|
|
|
|
(delwedd G3414) (19 Rhagfyr 1896)
|
19-12-1896
Papur Pawb. 19 Rhagfyr 1896.
HUNANGOFIANT SILLY BILLY
I. DECHREU YN Y DECHREUAD
Fe ddaeth Adda i’r hen fyd ‘ma yn
ddyn ffwl
seis. Wyddai Adda ddim am sugno bron ei fam; wyddai Adda ddim am y fiding
bottl, a’r pap, a’r bwyd llwy; wyddai Adda ddim am y rhwymyn, a’r wlanen, a’r
swaddling clos; na wyddai, druan, fe ddaeth e’ mewn seis i wisgo trowser at
wans, ac am y “diti a’r pap,” doedd dim o angen rheina arno fe. Na, yr oedd
deijestif organs yr hen foy yn ddigon cryf i dreulio cawl ail-dwym, cig wedi
“hwmo,” bara wedi llwydo, a chaws gwyddonllyd. Wyddai Adda ddim am yr amser
gofidus a blinderus, sef amser diddyfnu, neu yn ol iaith shir Gaer, “tynu,”
ond os na wyddai Adda, fe wyr Billy yn reit dda. O, mowyd i, dyna ffatri oedd
yn y diddyfnu, neu yn ol iaith shir Gaer, “tynu,” Billy. Mam, druan, yn rhoi
ei holl berswesif powers ar waith er ceisio perswadio Billy i adael y fron, i
ddigio wrth yr “hen ech,” fel roedd rhen wraig yn galw y dditi. Billy yn
gwrthod gwrando ar un o argiwments yr hen wraig. Mam yn rhwbio gresh gwyddau
arni; Billy yn ei sychu i ffwrdd a’i frat, sef ei binifor. Mam yn rhwbio
blackin arni; no go, roedd Billy yn ddigon hen i wybod os oedd y fron yn ddu
tufaes, yr hyn oedd oddifewn y’n wyn ei wala. Mynai Billy sugno trwy’r gresh,
a’r blackin, a’r cwbl.
O’r diwedd, fe rows mam blastar o
alws arni; gwnaeth Billy gynnyg teg i
sugno wed’in, ond ech! Mae yr adgof am
hyny yn codi retshis arna i y fynyd yma! Fe ffaelodd
Billy yn ffeier a gwneyd dim a’r alws, ac
fe ddigiodd Billy wrth y dditi a’r alws for ever and ever.
“Wyddai Adda ddim byd am
y poen o dori dannedd; wyddai Adda ddim o
werth y gutta pertsha rings wyddai; Adda ddim am werth y swdding powders; wyddai Adda ddim am orfod
myn’d i’r Ysgol Fyrddol; wyddai Adda ddim o werth haff-holide na dydd Sadwrn; ni chafodd Adda achos erioed i bwndri ei ben yn nghylch y Riwl o’ Thri, ac ni cha’dd e’ slap ar ei law, na chlowten yn ei gern yn nghylch y Riwl of For. Ni enillodd Adda yr un geiniog am gymerid y brwmstan a’r triegl a’r crimotarter yn ddi-ddig; ac ni cha’dd e’ fonclust erioed am wrthod ei gymeryd. Mewn gair, wyddai Adda am
ddim o ofidiau na phleserau mebyd.
|
|
|
|
|
(delwedd G3415) (19 Rhagfyr 1896)
|
Ond os na wyddai Adda lawer am danynt, fe wir Billy yn reit dda am y gofidiau bob yr un, ac hefyd am y pleserau,
ac mae hyna yn brawf fod Billy wedi ei eni. Nid dod yn ffwl seis fel Adda wnaeth
Billy, ac nid tyfu fel cabetshen yn yr ardd ychwaith (fel oedd Dai Happilegs yn credu am Melchisedec) wnaeth Billy, ond fe
gafodd William ei eni. Mae’r hen adnod,
“Dyn a aned o’r wraig sydd fyr o ddyddiau a llawn o helbul,” yn appleio at
Billy, bob llythyren ohoni. Cofiwch “o’r wraig,” ac nid
o’r rhoces forwn, y cafodd Billy ei eni.
Adnabyddid hen wraig, mam, wrth yr enw “Sal Slip y Shanti.” Dyw Billy ddim yn cofio pa
bryd y ca’dd ei eni. Roedd e’ hytrach yn
ifanc i ddeall ffiwgirs [??ffigiwrs] pryd hyny; ond ta bryd bynag oedd hi, roedd Billy yn ifanc
iawn pan cymerodd hyny le.
Mae rhai pobol yn dyweyd fod
hwn-a-hwn a hon-a-hon wedi cael eu geni a llwyau arian yn eu genau. Wel, wn
i ddim a yw rhywbeth fel ‘na yn wir ai peidio; ond rwy’n ffact nad oedd na
llwy arian, pres, na phlwm yn ngenau Billy pan ganwyd
e’, ond fu e fawr o amser cym demandio llwy
i’w enau, a nid llwy wag wnelai’r tro, ‘chwaith.
Roedd Mari’r Drws Nesa’ yn arfer dyweyd nad oedd Billy byth wrth ei fodd ond pan
fyddai llwy yn ei geg! Ac megis yr oedd yn y dechreu, y mae yr awrhon, ac y
bydd yn wastad hefyd, am wn i. Ond gair yn fyr at y pen nasa, sef, ar mam a’i the “llysiau.”
Hen wraig neis oedd mam. Fe fu yn fam dda i Billy, ac roedd hi yn
dyweyd mai dyn neis anghyffredin oedd nhad hefyd. Wn i fawr o hanes rhen wr,
fe gollwyd nhad yn lled sydyn o’r gymydogaeth, jwst yr amser y ganwyd Billy,
ac er chwilio trwy’r gymydogaeth, a chwilio
trwy y gweithiau tin, a’r gweithfau
glo, a’r gweithiau huarn, a chynhaua’ medi shir Henffordd, ond er chwilio,
ni chlywid na sinc na son byth am dano.
|
|
|
|
|
(delwedd G3416) (19 Rhagfyr 1896)
|
Rwy’n cofio yn reit dda am un tro, pan
o’wn i yn yr ysgol, a’r titsher yn adrodd y hanes rhyw Enoc wrthom ni, ag
roedd y titsher yn dyweyd fod yr Enoc ‘ma yn ddyn da iawn; roedd e’ mor dda, fel y ca’dd e’ fyn’d i’r
nefoedd yn sydyn iawn. Ar ol hyn, roedd gan Billy dipyn mwy o barch i’w dad,
waeth fe aeth yntau i golli llawn mor sydyn ag Enoc un awr o’r dydd, ac os
oedd colli yn ddisymwth ym brawf fod Enoc yn dda, pa’m lai nad oedd hyny yn brawf fod nhad yn ddyn
da hefyd? Ar ol dod adre o’r ysgol, fe ddywedes i wrth mam beth oedd y titsher yn ddyweyd am Enoc, ac fe ddywedes wrthi hefyd beth oedd fy marn i
am ymadawiad sydyn nhad. Ond, hawyr bach, dyna lefain wnaeth yr hen bria; ac
ar ol llefain a chrio am spel fach,
fe aeth yn nghyd a chanmol nhad, ac fe allsech feddwl wrth ei chanmoliaeth hi,
mai angel o ddyn oedd nhad. Ond fe ddeallais i
whap, wrth hints y cymydogion, os dangosai fe flaen ei drwyn yn y
gymydogaeth, angel neu beidio, cwod a gawsai fe,
bang; a phe bai e yn dod nol ar dro, yn berchen ar adenydd, buasai’r gwr a’r
got las yn siwr o fod yn ffast ynddo, pe bai e’ yn berchen ar saith o
adenydd, oherwydd fe slipiodd ef
i “golli” jwst ar yr amser oedd eisieu tipyn o’i enillion e’ i gadw melin Wil i d’rafaelu; a chan na allasai y cymydogion oddef gwel’d
‘Billy yn starfio, fe ga’dd mam dipyn o help o’r plwy’
er cadw’r ddwy felin i fyn’d.
Hen wraig neis oedd mam, gweden nhw
fynon nhw, hen wraig ddioddefodd lot oedd hi. Ychydig iawn y gwelid mam ma’s
o’r ty. Doedd rhen bria ddim yn iach,
welwch chi; ac felly, doedd dim pleser gyda hi i
fyn’d i unman. Druan o mam, fe yfodd lot o de llysiau. Roedd te llysiau yn yr hen depot brown ar y pentan ddydd a nos. Dyna oedd
yn ei helpu hi, gwraig y Ros and Thistl oedd yn gwneyd y te llysiau i mam, ac
roedd hi yn dod lan ag e’ i’n ty ni mewn jwg
dan ei ffedog bob dydd. Wn i ddim pa un ai twymn neu oer oedd e: wir, weles i
ddim gymaint a’i liw e’ erioed, ond fe weles mam
yn talu am dano lawer gwaith.
Roedd mam yn ffond
o fwgyn hefyd.
Roedd ganddi hen bib fach fer, mor ddu a’r
hen fachgen; ond du neu beidio, roedd mam yn gallu ei henjoyo yn grand. Roedd
rhai or cymydogion yn dyweyd mai hen fenyw
sarug, afrywiog, sychlyd, grancog, a chas oedd rhen wraig, ond mistek i gid oedd
hyny. Pe bai nhw yn gwel’d mam yn eistedd
ar ei stol dairclun, a’i phib yn ei cheg, ac yn drachtio y te llysiau trwy big y tepot brown, pryd hyny y
dylent ffurfio eu barn am mam. O, dyna olwg
fwynaidd, garuaidd, addfwyn, a hawddgar oedd arni, - roedd
ei gwyneb mor siriol a’r lleuad pan yn llawn.
Yr oedd yr hen wraig yn gallu ei enjoyo hi, ac yn wir pan yfai hi gryn dipyn o’r te llysiau, doedd tamed o drust na roddai rhen
wraig pwt o ganu hefyd. Er mai llais dipyn yn
rwff a thrwsgwl oedd gyda hi, eto roedd hi yn canu o galon y prydiau hyny,
heb hidio dim am gwality ei llais. Ie,
hen fam anwyl roeddet ti, er fod y byd yn dy
farnu yn galed, ac yn gul; eto, roedd rhaid dy wel’d di wrth dy bib
a’th de llysiau cyn gallu ffurfio barn gywir am danat!
|
|
|
|
|
(delwedd G3417) (19 Rhagfyr 1896)
|
Doedd mam byth yn smoco
yn ngolwg neb ond Billy. Dim ond dau beth
slei weles i gan yr hen wraig eriood, ac fe fentra i mhen ras gellir dyweyd hyna am bob un. Un peth oedd smoco yn slei, a’r peth arall oedd yfed te deg
(neu’r “te bach,” fel y gelwid e) yn slei. Os deallai y crwts fod rhai o’r
menywod yn yfed te bach, sef te rhwng brecwast a
chinio, dyna swai fendithiol oen nhw’n gadw; ac fe fyddent yn siwr o fyn’d i’r tai a dala y menywod wrthi os gallent, ond ddalodd
neb mam erioed, ac eto roedd hi yn yfed ei “the
bach” bob dydd yn regiler.
