galw y dditi. Billy yn gwrthod gwrando ar un o argiwments yr hen wraig. Mam yn rhwbio gresh fWYddauarni; Billy yn ei cyeli,u i ffwrdd aii gefel binifor. Mam yn rhwbio blackin arni; no go, roedd Billy yn ddigon «en i wybod os oedd y fron yn ddu tufaes, yr hyn oedd oddifewn y’n wyn ei wala. 7ynai Billy sugno trwy’r gresh, &’r blackin, o’r cwbl. A’r diwedd, fe rows mam blastar o alws arni; gwnaeth tBilIy, gynnytg teg i sugno ^d’in, ond ech mae, yr adgof am hyny yn Codj retshis arna i y fynyd yma! Fe ifaelO<1d Billy yn ffeier a gwneyd dim a’r alw.s, ll?c fe ddigiodd Billy wrth y dditi a’r alws eyer and eyer. “Wyddai Anda ddim byd; am y poen o dori ‘<1 iiai Adda ddim o werth y ps.rrs.ha rings wyddai Adda ddim am ,jnh y swddiing powders; wyddai Adda aim, orfod imyn’d i’r Ysgei Fyrddol; yddai Adda, ddim o werth haif-holide a dydd iSadwrn ni chafodd Adda achos ^lr>ed i bwndri ei ben yn nghylch y Riwl o’ lr’, ac ni cha’dd e’ slaip ar ei law, na chlowf*1} yn ei gern yn nghylch y Riwl of For. Ni ellllodd Adda yr un geiniog am gymerid y .iiifctaif a’r triegl a’r criiiiotarter yn ddi-4ig; ac ni cha’dd e’ fonctust erioed am ,ei gymeryd., ‘Mewn gai^, wydidai kdda ain ddim o ofidiau na phleserau mebyd. fOnd os na wyddai Adda lawer ami danynt, e *yx Bi’iy yn reit dda ani y gofidiau bob y Un, ac hefydi am y p’.eserau, ac iriae hyna ffri brawf fod Billy wedi ei, enL iNid dod yn j’j seis fel”Adda wnaeth Billy, ac nid tyfu;cabetshen yn: yr ardd ychwaith (fel oedd 3,1 Hiapipilegt-yn credu am iMleilchisedec) flaeth (Bitly. itw! fe gafodd William ei eni. 8^e’r hen ad.nod, “Dyn a, aned o’r wraig ad fyr o ddyddiau a llawn, o helbu! yn i at Billy, bob Ilythyren oIwni. Cofiwch “o’r wraiof,” ac hid o’r rhoces forwn, y pfoda Billy h eni. ‘Arhna’byddid hen wraiVg, mam. wrth yr “8al g[ip y Shanti. Dyw Billy ddim jj*1 c°fio p:i bryd y ca’dd ei eni. Roedd e’ ^rach yn ifanc i dde&CI fEwsirs pryd hyny F ond t& bryd bynag oedd hi, roedd Billy yn ifanc iawn pan cymerodd hyny le. ‘Mae rhai pobol yn dyweyd fod hwn-a-hwn a hon-arhon wedi cael eu geni a llwyau arian yn eu genau. Wel, wn i ddim a yw rhyw-beth fel ‘na yn wir ai peidio; ond rwy’n fflact nad oedd na llwy arian, pres, ma> phlwm yn ngenau Billy pan ganwyd e’, ond fu e fawr o amser cym demandio r-lwy i’w enau, a hid llwy wag wnelai’r tro, ‘chwaith. Roedd Mal’i’r Drws Nesa’ yn arfer dyweyd mud oedd Billy byth wrth ei fodd ond pan fyddai llwy yn ei geg! Ac megis yr oedd yn y dechreu, y mae yr awrhon, ac y bydd yn was tad hefyd, am wn i. Ond gair yn fyr at y pen nasal, eef, ar maim a’i the “ilysiau.” Hen wraig neis oedd anam. Fe fu yn fam dda i Billy, ac roedd hi yn dyweyd mai dyn neis anghyffredin oedd nhad hefyd. Wn i fawr o hanes rhen wr, fe gollwyd nhad yn lled sydyn o’r gymydogaeth, jwst yr amser y ganwyd Billy, a<: er chwilio trwy’r gymydogaeth, a chwilio trwy y gweithiau till, ttir el gweithfau glo, a’r gweithiau huarti, a cliyn-haua’ medi shir Henffordd, ond er chwilio, ni chlywid na sine ma son byth am dano. rRwyr n cofio yn, reit dda, am un tro, pan o’wn i yn yr ysgol, a’r titsher yn adrodd y hanes rhyw Enoc wrthom ni, ag roedd y titsher yn dyweyd fod yr Enoc ‘ma yn ddyn da iawn roedd e’ mor dda, fel y ca’dd e’ fyn’d i’r nefoedd yn sydyn iawn. Ar ol hyn, roedd gan Billy dipyn mwy o barch i’w dad, waeth fe aeth yntau i golli llawn mor sydyn ag Enoc un awr o’r dydd, ac os oedd colli yn ddisymwth ym brawf fod Enoc yn dda, .pa,”Jllr lai nad oedd hyny yn brawf fod nhad yn ddyn da hefyd? Ar ol dod adre” o’r ysgol, fe ddywedes i wrth nuaim beth oedd y tftsher yn ddyweyd am Enoc, a6 fe ddywedes wrthi hefyd beth oedd fy marn i am ymadawiad sydyn nhad. Ond, hawyr bach, dyna lefain wnaeth yr hen bria; ac ar ol llefain a chrioi am. npel; fadi, fe aeth yn nghyd a chanmol nhad, ac fe allsech feddwl wrth ei chanmolineth hi mai ang;(?r n ddyn oedd nhad. Ond fe ddeahaia i whap, wrth hints y cymydogion, os dangosai fe flaen ei drwyn yn y gymydogaeth, iltingel neu beidio, cwod a gawsai fe, bang; a phe bai e yn dod nol ar dro, yn berchen ar ad.enydd, buasai’r gwr a’r got las yn siwr o fod yn ffast ynddo, pe bai e’ yn berchen ar saith o adenydd, oherwydd fe .stiploddt ef i “golli” jwst ar yr amser oedd eisieu tipyn o’i enillion e’ i gadw melin Wit i d’rafaelu a chan na, allasai y cymydogion oddef gwel’d ‘Billy yn sfcarfio, fe gaddmMlll dipyji o help o’r:plwy’ er cadw’r ddwy felini i fyn’d. Hen wraig neis oedd mam, gweden nhw fynon nhw, hen wraig ddioddefodd lot oedd hi. Ychydig iawn y gwelid mam ma’s o’r ty. Doedd trhen bria ddim yn iach. WPW^II chi; ac felfy, doedd dim pleser ardq hi | fyn’d i unman. Druan o mam, fe yfodd lot I) de llysiau. Roedd te llysiair yn yr hen dt-pot brown, ar y pentan ddydd a nos. Dyna oedd yn ei heLpu hi, gwraig y Hos and Thisti oedd yn gwneyd y te llysiau i main, a,, roedd hi yn dod lan ag e’ i’n ty aii mewn jwg dan ei ffedog bob dydd1. Wn i ddim pa un ai twymn neu oer oedd e: wir, weles i ddim gymaint a’i iliw e’ erioed, ofJid fe weles mam yn ta’u iiiii dano fawer srwaith. Rioedyl imaml-çlll ffond o fwt’yn J,pfy,l. Roedd ganddi hen bib fach fer, ui< r ddu a’r hen fachgen; ond du neu beidio, roedd mam yn gallu ei henjoyo yn grand. ‘Roedd rhai or cymydogion yn dyweyd mad hen fernyw sarug, afrywiog, sychlyd, grancog, a cha3 oedd rhen -wraig, omd misteki gid oedd hyny. Pe ba,i nhw yn gwel’d jnain yn eis-tedd ar ei sttl dairclun, a’i phib yn el cheg, ac yn drachtio y te Hysiau trwy big y tepot brown, pryd hyny y dylent fftirfio eu barn am mam. O, dyna olwg fwynaidd, garuaidd, addfwyn, a hawddgar oedd a;rni, â roedd ei gwyneb mor siriol a’r lleuad pan yn “lawn. Yr oedd yr hen wraig yn gallu ei enjoyo hi, no yn wir pan yfai; hi gryni dipyn o’r to llysiau, doedd tamed o drust na roddai rhen wmig pwt o ganu hefyd. Er mai llais dipyn yn rwff a thrwsgwl oedd gyda, hi, eto roedd hi yn canu o galon y (prydiau hyny, heb hidio dim am gwality ei llais. le, he’n fam Ilnwyl roeddet ti, er fod y byd yn dy farnu yn gailed, ac yn gul; eto, roedd rhaid dy Wel’d di:wrth dy bib a’th de llysiau cyn gallu ii’urno barn gywir (Mn danat! IDoedd UlClmbyth yn smoco yn ngolwg neb ond Billy. Dim ‘Ã�nd dau beth slei weles i gan yr hen wraig eriood, ac fe fe-utm i allien ras gellir dyweyd hyna, am bob un. Un peth oedd smoco yn slei, a,’ir peth arafi.1 oedd yfed te’ deg (neu’r “te bach,” fel y gelwid e’) yn slei. Os deallai y crwts fod rhai o’r menywod yn yfed te bach, sef te hwng brecwast a chinio, dyna swai feli-dithioS oen nhw’n gadw ac fe fyddent yn siwr o fyn’d i’r tai a data y menywod wrthi os gallent, ond ddalodd neb niani erioed, ac eto roedd hi yn yfed ei “the bach” bob dydd yn regiler. Wyddoch chwi shwt oedd hi yn gwneyd? Roedd gyda ni hen gwpwrdd mawr yn shelfs y I bob tamed, a dau ddrws yn ei Ifront, yn cyrhaeddi o’r top i’r gwaelod yn y cwpwrdd hyny roedd y te deg yn cael el serfo gyda mam. Gosodai y cremjug a’r basin shwgwr ar y shelf ucha’, y tepot a’r llestri te a’r llwy ar yr ail shelf. a’r dorth a’r plat ym-f yiyn ,,tlr gyllell a’r (pot jam ar y diydedd i’-y .sefyll ar ei thraed o flaen y dantaithion, ac os byddai hap i ryiwun ddod i’r ty, doedd mam yn gwylltu dim, ond yn sychu ei gweflau yn slei, a’i phen yn y cwpy/rdd, yna, yn can V ddau ddrws, gan-ddyweyd, “Shwt i chi “heddy’ [os; rwy wedi colla lumn y crwt Wil ‘na; WI1 i ar ben daear b’le rhoes i hi, rwy wedi chwiio yr hen oiwpiyrd(l, ‘iia o’r top i’r gwael-od. Gobeithio na chwyimpodd hi ddim o ben y ll wyn. He roedd hi yn sychu, onite os do fe, thrusta i diaimed ni, ga’dd y mochyn afael arni; ac os ca,’dd e’ afael arni, mas e’ siwr o fod, wedi byta hi. Dyn, anwyl, fe fytodd grys newydd spon ShOll yr Hwper, pwy ddiwrnod T’ Ac fel yna, roedd mam yn ei towli nhw off â 1 I’ ‘OqJ; ‘7’

x_______________________________x

http://newspapers.library.wales/yiew/3589391/3589394

+26-12-1896 II MAM A’R BIBELL

HUNANGOFIANT SILLY BILLY
II. MAM A’R BIBELL. Doedd mam byth yn smoco hefyd yn ngchyg ineb ond Billy. Llawer gwaith y gwelais i mam yn enjoyo mwgyn bach. a ll” Oly’wem’ swn clioied y drws Yjn cae1 ei godi; a rhywun yn dod mewn, ac efallai mai y gweinidog fyddai yr ymwelydd, yn dod i “ymweled” a’r “amddifaid a’r gweddwon.” (), dyna gwic oedd yr hen wraig; roedd hi yn glyfer; roedd hi yn claddu’r bib yn y crugyn lludw ar yr aelwyd bang, ac yn crafu y lludw dirosti fel cath, ond fe fyddai y mwg yn codi yn golofn fach fain las drwy’r lludw. Rwy’n meddwl taw oddiwrth y iiiwy yna, y ocafodd y gweinidog yr eidea oedd ganddo pan y cyfansoddodd y bregeth hono ar losgiad Sodom a Gomorra, bernwch obi oddiwrth hyn. “Anwyl frodyr,” meddai, “ar ol i’r tan ddarfod, roedd colofnau o fwg glas yn cwrlo lan i’r awyr trwy y lludw, &c.” Braidd na wnelai Billy hy hat, ei fod e wedi taflu ei lygad ar mam; wrth ddyweyd y frawddeg; ond dw i ddim yn credu fod yr hen wraig wedi sylwi dim ar ei hints e, waeth fe gadd hi bwl cas, o beswch, jwst ar yr amser oedd e yn dweyd. Fe sylwes i fod sawl un o’r gynulleidfa yn winco ar ei gilydd, ac yn smeilan, ond efalla i fentro dyweyd mae nid mater smeilan a winco oedd y pwl caled hyny a gafodd yr hen wraig, ac fe fu rhen:,a ll bryfyn bron mogi yn eu ganol. Dyma frodyr a chwiorydd reit onite-yn gwawdio ffit beswch eu hen chwaer Ar ol hyn, fe aeth mam yn dostach o lawer ac ni fu hi byth yn y cwrdd .ar ol “pregeth y mwg” hyny. Fel roedd y dolur yn cynnyddu, roedd yr hen wraig yn dejo fwy fwy a’r te llysiau, ac roedd gwraig y Ros and “fhist1 yn gorfod dod a the llysiau iddi ddwy waith yn y dydd. Roedd raid fr hen wraig gael dwbwl alowans. Ond dyna oedd yn od i fi; O’ l’ blaen, pan (.â�¢yine rat hi dipyn yn o lew o’r te llysiau, roedd rhen wraig yn rhoi ambell i diwn fach. Nawr, er cymerid dau cymaint ag arfer chanai hi ddim peg; a dim gair o’i phen ond yn sog reit trwy’r dydd. Doedd hi yn sylwi dim ar Wil bach na neb. Druana mam, roedd rhaid ei bod hi yn dost ofnatsan Un diwrnod, fel roedd Billy, yn dod at y ty, wedi bod ar neges, fe ddeallodd Billy fod rhywbeth yn rong yno. Roedd yr holl gymydogion wedi dod yno; a phan es i fewn i’r ty, fe rwystrodd ‘Ma1’i’l’ drws nesa” fi i Ã�YlJ” d fewn a’r rwm lle oedd mam; a gorfu arna i fyn’d lawr i’r penisha. Ond wrth fyn’d, fe bipes lan i’r penucha; a mwrdwr anwyl, fe welais ddau ddyn gwryw yn ngwely mam, ac yn dala ei dwylo hi. Deio, fe es i yn grac; ond cyn i fi gael dweyd gair fe fwndlodd Mari Drws Nesa fi lawr i’r penisha; ac fe glows y drws arna i fan hono. “Beth, ma’r set na yn wneyd ar ei penliniau yn ngwely mam’ meddwn i wrthyf fy hunan. Roen nhw yn dala ei breichiau, hi hefyd. Ohelai’r hen wraig ddim symud ei llaw gyda’r ddau flaigard,, jam! Beth ta snhiad Yll’ ilnaipio dG.d fp>ry.’d-hyny, dyna ie felldithiol fyddai yno Ond, o mowyd i Fe ddechreuodd maun i waeddu yn ofnadwy gyda’r nos. O, dyna leieaau annaearol oedd hi yn wneyd; ac rwyn siwr fod yr hen wraig yn ramblo a gallwn feddwl ed bod hi yn credu mae yn y shop yr eiornmonger oedd hi. Beth bynag, roedd hi yn gwaeddi am y crymanau, a’r pladuriau a’r cyllll a’r ffyircs, ac yn enwi yr holl impliments awchus miniog na, i gid, ond ar y boreu fe dawelodd ei mhwstwr ac fe gredais ei bod hi wedi cysgu, ac fe gysgais innau hefyd. Pan y dihunais, yr oedd yn ddydd goleu glan, a dyna lle roedd Mari’r Drws Nesa yn g I hef en fel b;bi wrth ochcr fy ngwely. Wedi iddi sylwi mod i wedi dihuno, fe drodd ataf a dywedodd, “Cwyd, Wil bach, a gwisga a dere mas yn street ataf fi i’r drws.” Ar hyn, aeth Mari mas o’r rwm a mas o’r ty hefyd ac rown i yn ffaelu deall beth allsai fod y mater. Ond, fe wisgais mhenti shiffy a lan a fi i’r rwm at mam. Roedd y cwbwl yn dawel iawn yno, ac fe bipes i’r gwely eir gweld shwt oedd mam ond hawyr bach, dyna od oedd y gwely; mam yn gorwedd ar y dillad a llain gwyn drosti gid. Neseais at y gwely; a gwaeddais “Mam, shwt i chwi heddy, mam fach” Dim ateb. “Odych chi yn we] heddy, mam?” Dim ateb. Cydiais ynddi; ond O! yr oedd hi mor oer a chlai. “Mam, mam,” meddwn, “dihunwch, mam fach, eich Wil bach chi sy ma.” Dim ateb. “Mam,” meddwn, “odych chi am fwgyn bach?” Dim ateb. “Mam, odych chi am de llysiau V Dim ateb. Gyda hyn, daeth y gweinidog i fewn a daeth ataf a dywedodd, “Wil bach, dere ‘ma, machgen i, mae dy fam wedi marw.” “Wedi marw, syr; mam wedi marw;” “Ody, machgen anwyl i,” atebai y gweinidog. O dyna frath a aeth trwof. Teimles fy mod heb neb ar wyneb y ddaear, wedi colli fy hen fam anwyl, neb i gydymdeimlo a fi mwy neb i dosturio wrthyf; neb i fy amdiliti’yn rhag cam, ie, Wil bach unig, Wil bach” amddifad, a fy mam anwyl yn gorwedd ger fy mron yn farw. O “ddarllenwyr anwyl, peidiwch diystyru yr amddifad. Does genych yr un dychymyg y ll am yr ingoedd sydd yn trywanu ei fron fechan ef! LFe ddechreuais a wylo, a wylo a wnes am oriau ac wir, rowli i dipyn yn well ar ol hyny hefyd, er fod yr archoll yn bod o hyd. Dahai i ddim ysgrifenu rhagor o hanes mam, mae chwant wylo arna i y fynyd yma. Ffarwel mam; ffarwel mam! Ie, hen fam anwyl, anwyl i mi Dranoeth yr angladd, daeth y gweinidog ataf a dywedodd, “Billy, a lycet ti gael dod yn was aton ni, i ofalu am y poni a’r fuwch, a’r ffowls a negeseua?” “O, leiciwn, syr,” meddwn i, “ga i ddod?” “O1 reit, dere nawr te i’r ty gyda fi a cofia, machgen i. i beii’drilo ymhel byth a z, cwrw a hcer. Cofia am dy fam, paid byth a mynd i’r tai ar eeins na uwchben y drysau.” “Allaf n.gael mynd i’r Ros and Thistl V meddwn innau, “roedd Mrs James yn garedig iawn i mam, yn gweithio te llysiau, ac yn cario peth iddi rowndabout.” “Billy bach, cadw yn mhell oddiwrthi hi P, the llys; coAa mae ‘te llysiau’ y Ros and Thistl kddodd dy fam cymer rhybudd, Wil bach, oddiwirth ei diwedd truenui?. hi, bu hi farw yn mreichiau y Deliriwm Tremens. “Pwy yw hwnw, syr? Dw i ddim yn nabod hwnw wrth yr enw na ta’beth.” “Nid dyn yw e, machgen i, ond enw ar y ffifer sydd yn dod ar ol yfed gormod o hcer a cwrw.” “Doedd mam ddim yn yfed hcer na chwrw diolch i chi; dim ond te llysiau plaen.” “Nid te llysiau oedd e Wil bach, cwrw a hceir oedd gwraig y Rots artd Thisti yn gario i dy fam, do Wil, er ei bod yn gweld dy fam ar ymylon tragwyddoldeb, bu hon yn ddigon dideimlad i roi hiagor o’r gwenwyn uffernol hyn i’r hen wraig; do Billy, fe ymadawodd dy fam a’r fuchodd hon mewn ffit feddwol, gochel rhag y fath faglau, machgen anwyl i.” “Reit syr,” meddai Billy, “dim oi stwff hi i fi. Nid af byth yn agos atynt.” “Seiaia/ a,r y Kyfr ma ynte,” medde’r gethwir. “Beth yw hyny1” meddwn innau. “O, gwneyd dy lw yw hyny,” ebe yntau. “O, os ydych am i fi wneyd fy llw mi gwnaf e hab seino. Ohaiff neb fy ngweld i byth mewn tafarn, ac nid yfaf ddafn byth o de llysiau. Tw, tw, tan poeth,” a phoenus ddwy waith. Roedd hyny yn brawf fod y llw wedi ei selio fel y gwyr y plant yn reit dda. Ond rhaid i ni basio dros yr ychydig flynyddau y bu Billy yn ngwasanaeth y pregethwr, er i ni cael tipyn o hanes cyfnod arall yn fy mywyd, SCif hanes carwrketh Billy. (I’w barhau.)