Wyddoch chwi shwt oedd hi yn gwneyd?
Roedd gyda ni hen gwpwrdd mawr yn shelfs y bob tamed, a dau ddrws yn ei ffront, yn cyrhaedd o’r top i’r gwaelod; yn y cwpwrdd hyny roedd y te deg yn cael el
serfo gyda mam. Gosodai y cremjug a’r basin shwgwr ar y shelf ucha’, y tepot
a’r llestri te a’r llwy ar yr ail shelf,
a’r dorth a’r plat ymenyn a’r gyllell a’r pot jam ar y drydedd shelf. Yma, byddai mam yn sefyll ar ei thraed o flaen y danteithion, ac os byddai hap i rywun ddod i’r
ty, doedd mam yn gwylltu dim, ond yn sychu ei gweflau yn slei, a’i phen yn y
cwpwrdd, yna yn cau y ddau ddrws, gan ddyweyd, “Shwt i chi heddy’ los; rwy wedi colla hosan y crwt Wil ‘na; wn i ar ben daear
b’le rhoes i hi, rwy wedi chwiio yr hen cwpwrdd na o’r top i’r gwaelod. Gobeithio na
chwympodd hi ddim o ben y llwyn lle roedd hi
yn sychu, onite os do fe, thrusta i daimed na ga’dd y mochyn afael arni; ac os ca’dd e’
afael arni, maa e’ siwr o fod wedi byta hi. Dyn,
anwyl, fe fytodd grys newydd spon Shon yr
Hwper, pwy ddiwrnod!”
Ac fel yna, roedd mam yn ei towli
nhw off sent y te bach.
|
|
|
|
|
(delwedd J7846a) (26 Rhagfyr 1896)
|
26-12-1896
Papur Pawb. 26 Rhagfyr 1896.
HUNANGOFIANT SILLY BILLY
II. MAM A’R BIBELL.
Doedd mam byth yn smoco hefyd yn ngolwg neb ond Billy. Llawer gwaith y gwelais i
mam yn enjoyo mwgyn bach. “Clic!” Clywem swn clicied y drws yn cae1 ei godi; a rhywun yn dod mewn, ac
efallai mai y gweinidog fyddai yr ymwelydd, yn dod i “ymweled” a’r “amddifaid
a’r gweddwon.” O, dyna gwic oedd yr hen wraig; roedd
hi yn glyfer; roedd hi yn claddu’r bib yn y crugyn lludw ar yr aelwyd bang,
ac yn crafu y lludw drosti fel cath, ond fe fyddai y mwg yn codi yn golofn
fach fain las drwy’r lludw. Rwy’n meddwl taw oddiwrth y mwg yna, y cafodd y gweinidog yr eidea oedd
ganddo pan y cyfansoddodd y bregeth hono ar losgiad Sodom a Gomorra, bernwch chi oddiwrth hyn. “Anwyl frodyr,” meddai, “ar ol
i’r tan ddarfod, roedd colofnau o fwg glas yn cwrlo lan i’r awyr trwy y
lludw, &c.”
Braidd na wnelai Billy lw hat, ei
fod e wedi taflu ei lygad ar mam; wrth ddyweyd y frawddeg; ond dw i ddim yn
credu fod yr hen wraig wedi sylwi dim ar ei hints e, waeth fe gadd hi bwl cas
o beswch, jwst ar yr amser oedd e yn dweyd. Fe sylwes i fod sawl un o’r
gynulleidfa yn winco ar ei gilydd, ac yn smeilan, ond efalla i fentro dyweyd
mae nid mater smeilan a winco oedd y pwl caled hyny a gafodd yr hen wraig, ac
fe fu rhen bryfyn bron mogi yn eu ganol. Dyma frodyr a chwiorydd reit onite -
yn gwawdio ffit beswch eu hen chwaer Ar ol hyn, fe aeth mam yn dostach o
lawer ac ni fu hi byth yn y cwrdd ar ol “pregeth y mwg” hyny. Fel roedd y
dolur yn cynnyddu, roedd yr hen wraig yn delo fwy fwy a’r te llysiau, ac
roedd gwraig y Ros and Thistl yn
gorfod dod a the llysiau iddi ddwy waith yn y dydd. Roedd raid i’r hen wraig
gael dwbwl alowans. Ond dyna oedd yn od i fi; o’r blaen, pan cymerai hi dipyn yn o lew o’r
te llysiau, roedd rhen wraig yn rhoi ambell i diwn fach. Nawr, er cymerid dau
cymaint ag arfer chanai hi ddim peg; a dim gair o’i phen ond yn sog reit trwy’r
dydd. Doedd hi yn sylwi dim ar Wil bach na neb. Druan a mam, roedd rhaid ei
bod hi yn dost ofnatsan!
Un diwrnod, fel roedd Billy, yn dod
at y ty, wedi bod ar neges, fe ddeallodd Billy fod rhywbeth yn rong yno.
Roedd yr holl gymydogion wedi dod yno; a phan es i fewn i’r ty, fe rwystrodd “Mari
drws nesa” fi i fyn’d fewn i’r rwm lle oedd mam; a gorfu arna i fyn’d
lawr i’r penisha. Ond wrth fyn’d, fe bipes lan i’r penucha; a mwrdwr anwyl,
fe welais ddau ddyn gwryw yn ngwely mam, ac yn dala ei dwylo hi. Deio, fe es
i yn grac; ond cyn i fi gael dweyd gair fe fwndlodd Mari Drws Nesa fi lawr i’r
penisha; ac fe glows y drws arna i fan hono. “Beth, ma’r set na yn wneyd ar
ei penliniau yn ngwely mam’ meddwn i wrthyf fy hunan. Roen nhw yn dala ei
breichiau, hi hefyd. Chelai’r hen wraig ddim symud ei llaw
gyda’r ddau flagard, jain! Beth ta
nhad yn hapio dod pryd hyny, dyna le felldithiol fyddai yno Ond, o mowyd i! Fe ddechreuodd mam i waeddu yn ofnadwy gyda’r nos. O, dyna leisiau annaearol oedd
|
|
|
|
|
(delwedd J7846b) (26 Rhagfyr 1896)
|
hi yn wneyd; ac rwyn siwr fod yr hen
wraig yn ramblo a gallwn feddwl ei bod hi yn
credu mae yn y shop yr eiornmonger oedd hi. Beth bynag, roedd hi yn gwaeddi
am y crymanau, a’r pladuriau a’r cyllill
a’r ffyrcs, ac yn enwi yr holl impliments awchus miniog na, i gid, ond ar y
boreu fe dawelodd ei mhwstwr ac fe gredais ei bod hi wedi cysgu, ac fe
gysgais innau hefyd.
Pan y dihunais, yr oedd yn ddydd
goleu glan, a dyna lle roedd Mari’r Drws Nesa yn llefen fel babi wrth ochor
fy ngwely. Wedi iddi sylwi mod i wedi dihuno, fe drodd ataf a dywedodd,
“Cwyd, Wil bach, a gwisga a dere mas yn street ataf fi i’r drws.”
Ar hyn, aeth Mari mas o’r rwm a mas
o’r ty hefyd ac rown i yn ffaelu deall beth allsai fod y mater. Ond, fe
wisgais mhenti shiffy; a lan a fi i’r rwm at mam. Roedd y cwbwl yn dawel iawn
yno, ac fe bipes i’r gwely er gweld shwt oedd mam ond hawyr bach, dyna od
oedd y gwely; mam yn gorwedd ar y dillad a llain gwyn drosti gid. Neseais at
y gwely; a gwaeddais “Mam, shwt i chwi heddy, mam fach” Dim ateb. “Odych chi
yn well heddy, mam?” Dim ateb. Cydiais ynddi; ond O! yr oedd hi mor oer a
chlai. “Mam, mam,” meddwn, “dihunwch, mam fach, eich Wil bach chi sy ma.” Dim
ateb. “Mam,” meddwn, “odych chi am fwgyn bach?” Dim ateb. “Mam, odych chi am
de llysiau? Dim ateb.
Gyda hyn, daeth y gweinidog i fewn a
daeth ataf a dywedodd, “Wil bach, dere ‘ma, machgen i, mae dy fam wedi marw.”
“Wedi marw, syr; mam wedi marw;”
“Ody, machgen anwyl i,” atebai y
gweinidog.
O dyna frath a aeth trwof. Teimles
fy mod heb neb ar wyneb y ddaear, wedi colli fy hen fam anwyl, neb i
gydymdeimlo a fi mwy neb i dosturio wrthyf; neb i fy amddiffyn rhag cam, ie,
Wil bach unig, Wil bach amddifad, a fy mam anwyl yn gorwedd ger fy mron yn
farw.
O ddarllenwyr anwyl, peidiwch
diystyru yr amddifad. Does genych yr un dychymyg am yr ingoedd sydd yn
trywanu ei fron fechan ef!
Fe ddechreuais a wylo, a wylo a wnes
am oriau ac wir, rown i dipyn yn well ar ol hyny hefyd, er fod yr archoll yn
bod o hyd. Dallai i ddim ysgrifenu rhagor o hanes mam, mae chwant wylo arna i
y fynyd yma. Ffarwel mam; ffarwel mam! Ie, hen fam anwyl, anwyl i mi!
Dranoeth yr angladd, daeth y
gweinidog ataf a dywedodd, “Billy, a lycet ti gael dod yn was aton ni, i
ofalu am y poni a’r fuwch, a’r ffowls a negeseua?”
“O, leiciwn, syr,” meddwn i, “ga i
ddod?”
“Ol reit, dere nawr te i’r ty gyda
fi a cofia, machgen i, i beidio ymhél byth a cwrw a licer. Cofia am dy fam, paid byth a
mynd i’r tai ar eeins na uwchben y drysau.”
“Allaf fi gael mynd i’r Ros and
Thistl?” meddwn innau, “roedd Mrs James yn garedig iawn i mam, yn gweithio te
llysiau, ac yn cario peth iddi rowndabout.”
“Billy bach, cadw yn mhell oddiwrthi
hi a’i the llys; cofia mae ‘te llysiau’ y Ros and Thistl laddodd dy fam; cymer rhybudd, Wil bach, oddiwirth ei
diwedd truenus hi, bu hi farw yn mreichiau y
Deliriwm Tremens.
“Pwy yw hwnw, syr? Dw i ddim yn
nabod hwnw wrth yr enw na ta beth.”
|
|
|
|
|
(delwedd J7846c) (26 Rhagfyr 1896)
|
“Nid dyn yw e, machgen i, ond enw ar
y ffifer sydd yn dod ar ol yfed gormod o licer a cwrw.”
“Doedd mam ddim yn yfed licer na chwrw diolch i chi; dim ond te
llysiau plaen.”
“Nid te llysiau oedd e Wil bach,
cwrw a licer oedd gwraig y Ros and Thistl yn gario i dy fam, do Wil, er ei bod yn
gweld dy fam ar ymylon tragwyddoldeb, bu hon yn ddigon dideimlad i roi rhagor o’r gwenwyn uffernol hyn i’r hen wraig;
do Billy, fe ymadawodd dy fam a’r fuchodd hon mewn ffit feddwol, gochel rhag
y fath faglau, machgen anwyl i.”
“Reit syr,” meddai Billy, “dim oi
stwff hi i fi. Nid af byth yn agos atynt.”
“Seina ar y llyfr
ma ynte,” medde’r gethwr.
“Beth yw hyny?” meddwn innau.
“O, gwneyd dy lw yw hyny,” ebe
yntau.
“O, os ydych am i fi wneyd fy llw mi
gwnaf e heb seino. Chaiff neb fy ngweld i byth mewn tafarn, ac
nid yfaf ddafn byth o de llysiau. Tw, tw, tan poeth,” a phoenus ddwy waith.
Roedd hyny yn brawf fod y llw wedi
ei selio fel y gwyr y plant yn reit dda.
Ond rhaid i ni basio dros yr ychydig
flynyddau y bu Billy yn ngwasanaeth y pregethwr, er i ni cael tipyn o hanes
cyfnod arall yn fy mywyd, sef hanes
carwriaeth Billy.
(I’w barhau.)
x_______________________________x
http://newspapers.library
.wales/yiew/35894O8/35894ll
|
|
|
|
|
|
III CARWRIAETH BILI O2 O1 1897
HUNANGOFIANT SILLY BILLY
III.�OAHWEJlAETHi BILLY
. Ar oli colli’i’
hen, wraig, mam, doedd dim 1
wmeyd ond edrych am rywun arall i lanw
ei He gynted ag y gallwn i. W ydidoch cihlii
beth, or cymaint a didywlediir am wendidau merched, ac er cymadnt a achwynir
amynifc, does dim posib byw heb-ddymt wedi’r
cwbwl, miaig,olelSI wir w. Mae yn wir y gall dyn
boeni hebddynt, ond poieini fydd hyny ac nid by:w. ,Malel rhai Pobol yn beio
gwidman am briodi yr ail Dywedant fod hyny yn
anmharch ar gaffadwriaeith y wtraiig gynitiaf; ac, yn wir, Oiflie rhai am
ddywteydi fod priodi-ddwywaith 3^x bechod. Ond nonsensi yrw peth fel yna. Does dim mwy o bectnod ar ddyn i briodi yr ail waiith,
mwy nag sydid ar ddyn i yfed dau ^wpanaid o
do, wir, gelli briodil ddwy ar ««igain O
weithiaiu, OR dcwisi, ond i til ofalu B&aai yr ail ar
hugain yn unig sydd ynl fyw. Anmharch wif
Twsh, pairch ydyw ac: nid ^mharch. MÃlie y dyn a brioda yr ail waith Yn profi i°r
byd a’r Bettfws ei fed. ef wedi cael Cyinainiti o fwyaihad ac enjoyment a phleser yn
nghwimii’r wrailg gymtaif, fel na all e byth â� fyw helb rywim i
lanw ei He. Pan y gor-i Pheinja, un p,wtys O1 ediwigr, erjr i
ymofyn am “Wys arall yn ei Je ar gariam wyllt;
ond. pan y dOxxnodd y b win d ell <wermod
oedd yn h�lnlgiaJn dan y llofft, daech, chi ddim yn 1 Sjwyllitik) o gwbwl i giaiel werfmod yn
ei le. bydd raid oaiel peth, rhaidi caled fydd
yr acliom o hyny. L Yr un faith1 yn egsaoti am wraig, os bydd yr .1 lJ.()Jn a gollwyd yn wraig dda, OO1 dymher serch-i¡ CJg,
gairtuaidd, addlfwyn, dynien, ffein, yna Itnafbtlri.ol
yw edrych am un i llamyi ei He Syiited
ag sydd bosibl; ond os un &ur, sarug, latrywiog, granoog, mewn giair, os
wermod i^dd hi, ten to wlan nad adff y gwidman i l^irych am un o gwbwl gadi
shiftio ryw lffordd hchddJi. �
‘^awr, bobcl, os gwelwch chiwii rywun yn T”
cymydogaeth yn priodi bang cyn fod y L,raillS gynta iw’edti oeiri braidd, peid’iftych
a tawO amo’ peidiwch a’i f-eto; ‘dall ydyn rIOr help.
Mae’r bwiLch sydd ar ol
yr hon f Sollodd gynxaint o seis fel male
yn rhaid el rhywuni i’w
lwiiy at A\1an s; ond osi gwed-\”1 chwi widmaoT) yn hed slow cyn tlalalùYI1 fe ft?Va^’ oei^wch fenitro’cli
pen fod rhyw-yn rong ar y wraig gyait’af; new
os nad IIYedd eo, ^yiia’r inipreshoai miaie’r
gwr yn neydi f, y public with ei wel’d! mor
glaear. Mae f “Wer o wryw’od yn camlywio y
menywod u^’inyrdti fod y meinywod yn galiu
siarad yn l y na’r
gwrywod ond y mae gwetll berinigs mown tlafod
menyw, naie sydd yn fcif* ^nyiT«“. rhyfedd ydiyw tafod menyw wt ie” byth yn blinoi. ‘Mjae’ri g!wr a’r aiS yn oodi yn foireiu iaiwn,
Oweiibhiant ^drwy’r dydd, y gwr wt’th ei ailw’ed-13,1 r wraa’fe jn y ty. Yn yr hwyr, “w aidrief, ac maie ei
wedli blino yn, Mae ym gwaith i rod y droed
fety ^laenaif: Mor gynted ac y oaiff e |ei^n ymbonth itiaraiia
ei bibell, a gorwteddai ^l’ldir ar y giaffa
neu’r seiw, does dim lW /i1 e’nauâ�¢
rwi, mae e fel mwmp. Os £ Y plant rywbeth wi’tho fe, edi’ycha f
T-f&l diant oged; ac fe’u heryb mor arw I .a itasp
John y Go, “Gadewch ltmydd i fi, sgadan y felldiibh;
rwy wedi blino igiormiod! i foddiran a chi. Tra&teliiwch chi i’r gwely, newch oM i’“
Ar ol rhoi y plant yn y gwely, a cliirioi’r lleistri awper, a taolu tifpyn ar yr aelwyd, a
pooit/r tarn, eistedda’r wraig druafn i laiWr i orphwys
tipyn ar ei haelodau blinedig trwy wen hosan, ac or (bod wedi gweiithio yn
galed trwy y dydd, ie, wedli igwieitihio dtros beidlaiiir awr ar ddeg (tra nad
yw y gwr wedi gweithiio ond naw), eto, or led bod wiedi gweaitihio yr boll oTiiiau yniai, mor fuiain ag yr eiistiedda, i larwir, dechreua siarad, a siarad a wna er
cymairiife ei blinder. Dwn i ddilml beithi sydd i
gyfrif am hyn, os Inad ocs trech stiwff yn nhalod menyw nag sydd yn nhafod yr
un la’r trowser; neu ynte maie tafod menyw
wedi ei hongian yn well, “ar ifn bim,” f,e1 pe tm Wyr Billy ddim
bath yw y rheswm reit; ond mae yn flfaeit fod” menyw yn gallu dal ei thir a siarad fel ‘ffeiriad
er yr holl flindeir., tra mae y gwr mor llipa
a diymadferth a maorel rnewn calch. Ewl i jesib credu ffod y gwrywod yn jelo-a wrth y
menywod oherwydd hyn, a dyna y rheswm eu bod nlny yn cond,emnio oymaint ar y
menywod am siarad. Ond doedd hyna yn danto dim ar William. N ai, rhinwedd mew’n menyw oedd hyny yn O1 bam Billy. Ond, yn wir, boys), mae yn rhaid i Billy gydna-bod ei fed yntau yn eiii dowto ac yn
eu hofni nhw yr araser hyny. [Roeidid Billy yn medthyi llawer ac yn pwslo
pwer larnynt, ond er pwslo a dowtoi, roieldld Biilly yn hoiH bod gerllaW iddyoit o hyd. Roedd Billy yn dilyn pob ffair i’r unig amoan er cael g;wel’d y merchod. Un tro, ateth Billy i ffair Whitland; ae wirth gerdded yn ol a blaien trwy y ffair i
weldf y rhyfedldladau, fe weilodd Billy “fashin rhiiwmatiig.” O’, roedd giolwig bert arno, golwg deimptin
MldiitMol, gwyneib gloew yn llawn ffiwglyrsi gyd, pin onelyn mawr yn oroesi,
ei wyneib o gotrtnieil i gornol (osi oesi coirnel gyda
peth rownd), weiers melyn diisigllaeirl yn
danglo laiwir oddi,-WTILIIIOI. Edrycihiodid Billy arno yn fanwl; ac wrth! wel’d Billy yn ecsaimiino’
y maishin mor bartibiler, fel ddyweidloddi hyw
ddyn oedd yn sefyll ar ei. bwys: “Will youi haiye a try at the .eleetrio machine? It is caify a p,einny, sir.” “O1 reit,” fmedde BNly, aa Ife gydiodd
Billy fel teyrnas yn yr handles. Ond, o mowyd i! dyna lle oedd ‘Inja¡,
roedd Billy yn holloil at eiwyllys at hen
faisihin raedld: e yn gwneiyd ii Billy i gacnu a wyllo, rhegu a chaiblu, daWnsio a,
neidioi, sigreichiian a gwTaei(l;di, sgriwio a phlletoi; ac fe gredodd ‘Billy, byth o’r fan ‘ma, foidelii sodlau yn dad masi tirwy lewisi ei
got,. Ond ichwareiu yr holl gapactisi a’r
ewircfe na, dole-dd dim wsiibl dodf yn rhyddL
O’r diweddi, fe galWdI rhyddhaid, a diolch, am
hyny aid wrth adireif i’r sihaniti, meddyhai
Billy mae rhywbeth teibyg yw hi ar ddiyn, wedi priodi. Mash in riwimaitiig yw menyw hefyd,, ac unwiaiith, fy
mrodyil anwyl, yiewch
i’w gafael, hi W .ben. Gwnewth chwi beth a fynoch, ddowch chwi ddiim
yn rhydd Wrth gofio y perforlmansi yn y ffair “giyda’r
hen fashin blagiard hyny, roedd Billy jlwsb danto i
feddwl am dhwilloi ami wraig; and a,r off
cyrhaedd adre i’r shanti a gwtel’d y fa:t:H anniibendod ac afleirwch oedd yno, fe
gadd Billy Wared ar y ffit o ttMiheuaeth ddaieth drosto, ac fe benderfynodd,
dder and ddiem, i briodi y oyntiaf gelai. Fe
wnaiethi lw na ediiychai fe byth “air yr ochor dowyll
i’r owtes-tiwn byth and hyny; wiaeth chwareu teg i’r melllywlod, dydii nlnw ddim yn gas fol rheol oø na aiff
dyn yn sifaiwpdd. Xa, rua,; fe all dyr»
dreuliio ddawer i getyn difyrus, doniol, a
Hawen, yn eu cwmni, a hyny air, oil piriodi
llawn oystial a pan yn sengl, ae os bydd y
wradig yn ei hrwyl, gall wneyd yr hen aelwyd
yn nefaedd ar sicel faich. Yn nyfnder y gauaf,
pan fydd y gwr wedi bed yn dilyn ei alwediigaetihi, yn nghanol yr oejyfel i8¡’r gwlyb-aniaeith, O, fell yr
edryciha yn mlaen at yr hwyr, pryd y caiff eistedd o flaiein oruiglwyth o dan isiriol, y tegell ar
y pentan yn ei ffidlo hi yn amyyi yn y trchl cleff,
a’r gathi ar y pEUlltan arall yn cann ei chrwindi-fel accoimp. i aiaw ffid y teiceill, gwyneb siflol a serchog y wraig yn edrych arnat mor gariiadug ai
chariad ei hunan pan yti paraboi y te, swn y glwynt yn chwibanui yn y isiimneiu fe’I
ettlyH yn y ddannodd, a’r gwiaw yn euro ar y
ffen-estr, er hyny doiea dllm gwahlaniaieth beth yw y cliineit y tuallan,
malQ yn ol reit y tufewn. Beth wnaet ti heb hon?