x_______________________________x

http://newspapers.library.wales/yiew/35894O8/35894ll

+III CARWRIAETH BILI O2 O1 1897

HUNANGOFIANT SILLY BILLY
III.�OAHWEJlAETHi BILLY
. Ar oli colli’i’ hen, wraig, mam, doedd dim 1 wmeyd ond edrych am rywun arall i lanw ei He gynted ag y gallwn i. W ydidoch cihlii beth, or cymaint a didywlediir am wendidau merched, ac er cymadnt a achwynir amynifc, does dim posib byw heb-ddymt wedi’r cwbwl, miaig,olelSI wir w. Mae yn wir y gall dyn boeni hebddynt, ond poieini fydd hyny ac nid by:w. ,Malel rhai Pobol yn beio gwidman am briodi yr ail Dywedant fod hyny yn anmharch ar gaffadwriaeith y wtraiig gynitiaf; ac, yn wir, Oiflie rhai am ddywteydi fod priodi-ddwywaith 3^x bechod. Ond nonsensi yrw peth fel yna. Does dim mwy o bectnod ar ddyn i briodi yr ail waiith, mwy nag sydid ar ddyn i yfed dau ^wpanaid o do, wir, gelli briodil ddwy ar ««igain O weithiaiu, OR dcwisi, ond i til ofalu B&aai yr ail ar hugain yn unig sydd ynl fyw. Anmharch wif Twsh, pairch ydyw ac: nid ^mharch. MÃlie y dyn a brioda yr ail waith Yn profi i°r byd a’r Bettfws ei fed. ef wedi cael Cyinainiti o fwyaihad ac enjoyment a phleser yn nghwimii’r wrailg gymtaif, fel na all e byth â� fyw helb rywim i lanw ei He. Pan y gor-i Pheinja, un p,wtys O1 ediwigr, erjr i ymofyn am “Wys arall yn ei Je ar gariam wyllt; ond. pan y dOxxnodd y b win d ell <wermod oedd yn hÃ�lnlgiaJn dan y llofft, daech, chi ddim yn 1 Sjwyllitik) o gwbwl i giaiel werfmod yn ei le. bydd raid oaiel peth, rhaidi caled fydd yr acliom o hyny. L Yr un faith1 yn egsaoti am wraig, os bydd yr .1 lJ.()Jn a gollwyd yn wraig dda, OO1 dymher serch-i¡ CJg, gairtuaidd, addlfwyn, dynien, ffein, yna Itnafbtlri.ol yw edrych am un i llamyi ei He Syiited ag sydd bosibl; ond os un &ur, sarug, latrywiog, granoog, mewn giair, os wermod i^dd hi, ten to wlan nad adff y gwidman i l^irych am un o gwbwl gadi shiftio ryw lffordd hchddJi. â�¢ ‘^awr, bobcl, os gwelwch chiwii rywun yn T” cymydogaeth yn priodi bang cyn fod y L,raillS gynta iw’edti oeiri braidd, peid’iftych a tawO amo’ peidiwch a’i f-eto; ‘dall ydyn rIOr help. Mae’r bwiLch sydd ar ol yr hon f Sollodd gynxaint o seis fel male yn rhaid el rhywuni i’w lwiiy at A\1an s; ond osi gwed-\”1 chwi widmaoT) yn hed slow cyn tlalalùYI1 fe ft?Va^’ oei^wch fenitro’cli pen fod rhyw-yn rong ar y wraig gyait’af; new os nad IIYedd eo, ^yiia’r inipreshoai miaie’r gwr yn neydi f, y public with ei wel’d! mor glaear. Mae f “Wer o wryw’od yn camlywio y menywod u^’inyrdti fod y meinywod yn galiu siarad yn l y na’r gwrywod ond y mae gwetll berinigs mown tlafod menyw, naie sydd yn fcif* ^nyiT«“. rhyfedd ydiyw tafod menyw wt ie” byth yn blinoi. ‘Mjae’ri g!wr a’r aiS yn oodi yn foireiu iaiwn, Oweiibhiant ^drwy’r dydd, y gwr wt’th ei ailw’ed-13,1 r wraa’fe jn y ty. Yn yr hwyr, “w aidrief, ac maie ei wedli blino yn, Mae ym gwaith i rod y droed fety ^laenaif: Mor gynted ac y oaiff e |ei^n ymbonth itiaraiia ei bibell, a gorwteddai ^l’ldir ar y giaffa neu’r seiw, does dim lW /i1 e’nauâ�¢ rwi, mae e fel mwmp. Os £ Y plant rywbeth wi’tho fe, edi’ycha f T-f&l diant oged; ac fe’u heryb mor arw I .a itasp John y Go, “Gadewch ltmydd i fi, sgadan y felldiibh; rwy wedi blino igiormiod! i foddiran a chi. Tra&teliiwch chi i’r gwely, newch oM i’“ Ar ol rhoi y plant yn y gwely, a cliirioi’r lleistri awper, a taolu tifpyn ar yr aelwyd, a pooit/r tarn, eistedda’r wraig druafn i laiWr i orphwys tipyn ar ei haelodau blinedig trwy wen hosan, ac or (bod wedi gweiithio yn galed trwy y dydd, ie, wedli igwieitihio dtros beidlaiiir awr ar ddeg (tra nad yw y gwr wedi gweithiio ond naw), eto, or led bod wiedi gweaitihio yr boll oTiiiau yniai, mor fuiain ag yr eiistiedda, i larwir, dechreua siarad, a siarad a wna er cymairiife ei blinder. Dwn i ddilml beithi sydd i gyfrif am hyn, os Inad ocs trech stiwff yn nhalod menyw nag sydd yn nhafod yr un la’r trowser; neu ynte maie tafod menyw wedi ei hongian yn well, “ar ifn bim,” f,e1 pe tm Wyr Billy ddim bath yw y rheswm reit; ond mae yn flfaeit fod” menyw yn gallu dal ei thir a siarad fel ‘ffeiriad er yr holl flindeir., tra mae y gwr mor llipa a diymadferth a maorel rnewn calch. Ewl i jesib credu ffod y gwrywod yn jelo-a wrth y menywod oherwydd hyn, a dyna y rheswm eu bod nlny yn cond,emnio oymaint ar y menywod am siarad. Ond doedd hyna yn danto dim ar William. N ai, rhinwedd mew’n menyw oedd hyny yn O1 bam Billy. Ond, yn wir, boys), mae yn rhaid i Billy gydna-bod ei fed yntau yn eiii dowto ac yn eu hofni nhw yr araser hyny. [Roeidid Billy yn medthyi llawer ac yn pwslo pwer larnynt, ond er pwslo a dowtoi, roieldld Biilly yn hoiH bod gerllaW iddyoit o hyd. Roedd Billy yn dilyn pob ffair i’r unig amoan er cael g;wel’d y merchod. Un tro, ateth Billy i ffair Whitland; ae wirth gerdded yn ol a blaien trwy y ffair i weldf y rhyfedldladau, fe weilodd Billy “fashin rhiiwmatiig.” O’, roedd giolwig bert arno, golwg deimptin MldiitMol, gwyneib gloew yn llawn ffiwglyrsi gyd, pin onelyn mawr yn oroesi, ei wyneib o gotrtnieil i gornol (osi oesi coirnel gyda peth rownd), weiers melyn diisigllaeirl yn danglo laiwir oddi,-WTILIIIOI. Edrycihiodid Billy arno yn fanwl; ac wrth! wel’d Billy yn ecsaimiino’ y maishin mor bartibiler, fel ddyweidloddi hyw ddyn oedd yn sefyll ar ei. bwys: “Will youi haiye a try at the .eleetrio machine? It is caify a p,einny, sir.” “O1 reit,” fmedde BNly, aa Ife gydiodd Billy fel teyrnas yn yr handles. Ond, o mowyd i! dyna lle oedd ‘Inja¡, roedd Billy yn holloil at eiwyllys at hen faisihin raedld: e yn gwneiyd ii Billy i gacnu a wyllo, rhegu a chaiblu, daWnsio a, neidioi, sigreichiian a gwTaei(l;di, sgriwio a phlletoi; ac fe gredodd ‘Billy, byth o’r fan ‘ma, foidelii sodlau yn dad masi tirwy lewisi ei got,. Ond ichwareiu yr holl gapactisi a’r ewircfe na, dole-dd dim wsiibl dodf yn rhyddL O’r diweddi, fe galWdI rhyddhaid, a diolch, am hyny aid wrth adireif i’r sihaniti, meddyhai Billy mae rhywbeth teibyg yw hi ar ddiyn, wedi priodi. Mash in riwimaitiig yw menyw hefyd,, ac unwiaiith, fy mrodyil anwyl, yiewch i’w gafael, hi W .ben. Gwnewth chwi beth a fynoch, ddowch chwi ddiim yn rhydd Wrth gofio y perforlmansi yn y ffair “giyda’r hen fashin blagiard hyny, roedd Billy jlwsb danto i feddwl am dhwilloi ami wraig; and a,r off cyrhaedd adre i’r shanti a gwtel’d y fa:t:H anniibendod ac afleirwch oedd yno, fe gadd Billy Wared ar y ffit o ttMiheuaeth ddaieth drosto, ac fe benderfynodd, dder and ddiem, i briodi y oyntiaf gelai. Fe wnaiethi lw na ediiychai fe byth “air yr ochor dowyll i’r owtes-tiwn byth and hyny; wiaeth chwareu teg i’r melllywlod, dydii nlnw ddim yn gas fol rheol oø na aiff dyn yn sifaiwpdd. Xa, rua,; fe all dyr» dreuliio ddawer i getyn difyrus, doniol, a Hawen, yn eu cwmni, a hyny air, oil piriodi llawn oystial a pan yn sengl, ae os bydd y wradig yn ei hrwyl, gall wneyd yr hen aelwyd yn nefaedd ar sicel faich. Yn nyfnder y gauaf, pan fydd y gwr wedi bed yn dilyn ei alwediigaetihi, yn nghanol yr oejyfel i8¡’r gwlyb-aniaeith, O, fell yr edryciha yn mlaen at yr hwyr, pryd y caiff eistedd o flaiein oruiglwyth o dan isiriol, y tegell ar y pentan yn ei ffidlo hi yn amyyi yn y trchl cleff, a’r gathi ar y pEUlltan arall yn cann ei chrwindi-fel accoimp. i aiaw ffid y teiceill, gwyneb siflol a serchog y wraig yn edrych arnat mor gariiadug ai chariad ei hunan pan yti paraboi y te, swn y glwynt yn chwibanui yn y isiimneiu fe’I ettlyH yn y ddannodd, a’r gwiaw yn euro ar y ffen-estr, er hyny doiea dllm gwahlaniaieth beth yw y cliineit y tuallan, malQ yn ol reit y tufewn. Beth wnaet ti heb hon? Mae hcin wedi gofalu rhoi dillad sych ar yr hers a tlaen y tan yn gynar y prydnawn ar dy gyfer pan ddeui adre. Mlae hon mor Jlawen, mor isiriol, mor ..serchog yn dy grioeisiawu. Heljia hon di i dynu dy d dill ad gwlybioai i ffordd, cyn-horthwya hon di i wisgo y dilikd sych a glwrles.og sydd a<r yr hars, igoifiula hon fod dy slippers ar y ffender yn dwynm ac yn y ffwrn ifach yn y pentan mae yiia rhywbeth hed flasus ar dy gyfer. Ynai, eei dei; goisoda hon di i eisitedd mewnman oysurus a gwres-og, ar y gadair eSimwythad: sydd yn y tiy; fe ofaha hon fod y plat a’r iyara ‘menyn o fewn dy gyrhaiedd, rhydtd hen y creimjwg atr llaeth ar dy bwys, igcfaCia hon fod sdiwgr yn dy do! Beth wnaet ti hieib hon? Wnaet ti ddiiim onld poeni. Gwendhfawrocach yw horn na llond pwrs o aur, ire, na llond dror o arian. Gwarchod fi, mia nhw’n neia! (I’wlbarhau.)