Mae hcin wedi gofalu rhoi dillad sych ar yr hers a tlaen y tan yn gynar y
prydnawn ar dy gyfer pan ddeui adre. Mlae hon mor Jlawen, mor isiriol, mor ..serchog yn dy grioeisiawu. Heljia
hon di i dynu dy d dill
ad gwlybioai i ffordd, cyn-horthwya hon
di i wisgo y dilikd sych a glwrles.og sydd
a<r yr hars, igoifiula hon fod dy slippers
ar y ffender yn dwynm ac yn y ffwrn fach yn y pentan mae yiia rhywbeth hed
flasus ar dy gyfer. Ynai, eei dei; goisoda hon di i
eisitedd mewnman oysurus a gwres-og, ar y gadair eSimwythad: sydd yn y tiy;
fe ofaha hon fod y plat a’r iyara ‘menyn o fewn dy gyrhaiedd, rhydtd hen y creimjwg
atr llaeth ar dy bwys, igcfaCia hon fod sdiwgr
yn dy do! Beth wnaet ti hieib hon? Wnaet ti ddiiim onld poeni.
Gwendhfawrocach yw horn na llond pwrs o aur, ire,
na llond dror o arian. Gwarchod fi, mia nhw’n
neia! (I’wlbarhau.)
x_______________________________x
http://newspapers.library
.wales/yiew/3589425/3589428
|
|
|
|
|
|
IV WILLIAM YN DARGANFOD
PLANEDAU O9-O1-1897
HI.�WILHAM TN DiARGANFOD PLAJNEDAU. Ydi wir w;
ma,e un edrychiad bach slei o gornel llygad
lnerch; mae un pesychiad bach byr byr Iwrtheich Ipasia yai ddigon i beru i ddyn fynd
mar ddwl a whilber. Mae llawer bachgen yn cael ei drafod gan ferch yr un fath ag y maer naiy yn.
trafod y berfa-olwyn neu”r whilber, yn cael ei
yru ff’ordd y myno hi.
iMae e yn hollol at ei chommands hi,
gall ei yru yn mEaen, neu ei yru yn ol; ac os
dewisa gwna iddo aros fel bloc am oriau.. Ie, aros felly, yn nghanol oerfel, (rhew, eira, i’w
disgwyl hi. Gaul wir
w, maent yn gwneyd, ac wedi gwneyd felly ganwaith cyn y tro di-weddaf, fel y gwyr Billy trwy brofiad. Rwy’n oofio’n reit dda,
pan awn i yn treio’m
llaw ar IMari’r Punfbys. Llawer gwaith y Jb,u’m yn aros y tuallan i
eiop y dresmeker; do, g<;<rfu ar Billy, pwr felo, aros am oriau yno
lawer gwaith yn nghanol yr oerfel, a hithau
tufewn, yn en-ioio ei hunan wrth edrych ar y letest fashon bwks. Doedd hi yn
oofio dim fod cymaint o ffordd gyda William i fynd
adre; doedd hi yn ystyried dim fod y nos yn dywyll ac
yn oer; doedd hi yn hollol ddihidio o’r Ladi Wen oedd yn marchogaeth ar bwys y
stigil-step; neu os oedd hi yn cofio, doedd hi yn hidio dim am hyny, waeth fe
wyddai hi fod Billy y tuailan yn ei haros; ac y byddai ef yn gwmni iddi bob cam gartre, ac y buasai ef yn oadw y
bwciod, a’r ysprydion, a’r cwn bendith y mamau, a’r
gwrach-y-rhibynod, a’r canwyllau cyrph a’r holl,set na i gyd
ffwrdd oddiwrthi hi. Oherwydd hyn, doedd hi yn gwylltu dim peg i ddod allan o dy’r
dres-meker. O na, yr oedd yno y llyfrau ffashwn diweddara, tan da, a the da,
tri peth sydd yn ddigon galluog i gadw menyw
yn hollol daiwel a
didaro, pe bai’r byd yn myn’d ar dan, am wn i.
Wefl, un tro, roedd Billy yn disgwyl y tuailan
ac yr oedd yn oer aflan, yn bwrw’n ombeidus,
hwrw eira, a gwlaw, a rhew, hefyd am wn i.
Beth bynag, roedd yn ddigon oer i hyny, ta
beth. Wei, fe arosodd y Pumbys fwy nag arferol y
noson hono; ac yn wir, heb ddyweyd un gair o gelwydd, ‘roedd Billy wedi sythu’n deg a
theg; a meddyhai pe bai ef ond cael nogyn ‘bach o “de llysiau”
yr heijpai hwnw Ibwer arno. Ar hyny, rhedodd Billy fel y felldith yn groes i’r hewl, ac i’r Red Cow ag ef, a galwodd am werth chwech o
rywbeth i’w dwymno. ‘Beth
a gym’rwch?” gofynai y daifarnwraig, “O,
rhywbeth er fy nliiwymo, waeth gen i beth yw
o,” meddwin innau. “Gwerth chwech o frandi
fydd oreu,” meddai’r wraig, a ffwrdd a hi, ac
fe ddaeth yn ol a’r
Ibrandi toe, “Odych chi am ddwr,” gofynai. “/Nag wyf,” meddwn innau, a cymerais y brandi o’i llaw ac yfaia ef yn ro âar un draifiwnc, Thag ofn y deuai y
Pum’bys mas a rhyw grwt arall gael gafael ynddi o flaen Billy. Ond /wrth fod Billy mor wyllt
yn yfed y brandi; bu agos iddo grolli ei
anadl, a’i drwyn yn y fayer; ac fe ddar-ganfyddodd tua tair miliwn o blanedau
new-ydd spon yn gwibio ogyllch pen ei drwyn. Ond doedd dim amser nawr i ddim, chwaethach rhifo’r
planedau newyddion hyn; ond allan a Biliy fel mellten
wedi ei gresho. Ond pwy oedd yn pasio drws y Red Cow ar y pryd? Wel, neb Fiai
na Mliss Pumbys. INi chymrodd hi aorni ei Ibod wedi giweled Billy a ffwrdd a
hi mor ben uchel a serjant y milisha. Rhedodd
Billy ar ei Kol; a cydiodd am dani fel arfer;
ond, O, mowyd i, dyna dreio strioko yn rhydd o
afael Billy oedd .hi. “Be sy arnait ti, los?”‘ medde Billy. “Be sy affnai, wir, atebai’r Pumbys, “does dim cywilydd arnat ti, ych y fi,
mynd i’r Red’
Cow, iefe, i
yfed gyda hen raggets y gymydogaeth. Fe fuasai gas gen i, &c., &c.” 1. Ond! cystel tori
y stori yn fyr, gan ddweyd fod Billy wedi cael attierciiiiad
dirweisibol cyhydi -’li’ï fraich gam y Pumibys, ddeir and dden. Xawi’, feichgyn, doedd hyna ddimi yn reit, ond nad oedd
e? Hoeidld rhywbetihi fel ‘1[a yn ddigon i yru dyn ft’fwt
chasihau am byth A welai neb fai am hyny? Pwy sens welwch chwi rhoi leesher i Billy, a hithau wedi ei gadw i aros
am gymaint o amser yn yr oerfel, ties gmifu; ar Billy ij galel rhywlbeth i’w dwymno? Ond (listaw oedd
Billy daai y wiiialen, <1,O yn derbyiii y cerydd meiwn aiddifwynder
ys-pryd gain addunedu a tihynigui yn rhigil na
eitoi ilros gyfyl trctihwy
ty tiafairn byth rowy. Dyna lle yr cuedd Billy, mtor dialer a,, beger, yttl etrfyn
am ei maddeuant, pan, mewil gwir-ionedd, hi
oedd yn ronig yn ciadw Billy mo’r hir i’w disgwyl, a, hiitibaiu wrth ei the a,’i hot rofe. Wel, dynia dipyn o bersonal ecspirieins i chwi i brofi y goisodiad fod gallu gan fenyw i wneyd dyn mor ddwl a whilber, a) mor soil a chyityn ileistxi. Howsmed oedd
Mari yn Plas Danrallt. Sads oedd y cmeisifcr, a ‘dyn;
hoillM anghyfar-wydldi a’n dull ni o gam ar hydi y wlad ‘ma.
Am hyny, nid oedd ei yn Iwlo nel\> 1, ddod, ar ei
ibreimisisi e wedi mos, tiai shlwlb hwry1 fuasai ar Mari, ta pwy amor (feilura
fuiasafr sbcri, mor gynted ag y cyihaeiddelm ben
y dref, fea y gailwentt y ffordd garej, roedd rhaid tori’r sifeo>ri fywiy, aid ymadaol, er mor galed oedd hyny. Un noson, fe gadd Billy ibers^Mad ar Mari i
gael ei hebrwng hi lawr at y palas, a chan ei
bod yn noson wlyb, yn bwrw gwlaw fel y felldith,
doedd dim dowt ‘da Mari na finnau na oedd yr
hein Jiinks yn y ty. Ond pan yr oeddem ni rbual hanner
y ffordd lawr i’r ty, fe neddilodd yr helll ma’si o’r coed. “Ko&o, naedidel
Jinks. “BMo,” meddwn inaiau’. “Hff ar iw?”
gofyaiaii Jinks. “Mi ami William! Sili. ser,” meddwn innau.
“Ilwatfc diw iw want ddiisi we, iw iung spud T’ rhuaii Jinksi “Mi aiml whaint
Mari!, sier,” .aitiefown innau; ac fe dreiais
fy ngWeu, i rioii; ar ddeall iddo, mad dyna oiedd ein dull ni O garu, ac mai fel hyny
r-oedd esioi; taidlau a’n Maimau-, a’n mam-guodd, a’n.
tadbuei, yn arfer Clalridr gwafith dla ynmlaen. Fe ddyw’edlaiisi wrtlm fod gen i.
olwg fawr ar Miari,, a fod peibh gan Mari arna innau,
a tfod geni dy i galel
o’r enw Y Shanti, a fod gen i ddwy iar, a mochyn
cwita, a chath, a modi am gael Mari i ddod
ataf fi i’r Shajiti fforl gtwd. F’ei ddyfw’ea^l-si Ibwleir a( bethau wrtho ii gid alci ar ol yr
hiolli ddhyeyd, fe ganiatodd yr hen Jinks i fi i ddod i hebrwng
Mari unwaith yr wythnos i lawr i waelod y dreif hyd at iet
y grin. Diolchais
yn gynhes iddo am y caredigrwydd hyn, ac rwy’n credu fod chwanfti diioMi ar Mari hefyd, ond
roedd gormod o steirbh yn mi ladi i ddiolch yn
nghlyw Billy, a ddlibiicliodd hi ddim. (I’w barhau.)
x_______________________________x
http://newspapers.library
.wales/yiew/3589442/3589445
|
|
|
|
|
|
V MARI, JEN A MOSES 16-O1-1897
HUNANGOFIANT SILLY BILLY
IV.�MAPI, JEN, A (MOSES. Yr wythnos ganlynol,
aeth Billy i hebrwng Mari hyd iet y grin., Do, a thipyn bach yn JSM hefyd. Fe
aeth Billy lawr jwst i ddrws y ty, ac rwy bron
credu y oa,wn fynd i’r ty, “onibai fod ofon ar
Mari y gwnelai Moses, ‘Y
watchdog, gyfarth, a thrwy hyny beri i’r hen.
Jinks ddod mWs er caei gweid beth oedd yn trong., Rhaid cyfadde -mae u’n hed -od yw Biky hefyd. Os caiffe’ fodfedd, ma,e arno eisieu llathen. Cyn ymadael a Mari, fe gadd. bromis i
gael dod i’r ty nos Wener ganlynol, ac le
cytunasom ar y seins a r signals oedd 1 w del-nyddio, pa rai oedd Mari if
yn ff enegtr y serf-ants hoi, er inwyn i, Billy ddeall pa
brydT byddai y cost yn glur. Fe adaawodd Mari ifyn’d’ a Moses, y ci, a
r ty y noson (Wener) hyny. � w ,Ar ol hiir ddisgwyl, fe ddaeth y
llOs ener, a chyda fod cysgodion y nos yn ymdaanu, yr oedd Billy; wrth y
palais, ar ei ccwedd rhiwng y coed yn y grin, o flaen y palas. Aeth rhai
Qriæu heiibio hefb i Billy weled Un arwydd o’r seimsi a’r
signals, ac Jn ^ir’ y* oedd Billy jwst a (thoi ifyny mat .shot oedd y cyfryw. Roedd tipyn bach
ILeiat o ofon ar Billy hefyd, oherwydd roedd
yn unig ofnadwy yno, a’r hen gnnmor ddistaw a
semetry, gyda eithro amibell i isgrech
arinae-arol a ollyngid allan uwchben gan y daliiiu-auod.
Ond pan oedd Billy fel pe yn nghanol cons anobaith, gwelodd un Lamp gyneuedig yn
ffenestr y serfants hol. “Ha,” ebe Billy, “daow am o’r
seins; ond lei lo, Billy, rhag ofn i ti i spwylo y
cawl, waeth arwydd yw run goleu fod yr hen Jinks yn rhoi
tro o amgylch y ty, er gwel d a, oedd pobpeth
yn olreit.” Fe orweddodd Billy fa’n hono mor
ddistaw a llygoden, ond oyn ‘pen fawr O amser,
gwelodd Billy ddwy lanqp gyneuedig yn cael eu
dangos yn y ffenestr. “Hwp lai,” meddai Billy, dynar cost yn glir; arwydda y
ddwy lannp fod Jinks wedi myn’d “w ystafell-wely,
fod pobpeth yn dda. Ar hyn, itynodd BFJy ei
esgidiau i,aiwr, a cherddodd yn ofalus tua’r palas, a i ddwy esgid o dan ei geseiliau. AT ei waith yn
djynesii at y drws, gwelodd Billy Ifod cenel Moses
yn wag, a deallodd Biily lfod Mari wedi myri d a ceuder i’r ty, haif ofn y buasai ef yn rhy fusnesol yn nghylch William. Dynesodd Biily yn ochel-gar at
y drws, dy )^ llg roodd Mari wedi gwisgo rhyw ddijiad sitamp goleu, ac
edrjchai fan hyny mor wyli ag angel. “Shwt i
chi heno, {Maii facih-? onedday Billy. 1 “IDere mewn, yr hen fliwl, a g<id dy non-,sens,” meddai
Mairi. Ar hyn, fe aeth Billy i mewn fel teyrnas, ac wedi cyirhaedd y gogin a gosod ei
esgidiau yn y gist’ halen w’rtn gefen y drws, oydiodd Billy yn Mari, gan
amcaotiu rhoddi eofleidiad reit iddi. “Paid,
Wil,” medde iMiari. “‘Pla’nij’ ferch V’ meddtii Billy, “Ã¥oeg ixel yn gwel’d nawr,”
“OVtae “iTen-, y cwk, yn y soylen, fan lla os na wel hi,
fe glyw dy swnt Mae Jen. wel di, yn gwybod am
hyn; ac mae hi wedi joino a fi, er dy igael di i fewn heno, ac
mae hi y!n gofallu am Mos-e-s, y ci, yn y scyleri. Nawr, dere di ar ol i i’r landry, mae; tan yn
iawn yno. OPaid di a, tbxoi i unman.”
“â�¢’Gad i fi ddiolch a Jen, ferch, am ei char-edigrwydd.
Eitha hen drWmpen yw J en, ie, yn wirionedd i,” meddai Billy. “Fe gei di wel’d Jen eto, “eibe hithau, “paid di, a meddwlmai dod
yma i gadw ewrdd diioldigarwch wiyt ti; dere
mlaen, yr hurtyn, a phaid cadw stiwr, ar dy fywyd.” Off aeth. Mari, ac off
aeth Billy lair ei hoi, trwy hetn basaj hir, ac ar fben pellaf y pasej, roedd
clan ddrws, un ar y dde ac un ar yr aswy. Aeth Mari i
miewin fel ffiret trwy y drws ar y dde, ac
roeidd Billy ar entro yr un dirws, ond pan yn yr act, fe drows Billy ei ben i edrych trwy y drws oedd ar yr ochr chwith, a
dyna, lle roedd Jen, y cwk, yn pen, hnio ar ganoli llawr y isicyleri. iCofiodd
Billy am y ilhwymani oedd arno i ddli,olich i Jeln,
ac aa-hyny rhedodd i fewn ati, a’r ffordd a; gy,m,erodd i
ddangos ei ddiolch-garwich oedd) oydio yn Jen, a’i ddwy fraich a<m &i
gwddtf, er rhoi cusan iddi-cus,an boch,
dealler. Ond wfft i’r fath beth, dyna fistek y
fell-dith! ‘Gyda fod IBilly yn ffast ynddi, fe
neidiodd rlhywbeth ma’s o dan Jen ae os y’ch i yn y (fan ‘na, irhen Foses oedd
e’. Roedd Je!n wedi. iperi i Mioses, i orwedd,
ac wedi) penlljim arno, ac yna wedi taflu godreu ei gwn statmp lws dros ben “MToses and ar waith Billy yn cydio mar rwff yn Jen
fe springiodd Moses allan o dan y cwk, ac fe aifaelodd toewn tua hanner Math
ysgwar o frethyn [trowsis Billy. -Trwy Iwlc, doedd e’
ddiiii yn; iCyfarth a doed d dim diolch id d o chwaiith, chyfarthech chwi byth eiich hunan
pe Ibai, eiich ceg yn llawn brethyn glwad1 a gwlanen Iban, fel roedd
6 iar y pryd. Ond os nad oedd &’ yn: cyfiarth, roedd e’n
‘hwrni ac yn ysgwyd Billy y!n ofnadwy. O,
mywyd i, dyna le ipaoar
oedd yno. J en yn ffast yn nghwt Mbse«; Moses yn ffast yn gwt Billy; a yn
ffast yn nghwt y Pnm-bys�Jen yn
drago yr ocihr ch with Mari, druan, yn ceisio tynu at y dde Billy yn treio
diiago mlaen, a Moses yn drago yn ol! O’r
diwedd, teimlodd Billy fod brethyn cliwech swllt y ilath
Tomes, y teiliwr, yn rhoii ffordd, a rhoi ffordd yn deidi wnaeth e’ hefyd, Ond gwell peidib
dechreu desgrifio. yVel, fe gadd! y cwk berswad ar Moses i fod yn satisfeid ar y darn ttirowiser, ac fe aeth
Jen ag ef nol i’w genel, a chwareu teg i J en ddaeth hi ddlim yn ol
at Billy a Mari ych-waith, rhag ofn yr elai Mari yn nerfos, ac y
cawsai hi. lormod o gywilydd i binny y
“Teiims” a’r “‘iStandaird”
yn ol cyfreidiar Billy. Ond chwareu teg i’r Pumbys, fe aeth hi trwy’r
joib yn reit, ac fel copsi ar y cwbwl, fe
gylymodd eii ffedog “yeisi yersa” dmslY cyfan i
gyd. Mor gam ted ag yr aeth (hi trwy y tape hwn, fe ddaingosodd, y drws i William1, ] a ffwrdd a Williaimi tuag adref, yn
nyfnder y inbs, a diolch byth maenos oedd hi
Tua dechtreu mis Chwdf.MT y digwyddodd hyn, ac rwy’n
siwr fod Msiri wedi dyweyd y afcori wrth lawer, oherwydd fe gadd Billy lot o
folanfbe yn ystod y mis, a dyna oedd yn bmwf fod Miaii wtedi c’laplanâ��froedd poib ^foihanfc tsiadd (Bfjjily ym
irepresento dyn. yn ‘Y gwisola, ffedjog
ar ei1 west ond.