x_______________________________x

http://newspapers.library.wales/yiew/3589425/3589428

+IV WILLIAM YN DARGANFOD PLANEDAU O9-O1-1897

HI.â��WILHAM TN DiARGANFOD PLAJNEDAU. Ydi wir w; ma,e un edrychiad bach slei o gornel llygad lnerch; mae un pesychiad bach byr byr Iwrtheich Ipasia yai ddigon i beru i ddyn fynd mar ddwl a whilber. Mae llawer bachgen yn cael ei drafod gan ferch yr un fath ag y maer naiy yn. trafod y berfa-olwyn neu”r whilber, yn cael ei yru ff’ordd y myno hi. iMae e yn hollol at ei chommands hi, gall ei yru yn mEaen, neu ei yru yn ol; ac os dewisa gwna iddo aros fel bloc am oriau.. Ie, aros felly, yn nghanol oerfel, (rhew, eira, i’w disgwyl hi. Gaul wir w, maent yn gwneyd, ac wedi gwneyd felly ganwaith cyn y tro di-weddaf, fel y gwyr Billy trwy brofiad. Rwy’n oofio’n reit dda, pan awn i yn treio’m llaw ar IMari’r Punfbys. Llawer gwaith y Jb,u’m yn aros y tuallan i eiop y dresmeker; do, g<;<rfu ar Billy, pwr felo, aros am oriau yno lawer gwaith yn nghanol yr oerfel, a hithau tufewn, yn en-ioio ei hunan wrth edrych ar y letest fashon bwks. Doedd hi yn oofio dim fod cymaint o ffordd gyda William i fynd adre; doedd hi yn ystyried dim fod y nos yn dywyll ac yn oer; doedd hi yn hollol ddihidio o’r Ladi Wen oedd yn marchogaeth ar bwys y stigil-step; neu os oedd hi yn cofio, doedd hi yn hidio dim am hyny, waeth fe wyddai hi fod Billy y tuailan yn ei haros; ac y byddai ef yn gwmni iddi bob cam gartre, ac y buasai ef yn oadw y bwciod, a’r ysprydion, a’r cwn bendith y mamau, a’r gwrach-y-rhibynod, a’r canwyllau cyrph a’r holl,set na i gyd ffwrdd oddiwrthi hi. Oherwydd hyn, doedd hi yn gwylltu dim peg i ddod allan o dy’r dres-meker. O na, yr oedd yno y llyfrau ffashwn diweddara, tan da, a the da, tri peth sydd yn ddigon galluog i gadw menyw yn hollol daiwel a didaro, pe bai’r byd yn myn’d ar dan, am wn i. Wefl, un tro, roedd Billy yn disgwyl y tuailan ac yr oedd yn oer aflan, yn bwrw’n ombeidus, hwrw eira, a gwlaw, a rhew, hefyd am wn i. Beth bynag, roedd yn ddigon oer i hyny, ta beth. Wei, fe arosodd y Pumbys fwy nag arferol y noson hono; ac yn wir, heb ddyweyd un gair o gelwydd, ‘roedd Billy wedi sythu’n deg a theg; a meddyhai pe bai ef ond cael nogyn ‘bach o “de llysiau” yr heijpai hwnw Ibwer arno. Ar hyny, rhedodd Billy fel y felldith yn groes i’r hewl, ac i’r Red Cow ag ef, a galwodd am werth chwech o rywbeth i’w dwymno. ‘Beth a gym’rwch?” gofynai y daifarnwraig, “O, rhywbeth er fy nliiwymo, waeth gen i beth yw o,” meddwin innau. “Gwerth chwech o frandi fydd oreu,” meddai’r wraig, a ffwrdd a hi, ac fe ddaeth yn ol a’r Ibrandi toe, “Odych chi am ddwr,” gofynai. “/Nag wyf,” meddwn innau, a cymerais y brandi o’i llaw ac yfaia ef yn ro âar un draifiwnc, Thag ofn y deuai y Pum’bys mas a rhyw grwt arall gael gafael ynddi o flaen Billy. Ond /wrth fod Billy mor wyllt yn yfed y brandi; bu agos iddo grolli ei anadl, a’i drwyn yn y fayer; ac fe ddar-ganfyddodd tua tair miliwn o blanedau new-ydd spon yn gwibio ogyllch pen ei drwyn. Ond doedd dim amser nawr i ddim, chwaethach rhifo’r planedau newyddion hyn; ond allan a Biliy fel mellten wedi ei gresho. Ond pwy oedd yn pasio drws y Red Cow ar y pryd? Wel, neb Fiai na Mliss Pumbys. INi chymrodd hi aorni ei Ibod wedi giweled Billy a ffwrdd a hi mor ben uchel a serjant y milisha. Rhedodd Billy ar ei Kol; a cydiodd am dani fel arfer; ond, O, mowyd i, dyna dreio strioko yn rhydd o afael Billy oedd .hi. “Be sy arnait ti, los?”‘ medde Billy. “Be sy affnai, wir, atebai’r Pumbys, “does dim cywilydd arnat ti, ych y fi, mynd i’r Red’ Cow, iefe, i yfed gyda hen raggets y gymydogaeth. Fe fuasai gas gen i, &c., &c.” 1. Ond! cystel tori y stori yn fyr, gan ddweyd fod Billy wedi cael attierciiiiad dirweisibol cyhydi -’li’ï fraich gam y Pumibys, ddeir and dden. Xawi’, feichgyn, doedd hyna ddimi yn reit, ond nad oedd e? Hoeidld rhywbetihi fel ‘1[a yn ddigon i yru dyn ft’fwt chasihau am byth A welai neb fai am hyny? Pwy sens welwch chwi rhoi leesher i 15illy, a hithau wedi ci gadw i airos am gymaint o amser yi)j yr oerfel, ties gmifu; ar Billy ij galel rhywlbeth i’w dwymno? Ond (listaw oedd Billy daai y wiiialen, <1,O yn derbyiii y cerydd meiwn aiddifwynder ys-pryd gain addunedu a tihynigui yn rhigil na eitoi ilros gyfyl trctihwy ty tiafairn byth rowy. Dyna lle yr cuedd Billy, mtor dialer a,, beger, yttl etrfyn am ei maddeuant, pan, mewil gwir-ionedd, hi oedd yn ronig yn ciadw Billy mo’r hir i’w disgwyl, a, hiitibaiu wrth ei the a,’i hot rofe. Wel, dynia dipyn o bersonal ecspirieins i chwi i brofi y goisodiad fod gallu gan fenyw i wneyd dyn mor ddwl a whilber, a) mor soil a chyityn ileistxi. Howsmed oedd Mari yn Plas Danrallt. Sads oedd y cmeisifcr, a ‘dyn; hoillM anghyfar-wydldi a’n dull ni o gam ar hydi y wlad ‘ma. Am hyny, nid oedd ei yn Iwlo nel\> 1, ddod, ar ei ibreimisisi e wedi mos, tiai shlwlb hwry1 fuasai ar Mari, ta pwy amor (feilura fuiasafr sbcri, mor gynted ag y cyihaeiddelm iben y dref, fea y gailwentt y ffordd garej, roedd rhaid tori’r sifeo>ri fywiy, aid ymadaol, er mor galed oedd hyny. Un noson, fe gadd Billy ibers^Mad ar Mari i gael ei hebrwng hi lawr at y palas, a chan ei bod yn noson wlyb, yn bwrw gwlaw fel y felldith, doedd dim dowt ‘da Mari na finnau na oedd yr hein Jiinks yn y ty. Ond pan yr oeddem ni rbual hanner y ffordd lawr i’r ty, fe neddilodd yr helll ma’si o’r coed. “Ko&o, naedidel Jinks. “BMo,” meddwn inaiau’. “Hff ar iw?” gofyaiaii Jinks. “Mi ami William! Sili. ser,” meddwn innau. “Ilwatfc diw iw want ddiisi we, iw iung spud T’ rhuaii Jinksi “Mi aiml whaint Mari!, sier,” .aitiefown innau; ac fe dreiais fy ngWeu, i rioii; ar ddeall iddo, mad dyna oiedd ein dull ni O garu, ac mai fel hyny r-oedd esioi; taidlau a’n Maimau-, a’n mam-guodd, a’n. tadbuei, yn arfer Clalridr gwafith dla ynmlaen. Fe ddyw’edlaiisi wrtlm fod gen i. olwg fawr ar Miari,, a fod peibh gan Mari arna innau, a tfod geni dy i galel o’r enw Y Shanti, a ifod gen i ddwy iar, a mochyn cwita, a chath, a modi am gael Mari i ddod ataf fi i’r Shajiti fforl gtwd. F’ei ddyfw’ea^l-si Ibwleir a( bethau wrtho ii gid alci ar ol yr hiolli ddhyeyd, fe ganiatodd yr hen Jinks i fi i ddod i hebrwng Mari unwaith yr wythnos i lawr i waelod y dreif hyd at iet y igrin,. Diolchais yn gynhes iddlo am y caredigrwydd hyn, ac rwy’n credu fod chwanfti diioMi ar Mari hefyd, ond roedd gormod o steirbh yn mi ladi i ddiolch yn nghlyw Billy, a ddlibiicliodd hi ddim. (Fw barhau.)

x_______________________________x

http://newspapers.library.wales/yiew/3589442/3589445

+V MARI, JEN A MOSES 16-O1-1897

HUNANGOFIANT SILLY BILLY
IV.â��MAPI, JEN, A (MOSES. Yr wythnos ganlynol, aeth Billy i hebrwng Mari hyd iet y grin., Do, a thipyn bach yn JSM hefyd. Fe aeth Billy lawr jwst i ddrws y ty, ac rwy bron credu y oa,wn fynd i’r ty, “onibai fod ofon ar Mari y gwnelai Moses, ‘Y watchdog, gyfarth, a thrwy hyny beri i’r hen. Jinks ddod mWs er caei gweid beth oedd yn trong., Rhaid cyfadde -mae u’n hed -od yw Biky hefyd. Os caiffe’ fodfedd, ma,e arno eisieu llathen. Cyn ymadael a Mari, fe gadd. bromis i gael dod i’r ty nos Wener ganlynol, ac le cytunasom ar y seins a r signals oedd 1 w del-nyddio, pa rai oedd Mari if yn ff enegtr y serf-ants hoi, er inwyn i, Billy ddeall pa brydT byddai y cost yn glur. Fe adaawodd Mari ifyn’d’ a Moses, y ci, a r ty y noson (Wener) hyny. â�� w ,Ar ol hiir ddisgwyl, fe ddaeth y llOs ener, a chyda fod cysgodion y nos yn ymdaanu, yr oedd Billy; wrth y palais, ar ei ccwedd rhiwng y coed yn y grin, o flaen y palas. Aeth rhai Qriæu heiibio hefb i Billy weled Un arwydd o’r seimsi a’r signals, ac Jn ^ir’ y* oedd Billy jwst a (thoi ifyny mat .shot oedd y cyfryw. Roedd tipyn bach ILeiat o ofon ar Billy hefyd, oherwydd roedd yn unig ofnadwy yno, a’r hen gnnmor ddistaw a semetry, gyda eithro amibell i isgrech arinae-arol a ollyngid allan uwchben gan y daliiiu-auod. Ond pan oedd Billy fel pe yn nghanol cons anobaith, gwelodd un Lamp gyneuedig yn ffenestr y serfants hol. “Ha,” ebe Billy, “daow am o’r seins; ond lei lo, Billy, rhag ofn i ti i spwylo y cawl, waeth arwydd yw run goleu fod yr hen Jinks yn rhoi tro o amgylch y ty, er gwel d a, oedd pobpeth yn olreit.” Fe orweddodd Billy fa’n hono mor ddistaw a llygoden, ond oyn ‘pen fawr O amser, gwelodd Billy ddwy lanqp gyneuedig yn cael eu dangos yn y ffenestr. “Hwp lai,” meddai Billy, dynar cost yn glir; arwydda y ddwy lannp fod Jinks wedi myn’d “w ystafell-wely, fod pobpeth yn dda. Ar hyn, itynodd BFJy ei esgidiau i,aiwr, a cherddodd yn ofalus tua’r palas, a i ddwy esgid o dan ei geseiliau. AT ei waith yn djynesii at y drws, gwelodd Billy Ifod cenel Moses yn wag, a deallodd Biily lfod Mari wedi myri d a ceuder i’r ty, haif ofn y buasai ef yn rhy fusnesol yn nghylch William. Dynesodd Biily yn ochel-gar at y drws, dy )^ llg roodd Mari wedi gwisgo rhyw ddijiad sitamp goleu, ac edrjchai fan hyny mor wyli ag angel. “Shwt i chi heno, {Maii facih-? onedday Billy. 1 “IDere mewn, yr hen fliwl, a g<id dy non-,sens,” meddai Mairi. Ar hyn, fe aeth Billy i mewn fel teyrnas, ac wedi cyirhaedd y gogin a gosod ei esgidiau yn y gist’ halen w’rtn gefen y drws, oydiodd Billy yn Mari, gan amcaotiu rhoddi eofleidiad reit iddi. “Paid, Wil,” medde iMiari. “‘Pla’nij’ ferch V’ meddtii Billy, “Ã¥oeg ixel yn gwel’d nawr,” “OVtae “iTen-, y cwk, yn y soylen, fan lla os na wel hi, fe glyw dy swnt Mae Jen. wel di, yn gwybod am hyn; ac mae hi wedi joino a fi, er dy igael di i fewn heno, ac mae hi y!n gofallu am Mos-e-s, y ci, yn y scyleri. Nawr, dere di ar ol i i’r landry, mae; tan yn iawn yno. OPaid di a, tbxoi i unman.” “â�¢’Gad i fi ddiolch a Jen, ferch, am ei char-edigrwydd. Eitha hen drWmpen yw J en, ie, yn wirionedd i,” meddai Billy. “Fe gei di wel’d Jen eto, “eibe hithau, “paid di, a meddwlmai dod yma i gadw ewrdd diioldigarwch wiyt ti; dere mlaen, yr hurtyn, a phaid cadw stiwr, ar dy fywyd.” Off aeth. Mari, ac off aeth Billy lair ei hoi, trwy hetn basaj hir, ac ar fben pellaf y pasej, roedd clan ddrws, un ar y dde ac un ar yr aswy. Aeth Mari i miewin fel ffiret trwy y drws ar y dde, ac roeidd Billy ar entro yr un dirws, ond pan yn yr act, fe drows Billy ei ben i edrych trwy y drws oedd ar yr ochr chwith, a dyna, lle roedd Jen, y cwk, yn pen, hnio ar ganoli llawr y isicyleri. iCofiodd Billy am y ilhwymani oedd arno i ddli,olich i Jeln, ac aa-hyny rhedodd i fewn ati, a’r ffordd a; gy,m,erodd i ddangos ei ddiolch-garwich oedd) oydio yn Jen, a’i ddwy fraich a<m &i gwddtf, er rhoi cusan iddi-cus,an boch, dealler. Ond wfft i’r fath beth, dyna fistek y fell-dith! ‘Gyda fod IBilly yn ffast ynddi, fe neidiodd rlhywbeth ma’s o dan Jen ae os y’ch i yn y (fan ‘na, irhen Foses oedd e’. Roedd Je!n wedi. iperi i Mioses, i orwedd, ac wedi) penlljim arno, ac yna wedi taflu godreu ei gwn statmp lws dros ben “MToses and ar waith Billy yn cydio mar rwff yn Jen fe springiodd Moses allan o dan y cwk, ac fe aifaelodd toewn tua hanner Math ysgwar o frethyn [trowsis Billy. -Trwy Iwlc, doedd e’ ddiiii yn; iCyfarth a doed d dim diolch id d o chwaiith, chyfarthech chwi byth eiich hunan pe Ibai, eiich ceg yn llawn brethyn glwad1 a gwlanen Iban, fel roedd 6 iar y pryd. Ond os nad oedd &’ yn: cyfiarth, roedd e’n ‘hwrni ac yn ysgwyd Billy y!n ofnadwy. O, mywyd i, dyna le ipaoar oedd yno. J en yn ffast yn nghwt Mbse«; Moses yn ffast yn gwt Billy; a yn ffast yn nghwt y Pnm-bysâ��Jen yn drago yr ocihr ch with Mari, druan, yn ceisio tynu at y dde Billy yn treio diiago mlaen, a Moses yn drago yn ol! O’r diwedd, teimlodd Billy fod brethyn cliwech swllt y ilath Tomes, y teiliwr, yn rhoii ffordd, a rhoi ffordd yn deidi wnaeth e’ hefyd, Ond gwell peidib dechreu desgrifio. yVel, fe gadd! y cwk berswad ar Moses i fod yn satisfeid ar y darn ttirowiser, ac fe aeth Jen ag ef nol i’w genel, a chwareu teg i J en ddaeth hi ddlim yn ol at Billy a Mari ych-waith, rhag ofn yr elai Mari yn nerfos, ac y cawsai hi. lormod o gywilydd i binny y “Teiims” a’r “‘iStandaird” yn ol cyfreidiar Billy. Ond chwareu teg i’r Pumbys, fe aeth hi trwy’r joib yn reit, ac fel copsi ar y cwbwl, fe gylymodd eii ffedog “yeisi yersa” dmslY cyfan i gyd. Mor gam ted ag yr aeth (hi trwy y tape hwn, fe ddaingosodd, y drws i William1, ] a ffwrdd a Williaimi tuag adref, yn nyfnder y inbs, a diolch byth maenos oedd hi Tua dechtreu mis Chwdf.MT y digwyddodd hyn, ac rwy’n siwr fod Msiri wedi dyweyd y afcori wrth lawer, oherwydd fe gadd Billy lot o folanfbe yn ystod y mis, a dyna oedd yn bmwf ifod Miaii wtedi c’laplanâ��froedd poib ^foihanfc tsiadd (Bfjjily ym irepresento dyn. yn ‘Y gwisola, ffedjog ar ei1 west ond. Wrth wei’d ifod yr hen groten wedi cymerid yr helynt yn destyn sport, fe ddigiodd: Billy wrtihi yn erwin, ac <fe wna<eth adduned a llw nad oedddÃ�iffi rhagor i fod rhyngddo fe a Mwrj?’r Pumbys. Un nos,on, fel yr oedd Billy yn eistedd wrth y tan yn y shanti, heb ne’b ganddo yn gwmni iond y gath, fe w-aeddodd rhywhen gtoten trwy dwil y latsh,. “‘Billy, bl’le mae dy ffedog d’i heno 1” Wrlt:h glywed hyn, fe deimlodd Billy i’r byw. “Reit,” mynte Billy wrth y gath, “dannod di d fi os a,f i led treed air. ol yr hen F.ari’r Pumbys ‘na mwy.” Fe gadwodd. Billy ei air, hefyd; aeth e’ byth ar ol ilfari ar ol hyny, o’nd deallwch, ni adawiodd OBilly’r grefft iar hyny. Jsaddo, naddo; ifel y cewch weled. (I’w barhau.)

x_______________________________x

http://newspapers.library.wales/yiew/3589459/3589462

+V FFIOSO AR GARIAD ARALL

HUNANGOFIANT SILLY BILLY
V.â��FFIOSO AR GtARIAD AiRALL. Ni fu [Billy fawr o MnSier cyn flicso aID gairiad arall, sef croton oedd: yn gwasanaethu yn ffermdly y hledryn-croteu olygua yr oiliWg, braidd yn fyr, nid byr iawn er hyny. Yr oedd yn hed broporslionet, rhywbeth gallem, feddwl tua yr un hyd ac oeddi o led, hyifcrach yn. WeleJii oedd hi; and meddyhai Billy y. gwnelai wraig “E Wan” er nad oedid hi i fyny a Mkird Pumbys a Jem Jam-Jam o ran steal a dash. ‘ltoodd yr hen ifarmrwr, Daifisl y Lledryn, yn grac felldithiol wrth. y marched am “gairuf yn.y ty yn ystod y nos. Ond dyna oedd yn od, pa bryd ‘roedd yr hen ddyn yn ine<ldw’l y cawsai’r merClhCidi amser i garu ond yn ystod y noei? ‘Roent 3O1 rhwym gorphi ac enaid yn ysifaod y dydd; yn gorfod gweithio fel slafiaid; ac os (liedd,cairu i fod, ‘dcedd ond y nos am dani. ‘Roedd Dafis y Lledryn yn flaenor yn y capel. Fe oedd y blaenor blaena, welwch chS; a ‘doedd dim iws hyd yn nodi i’.r gwedn-idtoig i ddyweyd dim yn groesi iddo fe. Wel yn mhoib seiat, pwno y Lledryn i siarad arno oedd caru yn y nos. Byddai ef yn sdor o annog y merched a’r bechgyn i adla-eil yr help arferiad ffiaddd anfoesol o gyfeillacilui yn y nos o’r neilldu. Dyna ei hobbi,e bob amser. Beth bynag fuasai gerbron, yr eglwysi, pa un bynag ai codi clawdd y fynwent, neu godi cyflog y gweinidog, neu godi’r carpell yn uwch, fuasai dan sylw, pan godad’r Lledryn,, “y caru” oedd ei bwnc ef. ‘Roedd yr hen wr wedi ei lynou yn deg gan y pwiio hwtll; ‘Roedd y gweinidog un tro yn cymhell y frawdchaeth i garu em gilydd, ac yn analog y ddyledswydd o gariad brawdol ar y gynnullleidfa. “Cerwch eich gilydd,” ebe’r gw|edn-idog. “Ie,” ebe’r Lledryn, yn hyglyw, Wieidli angjhafio ei hun yn llwyr, “ond peddiwch caru yn y nos er hyny.” Wirtb weled y prif flaenor mor Ilym yn erbyn yr arferiad, daieth y gweinidog i siamd yn lled amil ar y pwnc a dywedai ei fod! ef yn oyduno a Mr Dayits yn hollol, ac, yn mfaedlach, eifod ef yn penderfynu, fel gwedn-idog, i geisio persiwaidio y buibl ieuaino i ad a el y faith arferiad. “Ond,” meddai, “Rhaid i’r tbdbl ieuainc gael amser cyfaddaa i ymgyfeiillaclm ac ymweled a’u gilydd; ac wrth ofyn iddynt adael yr hen arferiad adgas ynai, rwyf yn teimla yn ddyledlswydd arnaf i ape^io atoclhi chwi, amaeth.wyr, i ganiatai awr neu ddwy yn wythnosol yn ystod y dydd, rr bechgyn a’r merched, fel ,yn ll81 fo ganddycit esgus, droisl gadw1 yr hen arferiad ffiaidd yna yn fyw.” Btoiddilonoidd yr amaeitihrwyr ‘i’r oa|ib; a yn ol at yr hen ddull; a;j wst ar yr amser hyn, slao; ond pan ddaeili y cynhauaf gwair a’r cynhaiuaf medi, fe anghofioddi y ffermwyr y trefniadau, ac fe ‘angbofiodd hyd yn nod y Lledryn ei addewidion. Oarn fod peithau felly, aoth y ibobl ieuaino yn ol am yr hen ddull; a jiwst ar yr antnser hyn, dechireuiodd Billy garu moTtwyn y Lledryn. Hern garu diflas oedd hen-garu’r nos hefyd. Byddai “Billy yn myned tua’r Medryn yn Uwhwraidd a sled, ac Ayodi oyrhaedd yno, byddai yn sitshan a scwintol yn nghysgod y etbaiblau, a’r beudai, er -watslio a” fyddent wedi mynld “i giaidw” dtros, y nos. Ambell waith, ‘roedd y ci yn deall fod rhywun yn prowikn o biti.” Wn i ddim pwy ffordd oedd e yn deall na oedd e yn smello yr oil oedd ad1 “waHt Billy, ru,Ii sent oedd atf ei gadach poced. Ond tat bwy fFordd, ‘roedd) e yn deall. ‘Roedd yr hen gi yn cyfarfch fel y yen-jans; ac wrth hyn ‘roedd y crwts, y gweision, yn deall bang, fod “gwr â�¢caru” ar y pwys YIll rhywle”. ac fe gadd Billy dlraed lawer gwaith ‘gain y set hyn. Wedi cael silent i fyn’d! i’r ty, eisteddein fel fheal wrth dan y gegitr, a rhag ofn y olywai ‘rhen Ddafis ein swn, ‘roedd y groton yn arffor, rhoi padelli tin ar y tiah; step uchaf o’r grisiau oedd o’,r gegin i’r llofft, fel os codai ‘rhen Ddafis o’i wely, y buasai yn sier oddod lawr heb oleu er mwyn eini dala ni yn reit. Un noswaith, ‘roeddem ni yn cadw cryn dipyn o fwstwr yn y gegin. Fe glywodd Dafis y stw-r; ac fe gododd di: welly bang, a dliripianodd ar ill draed a’i didlwylaw at ben y grisiau yn nghanol tywyllwch Aiphtaidd. Ond yn ei waith yn ymgripian felly, ie darawodd yn erbyn y badell oedd ar ei chant ar step No. 1. Gyda’r gwrtMaTawiajd, fe rowliodd hono ar draws padell oedd ar sitep No. 2 ynal, rowliodid y ddwy efofi gilydd ar draws No, 3 j 81O yna “roedd y tair padell yn dod lawr am y cyntaf, ar neidiau o step i step, ac o ris i ris. a’r swn a’1’ sway fwyaf byddarol a glywodd dyn erioed. On di ar y tine cyntaf or rati ar ben y grisiau, ‘roedd Billy maliSl o’r ty fel bwlet;, a Mari Ian i lofft y merched drofi-risiau y rwm ford fel wenci. Erbyn i’r hen Ã�dafÃ�B ddod lawr i’r gegin, ‘doedd yno yr un dyn byw nac argoel fold neb wedi bod yno, Y tan wedi ei stwmo, a’r dlrwisi wedi1 ei folltio, pob peth fel arfer yn bolldl. Oorfu ar Dafis fyn’d-’nol i’w wely heb gael gafael yn y “gwr caru,” nac un prawf fod gwr caru wedi bod yno ychwaith. Yr wythnos ganlynol, aeth Billy yno drachefn; ac fe rowd y padelli tin fel arfer, OO hefyd fe roisom! y badelli pres yn lawn o ddwr ar y illawr, wrth diToedi y grisiau. Wedi cael pobpeth yn reit, dechreuodd Billy ar ei gapars, er mwyn deffro y Lledryn. Mor gynted 81O y clywodd y Lledryn y swn, dyma fe yn carlamu dros y llofft fel ebol, at ben y grisiau, 31 ilruwr ag ef drosi-y grisia-u ar ffwl spdd, gan gicio y padelli tin fel fwtbols o’i flaen. Ond ‘doedd e yn hidio dim am hyny, ni slacodd e ddim o’i epid, er mwyn cael dala y “gwr caru” yn reit, ac yr oedd yn dod lawr fel mil o fries, fel na chelad’r gwr caru amser i gilio fel y tro o’r blaen. Ond- gwarchod ni, fe fuasai’n Well iddo i gymeryd pwyll; oherwydd cyn pen ti-dic, ‘roedd e hydi ei benliniau yn y badell a’r dwr oer. Nid aeth Billy allan y tro hwn; ond rhedodd lan dros risiau lofft-rwm-ford er mwyn cael clywed y perfformans a chlywed yr hen Ddafis yn ei diarllen hi. “B’le mha nhw?” meddai Dafis, “osi oofi afaiel yinddyn nhw, ill] ddala ii gan’ sofren-nai fydd dim wlhanib ar un i ddiod-yma eto, na chwareu eu tries a fi.” A dynaj lle yr oedd yr hen foy yn -chwythlui bygythion a chelanr edd llawn cynddlrwg ag y b-u Sol erioed1. ‘Roedd Billy yn clustfemio ar y Rofft; ac wrth glywed swn yr hen foy yn cerdded ar y llawr oerig aHib-sM) fel pe baie riiywi ‘whiaden Jumhoaiddi yno, 8JO wrth feddwl am dario yn disgyn yn sprilyn coesnoeth iganol y badell a’r dwr, fe ffaeloddi Billy a dala heb chweirthin allan “ha, ha.” Ond, asen grop, dyna iistek! Fe glywodd y Lledryn y chwerthiniad; a dyma fe yn dod lan ar hyd grisiau loffifc-rwni-ford fel teyrnae. y peth cyutaf welodd BiQly, oedd gwel’d y Lledryn yn sefyll ar ben y grifedau, canwyll oleuedig yn un llaw, ai slashyn o hrell1 m&wT yn ei law arall. Ni chyffrai efe o’r faiTh; fel na chelai Billy siawns i fyn’d allan heb deimlo nerth eii ddtig a’l fraich. ‘Roedd Billy mown picil erbyn hyn. Wyddai fe ar ben dateair ffordd gallai fe ddianc rhag y gosp, ond penderfynodd wneyd un cynnyg arni, beth bynag, a’dynwr ffordd y gwnaeth, tynodd ei esgid: lawr yn isil eil oddiar ei droed, ac anelodd hi at y ganwyll oedd yn llaw y Lledryn, gan feddwl diffodd y ganwyll, ar, y gallai yntau slipio ma’s yn y tywyllwch. Ar ol anelu, dyma let lllei at y ganwyll; ond wchw, wchw, yn lle bwirw y ganwyll, fe ddisgynodd yr esgid daib yn mhwtll’ cylla ‘rhen Ddafis nes y plygodd) e fel diywcn ddeu-pen.. Wrth wel’d yr anhap, deallodd Billy fod yn llawn bryd iddo i edrych am ffordd i fyn’d allan, hyd yn nod pe gorfyddai arno fyn’d drwy’r simneiu, ond yr oedd yno ffenestr â�¢ fach, er goleuo y llofft, a phenderfynodd Billy i fyn’d hiia’s trwy honoi, ar hyni d-ymru BiCly yn neidio at y ffenestr ac yn dabo ei, ben trwyddii rwsh, fe aeth ei ben allan yn rhwydd, ac wbdi hir egriwio fe gafodd un fraich allan, ond er sigriwio a plleto, fe fethodd yn deg a chael ei fraich arall ma’s, ac anbyn hyn deallodd ei fod yn eithaf ffast howl-jbi-dag yn ffram y ffenestr. [MJa,e’Ul wir fod un ran o Billy allan yn saff, ond yl oedd rhan bwysig y tufewn hefyd, ie, ran dyner iawn hefyd. Fe welodd y Lledryn y sdawns; a dyma fo yn dod yn mlaen ac yn gollwng a’r darn pren at, grwper Billy nerth braich ac ysgwydd. ‘Roedd Dafis yn rhuo fel llew gan ei dymher, a Billy yn udo fel ci gan boen, ond <> drugairedd fe lwyddodd y groten cyn hir i ddinbdd y ganwyll, a rhoddodd wth i Dalfis naill ochr, a chan ei bod mor dywyll, ni wyddai Dafis lad na ciedro ar Billy yr oedd yr holl amser yn y tywyllwch, ond trwy drugaredd waddr pwn gwlan oedd e, a’r hen groten mor ddistaw a llygoden yn helpu Billy i ddod yn rhydd. O’r diwedd fe gawd rhyddhad, a diolch byth am hyny. Ni fu Billy fawr o amser cyn skidadio lawr dros y srrisiau ac allan ag ef am ei einioes. ‘Dwn i faint o amser fu’r hen Ddafis, yn wado a chledro ar y pwn gwlan, ond fe wn na fu e ddim llawn wythmos, beth bynag, otherwydd clywais ei fod ef yn y set fawr y Soil canlynol c,l,-yn a/i wyneib mor hir a¡ Capital A wedi starfo, OO yn edrych mor ddiniwed ag y bu Balaam ar ei awr oreu. Ych y fi, fe fu Billy yn, methu eistedd ana wythnoeau ar ol y peirfformanft yna, 31O ni fu fawr allan o’r shanfti am wythncsau. (rw barhau.)

x_______________________________x

http://newspapers.library.wales/yiew/3589476/3589479

+VI Y GASGEN OLCHION

HUNANGOFIANT SILLY BILLY
V.y G AJSGlEN ODOHION A FFAIR” ABERTEIFI. Yn mfcen diwrnod neu d’dau ar ol i Billy ddechreu myned allan, fe aetfn i efail y gof, ar ei dro. Roedd yno lot o ifioys, ‘dlwn i ddim a oenft yn gwybod am yr helynt yn y Lledryn. Rwy jwet credu eu bod, oherwydd yr oe’nt ynSlmeilan yn islei, ac yn winco ar eu gilydd, pan gwelsant iBily yn dod fewn. Cyn hir, daeth gwas y Lledryn i fewn, a data o (bren yn ei law, yr un fath yn egsacfc ag oedd gan yr hen afi’s yn rhoi’r siaoed nos hyny i Billy, pan yn ffast yn y ffenestr; ac mor gynted ag y gyfelais y pren yn llaw y crwt, fe d elm L ai s ryw ysfa felldithiol ilawr tua’ni sowth ond. Sais oedd y crwt, ac fe ofynodd rhywun iddo, “Wat is ddat iw got, Jac?” “A whipping tri, meddai Jack. Ar hyn, dyma’[‘ set yn dechreu tobwerthin fel ‘idiots, tra yr oedd Billy yn edjo ma’s yn slei trwy’r drws gan fwniiaii rfiyugddo ac ef ei hun, “le, fbytib o’,r fan, dynaenw reit arno hefyd; whippin tri reit oedd e; ‘does dim mistake ffordd ‘na.” Ar ol i Billy wella, yn ‘weddol, fe benderfynodd un noson i fyn’d i edrych am y groten; ond ‘doedd dim iws mentro i’r ty nac i’r iard ychwaith, oherwydd doedd Biily ddim mewn leondishwn i redeg y noson hono nac am dymhor ar ol hyny ydchwaith. Felly, aeth Billy at y Lledryn trwy’r cae oedd dan y ty, ac i fewn i’r ardd; ac arosodd fan hono gan grynu hyd nes y gwelodd fod pob goleuni oedd yn y ty wedi eu ddiffodd. Yna, wedi gwneyd yn saff o hyny (ac nid cyn hyny ychwaith) aeth Billy allan o’r ardd, a dynesodd yn ddistaw ar flaen ei draed, at ffenest llofft y menrched ac Ife gnoeodd ar y groten, hyny yw, fe daflodd ddyrnad o rafel i’r ffenestr. Mewn winciad llygad, dyma’r groten yn dod at y ffenest. IRo-odid yr hen ffenest heb ei hadgyweirio Ibylib ar ol iiwon y sgarmes fawr. Doedd yno yr un tamed o lasss yn perthyn iddi o gwbl, ond, llenwid y gwagle a hen z, ddillatach a ffetanau a pefchau ereill o’r fath, er ii-adw y gwynt allan. Ond pm ddeallodd y groten fod “gwr ‘ea-ru’ tu faes, fe d’ynodd fwndel d’r iben Mcn’acli mas o’ir ffenestr er cael gwer d pwy oedd yno. “Pwy sydd yna?” g,CJIfyua,i:’r groten. “Y fi,” meddai Billy. “Pwy ydych dhi? te 1” *”Dy Pilliy Ibadh di, nglhialon anwyl i, meddai iBily. “O, nghrwt fl>adh anwyl i, shwt wyt ti? A wyt ti wedi gwella, rwyn falch o gael ‘cwrdd ,4. a “Wyt ti, nghariad i, wyt ti wedi gweld yn ishe i, nghalon d?” “Odw, odVn Wil, anwyl i; dyna ben scowndrel o ddyn yw mi-ktit onite? Yell y fi, yr then flagard; roedd y pregetbwr yn dyweydpwy notion, y dlasai y blaenoriaid fod yn add’urniadau i grefydd. ‘Dyna onuatmen? yn ,i,alwn, onilte, ‘Y’w y iL%dl’yn! Dratf) d ben e fu diimi imlwy o cliwanlc farnaif fi eri.oed, i roi janet ‘yn ll1Oll ei gliust ‘e, a’n ngbliocseti, na f-i arna-i y no^waitb hyny, pan ioedd y iblagara yn dy ddwTsto di mor .fel’ld’IHMol.’° “Ie, wir ifench, noson o’ntbeidus oedd Jii j and gwed, does dim saawns gael dod imewn heno, yn un faoli i?” “iKac oes twir, (Wil bach; mae’r hen greadur wedi cloi y drysau ‘ei hunan ac mae yr all-weddau yn. ei fedrwan -e; ond cerdd adire, Wil ba,-iii, rllwg ofon y eoi dy anwyd ar ol bod yn gorwedd mewn cyhyd, ac mae aer y llO.3 In wenwiynllydi iawn i ddynion tost, nghariad i.” Gwaith caled oedd mynd yn ol, onite, bel) gym wit ag un cusan am ei H wdw.; oud, pan Z, oedd Billy ar ddsitto ag y bmuni raid iddo fynd adre, fe streiciodd plati fel llucheden ar feddwl Billy; OO fe torysurodd i’w roi mewn gwcitbrediad at wans. B,oedd hen gasigen fawr yn llayy.i O olchion y imo ch dan y ffenest. Meddyliai Billy, pe cae 6f a,steC’] i roi yn groen ar ben y gasgen, y gallu is tefyll ar It wn w, ie, a bod u fiWMi gafael i’r groten. Ar ol chwilio, fegadd astell fach, bytrach yn gul oedd hi. “Wiiaiiff lllî”J.1 tro WllI i T’ srbrydai Billy. “Oul yw hi, ond twt, JI’wY’n siwr O. sliifto a hi. Fe TOWS Billy yr astell yn groes, ar ben y gasgen; a lan a William, fel teiliwr, ac, wrth sefyll ar yr astell, roedd Billy O hyd gafael i’r hen groten. Pan ddeallodd hi fod Billy wedi dod gymaint yn nes, Ife .esbynodd “Y ei phen allan trwy y ffenestr fel malwoden o’i chragen a dyma ffiiljy yn ffast ynddi fel barcut ar gyw. Ac ar ol iliir gusanu, Tilodclodd y groten ei plicn anwyl ar ysgwydd gref ll p ll ei Billy. DododdiBiJJyei foob ar ei boch melfedaidd hi; ac, O, dyna fwynbad Boem inor ddistaw a’r ‘bedd yn gwrandO ar guriadau oalonal1 ein gilydd ac yn y mwynbad: ll es-me:Il”Ã�-ollhyn, fe angbofiodid Billy ‘ei hun a hed yr asteli hefyd, a rywfodd neu gilydd, wrth fod: yn ddilhidio ac yn gerles, fe slipiodd yr astell i’ir gaisgen, ac ar ei hoi fe sjipiodd Billy fel1 morfil dros ‘ei!ben ai glustiau i’r gasgen oldhion. O ganol y mwynhad paradwysaidd aeth William i ganol golchion y moch, a hyny tar fyr rybudd hefyd. Wei, fe fu Billy, jwsit tagu a mogi yn yr hen gasgen do, fbytb o’r fan ond wrth blwnjio a neidio, fe gwympodd yr hen gasgen ar ei hochor, ac fe ddaeth Billy allan yn gymysg a’r tatws a’r Yi ll cab’bej a’r oawCach. O, boys, bach, dyna bicil oedd arna i Ond, cystal gadael yr hanes annymunol hwn fan ynal, gan gym’erid gwers oddiwrth yr hanes, isef “Byddwch yn geitf wl iawn wrth gusanu cro’tien & ¡ben ,casgen olchion sUir” (Nawr, Mr Golygydd, os nad yw’r wers ‘na werth sfrllt i unrhyw ddyn, fe fyta’n hat. O leiaf, riid swllt gostodd; y tro i Billy, (beth bynag, oherwydd na ddysgodd e y wers mewn pryd). Rhywfodd neu gilydd, fe aeth y stori ar led a hyd y wlad fel tan gwyllt, a pha le bynag y dangosai y groten oil thrwyn ‘roedd rhywun siwr o waeddi “Hoi, boys, dyma gariad Wil Golchion Sur” a’r caiiilyndaid fu fe ddantodd y groten ac fe baJ:lodd i Billy. “O1 roilb,” mynto Billy, “dbeisi gentii ond un drws i garu, ond mael gennd luiti O1 ddrysan i dreioi ou hagior-, ac fel yna dylyenodd y igaimyr-iaeth a ch.rotetn y Llediyn. Aeth Billy ii ffaii* Glangauaf Abertefi, yn mhen twa pytihefnoo ar ol hyn, ac O, dyna lot o fetched oedd yno’, oi boib lliw a llun, tal a byr, tew a teneu, rnlw a smart; a cyn pen fawr o aanstor, ‘roedd y arwts. yn dragicl y orobeisi tfoirdd hyn a ffordd a,rail, ac amibeill waith ‘roedd piedwalr neu bump O1 grwts ytr1 sicwlfflan am yr un ferch. ‘Bioedd y crwta yn treto y crotesi a theisenau a roc, ‘a gi’n a dwT twynm. Yn mhefn tipyn, fe walodd Billy groten faoli ledcly; a dlyma Billy yn ffasrfj ynddi fel trogen ac yin dechren drag’O; ond doeddi dim angen dragoi aaini hi. ‘Roedd hi yn dod gyda Billy fel oen swei. “Dewch mewn faill hyn i gael glased,” meddiai Billy. “O.1 rleiit,” meddai Jiithau, ac fo awd mewn i’r Ship1. Eisitedd:ai Billy a’i wedjen yn y bar moir dawd a, dan ddyn clai; tra o’u haan-gyleli ‘r’oedd y crot’egii yai egreebian ac yn gwichialn, ac yn diengid ma’s oddiwrth y bechgyn, a,’r bechgyn yn rhodegar eu hoi i’w dwyn yn ol. “Beibh felldith yw rhyw gapara fel yna da?” meddai Billy wrth y tafarnwr, “mae’r crotesi yna fel pe am ddiengyd ar y crwts, ag mor gyntetl ag y caiff y crwtss afael ynddi aihw ma’s ttua’r d^ys yna, maent yn dod nol ynBlitfhaJ ufudd gyda’r boys. Palm na edstedda nbw IBJWT gyda’r boys?” “O,” ineddhai y tafarnwr, “cl.y-w’r’ merchedi ‘na ddim yn graic with y bechgyn, ond ma nbw yn rhedeg ac yn diengyd ma’s er mwyui i’r boibol yn yr hewl wel’d fod cariad gyda nbw, ac y maent. yn barnu gwres cariad y carwr, wrbh y drago miae yn wneyd, ac wrth rif y caies mae e yn roi i’r ferch, ac mae am-bell i. ferch yn gcrfod cael help ei mham, i gario’r cacs adre.” “Wei,” ebe Billy wrth ei wedjen, “lief ch tae tithau Yllltlwd elCr ma’s, er iiiiwii caid\y’r ffasiliWTn fyny?” “Reit, mynt’e’r groten, a dyma hi ma’s fel bwlet trwy ddrws y ifront. Ond nid cynti weith hi ma’s trwy ddrwsi y ffront, nad oedld I’illy mal;s( tirwy ddrws y bac ac fe ofalodd Billy nad aet-h e i’w goCwg hi trwy’r dydd. ‘Roedd Billy wedi cael digon ami, ‘roedd hi rhy lonydd, a dyna y rbeswm y darfn i Billy ei tilnyyllo hi i fyin’d ma’s. Cofiwch, chwi, felrched, mae’l’ crwts yn siwr o ddiflasu arnoch chi, os byddwch chwi yn dangos iddynt eich bod chwi am danynt.” Peidiwch bod yn rhy ddwl. Peidiwch a: u dilyn i bob twll a chornel, byddwch dipyn yn im-dipendeint, nidi yn iscisy nag yn sarug, er byny. Gadewch chwi i’r bechgyn i redeg ar eich hol chwi, ‘does dim ar wyneb daiear yn fwy gwrijhwyneiblyd gan y bechgyn, na bod eraill yn eu dilyn i bob man, lla chaiff e ddim myn’d i siop y barber hefo fod hi fel Iyen byu-bedli wrth ei gwt. Mae cael gormod o unpeth ta p81 mor neds yw e yn droeddg. Mae pwdin yn neis i awn, ond! oal cewch chwi bwdin, a phwdin, a phwdiin yn dragywyddol, fe fydd pi well genych i fyw ar dato a halen lla chad rhagor o bwdin, er mor neis yw e. ‘Does dim daioni ciil,e} gormod o ddim. Mae yn bossibl cael “tw mutsb of gwd thing,” fel y dywedodd y gath pan gwympodd hi i’r orochani hufen. ‘RHl!l fath yn egsact am y oro&esrfi hefyd, ac fe gadd Billy fwy na digon ar yr hen groten bigodd ‘e i fyny yn y ffair, (I’w barhau.)