Wrth wei’d ifod
yr hen groten wedi cymerid yr helynt yn destyn sport, fe ddigiodd: Billy
wrtihi yn erwin, ac <fe wna<eth adduned a llw nad oeddd�iffi rhagor i
fod rhyngddo fe a Mwrj?’r Pumbys. Un nos,on, fel yr oedd Billy yn eistedd wrth y tan yn y shanti,
heb ne’b ganddo yn gwmni iond y gath, fe w-aeddodd rhywhen gtoten trwy dwil y latsh,. “‘Billy,
bl’le mae dy ffedog d’i
heno 1” Wrlt:h glywed hyn, fe deimlodd Billy i’r
byw. “Reit,” mynte Billy wrth y gath, “dannod di d fi os a,f i led treed air. ol yr
hen F.ari’r Pumbys ‘na
mwy.” Fe gadwodd. Billy ei air, hefyd; aeth e’
byth ar ol ilfari ar ol
hyny, o’nd deallwch, ni adawiodd OBilly’r grefft iar hyny.
Jsaddo, naddo; fel y
cewch weled. (I’w barhau.)
x_______________________________x
http://newspapers.library
.wales/yiew/3589459/3589462
|
|
|
|
|
|
V FFIOSO AR GARIAD ARALL
HUNANGOFIANT SILLY BILLY
V.�FFIOSO AR GtARIAD AiRALL. Ni fu [Billy fawr o MnSier cyn flicso
aID gairiad arall, sef croton oedd: yn gwasanaethu yn ffermdly y
hledryn-croteu olygua yr oiliWg, braidd yn fyr, nid byr iawn er hyny. Yr oedd yn hed broporslionet,
rhywbeth gallem, feddwl tua yr un hyd ac oeddi
o led, hyifcrach yn. WeleJii oedd hi; and meddyhai Billy y. gwnelai wraig “E
Wan” er nad oedid hi i fyny a Mkird Pumbys a
Jem Jam-Jam o ran steal a dash. ‘ltoodd yr hen ifarmrwr,
Daifisl y Lledryn, yn grac felldithiol wrth. y marched am “gairuf yn.y ty yn ystod y nos.
Ond dyna oedd yn od, pa bryd ‘roedd yr hen
ddyn yn ine<ldw’l y
cawsai’r merClhCidi amser i garu ond yn ystod y noei? ‘Roent 3O1 rhwym
gorphi ac enaid yn ysifaod y dydd; yn gorfod gweithio fel slafiaid; ac os (liedd,cairu i fod, ‘dcedd ond y nos am dani. ‘Roedd Dafis y Lledryn yn flaenor yn y capel. Fe
oedd y blaenor blaena, welwch chS; a ‘doedd
dim iws hyd yn nodi i’.r
gwedn-idtoig i ddyweyd dim yn groesi iddo fe. Wel yn
mhoib seiat, pwno y Lledryn i siarad arno oedd
caru yn y nos. Byddai ef yn sdor o annog y merched a’r
bechgyn i adla-eil yr
help arferiad ffiaddd anfoesol o gyfeillacilui
yn y nos o’r neilldu.
Dyna ei hobbi,e bob amser. Beth bynag fuasai gerbron, yr eglwysi, pa un bynag
ai codi clawdd y fynwent, neu godi cyflog y gweinidog, neu godi’r carpell yn uwch,
fuasai dan sylw, pan godad’r Lledryn,, “y
caru” oedd ei bwnc ef. ‘Roedd yr hen wr wedi
ei lynou yn deg gan y pwiio hwtll; ‘Roedd y
gweinidog un tro yn cymhell y frawdchaeth i garu em gilydd, ac yn analog y ddyledswydd o
gariad brawdol ar y gynnullleidfa. “Cerwch
eich gilydd,” ebe’r gw|edn-idog. “Ie,” ebe’r Lledryn, yn
hyglyw, Wieidli angjhafio ei hun yn llwyr, “ond peddiwch caru yn y nos er
hyny.” Wirtb weled y prif flaenor mor Ilym yn erbyn yr arferiad, daieth y
gweinidog i siamd yn lled amil ar y pwnc a dywedai ei fod! ef yn oyduno a Mr
Dayits yn hollol, ac, yn mfaedlach, eifod ef yn penderfynu, fel gwedn-idog, i geisio
persiwaidio y buibl ieuaino i ad a el y faith
arferiad. “Ond,” meddai, “Rhaid i’r tbdbl ieuainc gael amser
cyfaddaa i ymgyfeiillaclm ac ymweled a’u gilydd; ac wrth ofyn iddynt
adael yr hen arferiad adgas ynai, rwyf yn
teimla yn ddyledlswydd arnaf i ape^io atoclhi
chwi, amaeth.wyr, i ganiatai awr neu ddwy yn wythnosol
yn ystod y dydd, rr bechgyn a’r merched, fel ,yn ll81 fo ganddycit esgus, droisl gadw1 yr hen arferiad ffiaidd
yna yn fyw.” Btoiddilonoidd yr amaeitihrwyr ‘i’r oa|ib; a yn ol at
yr hen ddull; a;j wst ar yr amser hyn, slao; ond pan ddaeili y cynhauaf gwair
a’r cynhaiuaf medi, fe anghofioddi y ffermwyr
y trefniadau, ac fe ‘angbofiodd hyd yn nod y
Lledryn ei addewidion. Oarn fod peithau felly, aoth y
ibobl ieuaino yn ol am yr hen ddull; a jiwst ar yr antnser hyn,
dechireuiodd Billy garu moTtwyn y Lledryn. Hern garu diflas oedd hen-garu’r nos hefyd. Byddai “Billy yn myned tua’r Medryn yn Uwhwraidd a sled, ac Ayodi oyrhaedd
yno, byddai yn sitshan a scwintol yn nghysgod
y etbaiblau, a’r beudai, er -watslio a”
fyddent wedi mynld “i giaidw” dtros, y nos. Ambell waith,
‘roedd y ci yn deall fod
rhywun yn prowikn o biti.” Wn i ddim pwy
ffordd oedd e yn deall na oedd e yn smello yr oil oedd
ad1 “waHt Billy,
ru,Ii sent oedd atf ei gadach poced. Ond tat bwy fFordd, ‘roedd) e yn deall. ‘Roedd
yr hen gi yn cyfarfch fel y yen-jans; ac wrth
hyn ‘roedd y crwts, y gweision, yn deall bang, fod “gwr â�¢caru” ar y pwys YIll rhywle”. ac
fe gadd Billy dlraed lawer gwaith ‘gain y set
hyn. Wedi cael silent
i fyn’d! i’r
ty, eisteddein fel fheal wrth dan y gegitr, a rhag ofn y olywai ‘rhen
Ddafis ein swn, ‘roedd y groton yn arffor,
rhoi padelli tin ar y tiah; step uchaf o’r
grisiau oedd o’,r gegin i’r llofft, fel os codai ‘rhen Ddafis o’i
wely, y buasai yn sier oddod lawr heb oleu er mwyn eini dala ni yn reit. Un
noswaith, ‘roeddem ni yn cadw cryn dipyn o
fwstwr yn y gegin. Fe glywodd Dafis y stw-r; ac fe gododd di: welly bang, a
dliripianodd ar ill draed
a’i didlwylaw at ben y grisiau yn nghanol tywyllwch
Aiphtaidd. Ond yn ei waith yn ymgripian felly, ie
darawodd yn erbyn y badell oedd ar ei chant ar
step No. 1. Gyda’r gwrtMaTawiajd, fe rowliodd
hono ar draws padell oedd ar sitep No. 2 ynal,
rowliodid y ddwy efofi gilydd ar draws No, 3 j 81O yna “roedd y tair padell
yn dod lawr am y cyntaf, ar neidiau o step i step, ac o ris i ris. a’r swn a’1’ sway fwyaf byddarol a
glywodd dyn erioed. On di ar y tine cyntaf or rati ar ben y grisiau, ‘roedd
Billy maliSl o’r
ty fel bwlet;, a Mari Ian i lofft y merched drofi-risiau y rwm ford fel wenci. Erbyn i’r hen
�daf�B
ddod lawr i’r gegin, ‘doedd
yno yr un dyn byw nac argoel fold neb wedi bod
yno, Y tan wedi ei stwmo, a’r dlrwisi wedi1 ei folltio, pob peth fel arfer yn bolldl. Oorfu ar Dafis fyn’d-’nol i’w wely heb gael gafael yn y “gwr caru,” nac un prawf fod gwr caru wedi bod
yno ychwaith. Yr wythnos ganlynol, aeth Billy yno drachefn; ac fe rowd y
padelli tin fel arfer, OO hefyd fe roisom! y
badelli pres yn lawn o ddwr ar y illawr, wrth
diToedi y grisiau. Wedi cael pobpeth yn reit, dechreuodd Billy ar ei gapars, er mwyn deffro y Lledryn. Mor gynted 81O y clywodd y
Lledryn y swn, dyma fe yn carlamu dros y llofft fel ebol,
at ben y grisiau, 31 ilruwr ag ef drosi-y grisia-u ar ffwl spdd, gan gicio y padelli tin fel fwtbols o’i flaen.
Ond ‘doedd e yn hidio dim am hyny, ni slacodd e ddim o’i epid, er mwyn cael dala y “gwr
caru” yn reit, ac yr oedd yn dod lawr fel mil o fries, fel na
chelad’r gwr caru amser i gilio fel y tro o’r blaen. Ond- gwarchod ni, fe fuasai’n Well iddo i gymeryd pwyll; oherwydd cyn pen ti-dic, ‘roedd e
hydi ei benliniau yn y badell a’r dwr oer. Nid aeth Billy allan y tro hwn; ond
rhedodd lan dros risiau lofft-rwm-ford er mwyn cael clywed
y perfformans a chlywed yr hen Ddafis yn ei diarllen hi. “B’le mha nhw?” meddai Dafis, “osi oofi afael yinddyn nhw, ill]
ddala ii gan’
sofren-nai fydd dim wlhanib ar un i ddiod-yma
eto, na chwareu eu tries a fi.” A dynaj lle yr oedd yr hen foy yn -chwythlui
bygythion a chelanr edd llawn cynddlrwg ag y b-u Sol erioed1.