x_______________________________x

+VII YN Y FFAIR ETO

HUNANGOFIANT SILLY BILLY
YH.â��YN Y FFMR ETO. BILI FBL DOCTOR. Gyda’r nos fe welodd Billy groten yn dod ma’s o’r Ffalt Oes. ‘Roedd tua dwsin o foys yn hongian wrthi fol rhaff winwns. Ond yr oedd hi yn eu hysgwyd tchwi off fel tato; OO ‘roedd hi yn pallu myn’d gyda un o nhw. ‘Roedd Billy yn hoffi golwg y ferch. Merch bert ryfeddol oedd hi; ond roedd, yna ryw* wine yn «i llygad yn dangos yn eglur mae orotdUi ddireidus, oedd hi. ‘Roedd ch want ar Billy ei threio hi, ond cinati maiel gwneyd sport o William a wiieOai. “Ond,” meddai Billy, “sport neu beidio, fef i treiaf hi, 4-o ifeint ,hart nefer yrmt ifeir ledi’ Yn mlaen a Billy at y ferch ae fe gydiodd yn ei llaw, a gwaeddodd ar y boys, “Nawr, fechgyn, rhowch chwareu teg i’r ferch;, gadewch lonydd iddi i fyn’d gyda pwy a ddewisa.” “Reit, reit, reit,” medde’r boys, o bob cyfeiriad; a chredai pob un ohonynt y buasiad’r ferch yn siwir o’i “Nalwr ‘tel, Misis, medde Billy, “gyda phwy yr ydych chwi yn myn’d adre?” “Gyda chi,” ateba’r ferch. “O’r goreu,” øba Billy, a< ch an droi yn fygythdol at y “rhilliff winwns,” dywedodd mewn llacss garw, eras, irwiff, “Logo, boys; a’r cynt31 ohonoch ai gteisiai mhrwysitroi ini, fe gaifF ergyd a’i hebryngaj i ganol yr wythnos nesa a phoerodd Billy fflaitsfaen fawt o boeri tybaoeo ar ei law, eir dangos ei fod a in ernest. Fe giliodd “y rhaff winwns,” ag fe gadd Billy a’r ferch lonydd i fyn’d adr’e. Croten felldigedig wdd hi. Jen Jamjam oedd â�¢ei toetaw, ac wir roedd ‘hi cystati a’i honw bob tipyn; ond foci Job o dries yn petftihyn idldi. Wel, fe hebryngodd Billy hi adre yn islaff; ond yr oedd hi yn gwrthod yui bendanb i Billy gael dod i fewn gaiel1 tshat facih wrbli y tan. Bu Billy yn-ed hebrwng drtnon otnd nti clielaii fyn’d yn mheillach, ria-’r’ drws. Un nofiwaith fe gadld Billy beirswad ami, y celai fe “ddod i fewn” y tars Iau ganlynol. Roedd Billy yn falch ar y promis; o!nd fe streicodd i feddwl Billy ffordd, gallai fe nabod y ty ireit. Nawr, er mwyn i chwi ddeall yr iuihawsder, rhlaid rhoi tipyn o ddesgrifiad o dy Jen a/r aixigyloboedld, fell. na bod neb oihonoch yn rneddwl mai twpdr’a Billy oedd yr achos ei fod yn ofni na adaialbyddai y ty. Roedd Jen yn byw arewii sstiryd o bump ar hn,gain o dai, ac yr oedd y tai hyn -bOh un yr un faith yn egsact.. Doedd dim gWahian-ilaleth i wei’d) o gw<bl ynddyntt tiuallan stryd un ochor oedd y stryd niteu y rhestr, a gyf-erbyn a,’r tai ar yr ochor aiial-I roedd clawdd, ac ar y clawdd y tyfai1 ambell! i goeden,. “Wei,” meddai Billy wrtho ei bun, ar ol i Jen fyn’d i’r ty, “pwy faro TO i ar y ty or bod yn siwr mod i yn csnocio yn ffeuiestr y ty reit?” G-yda hyn, fe welodd Billy hen s ten Jieb un gwaelod ar oeihr yr heol; aic fe ddaeth i’w feddwl y gwneilaii. bono y try i roi yn fare, ond b’le i’w rhoi hi er iddi gael llonydd oedd y pwnc. Pe rhccldid hi ai’ljen y clawdd ten tw wan na fuasai rhen blant y felldith yn ei thaflu lawr, ac os gad-ewid hi ar ochr yr hewl, tebyg iawii y bu-asai’r whilgrwts yn phwaTefU. ifwibol a hi. Ar ol pwelo tipyn, fe ddabbh eidia i ben Wil-haimi, a dyina fe yn cydio yn yr hen sten, a Ian ag ef a’r steal i ben y goeden oedd o flaen ty Jamjam, ac fe’i c’lymodd yn ffasb with un o r canghenau. Wei, fe ddlaeth y nosoni hdr-ddisigwyliedig, af JiGSwaiith iawin oledd hi. Roedd y lloer yn hiwylio fel ladi wen yn y ffurfafen, a’r ser ym blinco ac yn winco ar eu. gilydd fel pe baenlij yn deaill. migesi Billy i’r wan-eitith of an insih. Ar oil entro i mewm. i’r stryd, cadwai Billy ei lygad tar y coed wrth basio. Whap, daiebh aits y goeden lle yr oedd! y 9fen din Wedi ei chylymu. “Dyma’r dtws,” meddai Billy, alCI yn miaien ag ef a churodd yn ysgafn Wfth. y diws; gan ei fod yn gweied llewyrdh golieu yn ffenestr y parlwr, ac roedd hyny yn brawf fod y teulti hch fyn’d i orphwys dros y ncs, felly doedd dim angen i gnoieo yn y ffenestr. Gyda fod Billy yn euro, dyna’r drws yn cael ei agor, a menyw hollol ddiethr i Billy yr ielli wahodd imewn, gan ddyweyd, “Dewch i fewn, syr, mae foil yn eich disgwyl yn arw, mae hi wedi holi sawl gwaith a ydych wedi

dod.” “Dier mi,” meddai Billy, “mae hi yn wlyllo ofnadwy heno. Beth yw’r gwylltio sydd arni?” Edrychodd y fenyw mor sur a finega* ar Billy, a dywedodd yn hed gwtai: “Ewch lan i’r llofft ati, a trowch i’r ystafell m’ yr ochr ddehau y grisiau, ac fe gewch wel’d be sy’ arni.” Wr^h glywed y fenyw yn si,Pad morodl, troedd Billy wedi hanner hurto, ac roedd e’n ffaiel’u dyfalu beth oedd ward] dod drosi Jam, jam, gan ei bod yn gwneyd y rfaijh flPws, wrth “droi igwtr carn i fewn.” Slei a distaw mae y merched fel rheol wrfch droi un i fewn,” ond yma, roedd yn hollol wahanol. Doedd gan Billy ddim ges beth a’lai fod wedi dod dros .Ten. Roedd y gwahoddiad a’1’ croesaw a’r disgwyliad oedd am Billy wedi ei gapso oltw-geddei ond ibeltih, bynag;, kn yr aeth Billy dres y grisiau i’r llofft, a phan yn yr act o agor drws y rwm oedd ar yr ochr ddehau, yn O1 yr instfucsihcaia a gafodd ar waelod y grisiau, pwy ddaeth ma’si howl dwp i’w erbyn o’r rwm, wel mob-Jlai na Mari’r Drws Nesa, gwidwith. (bydwt..ug) y pentref; a phan welodd hi Billy, jumping Jeremi! fe neidiodd Mari at pwr Billy, fel milgast at gath. Cydiodd yn mwng William yn rwff ofnadwy, ac fe’u llusgodd i ben y grisiau; ac fel rows yr hen filanes Ibwsh i Billy, nes ei fod e lawr fel mil o fries drosl y steire. Wrth glywed y mwstwr, rhedodd y fenyw a agorodd y drws at waelod y star, ‘ar gweied beth oedd yn cadw y faitfo ffaibri yno; ond-gyda ei bod yn dod I olwg Mari, fei Waeddodd ‘M:ald’ arni mewn tymher ofnadwy, “R elbsi, does dim cywilydd arnoch chwi adael yr hen labwst yco, i ddod lan i’r llofft, a gwybod beth sydd ar gymeirid1 lle lan ymaJ 1” “Pa’mj?” gqfynaiil Betsi, “ai nid y doctor yw a?” ‘“Dwdtoir .lyi-blanlg1,” meddle IMblri, “nlagle!, rhen Silly Billy yw e; paoiwisfo y blagftrd ma’s a’r ty. Yefo y fi, y fath ddigywilydd-dra a tshikâ��dod lan i lofft dyn dyeithr, a gwraig y dlyM-yn dost.” Cyn fod Mari wedi braidd! garphein, dymia Betsi yn tFafit yn ngwiaillt Billy reit ar gopa ei ben ac yn irhoi dwy neu, dair wad Tben pwr Billy yn erbyn y wal, TIles y tybiodd ei tfodi yn gwel’d mdlt. Ar hyn, dyma’r drws yn cael ei agor gam Doctor Gamil, yr hwn a safodd dwp ac a edrychodd yn syn ar y trajedi oedd yn cymeryd lle aa” watkxl y star; ond pan gwelodd Billy y drws yn agored, fe frathodd mwSl fol madMl, ond iiii cyn i’r hen Betfcsi i roi un janeifc dieadi ar wiarthol William alr ffreinpan. Nis gwyr Billy a lOedd y ffreinpan wedi bod ar y tan yn ddiweddar ai peidio; ond gallwn gasglu wrth y gwres oedd yn eisteddle William ar O1 yr ‘ergyd, fod y ffreinpan wedi bod ar y tan am wythnos yn ddistop. Ond o drugaredd, fe gafodd Billy ddiodi allan, i’r stryd, unwaith yn rhagor. Ac wrth sychu y chwys oedd ar ei dalcen, ac ar leinings ei hat, teimlai William yn wir ddiolchgar arni y ddihangfa o afal yr hen ellyllesau oedd tufewn. Nid amser i loitrian a whilibawan oedd hi nawr ar Billy. Mor gynted ag yr elai y &i ma’s fod Billy wedi myn’d laai i lofft ty dyeithr lle roedd menyw mewn angen am ddoctor, fe fuasiai holl fenywod y stryd yn sici’ o droi allan fel un llaw a llabyddio Billy. Felly fe row’si William ei draed yn y tir, a ffwrdd ag ef ar drot) alfHami o fangre’r felldith. Ar ei waith yn trotibi fel hyn, fe glywodd Billy swn lott] o grotesi yn chwerthin yr oolir arall i’r clawdd, a cihiywodd UUI yn gwaeddi, “Shwt noswaitihi o garti gesifc Ã�, Wil?” Ar hyn, dyma uri atrlail yn gwaeddi, “Watsha di, Wil, na gei di dy tfeiaiio all1à gymeryd arnat dy fod wedii pasio yn midweiffen’y.” “Yn ffiîhalie mae dy surjeiry dd, Wil?” gofynai’r trydydd. Adnaibyddodd Billy lads un ohonynt, set llais yr hen filanes? jen Jaimjain oedd. Ych y fi, yr hen seb, roedd Billy yn digon craic i’w methu nhw bob copa,. Wel, fel y gewch ddisgwyl, alelbh Billy byth yn agos at yr hen Jam.jam ar ol hyn cheinyydd fe gadd Billy esboniad ar y tiybinii a ddigwyddodd y nosoai hono. Ma e’n debyg fod Jen Jamjam wedi wat&hio Billy yn hongian y sten ar ben y goeden ac fe ddeallodd beth oedd amcan William wrth wneyd hyny. Yna fe aeth lan i ben y goeden a hynodd y sten i lawr; ac fa grogodd y sten ar goeden aula,ll relb oi flaen ty Airs Rabit, yr hon oedd yn bur dost y noswaith hyny. Anfonwyd am Mari’r Drws Nesa, sef y widwith ae tmor gynted ag y cyrhaeddodd Mlarii i’r ty, alnfcaiodd Mari genad i gyroliu y meddiyg. Wrth glywed fod Mrs Rabit yn dost, fo ddMth .ei chwaer yno, «ef y Betsi1 hono, yr hon a agorodid y drwa i Billy, ac fe gredodd Betsi bang mai’ y doc-toir oedd Billy, waeith roedd William yn Ue,t steilish y no,stoli-i honol Dyna esboncad i chwi ffordd cadd BiEyj y faith, rtwyddineib i fyned i mewn, a/r faltii anfoawsdeir i ddlod mas Qi dy Mrs Rabit. J’ Penderfynodd) Billy gael no mor A Jam jam hyth mwy. ,O (r to barhau.) I