‘Roedd Billy yn clustfemio ar y Rofft; ac wrth
glywed swn yr hen foy yn cerdded ar y llawr oerig aHib-sM) fel pe baie riiywi ‘whiaden
Jumhoaiddi yno, 8JO wrth feddwl am dario yn
disgyn yn sprilyn coesnoeth iganol y badell a’r dwr, fe ffaeloddi Billy a dala heb chweirthin
allan “ha, ha.” Ond, asen grop, dyna iistek!
Fe glywodd y Lledryn y chwerthiniad; a dyma fe yn dod lan ar hyd grisiau
loffifc-rwni-ford fel teyrnae. y peth cyutaf
welodd BiQly, oedd gwel’d y Lledryn yn sefyll ar ben y grifedau, canwyll
oleuedig yn un llaw, ai slashyn o hrell1 m&wT yn ei law arall. Ni chyffrai efe o’r faiTh; fel na
chelai Billy siawns i fyn’d allan heb deimlo nerth eii ddtig a’l fraich. ‘Roedd
Billy mown picil erbyn hyn. Wyddai fe ar ben dateair
ffordd gallai fe ddianc rhag y gosp, ond penderfynodd wneyd un cynnyg arni,
beth bynag, a’dynwr ffordd y gwnaeth, tynodd
ei esgid: lawr yn isil eil oddiar ei droed, ac anelodd hi at y ganwyll oedd yn llaw y Lledryn, gan feddwl diffodd y ganwyll, ar, y gallai yntau slipio ma’s yn y tywyllwch. Ar ol anelu,
dyma let lllei at y ganwyll; ond wchw, wchw, yn lle bwirw y ganwyll, fe
ddisgynodd yr esgid daib yn mhwtll’ cylla ‘rhen Ddafis nes y plygodd) e fel diywcn ddeu-pen.. Wrth wel’d
yr anhap, deallodd Billy fod yn llawn bryd iddo i edrych am ffordd i
fyn’d allan, hyd yn nod pe gorfyddai arno fyn’d drwy’r simneiu,
ond yr oedd yno ffenestr � fach, er
goleuo y llofft, a phenderfynodd Billy i fyn’d hiia’s trwy honoi,
ar hyni d-ymru BiCly yn neidio at y ffenestr ac yn dabo ei, ben trwyddii
rwsh, fe aeth ei ben allan yn rhwydd, ac wbdi hir egriwio fe gafodd un fraich
allan, ond er sigriwio a plleto, fe fethodd yn deg a chael ei fraich arall ma’s, ac anbyn hyn deallodd ei fod yn eithaf ffast
howl-jbi-dag yn ffram y ffenestr. [MJa,e’Ul wir fod un ran o Billy allan yn saff, ond yl oedd rhan bwysig y tufewn hefyd, ie, ran dyner iawn
hefyd. Fe welodd y Lledryn y sdawns; a dyma fo yn dod yn mlaen ac yn gollwng
a’r darn pren at, grwper Billy nerth braich ac
ysgwydd. ‘Roedd Dafis yn rhuo fel llew gan ei dymher, a Billy yn udo fel ci gan boen, ond <> drugairedd fe lwyddodd y
groten cyn hir i ddinbdd y ganwyll, a rhoddodd
wth i Dalfis naill ochr,
a chan ei bod mor dywyll, ni wyddai Dafis lad na ciedro ar Billy yr oedd yr
holl amser yn y tywyllwch, ond trwy drugaredd
waddr pwn gwlan oedd e, a’r hen groten mor
ddistaw a llygoden yn helpu Billy i ddod yn
rhydd. O’r diwedd fe gawd rhyddhad, a diolch
byth am hyny. Ni fu Billy fawr o amser cyn skidadio lawr dros y srrisiau ac
allan ag ef am ei einioes. ‘Dwn i faint o amser fu’r
hen Ddafis, yn wado a chledro ar y pwn gwlan, ond fe wn na fu e ddim llawn
wythmos, beth bynag, otherwydd clywais ei fod ef yn y set fawr y Soil canlynol c,l,-yn
a/i wyneib mor hir a¡ Capital A wedi starfo,
OO yn edrych mor ddiniwed ag y bu Balaam ar ei awr oreu. Ych y fi, fe fu
Billy yn, methu eistedd ana wythnoeau ar ol y
peirfformanft yna, 31O ni fu fawr allan o’r
shanfti am wythncsau. (rw barhau.)
x_______________________________x
http://newspapers.library
.wales/yiew/3589476/3589479
|
|
|
|
|
|
VI Y GASGEN OLCHION
HUNANGOFIANT SILLY BILLY
V.y G AJSGlEN ODOHION A FFAIR”
ABERTEIFI. Yn mfcen diwrnod neu d’dau ar ol i Billy ddechreu myned allan, fe aetfn i efail y gof, ar ei
dro. Roedd yno lot o ifioys, ‘dlwn i ddim a oenft
yn gwybod am yr helynt yn y Lledryn. Rwy jwet
credu eu bod, oherwydd yr oe’nt ynSlmeilan yn islei, ac yn winco ar eu gilydd, pan gwelsant Bily yn dod fewn. Cyn hir, daeth gwas y Lledryn i fewn, a
data o (bren yn ei law, yr un fath yn egsacfc
ag oedd gan yr hen afi’s yn rhoi’r siaoed nos hyny i
Billy, pan yn ffast yn y ffenestr; ac mor gynted ag y gyfelais y pren yn llaw
y crwt, fe d elm L ai s ryw ysfa felldithiol ilawr
tua’ni sowth ond. Sais oedd y crwt, ac fe
ofynodd rhywun iddo, “Wat is ddat iw got,
Jac?” “A whipping tri, meddai Jack. Ar hyn, dyma’[‘ set yn dechreu tobwerthin fel ‘idiots, tra yr oedd Billy yn edjo ma’s yn slei trwy’r drws gan fwniiaii rfiyugddo ac ef
ei hun, “le, fbytib o’,r fan, dynaenw reit
arno hefyd; whippin tri reit oedd e; ‘does dim
mistake ffordd ‘na.” Ar ol i Billy wella, yn ‘weddol,
fe benderfynodd un noson i fyn’d i edrych am y groten; ond ‘doedd dim iws mentro i’r ty nac i’r iard ychwaith, oherwydd doedd Biily ddim mewn
leondishwn i redeg y noson hono nac am dymhor
ar ol hyny ydchwaith. Felly, aeth Billy at y
Lledryn trwy’r cae oedd dan y ty, ac i fewn i’r ardd; ac
arosodd fan hono gan grynu hyd nes y gwelodd fod pob goleuni oedd yn y ty
wedi eu ddiffodd. Yna, wedi gwneyd yn saff o
hyny (ac nid cyn hyny ychwaith) aeth Billy
allan o’r ardd, a dynesodd yn ddistaw ar flaen
ei draed, at ffenest llofft y menrched ac Ife
gnoeodd ar y groten, hyny yw, fe daflodd ddyrnad o rafel i’r ffenestr. Mewn winciad llygad, dyma’r groten yn
dod at y ffenest. IRo-odid yr hen ffenest heb ei hadgyweirio Ibylib ar ol iiwon y sgarmes fawr. Doedd yno yr un tamed o
lasss yn perthyn iddi o gwbl, ond, llenwid y
gwagle a hen z, ddillatach a ffetanau a pefchau ereill
o’r fath, er ii-adw
y gwynt allan. Ond pm ddeallodd y groten fod
“gwr ‘ea-ru’ tu
faes, fe d’ynodd fwndel
d’r iben
Mcn’acli mas o’ir
ffenestr er cael gwer d pwy oedd yno. “Pwy
sydd yna?” g,CJIfyua,i:’r groten. “Y fi,”
meddai Billy. “Pwy ydych dhi? te 1” *”Dy Pilliy Ibadh di, nglhialon anwyl i, meddai iBily.