x_______________________________x

Sili BIli http://newspapers.library.wales/yiew/358951O/3589513

++VIII Helynt Martha Ty-rhyw-shap 13-O2-1897

HUNANGOFIANT SILLY BILLY
VIIL-B.1E1YiN1.’ MA!RTiH!A TY-RHYW Ar ol i Billy gwpla a Jamjam, neu yn ol ei hesboniad hi, ail ol i J amdam i gwpia a Billy, fe droes Billy gornel ei lygad ar “hen ferch” a drigai mewn bwthyn gerllaw, a el-wid Martha Ty-ihyw-shap. Ond rbywfodd, doedd dim oalon. gydai Billy i ddyweyd ei neges wrthi, oherwydd dalu beth. Yn gyn-fcaf, roedd hi you henach, « beth ofnatsan las na Billy, a thedmlai BiRy y buasai fel pe yn treio caru tipyn a’i ilain, a charu a’r hen glatshen or Ty-rhyw-shap. Yn ail, roedid y isibjmeddgiarthaai loarwis iaethol oedd wedi myn’d dros hetTh Billy wedi ei wamgaloni yn dlegi a, tbeg. Roedd Billy wedi damta yn ffer. Un dawrnod, galwodd hen gyfaill yu y Shanti o’r enw Daniel, Plas-yrhelbul; ac fe adroddodd Billy ei holl drybini a’i anlwc, a’i siomedigaefchaii wrth Dan, ac fe dafiodd hint fach i Dan yn nghylch Martha Tjy-rhyw-shap. “Oes whant arnat ti ei threio, Wii?” gof-ynai Dan. “Wel, oes, bachan,” ebei Billy, “ond aha i byth a torri’r garw. iPe cawn ni; rywiin i dori’r ia rhyiigom, rwy’n, credui y deal’lem Ciin gilydd yn hed; ddlai wed?yn.” “Garet ti i fi wneyd y job rhyngoch chi 1” gofynai Dan. “Gan dy ‘fod di yn gyroaint o gyfaill i mi, rwy’n foddlon myn’d ati drosot ti, ond cofia, Wil, onibai am y cyfeillgarwch wnawn i ddim o hyn drosot; wnawn i ddim ohono dros neb aralli ar wyneb daear. ond drosot ti, rhen gyfaill.” Diolchodd Billy yn gyiihos iddo am y prawf hwn o gyfeillgarwch â�¢ aio yna aeith Dam i Dy-rhyw-shap i ddechreu ar y gwaith. Ymwelodd Dala a’r Shanti drai-i.o,&th, a rhoddea ar ddeaill i Billy fod pobpeth yn ol-reit, ond mai gwell üedld i Billy beidio myn’d i’r ty at Martha, gam ei bod yn hyw mewn ty wtthi ei. hun, rhag, ofn y buasai rhywun yn tynu camgasghadau. “‘Hal di nodyn bach iddi gyda fi,” medde Dan, “‘iSylwïth! neb iarmaif ifi) waeth, g’wyr pawb fod gwraig a phlant genyf fi.” Cydsyniodd Bi.ly a’r program yn ddiolch-gar, ac ysgrifenodd; lythyr at Martha, wedi ll ei gyfansoddi mor agolg, ag y galtai at y pwynt. Mewn atebiad i”r Hyiihyr, daeth Dan a chenadwri yn ou, gan nad ,a,:l:a,i Martha ysgrifenu yn ddigon da i wneyd ei meddwl na’ hysgrifen yn ddealladwy. Aeth tua dau fis heibio fel hyn, a Billy h’eb gael siarad un gair wyneb yn wyneb a Martha, ond! trwy Dan, yr hwn oedd fel postman rhwmg y iShanti a Ty-rhyw-shap. Hoedd BiZy am gael roi un tro at Martha, er oael siarad tijpyn ond doedid dim iws son am hyny wrth Dan. Roedd ef yn groes ofnadwy i hyny. Ond, un diwrnod, dyna gnooo onbeid’us. wrth ddrws y Shanti, mes bo’r ieir yn olochdar gan ofn, a’r gath yn rhedeg dan y gwely gan firaw, wrth glywed y fath gnooo. “Pwy ry’ *i-ia?”‘ medde Billy. “Dewch fewn, be’ ,-iy’ aniech: chi.? Peidiwch, tori’r (Irwe,, dewch fewn, ta pwy sydd yna.” Ar hyn, rlmtbrodd. y cnocwr i fewn -fel taran, a iphwy oedd yliio ond Martha Ty-rhyw-shap, a golwg felltidigedig arni. Roedd 4-ri J’ll gynhyirSuisi ioifnadiyy.. {Roedd hi yn bowdwr glrac, does dim dowt am hyny. Wyddai Billy ar y ddaear beth oedd yn roitg. Er n-lwyn startio j Ibusnes, gofynodd Billy, “Shwt rch chi, Martha iÃ�wch 1” “IDmto di, yr ‘hen hbyn eelwyddog, yr hen leidir penhewl; shwt wyt ti o’r wyneb i edrych yn fy ngwyneb i, y blagard V “‘Be’ sy’n bod?” gofynai Billy, yn wyllt. “Be’ syn bod, wir; b’le mae Ify ochor i?” meddai Martha. “Eich ochor chi?”. meddai BiHy, mewn syndod. “Ie,” meddai Martha, “a b’le mae ‘fy bam i, he,,fy(t,?, Dywed mewn mynyd, onite, mor wir a’n ngeni, fe friwaf y sgubell ‘ma yn yfflon shibwns o bytu;dy, lb,en di. Dwed ble mae’n ham iT’ “Rhag cywilydd, Martha, meddai Billy, “yn gofyn y fath beth. hawyr bach, oes colled arnoch chwi, heb son am gywilydd., yn son am y fath beth?” “Be’ wyt ti yn weyd ‘meddai. Martha. Ar hyn, dyn-la hi yn dechreu colbo ar pwr Billy a’r ysgubell, “Gwed mae fy ham q,,1 Dywed te-oriite fe daddla dli, dywedwch teâ��dywedwch teâ��dian, chei di ddimi llonydd hyd nes y dywedi b’le iiiae hi.” Roedd yr yisgubell yn disgyn yn nghylch pen a chlustiau Billy gyda phob brawddeg, nes oedd Billy yn. gwerd) yr holl le yn dan a lurched, a gwelodd fod yn rhaid iddo roi ryw ateb i [Martha, neu ynte farw dan y sgubell. “I)y;wed IbP[e mae”m; ham i V ysgrechai Martha eilwaith, gan wa-do yn ofnadwy. “Hold on,” meddai Billy, “fe ddyweda.” “,iN,awr -te,” medde Martha; “b”e m(ie hi?” ‘Dywedodd Billy ei foddwl. Ond cystal tynu’r hen dfos. y gurfa, a ganlynodd. Trwy drugaredd fe ddaeth Mari’r Drws Nesa’ i fewn, ac fe rows Mari fonclust i Martha nes ei Llorio hi; ac fel yna y cawd tawelwch. Gorfu ar M’artha a, Wil i ddyweyd wrth Mari beth oedd yr anghydwelediad; a ch an na wyddai Billy ddim beth. oedd yn bod, cawd esboniad gan Martha. Fel h I y-n Yr oedd Billy, rhaid cyfaddef, wedi addaw comishon i Dan, os Ewyddai i d’dod i ben a’r job i satisfaeshon, ond ymddengys fod Dan wedi dechreu hel y tal cyn gwneyd y gwaith, yn ol esboniadi Martha. Mae’n debyg i Dan fyn’d i Diy-rhyw-ishap, un diwr-nod, ac!fe d’dywediodd, wrth Maltha, fod Billy am briodi reit off, mor ddistawag y gellid, ac nad oedd am ddangos i’r cyniydogion fod dim yn bod nes y ipriocLid; ac, meddai y cel-wyddgi, roedd /Billy yn dyweyd, gan fod Ty-rhyw-shaip mor agos at y Shanti, y bu-asai yn well cario y celfi a’r pethau i’r Shanti hw nos, fel n8; Iweai nch, ac hefyd fe ar-bedid y gost o daju am gert i symud y dod-trefn itrwy hyny, rue, imieddie yr hen F,a-homet, “Roedd Billy am i fi ddod a baich ar fy nghefen heno oddiyma.” Boddlonodd Marthia fr cynluwi, a neidiodd i ben y istol fel y wiwer, a dechreuodd1 dynu y hestri1 tsheina lawr odidiar sbilff y cwp* bwrdd glas, ond pan roedd: hi braidd yn dechreu, attaliwyd hi gan Dan, gan ddy-weyd. “Be’ ‘c1i’n:wneyd,Marlha 1” “Tyliitfr hestri ‘:mil; lawr i chwi eu cayio nhw lawr i’r Shanti,” weddwi -Martha. ‘fMartha (fach, peidiwch bod yn ffol, a rhoi rhywbeth’ife’l’ ‘na’ i fi i’w cario. Beth ta hap i: fi gwymipo a thori yr holl lestri neis ‘na; igwell i chi i gario y rheina eich hunan, rywbryd ‘to. Rhowch rhywheth, i fi ‘i gario, fel os cwynipaf fi, na thorith 61 didiJm.” “Wn i ddilm fbeth: rof i chi1, ‘te,” meddai Martha, gan djiiflyd ei Hygadi dros ddodrefn Ty-rhyw-shap. “Mae cig modi yn y simneu ‘oo,” meddai Dan. “Rhowch ochr mochyn ar fy nghef-en i; os cwympith h’ono, thor hi, ddim.” “All reit,” meddai Martha, atc felly y bu. ENbs dranoeth, cafodd (Dan yr ham i’w chario yr un modd; ond ar ol hyn, ni welodd Martha un scap ar IDan. Fe gredodd Martha bang fed Billy wedi chwareu trica hi, wedi esgxis ei charu trwygyfryngwriaeth Dan, er imwyn sierhau yr ochr a’r ham, ac roedd y fath beth wedi codi mwng Martha ar ei wrych, ac yn y cywadr hyny, y talodd hi yn ymwchadi bythgcfiadwiy hyny a’r Shanti. “Nawr te, Wil, be sy gyda, ti i weyd drosot dy hunan?” meddai Mari’r Drws Nesa. “Hyn tlydd genyf fi ddweyd,” meddai Billy. “Wyddwn ni ar ben daear fod Dan yn cario y fath fusnes yn mlaen. Wedes i yr un gair wrtho am briodi; ac ni ddywedais erioed wrtho am d’dechreu cario y celfi lawr yma; ac ar Ify C’lw, ni welads na ‘ochor’ na ham. Ac yr oedd Martha yn fy leddro i Mari, oherwydd na fuaswn yn dweyd ‘b’le oedd ei hochor a’i ham hi. Ond nawr, mi welaf mae misteko own i, ochor a ham y mochyn oedd Martha, yn feddwl.” “O, Wil,” meddai Mari, gan ail-glymu ulinyn ei ffedog, “(Mi weo:af fod Dan wedi cadw yr ‘ochor” a’r ham ei hunan, ac mae wedi chwech airnat ti, Martha, gael gafael arno, oherwydd mae Dan a’i deulu wedi, ei slipio hi bant neithiwr, heb na thalu y rhent na’r dreth, er’s blwyddyn; a ten to wan fod e wedi gofalu fod yr ochor a’r ham yn etha saff gydag e.” Rwyf jwst meddwl ‘fod Martha yn fodd-[on ail-ddeall-riou gyd’a Billy; ond dim rhagor o’r feiden i Roedd ei dull o drafod yr ysgubell yn tw mutsh of e gwd thing; ac fe ddilbenwyd fel ‘na. SSTawr fechgyn, a merched hefyd, cymerwch wers o’ddiwrt’h hanes Wil’Iiiaim, a; r hanes hwn yn neillduol. Os ydych am gar a, neu os ydych yn caru, gofelwch am wneyd y job eich hunan. Does dim shap ar garu bei procsi. Wel, yr oedd Billy yn colli ei gariadon hwlsel, ac nid oedd argoel y ce,ai fe neb i ofalu am y Shanti a tendio y ffowls a’r mochyn, a’i dendio yntau hefyd. “Wir,” meddai Billy, wrth y gath, “does dim iwa i fi fod mor berticiler, onite cha i neb byth. Hen fatshelor fyddaf fi myn dwrn i. Rhaid i fi briodi y cynta a ddaw gyda fi; ac mae yn rhaid i fi altro y brid nawr, bellach. Rwyf wedi trleiü y merched glan, a’r merched smart, a’r merched steilus, a’r merched pert, ond rwy wedi methu ar bob sowl ohonynt, no go y w hi yn mhob cyfeiriad; ond hawyr bach, ‘dyw glendid ond ttweli croen, a ‘dyw ‘siteil and lot o ffwl-dirals.” [(Twlarhau.)

x_______________________________x

http://newspapers.library.wales/yiew/3589527/358953O

+IX PRODI O’R DIWEDD

2O-O2-1897

HUNANGOFIANT SILLY BILLY
â� mâ��PBXODI O’R DIWEDD. DyW glendid, a pherlfclrwydd, a steil o un help i ddyn i fyw a dweyd y gwir yn blaem ac yn onoot wrthych, rown. ni ddim diolch am lond CTcchon llaeith emwyn o’r sort ‘na Mae yn wir fod glen did, a phertrwydd, a steal, yn kelp i ddenu dyn xr fagl, yn help iddi fyndi yn fatsh, yn help i un i briodi. Hawdd yw dweyd priodi, byw yn y byd yw”r pwno mawr. Ac fe ddyw-edaf beth arall wnthoch cihwi, ‘dwyf ii ddim yn un o’r rhai perta fi hmiam erbyn hyn. Rwyf wedi mynd yn warog a,c yn gam ofnadwy yn ddiweddar; aa rwyf wedi colli lot o’m danedd, 81a fe raid i fi i gadw mwatash er mwyn cuddio y bylchau a’r stwmps, a chuddio axwyddion henaint, and diar y bo, rwyn ffaetu ytn deg a crhuddiro pob arwydd, e1’ i mi i allu cuddio yr arwyddioiri o henaint trwy gyfrwng y mwkash. Ond erbyn hyn, mae airwyddionl ereill i’w gweld yn y mwstasili. iMaeinib yn britho yn bacar. Felly, wrth yatyried pobpeth aa ado tw and) ttw ia for, roeddwn i yn gweld mae goreu po gyntaf i mi joduo a’r elwb mawr. â�¢Maent! yn dweyd fod dau ben yn well nag mi, hyd yn nod pe baeiit ond da-u ben dafad. Mewn undeb mae nerbh, fed y dywedai Huws, y Leion, paax YUlJ arllwyf diwrr i’r p,oitelli whisci. Poedd Dai Happilegs yn oeisioi danto [Billy trwy ddweyd fod un yn well pain nad oedd ond un rowlyn O1 femai ar y ford ond rwy i yn ffaelu gweild’ nerth inewii fel ‘na. Waefbh ma,e ddgon hawdd cytuno yn nghylch y meinyn; gallant dldietoftreui pob pen i’r rowlyn a, cwrdd yn y canol; a beth sydd yn fwy naturiol a theg na, hyna? Penderfynais edrych am wraig; re it off, neu yn hytrach â�¢edrych am Ull. i wneyd gwraig ohoni. Wel, dyna Dinat Snooks, fe dreiaif hono i starto. Hen grofcen neis! yw Dina. ‘Dyw hi ddim ynbort. iawn, mae’n wir; a dyw hi ddim yn cits O1 gruled yn ei chlop, meli-de nhw; aa ma,el rhai am ddweyd fod rhai o Slgriws Dina: yn lws. Ond, twsli; beth waeth ‘da fi am ‘hyny, mae ei chlop hi yn digon da, a’i sigriwsi hi yn digon ffastfJ hefyd i siwto Billy. “Hawyr baich,” meddwn i, “nidi edrych am) broffesor i golegi rwy’n wneyd, ond ctael I’hywun i wneyd tipyn o dlrefen ar yr annibendod felldithiol ‘maj sydd yn y Shanty. Fe af i edrych am, dani he;n,o, ac fe ofyiiaf iddi yn streib tip, a yw hi am wr, ac os yw hi, gofynaf ai wnaf fi y tno iddi; gwnaf, myn dian i.” iWel, fe wisgodd William ei ddillad dy’ Sulao fe frwshpdd! ei ddapinedd, ac fe gwrlodd ei wallt, a, gyda bord Heni y nos yn cael en tynu droisi’ ffe’nieisfcri y dydd, dymru Billy off tiiiai ty Dina. Oatfoidd dderbyniad eerchog a chroesawgair. “Wyddoch clii beith yw fy negea heno, Dina?” ‘Wa wn i, os nad eisiau benthyg y gaib, neu eisiau help i fodrwyo’r mochyn, sy arnoch chif “Nage, Diciaj, oiid edfeiau gwradg sydd arnaf.” “O, felly wir, William baich ma,Ci lotl o ferched i galel, ti eiwch nhw.” “Twah, Dina, cystial i fi fod yn blaen, a dwo-r4 wrtkych fy-negeis yn onesb, dod yma Twom i hwto, i yfyyi a ddewwch chm yn wraig i fi. NawS”, Dinai, does dim angen bwdlan ar cwestiwn o gwbl. Yes or no, nawr, bang.” “Ond, William bach, fe allweli gaol’ fy ngwell i.” “Yes or no, Dina,” meddai Billy. “Ond, ysityriwolx, William bach, hen greadur croenl’lwm ydlwyf fi, fe ellwch gael1 un ac arian gyda, hi.” “O’r filanes yn treio fy nhwyllo uad oes arian ganddi,” elbai Billy, yn ddistaw, Yna, gwaieddodd: “Yes or no, Dina.” “William hruch, ysitiytriwch dy’n ni ddim wedi cam dim, a pwy shap priodi heb garu V “Twt), twt, fe gewn garu faint a fynon ni ar ol priodi. Fydd y fi’aith ein bod ni yn briod yn un’ rhwystr i ni i garu wedi hyny.” “Ie, ond “roswch, William, ryelt chwi yn inentro; Tyyddoch chwi ar ben daear shwt dymher sydd ynof fi, e’faiDai y byddaf fi am fod yn ben a’rnoch chi. “Tec teim, Dina, obytu’r ‘pen’ na; rwyf yn dyweyd wrthych nawr yn streit tip, am i chwi beidio breuddwydio rhywbeth fel na. Fi fydd y ‘pen,’ Dina,. Y gwr yw pen y wraig. lMae y ‘Beibi yn dyweyd hyny, ac fe ofalaf fi. fod gwiiiioneddan’r Beibl yn cael eu parclm ar aelwyd y Shanti. Fi fydd1 y pen-teulu, fi fydd gwr y ty, fi fydd gwr y wraig, coliwch chwi, Dina-, fe fydd aelwyd y iShanti Q, dan lywodraeth y British Gofernment, ac nid dan y Peticot Gofern,went.” “IR,ar, ha,” chwairddai Dina, “wir WINIam yr ych chwi yn ysmala; ond rwy’n eich hoffi yn fwy o lawer am eich bod mor blnen.” “Nawr, Dina, dim rhagor o nonsens, nid dod yma wnes i, er cael gwypod pa faint oø’ch ell-wi yn fy hoffi, ond dod yma er cael ateb streit i’m cw’estiwn, Yes, or No, Dina. Ac am fy mod i yn ‘bjaeri,’droes da chwi ddim byd i ddyweyd wrthyf am fy ‘mhlaen-der,” oherwydd rydych chwi ddim un o’r rhai perta eich hunan. Yeis or no, Din a, 1” ‘“Wif-liia»m:, WKJlliiam, yr J.,dyrch wedi ify ngharnddeaMi i; ‘plaen’ yn eich siarad I p yn oeddwn i yn feddwl; ac ilid plaen yn eich gwedd. O, na, WiHIam, ‘dydych chwi ddim yn “blaen’ ffordd hyny.” Ble mae gwel’d y fath drwyn Uuniaidd ag sydd gyda chi, a dyna fwstash fonedd sydd gyda chi, ac am eich hysrad nxaent, wet, maent,â��maent,â�� wedi,â��Wil, cymer fi bag and bageij, gorph ag en a id, os gwnaf y tro i ti â��â��â��” Ond cyn fod Dina wedi banner myn’d dros y ffiregod Toedd Billy wedi agor ei freichiau fel melin Wynt, a Dina wedi cwympo yn SWT) a-r ei. fynwes, acâ��:â��1 Er mwyn gwneyd ‘stori hir yn ‘stori fyr, fe aeth yn fargen dab. rhwng BKly a Dina, aa ni fuont fis o amser cyn ‘bod Billy yn “wr ty” ac yn “wr gwraig.” Prydnawn j briodas, troedd Dina yn camptro fel eboles, ac yn. spitshio fel ‘S’elrad, ac yn wir roedd hi yn acto mor ddwl a-Jac y GRihaca. Ond, clhwareu teg i Dina, llaTFenydd oedd yr achoa o”r cwbl. i”W;elwah <CoNi,medide:D)in.a, “‘Dyw y rhyfeil ddim yn eiddo y cadarn bob amser, na’r rhedegfa yn eiddo y cyfiym bob tiro, ‘dyw mesrch brydferth a,phert ddim yn sicr y cyrhaeddith hi Ibrif amcan ei ‘bywyd, sef, h caelt arwr. Llawer o ferched steilus wyf yn nabod sydd’ wedi caru a llawer. o feqligyn yn eu tymhor, b’le nxaent ‘h eno? Unig fel aderyn y to. Lkwer i fercli oedd iuor 1. wyibodus a. ‘Gwyddionadur Tomos Ji, ac mor oleu yn yr Ysgrythyr ag esboniad Jams Huws, b’le mae hi heno 1 Yn wylo ar glog* wyni gweddwdod, yn cynniwair trwy gym-oedd goifid a phryder, yn gwersy’lu wrth ddyfroedd ch weir won Mara sH>medigaethu8, er ei holt wyibodaeth, er ei holl oleum, rnae hi heno heb argoel na gobaith, na siawns. all1 gydmar. O, gyflwr truenus. Tra mae D’i a Snooks, Dina blaen, Dina hagar, Dina, sa-w, Dina an wyibodus, Dmaj dwp, Dina dy wy If, ie, mae hi heno yn berchen gwr; flue wedi cYThaeddyd prif amcan bywyd merch, mae wedi cj-trhaedd at y nod, mae; hi yn hapus hapus, yn nghwmni ei hanwyl Billy, &c., *&c.” Tebyg i hyna oedd Dina yn ei dilifro hi, ac oni’bad n’ad: oedd cwrw na “te llysiaii” yn oa,el eu Iwo yn y busnes, fe allecli dyngu llw hat fod. ‘Dina mor feddw a chaib. Ond, nid wedi meddwi ar win na diod oedd Dina, ond wedi meddwi ar tfalchder; gwerd cymaint o ferched o gwonpas heb obaith, bra yr oedd hithau wedi cyrhaedd y baradwys Mr-ddisgwyliedig. crw barhau.) i.i>â��1

x_______________________________x

http://newspapers.library.wales/yiew/3591423/3591426/5

+X TALU RHENT Y BWTHYN 25-O2-1897

ETHAU OD (Gan “,SILI BILI.-) PENNOD X.-TALU RHENT Y BWTHYN, iAiif ol gwmeydi y C’ownt i fyny yn ill swllifc djydld1 di ifwydi,. ‘loedld Dai gryni dipyn. yn. fy x’ Tyeid’yn i dlafliui y iJharjii;; ate yT o edd yn gomfod yEguibo poib dtror o>eid!dJ yn Tyclo’s er cael gafael yn nyhob pisyn taiitr oe<kl. yno or gwtneyd! i fyny y thtEy O’ll’ hhletnt. Yr cedtdi Alar1’, y wraig, yn gweitHo ei heDa&d alten iiiiwmg aimgyMiiadlajui a magtij iaajwl O1 fbihaixti; aid yr oedid hi, d’ruiapl, wiedii m^tn’di i edlrycihi M elgjultfhara yn y fiieciu yn xngbanol yr htoull gaDeldiwalith ill r thoidw. Aw oli gOTipfhieii gwnieyil y oowrat, tytnodd! Dai a,rian Mari tmlal’s o botced! y Got Bib, al dVwIedbdidl: ““Arian Mari ywt ilhjai’n!, tefyar; fe ‘wleliwida nadi wylf ‘fi yn c,a,ell dUgon O. bux i d!a]ui y nhient, aie mai Mali, dman, yn goatfod gotfalu ami twrydi a idiilSjaid i maw1 o bllant, a tad & mam, V.r Uo bach; aic, yn-wir, syri, -in a’r plant a Mari ibytlu. fyrid yn noiethdoni, dtoes dla nhw na fmna-u dldfa dHMi i fyrfd! i un-nyan. ale fe fu iiir at: mdaru’e oftioer yco <Wo.o yn ibysfwfth-, OB .miaf phant i’r ysgo<l, y oam’Bemal ieitra lOTiwmjoinfW1; otndi dioss da nhw, dffiin dffiad1, syr, i ifyndl, a dtoiee dftm dianen yn y ty i In’ymn diffiad n’a dliiloca ididiym’fc, ac fie Tyydtdbsh, syr, yat dhas i -dii, sort dldikn lhlem, gowWj jfefi y ffieamcW lymia.:M:;afli furwte’li! yn h’osp, syr, aw tfwiy’n “fni fod! ,y! Do bliwiydid! ynl y iwiainren, a’a mm’? melinyild ytllJ paTJus i)Moi rpwn o &a!wd! i’r motchyn Jiiet arian am da no, a docys dim iaanod o gilg TOO. syi1; ac os! na cibowh mi flatwid ii ‘dle^iliiau y modhyn, dloes diimi gol>aii.li aim) gig, rniwy m gydffl ni aJmj fenyn.. Yn wir, Mr JemiktiniS, ilhoiwlob rbaich. ruml lai 1O1 rieiIllB S. fi.” “Dafi,” atiefcai. JetnJdns, etsxi ydiyich dha ‘.caelli digon ar y IfJs todhi, dtywediwtolii y fyair, maie digonam ‘dlatno!, a bant a cM ch ffotndld! “Na, cyr, xlwiy’ am aros-yJöOi, Cts. ^gwialw^h yn did’a; efallai diaw1 hi yn well ima’ r gwian1-wyn Too; ond siwlr, mi.’lyt:’n% fe dldyilieioli) roi pelth “‘noil O’1’ Tftiietnlfc, a chwMiM yn gwybod, g)hwt imae hi arnom, ni.” “Rihioi ‘noli, iwik1; rwyddioeih dhi (fit! (\1’1O;1;) dalmcMitoeud sy’d\a axina i? Fadhgen, nyyn cifni T1 hycW xia i(l! i fi godli ifiiletntydid! y t,enants, i 21yd! oynl y gallalf dlalu ami y ^raf-sydidea^i’g. “Woil!, a weliwdh) elM fodi tynj didfe, syr, i a-dac1 siolfren o faDains dr rhienit or troio cl\rro rh’wbeiHhi i’r p’ant. hena yco i fyrfd iff rsgol, rhaig of on CA i’ii, nglholslpi; feÃ� CC-WLI TFL yn -”Pll dl, syr, imotT gynlod a@ y dlarw y frawteli a no, cewoli wir. cyr; os IW1Y:’ i yll. dlawia, Birr, rwy” m.or ,onest ai’ giirdliOTi. Dafi, ‘dlwy i d’dliimi ami If Old! yin gaileid acmodhj dhi, oind’, rwir, yn ddrwg giyda fi, ma:e TIE, rVid i fi dahi am y dog^rt ne. w*yidl(l yforr, ac ma,et owtpwil O’ ^yr bydirtig-ions yn dod £ saetihan ar y tilr* ‘ma dlneinydd, ac .ma” nhw1 i fodi i gae I Iwnslhi ma, ac wrffii reswm, does ‘-d!a fi ddirn i gMl yn flit i roi oru Iblaeia, Wlwtelhl leM, oradi bryim i; aid fe fydiil raid’ i fi cadi loiti o:Lrw\yd\y,dJdJ a pefflii ylfexi ar >Oll! ieyifcT1, a idkwis) ‘d’a fi alt. byiiiY iomd TT ariam; hyn, a dlwty i dldliffl ym ieicio pryntt ar hem. gownt, dbea dim, proffib iriiewn thytny). ‘Oyni’rwdli dhi gymghor dial fi, Diatfi; peiidi’widhj clbl dSdlk* imeiwn then gownt, cad’Wch chi mofis o ItYtfra-ui r siopwyt ‘ma, fe wthiarian y wliifeM a dhi. Ond go* foefi|thiia. ‘dlaiw! peithaiui lynwialle aitnoidhi cihi a fiirmaiui cyn hfe. Itodhel, m’hVsw’icJhi dMtji. o fara a dbaino; o gafwta i,Dafli, lyn’d1 ga-tre i’t pQaniti.” Ie, FTT. d!yna Seli yr ymididygoidid; y Jenkins1 m.aI atH O1 then rwleithJiwir {felwid1, Id:yillJ ag oedd n&wta, yn hlyl’ldirairiiUi yn Wyallelh ei doulu: o iiloi cy<fai.rladt, o gyf-ekiaidi airailli, fbiManl cwrb ibadhi o gyf.eiriad araX rhiewi, cira, noethaii, ac o erf el, O gyf-eiriaid arall; aJo ot-o, MTjyi y gwnaeth (YI1 eg-â�¢syydldb-roill Jenkins ag ef. Fir fod! y miois,br tir “anighiy(ifiawin. “<y,or-tneisiofl, iwieidli xfhtoididli isiwfflt-y bunt yiy ol o retnit) IbjID oedid aim; ibumf slwCSti ay hfuigiaim \T eirw1,:erto gtwirthodbdid y “iphaieri” a’r “goneist1’ a’.r “luinpiliygi” a’r ‘“oyfiaiwnf1”â��Jenilcinsi, Maels-ydi(i)eiaulg,roi diimieui farm yin ol o reinit tin oed!d! didleiuigaln y:u «rw|, car mali p-um; Bwwlti ar hliilgain. yr oeidid y “tynanit gOil”melsüll1 yn ofyin) am fd’aaioi. O, mywyd i, onud! (IIW; hy:na yn odJ, dJd’ar~ Benwyr? Efa’llai y idfj’iwed xihai o’r diaailen-wyr amaiethyddioll fodi yr isdhtoid wiedi d at-ii.-wdo. Ond1,” Imaø yn wir fbolb igai,r noaa carmoedld O llalyrwyr tlodion nhwmg bryniau OymTiu yn loaie’I era trinl elfly. O, fe gariyn pe bar “Papmi PaW yn myaxedi i (bOlb ‘by trwy Gymru a TJlo-egr (o.s galjent .ea didlar-Neill). Carwn i barn-lb ddSaitoa yr il-ianes, ie, y ffadte aidhodj Gydiw.eiiitihw’yr anwyl!, ccSE-hytii’ ein -btfodSys/iafi). ebwiioilydid Ryd’d yn cael eni d’aimsaing dan draied eu cydwladiwyir, ie, ai H( cyl-Mefydd’wyp hefyd. MT”GO?., ro..o\èU aS bywyd) ‘Billii ymi ceisio esmwH-’tihlaiul beidhiaai ei Myr qyifeityb i Dai Got “DRiib, a’i dleiuCn trwieriuis, Dynoefciaf w’eithriedloedid’ sail CMO goaameawtTtf «‘»», mi obeithiaf, y iawyd hyny gywilydd arnynt hwy, ale y tcwyd y id’oBp’MJtihl efw’ei’tthaoiJ xel un llay/ ytn mi dtyiitfa fawr i c*fyn, ie, i iMc.man_-io, wlwarei’ii teg; i’wt hitadjytf »-ul chwlo^idld dlrwasgedLr. (I’w barhau.)

x_______________________________x

http://newspapers.library.wales/yiew/3589553/3589556

+XI Y DDAU FLAENOR ETO 06-03-1897

HUNANGOFIANT SILLY BILLY
SIâ��T DDAU FLAEJfOB ETC. Son yr oeddwn, cnide, am Huws Rerwe-lawer, a Tamos Ffwlstop. Rhywbeth fel a ganlyn oedd yr achos o’r “eerydd’ ac o’r “parch” Mae’n debyg fod Tomos yn teiuilo yn ddwys wrth weled1 un John Jones yn cadw â�¢ draw oddiwrthynt fel eglwys, etc yn canlyn y fintai o hirbell. Doedd neb yn fwy ffydd-ion, hyd yn nod o’r ffyddloniaid, na John. Hoedd John yn sicr o fod yn bresenn ol yir y Bible class, yn yr ysgol gan, yn y cwrdd gweddi, yn yr Ysgol iSabbathol, ac yn y cyf-arfod pregethu; eto, er ei ho ll ffyddlondeb, “gwrandawr” yn unig oedd Jo.hn. Bu’r gweinidog wrth’o droion yn >ei gymbelu i daflu ei arfau gwrthryfelgar i lawr. Bu Mr Huws, y blaenor, yn rhoi ryw gynnyg dros fraich iddo hefyd ond er, cyiiih ell a chynnyg, run man oedd John o hyd, sef yn “stol y gwrando.” Roedd rhen Domos, druan, yn teimlo i’r byw, ond beth aEl’sai fe wneyd, gan fod y el gweinidog a. (Mr Huws wedi methu? “We, fe allaf wneyd un peth,1” meddai Tomos, wrtho ei hun, “mi weddiaf drosto.” Mae yn debyg fod-Tomos wedi gweddio yn gyson am amser ar ran John Jones, ac un nosoix fe freuddwydioddi fod rhyw jais yn llefairu ag ef, ac yn dyweyd, “Tomos Ffwlstop, fe ddaw John. Jones at grefydd, hos Sabbath nesa’ Diliuilodd Tomos yn wyllt, a chredodd yr hen wr inai angell oedd wedi ymwel’d ag ef i gario y newydd iddo, ac yr oedd yn teimlo yn falch anghyffredin; ac O, mor wresog y dio-chai. Nos Sabbath a ddaeth, ac ar ol y caiiu ar ddiwedd y ocwrdd, cyhoeddwyd society ar of-, er “bwrw y rhwyd.” T’aflodd Tomos ei olwg i’r galeri lle roedd John Jones yn eistedd, ac O, frath i’w fron fe welodd John Jones yn cydio yn ei het oddiar yr hat-irail, er inynod allan. Eisteddodd Tomos ar st^r y pwlpud aii ben ar ei ben-liniau, ac yr oedd yn edliw i’r Meistr Mawr nad oedd fyny A’i Air, ac yn ol ei addefiad ei hun, yr cecl-d Toiiios fii siarad yn galed i’w ryfeddu. Oododd y gweinidog ar ei draed, a gofynodd, “Oes rhywrai wedi aros ar ol heno o’r neWiYdd 1” ‘N’;aco oes/’ siibnVIai’r hen bererin yn ddistaw ar star y pwlpud. “Oes,” meddai llais o’r galeri, “mae John ‘Jones wedi aros ar ol.” “Ac mae Jane ei wraig wedi aros hefyd,” meddai rhywun arall. Erbyn hyn, roedd Ffwlstop ar ei draed, a’r dagrau yn llifo dros ei ruddiau garw, ac yn gwaeddi allan, “Diolch i Ti, O, Argjwydd rwyt Ti fyny a, Dy Air, wedi’r cwbwl, ac rwyt Ti yn well na Dy Air. Am:Shon yn unig oedd y fachgen, doedd dim son am 8ha,n ond rwyt Ti wedi towlu ‘Shan mewn i wella’r fargen. Diolch i Ti; maddeu, maddeu, am i fi dy ddowfco Di.” ‘Roedd y hob: yn ffaelu deall beth oedd ar Tomos, ac fe ofynodd: Huws iddo am iddo, egluro ei hunan. “Gwnaf, wnaf,n meddai Tomos. ac fe aeth I dros yr holl stori; ac fe offesodd dder and dden ei l wedi bod yn edliw, ac yn dowto, OO yn dyweyd pethau caled am y Meistr Mawr. Ond os do, fe cadd lesn gan Huws; a dyma’r adeg y cynnygiodd Huws i roi cerydd eglwys, ar Tomos. Ond, hawyr bach, roedd yr eglwys wedi hen faddeu y cwbl i’r hen ‘Gristion anwyl; ac fe gawd terfyniad ar y cwbl trwy y gweinidog i godi a dyweyd, “A ydych yn sicr, Mr Huws, nad yw’r Nefoedd wedi anaddeu iddo? Os fely, ai doeth ccryddu 1” Os oes gail y darienydd hsuiuier llygad y mae yn gweled erbyn hyn nad oedd ryfedd yn y byd fod Diiui yn dewis> niyn ti at T’omos yn hytrach nag at Huws i adrodd ei thrwhwl, .set yr hyn oedd yn ei bocso. Ã�l djiwraiod) -roiedd T’ctmos Flfwilstojy yn gwedthio ar yr hewl o flaea y Shanti; a,c roedd ch waUlt anighyffredin ar Diiruai i ahy yr hen wr i fewn er myn’d dros ei s(tiori wrthio, ond fe berswadiodd 15illy Dina i beidio tynu yr hen wr oddiwrth ei wadth rhag ofn y colla,i ef ei waath oherwydd os del ai Huws heibio a’i wel’d e, yn sitslhasi gyda Dioai, fe ga-wsaa ei repofbo bang g’an Hnws, gain maift Huwsi oedd y ga/rdian a”r District Oownslor, ac ar yr Rei we; Bord wi yr oedd, Huws yn Ued egsact os deuai fe ar draws1 y gweithwyr yn kilan ac yn robbo y trethdalwyr. Er mai mater enaid fita-eall, gall Tomos, en add neu beidioi, doedd dim sefyllan yn amser gwaith. “Y Siablxiibli a wrtiaed er mwyn dyn,” meddiai Huws. ac ysityriai, ef fed y dyn yn rhoi tipyn dros beii, wrth roddi iroswaith waith at grefydda. Ond chwareu teg i Huws, roiecidl”etf Yti berffarith foddlon i gysegru pch nosi am y gwaith mawr, ond dim o’r dydd, ac roedd ganddo adnod dros ei bwnc, sef, “A N’icodiemus1 a ddath ait yr lesu hw nos.” Wel, fe fodidll’onodd Dtoa i airos. hyd y iiom cyn dyweyd dim wrth Tomos\ rhag1 crfn y celai rhen bwr dab y sac. Pe tae Tomos yn c’llywed fed Dinai. yn cifidius-amei chyftwr, siao neu beidio, fe fuasai Tomos gyda hi fel hoeten, heb hidio am Heiwe lBOord iiaei am fod ei hunan yeibwaith. Ond fel bu’r lwc, fe ddaeth i wlaw -maiy,r yn ystod y prydbawn, ac fe aihyodd Ddpa ar Tomos i fewn,, ac fe wwaetihi gwpanadd oi de i’r hen wr, ac maiel yn debyg mae uwchben y cwpan te y but Dinai yn adrodd ei sicreifcs with Tomos. Gyda llaw, dylwn ddyweyd fod Huws yn grao am i Tomos ymdrin a’r matter uwchben tepmfc. Ond, Imwyr bach, dywedwch chwi, A oedd mwy o ndwed yn, hyny!iyag ofddj i Huws; i adrodd hanes y Gymanfa. Dair-sirol uwchben y bib ac yn!!lghanoll mwg ty-baicoo m mharlwr y ty capel? Dim scram bitei. Nid oedd cymaint o ddrwg ychwaith â�� “I IM, twrtlr. angen oedd Tel. oisi ai Dinai, prathi blys oedd Huws a’i gwmni. Ond i mi gael mynid yn miaieui, fe rows â Tomos wahoddiad cynliesi i Dina, i ddod i’r cwrdd y Sabbath canlyln’tofti, alo addjatwodtd wneyd ei oreu er idrdii gael ei derbyn yn y sedaty gyntaf, sef yn im.hen taiii” wytihn,o«‘. Daeth y nosctti hir-ddisgwyledig, a off a Diit,,i:tii!or seiat fel crwt i eireus, ac yn y cyfamser Medd Billy yii-t hed bryderus shwt le a gawsai Dina, ond air, Oll lbir ddisgwyl, t dyna Dina yn dod, i’r ty, a; golwg drist ofnadwy arni. “Wei, Dina fach, shwt le ti, merch i?” “Gweddol fach,” meddai Dina. “Gefaist ti dy dderbyn, merch i?” “Naddo, William, mis i heno, yr wyf i gael treio eto.” “Dina fach, efallai byddi di yn nhragy-wy(Mold eb cyn hyny, a shwt mae nlny yu meddwl eospienio pethe oshyddi di farw yn ddigrefydd, a thithau wedi treio-, ac wedi cael dy rwystro? Ond pwy safodd yn dy erbyn V’ “Mr Huws, ERerwchuweir, ioci(IOI fwyaf,” “Oedd rhywun o dy blaid, Dina?” “Oedd, oedd, roedd Tomos Ffwlstop yn siarad yn gryf ac yn uchel drosbwyf, a,c, fe fuasai wedi cario ar Huws hefyd onibae am rhywbeth maeait yn galw mis prawf arno, er ‘na wn a pa fis yw hwnw, pa un ai) Jiwn neu Jenawari, neu un o’r misoedd ereill, ond to, beth, gorfod i Tomos rolÃ� fyny iddynt hyd nes delai’r mis hwnw rownd. “Lled dda, Ffwlstop, wir, dyna blwc reit sy yn yr hen wr, onite, Din’a; ie, roedd e yn ei sefyll inihw fel bwldog oedd e 1 Hal. hal, hed dda Tomois, ond fua nhw yn dy holi di, Dina?’ “Do; fe fu Mr Huws yn fy holi, a gofynodd i fi a own i yn bechadur mawr, ac fo atebais e nad ioe’dd;w!n yn bechadur mawr iawn, fod lot on rigwell i gael, a lot o aigwaet’h i hefyd.” [I’w barhau.)

x_______________________________x

http://newspapers.library.wales/yiew/358957O/3589573

+XII DOD AT FFWL-STOP

HUNANGOFIANT SILLY BILLY
XII.â��DTFOD AT FFWDSTOP. “Twt, twt, Dina fach, fe wnest fess ohoni wrth sfcarto. Fe cidylaset ddyweyd dy ioci yn bechadur mawr. Fe ddylasat. redeg dy hunan jarsrx jfwl pelt, a gweyd mai. Iti oedd y gweitha ar wyneb daear,” “Ie, Billy bach, ond dw i ddim mor ddrwg a hyny.” “Twt, beth yw’r ots am hyny? Dyna fel mae’r rhai goreu ch’onyrit yn wneyd, “rhedeg eu hunain lawr taliho (pan yn y seiat; ond lwc-owt os bydd rhywun arall yn eu rhedeg nhw lawr, does dim. Jwens i hyny hefyd.” “Pe ‘bawn i yn dyweyd yn ol dy gynghor di, fe ddywedwn gelwydd., oherwydd d’wyt fi ddim yn gwel’d fy hunan fel y gwaetha o gryn dipyn. Does dim iwg i ddyweyd celwydd. Fe ddywedodd Huws ana cheiai celwyddwyr byth i etifeddu ryw w”_ad Canaan oedd gyda nhw, ac fe ofynodd Huws i fi, a own i yn arfer dyweyd anwiredd.” “Nac ydwyf,” meddwto inau; “nid wyf fi yn ei wneyd yn habit, beth bynag.” “Ie, mae ambei un yn slipio ambelli waiith, mi gocha?” gofynai Huws. ‘Weit, ife gofiais ar unwaith am y di wfllod y gw&rthais i yr hen geiliog briith hyny i’r ‘ifeirad, ac fe gyfaddeffas wrth HHHuws fy ‘moi wedi dyweyd eel wydd yn nghylch oed y ceiliog wrth wraig y ‘ffeirad ond os do, fe gefais Hesn gydag ef, ar y pechod o ddyweyd anwiredd, anghofia’i byth mor lesn gefais i.” “O’r filen,” meddai Billy, “yn rhoi lecslier i ti am weyd fod y ceiliog yn ifancach nag oedd e Doedd hyna ddim i gymharu a’r ce ddywedodd e’ yn oed yr hen galsleg werthodd e’ yn Hair Castellnewydd. iiHa\nM,y gejj di siarad,” anedde Dina. “Nid lle yw y seiat i ddaimod beiau -ein gil-ydd, ond tile ywlle mae pawlb o’r aelodau yn dyweyd y gwaathaf am danynt eu hunain, pob un i fyn’d dros gownt ei hunan, a phob un i feadio busnes ei hunan yw hi yno.” “Wel, shwt feJidrth roedd Huws yn dy foddran di fel ‘na, ‘te?” gofynai Billy. “Ie, cofia di, William bach, blaenor yw Mr Huws, ac mae e’ yn sposo fod yn fwy duwicll na neb arall, ond, yt gweinidog a Tomos Ffwlstop; dyna y rheswm eu bod yn cael eu gwneyd yn flaenoriaid.” “Ffidletics, meddai Billy, “dywed di ryiw s’tcri fel ‘na wrth y Greeks, efallai ria wyddan nhw ddim gwell ond Ife <wn i ‘well pethau o lawer. iN age, Dina, nid duwioldeb y dyn yw y rhes,y:m ei fod yn flaenor, ond ei safle mewn cymdeithas ��y nifer o wartheg, oeiff-ylau, defaid, a IQoi sydd ganddo; y lot arian sydd gydag ef yn y bancâ��dyna’r cymhwysderau gofynol i flaenor, Dina. “Cymer di bwyl., Billy. Does dim gwartheg, na lloi, na dafad, na hwrdd, gan Tomos Ffwlstop a does dim ceffyl, na chaseg, na dimeu yn y banc gyda’r gweinidog. Bachgen bach tlawd Y”1V e’, ac y mae’r ddau hyn eT yn dlawd yn offiseis yn y capel. l’<}iw.n cystal a Huws. Rwyt ti yn rongo nhw, Billy.” “Offisers wir, offisers mewn enw a dim ar-a-. f. Fenliirith y gweinidog ddyweyd un -1 o’i ben yn groes i Huws. Mae ofn arno i alw dyn i we-ddi rn y C’wrdd gwedkli hcil) sis siial” yn nghlust IIUiws or gwybod pwy fydd e1 ajn alir. iRoedde,1 yn fadhgen bach da, neis, O pan dda-eth ‘e’ i’r He gyntaf; ond erbyn hyn, mae wedi myn’d yn barrot perffaith, yn dyweyd a gwneyd pobpeth yr un fel a Huws, ac yn ol ei ordors. Ac am rhen Ffwlstop, druan, does dim iws iddo fe i ymdderu dim a Huws, onite eiaJlaa y caiff glywed secret fach o’r Heiwe Bord., gan mai Huws yw y cadeirydd yno. Mae Tomos yn cael ambell i lesn biwr tua’r capel ‘na gan Huws. Dyw Tomos yn dyweyd dim yn «!. Rhedeg ma’s i’r stabal i ddyweyd ei breier fe mae yr hen garaw bang. Offisers, wir! AI” hyn, dechreuodd Dina wylo, jac wrth wel’d y dagrau, fe rows Billy y brek ar ei golyn, clab; waeth dali’ai Biilly1 ddim goddef gwel’d Dina yn llefain. Na, buasai yn well gan Billy ei gwel’d yn neidio ac yn prancio fel idiot, a gwneyd ei hun yn sport i’r wlad, na gwel’d un deigryn ar ei grudd; ac oherwydd hyny, fe ddropwyd busnes y capel at wans, ac fe drodd Billy i siarad am bethau ereill. Yn mhen ychydig wythnosau, galwodd Ffwlstop yn y Shanti 1 rybuddio roina, i fod yn y gyfeillach yr wythnos ganlynol. Druan fach a Dina, yr oedd hi mjor falidh; a phe bai wedi cael imociliyn yn ‘bresant gan rywun. Pan ddaeth y noson,!fe ialoth Dina yno fel hoelen,; ac ar ol iddi gael ei galiw yn mlaen, fe ofynodd Huws gwpwl o gwestiynau yn nghylch Jerusalem, a, Philat, a, Tarsus, a phetbau ond gan nad oedd Dina yn gyfatr-wydd yn joigraphy Palestina, fe fethodd ag aiteb ‘un cwestiwn i Huws. Ar hyn, fe aeth Huws i siarad yn hed bigog, a,c fe rows sawl hinut i Tomos Ffwlstop. Rhyw Iseid ács oe”n nhw, oherwydd fod Tonios wedi gweithio o ochr Dina, at hithau m’or ddall a pbost; iet. Ar hyn, fe gododd ‘Tomes Ian, ac fe ddy-wedodd y dyjaisai ipawib gofio nad oedd Dina, ddim wedi cael siawns i ddysgu dim. Chafodd Dina, ddim awr o Ysgol .sull.Ohafodd D in a ddim mo’i mhagu yn y seiajt; felly, dyw hii ryfedd yn y byd fod Dina, druan, yn gorfod tewi ac wjr, irwym ofini mai ychydig sydld yma heno a all’sai ateb cwestiynau Mr Huws. QEioent hytrach yn ddwfn. ‘“Gofynwich c!hw’i, gw’estiynaui tOi’r catiosm1 cyntaf iddi, ‘te, Tomos,” medd,ai Huws yn hed bigog. “Ol1 reit,” imeddai1 Tomosi. “Naiwr, Dina fach, wyeMchSlt ti shwt le yw y nefoedd f “lle cranld iawn,” atebaii, Dina, “,mor gramdeda Chaerfyrlddin, ond .nad oes. dim twÃ�alrndwi yno.” “Ho, hlm,” iiiedati Huwts. “Wyddost ti sawl math o ddynion sydd, Dina fach V “Dau faith, kmite. Tomos?” “Ie, meir.ch anwyl i! Wei well chwi, fro-dyr a chwiorydd, er nad yw Dina yn enwog mewn duwinyddiaeth, iCto, mbe hi yn gwybod p ath an sydd raid i bawb eu gwybod ac mae Dina, druatn, wredi cael rhyw ymdeimlad yin ddiddowt gen i, fod. dau fath, a’u bod yn myned i ddlaiU le gwahanol. Xawr. Dina fach. dywed wrthon ni. beth yw y ddau fath.” “GrwiVwod a imenywod, onite, Tom,os?” meddai Dina yn hollol ddiniwed. Ar hyn, fe eisteddodd Tomos lawr fel pe wedi ei daro a’r cramp, ac fe aeth y bobol i chwerthin: bwff Ibaiff, laic roedd Huws yn joino hefyd a nhw. Dxiwedd yr hanes oedd â��. penderfynwyd cadw Disna ar brawf am fis yn rhagor, m fe feithodd Tomos ddyweyd gair yn erbyn y penderfyniad. lloedd golwg od ar yr hen bry’ Roedd e’ mor wyned a’r gaichen, a chyn ^nffc^ed ag y dylbeinodd1 y cwrdd, fe aeth Tomos i’r stabl yn streit, a does dim dowt na myn’d i weyd ei breiers, oedd e’. I Pan ddath Dina adre’ y noson hono, roedd hi mor welw ag angau, ac yn ocheneidio yn galonrwygol, ac fe fethodd Billy yn deg a’i chysuro. Tranoeth, roedd Dina yn wael iawn yn ei gwely, yn teimlo ei hun yn wan iawn. Gwaethygu a gwaethygu roedd hi yn ddyddiol; gyrwyd; am feddya ond ni wnaeth ef ddim ond siglo ei hen, Yn mhen tua deuddydd -ar ol hyn, galwodd Dina ar Billy at erdhwyn ei gwtSy, a rhoddodd ei llaw wen ideneu yn ei law, a dywedodd wrtho, mewn llais “Billy bach, wnei di aros fan hyn gyda fi am dipyn bach? Fydda i fawr o amser gyda ti leto, machgen (luwyl j, Ychydig a fedd-19 ylieisi i, Billy bach, y buasem yn gorfod ymadael mor gynted. Does dim i wneyd, Billy anwyl, ond bod yn foddlon. Paid llefain, Wil anwyl, paid llefain. Rwyf am i ti addaw un peth i fi cyn dy adael. Cerdd at grefydd, Billy, a phaid a chondemnio a meddwl mor gxil am grefyddwyr. ‘Er eu bod wedi fy ngwrthod i; eto, rwy’n credu y caf fi T-yaid i’r nefoedd hyny roedd Tomos Ffwlstop yn dyweyd mor dda am dani; ac O, Billy, rwy’n caru’r Gwr oedd Tomos yn dyweyd am da,llO ia’m holl galon, ac rwyf wedi ac yn treio gweddM arno, ac rwy’n gweddio drostot tithau hefyd, machgen i, ac rwy wedi gweddio rurmn Tomos, a dymuno lla chaiiif e’ igaan tra y bydd e’ byw. O’r hen Ffwlstop anwyl, fe ddywedodd, gyntaf wrthyf nad oedd Iesu Grist yn gwrthod neb a fentrai ei fywyd iddo, ac rwyf fi wedi mentro pob-peth iddo, ac wedi rhoi dy ofal dithau iddo, Y noson hono, dihunodd Dina o gwsg anesmwyth, ac edrychodd yn wyllt o’i chwmpas; ond pan y gwelodd hi Billy yn eistedd ger y gwely yn ei ddagrau yn ei gwylio, ll y hi ddywedodd wrtho, “Billy bach anwyl, diolch i ti am dy holl diriondeb tuag ataf.” Ar hyn, cydiodd yn ei law, a dywedodd, Mae dy law yn arw ac yn rwff eto i gyd, y Daiw hon rwyf am gael i sychu y chwys off oddiar fy nhalcen, ac i ddal fy mhen yn yr awr galed hon. Billy, mae yn myned yn dywyll, ble wyt till Ha, dyna oleu fan draw. r.H1ai! Billy; Billy, edrych, edrych, weli di y ewmni Ifan lacwi? O, mae’n nhw yn grand; maent oll wedi ei gwisgo mewn dillad gwynion; ac O, mae Un yn eu caeiol, mae IE’ yn harddach na’r un ohonynt, ac mae Ef yn gwenu laJinaf, ac yn troi Ei law arnaf. Mae Tomos gyda nhw, ac mae yntau, hefyd, imewn gwisg wen, ac mae yntau yn troi ei law arnaf. iUa, dacw Huws, beth oa bydd e’ am eu perswadio i ngadael i am fi.3 O, maent wedi troi eu cefnau Na, daow hwynt yn troi yn ol, a clywch arnynt yn gyilw gyda’u gilydd. Rhowch law â Tomos rho ly 1â gusanâ iBilly â ffarwel!” Ai gweledigaeth er dy nerthu oedd y ewm-ni disglaer a welaist, la Tomos Ffwlstop yn eut Canol 1 iN alglel; mi g-ochaif ei, fod ynoi yn wirioneddol, chefrwydd bu yr hen Domos feirw itiua yr adeg hyny, ac fe greda i fod Ffwlstop yn arwain Dina gerfydd ei llaw, ac yn dangos iddi sights y ddinas suraidd.

------------------------------------------------------------------------------

Sumbolau: ā ǣ ē ī ō ū / ˡ ɑ æ ɛ ɪ ɔ ʊ ə ɑˑ eˑ iˑ oˑ uˑ ɑː æː eː iː oː uː / ɥ / ð ɬ ŋ ʃ ʧ θ ʒ ʤ / aɪ ɔɪ əɪ ɪʊ aʊ ɛʊ əʊ / ә ʌ ŵ ŷ ẃ ẁ
---------------------------------------
Y TUDALEN HWN: www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_107_silly-billy_1897_01_0084k.htm
---------------------------------------
Creuwyd: 18-04-2017
Adolygiad diweddaraf : 18-04-2017
Delweddau:
---------------------------------------
Ble’r wyf i? Yr ych chi’n ymwéld ag un o dudalennau’r Wefan CYMRU-CATALONIA
On sóc? Esteu wsitant una pàgina de la Web CYMRU-CATALONIA (= Gal·les-Catalunya)
Where am I? You are wsiting a page from the CYMRU-CATALONIA (= Wales-Catalonia) Website
Weə-r äm ai? Yüu äa-r víziting ə peij fröm dhə CYMRU-CATALONIA (= Weilz-Katəlóuniə) Wébsait