“O, nghrwt fl>adh anwyl i, shwt wyt ti? A
wyt ti wedi gwella, rwyn falch o gael ‘cwrdd
,4. a “Wyt ti, nghariad i, wyt ti wedi gweld
yn ishe i,
nghalon d?” “Odw, odVn Wil, anwyl i; dyna ben
scowndrel o ddyn yw mi-ktit onite? Yell y fi, yr then flagard; roedd y pregetbwr yn
dyweydpwy notion, y dlasai y blaenoriaid fod yn add’urniadau i grefydd. ‘Dyna
onuatmen? yn ,i,alwn, onilte, ‘Y’w y iL%dl’yn! Dratf) d ben e fu diimi
imlwy o cliwanlc farnaif fi eri.oed, i
roi janet ‘yn ll1Oll ei
gliust ‘e, a’n
ngbliocseti, na f-i arna-i y no^waitb hyny, pan ioedd
y iblagara yn dy ddwTsto di mor .fel’ld’IHMol.’° “Ie, wir ifench,
noson o’ntbeidus oedd Jii j and gwed, does dim
saawns gael dod imewn
heno, yn un faoli i?” “iKac oes twir, (Wil bach; mae’r hen
greadur wedi cloi y drysau ‘ei hunan ac mae yr
all-weddau yn. ei fedrwan -e; ond cerdd adire, Wil ba,-iii,
rllwg ofon y eoi dy anwyd ar ol bod yn gorwedd
mewn cyhyd, ac mae aer y llO.3 In wenwiynllydi iawn i ddynion tost,
nghariad i.” Gwaith caled oedd mynd yn ol,
onite, bel) gym wit ag un cusan am ei H wdw.; oud, pan Z, oedd Billy ar
ddsitto ag y bmuni raid iddo fynd adre, fe
streiciodd plati fel llucheden ar feddwl Billy; OO fe torysurodd i’w
roi mewn gwcitbrediad at wans. B,oedd hen gasigen fawr yn llayy.i O olchion y imo ch dan y ffenest. Meddyliai
Billy, pe cae 6f a,steC’] i roi yn groen ar ben y gasgen, y gallu is tefyll ar It wn
w, ie, a bod u fiWMi gafael i’r groten. Ar ol chwilio,
fegadd astell fach, bytrach yn gul oedd hi. “Wiiaiiff lllî”J.1 tro WllI i
T’ srbrydai Billy. “Oul
yw hi, ond twt, JI’wY’n siwr O. sliifto a hi. Fe TOWS Billy yr astell yn groes, ar ben y gasgen; a lan a William, fel teiliwr, ac, wrth sefyll ar yr astell, roedd Billy O hyd gafael i’r
hen groten. Pan ddeallodd hi fod Billy wedi
dod gymaint yn nes, Ife .esbynodd “Y ei phen allan trwy y ffenestr fel malwoden o’i chragen a dyma ffiiljy yn ffast ynddi fel barcut ar gyw. Ac ar ol iliir
gusanu, Tilodclodd y groten ei plicn anwyl ar
ysgwydd gref ll p ll ei
Billy. DododdiBiJJyei foob ar ei boch melfedaidd hi; ac, O, dyna fwynbad Boem inor ddistaw a’r ‘bedd yn gwrandO ar guriadau oalonal1 ein gilydd ac yn y
mwynbad: ll es-me:Il”Ã�-ollhyn, fe angbofiodid Billy ‘ei hun a hed yr asteli hefyd, a rywfodd neu gilydd,
wrth fod: yn ddilhidio ac yn gerles, fe slipiodd yr astell i’ir gaisgen, ac ar ei hoi fe sjipiodd Billy fel1 morfil dros ‘ei!ben ai
glustiau i’r gasgen oldhion. O ganol y mwynhad paradwysaidd aeth William i ganol golchion y
moch, a hyny tar fyr rybudd hefyd. Wei, fe fu Billy, jwsit tagu a mogi yn yr
hen gasgen do, fbytb o’r fan ond wrth blwnjio
a neidio, fe gwympodd yr hen gasgen ar ei hochor, ac fe ddaeth Billy allan yn
gymysg a’r tatws a’r
Yi ll cab’bej a’r oawCach. O, boys, bach, dyna bicil oedd arna i Ond,
cystal gadael yr
hanes annymunol
hwn fan ynal, gan gym’erid gwers oddiwrth yr
hanes, isef “Byddwch yn geitf wl iawn wrth gusanu cro’tien
& ¡ben ,casgen olchion sUir” (Nawr, Mr Golygydd, os nad yw’r wers ‘na werth sfrllt i
unrhyw ddyn, fe fyta’n hat. O leiaf, riid
swllt gostodd; y tro i Billy, (beth bynag,
oherwydd na ddysgodd e y wers mewn pryd). Rhywfodd neu gilydd, fe aeth y
stori ar led a hyd y wlad fel tan gwyllt, a
pha le bynag y dangosai y groten oil thrwyn ‘roedd rhywun siwr o waeddi “Hoi, boys, dyma gariad
Wil Golchion Sur”
a’r caiiilyndaid fu fe ddantodd y groten ac fe
baJ:lodd i Billy. “O1 roilb,” mynto Billy, “dbeisi gentii ond un
drws i garu, ond mael gennd
luiti O1 ddrysan i dreioi ou hagior-, ac fel
yna dylyenodd y igaimyr-iaeth a
ch.rotetn y Llediyn. Aeth Billy ii ffaii*
Glangauaf Abertefi, yn mhen twa pytihefnoo ar ol hyn,
ac O, dyna lot o fetched oedd yno’, oi boib
lliw a llun, tal a byr, tew a teneu, rnlw a
smart; a cyn pen fawr o aanstor, ‘roedd y
arwts. yn dragicl y orobeisi tfoirdd hyn a
ffordd a,rail, ac amibeill waith ‘roedd piedwalr neu bump O1 grwts ytr1 sicwlfflan am yr un ferch. ‘Bioedd y crwta yn treto y crotesi a theisenau a
roc, ‘a gi’n a
dwT twynm. Yn mhefn tipyn, fe walodd Billy groten faoli ledcly; a dlyma Billy
yn ffasrfj ynddi fel trogen ac yin dechren
drag’O; ond doeddi dim angen dragoi aaini hi. ‘Roedd hi yn dod gyda Billy fel oen swei. “Dewch mewn faill
hyn i gael glased,”
meddiai Billy. “O.1 rleiit,”
meddai Jiithau, ac fo awd mewn i’r Ship1.
Eisitedd:ai Billy a’i wedjen yn y bar moir dawd a, dan ddyn clai; tra o’u haan-gyleli ‘r’oedd y crot’egii yai
egreebian ac yn gwichialn, ac yn diengid ma’s
oddiwrth y bechgyn, a,’r bechgyn yn rhodegar
eu hoi i’w dwyn yn ol. “Beibh felldith yw rhyw
gapara fel yna da?” meddai Billy wrth y
tafarnwr, “mae’r crotesi yna fel pe am ddiengyd ar y crwts, ag mor gyntetl ag y caiff y crwtss afael ynddi
aihw ma’s ttua’r
d^ys yna, maent yn dod nol ynBlitfhaJ ufudd
gyda’r boys. Palm na edstedda nbw IBJWT gyda’r boys?” “O,” ineddhai
y tafarnwr, “cl.y-w’r’
merchedi ‘na ddim yn graic with y bechgyn, ond
ma nbw yn rhedeg ac yn diengyd ma’s er mwyui i’r boibol yn yr hewl wel’d fod cariad
gyda nbw, ac y maent. yn barnu gwres cariad y carwr, wrbh y drago miae yn
wneyd, ac wrth rif y caies mae e yn roi i’r
ferch, ac mae am-bell i. ferch yn gcrfod cael help ei mham, i
gario’r cacs adre.” “Wei,” ebe Billy wrth ei
wedjen, “lief ch tae tithau Yllltlwd elCr ma’s,
er iiiiwii caid\y’r
ffasiliWTn fyny?” “Reit, mynt’e’r groten, a dyma
hi ma’s fel bwlet
trwy ddrws y ifront. Ond nid cynti weith hi ma’s trwy ddrwsi y ffront, nad oedld I’illy mal;s( tirwy ddrws y bac ac fe ofalodd Billy
nad aet-h e i’w goCwg hi trwy’r dydd. ‘Roedd Billy
wedi cael digon ami, ‘roedd
hi rhy lonydd, a dyna y rbeswm y darfn i Billy
ei tilnyyllo hi i fyin’d
ma’s. Cofiwch, chwi, felrched, mae’l’ crwts yn siwr o
ddiflasu arnoch chi, os byddwch chwi yn dangos iddynt eich bod chwi am
danynt.” Peidiwch bod yn rhy ddwl. Peidiwch a: u dilyn i bob twll a chornel, byddwch
dipyn yn im-dipendeint, nidi yn iscisy nag yn sarug, er byny. Gadewch chwi i’r bechgyn i redeg
ar eich hol chwi, ‘does dim ar wyneb daiear yn
fwy gwrijhwyneiblyd gan y bechgyn, na bod eraill yn eu dilyn i bob man, lla chaiff e ddim myn’d i siop y barber
hefo fod hi fel Iyen byu-bedli wrth ei gwt.
Mae cael gormod o unpeth ta p81 mor neds yw e yn
droeddg. Mae pwdin yn neis i awn, ond! oal cewch chwi bwdin, a phwdin, a phwdiin yn
dragywyddol, fe fydd pi well genych i fyw ar dato a halen lla chad rhagor o bwdin, er
mor neis yw e. ‘Does dim daioni ciil,e} gormod
o ddim. Mae yn bossibl cael “tw mutsb of gwd thing,” fel y dywedodd y gath pan gwympodd hi i’r orochani hufen. ‘RHl!l fath yn egsact am y oro&esrfi hefyd, ac fe
gadd Billy fwy na digon ar yr hen groten bigodd ‘e i fyny yn y ffair, (I’w barhau.)
x_______________________________x
|
|
|
|
|
|
VII YN Y FFAIR ETO
HUNANGOFIANT SILLY BILLY
YH.â��YN Y FFMR ETO. BILI FBL DOCTOR. Gyda’r nos fe welodd Billy groten yn dod ma’s o’r Ffalt Oes. ‘Roedd tua dwsin o foys yn hongian wrthi fol rhaff winwns. Ond yr oedd hi yn eu hysgwyd tchwi
off fel tato; OO ‘roedd
hi yn pallu myn’d gyda un o nhw. ‘Roedd Billy yn hoffi golwg y ferch. Merch bert
ryfeddol oedd hi; ond roedd, yna ryw* wine yn
«i llygad yn dangos yn eglur mae orotdUi ddireidus, oedd hi. ‘Roedd ch want ar Billy ei threio hi, ond cinati
maiel gwneyd sport o William a wiieOai. “Ond,”
meddai Billy, “sport neu beidio, fef i treiaf
hi, 4-o ifeint ,hart nefer yrmt ifeir ledi’ Yn mlaen
a Billy at y ferch ae fe gydiodd yn ei llaw, a gwaeddodd ar y boys, “Nawr,
fechgyn, rhowch chwareu teg i’r ferch;,
gadewch lonydd iddi i
fyn’d gyda pwy a ddewisa.” “Reit, reit, reit,”
medde’r boys, o bob cyfeiriad; a chredai pob
un ohonynt y buasiad’r ferch yn siwir o’i “Nalwr ‘tel,
Misis, medde Billy, “gyda phwy yr ydych chwi yn myn’d
adre?” “Gyda chi,” ateba’r ferch. “O’r goreu,” øba Billy, a< ch an droi yn fygythdol at y “rhilliff winwns,” dywedodd mewn llacss garw,
eras, irwiff, “Logo, boys; a’r cynt31 ohonoch ai gteisiai mhrwysitroi ini,
fe gaifF ergyd a’i hebryngaj i ganol yr wythnos nesa a phoerodd Billy
fflaitsfaen fawt o boeri tybaoeo ar ei law, eir dangos ei fod a in ernest. Fe giliodd “y rhaff winwns,” ag fe gadd
Billy a’r ferch lonydd
i fyn’d adr’e.
Croten felldigedig wdd hi. Jen Jamjam oedd â�¢ei toetaw, ac wir roedd ‘hi
cystati a’i honw bob tipyn; ond foci Job o dries yn petftihyn idldi. Wel, fe hebryngodd Billy hi adre yn islaff; ond yr oedd hi yn gwrthod yui bendanb i Billy gael dod i fewn gaiel1 tshat facih wrbli y tan. Bu Billy yn-ed hebrwng drtnon otnd
nti clielaii fyn’d yn mheillach, ria-’r’ drws. Un
nofiwaith fe gadld Billy beirswad ami, y celai fe “ddod i fewn” y tars Iau ganlynol. Roedd Billy yn falch
ar y promis; o!nd fe streicodd i feddwl Billy ffordd, gallai fe nabod y ty ireit. Nawr, er mwyn i
chwi ddeall yr iuihawsder,
rhlaid rhoi tipyn o ddesgrifiad o dy Jen a/r aixigyloboedld, fell. na bod neb
oihonoch yn rneddwl mai twpdr’a Billy oedd yr achos ei fod yn ofni na adaialbyddai
y ty. Roedd Jen yn byw arewii sstiryd o bump ar hn,gain o dai, ac yr oedd y
tai hyn -bOh un yr un faith yn egsact.. Doedd dim gWahian-ilaleth i wei’d) o gw<bl ynddyntt tiuallan stryd un ochor oedd y stryd
niteu y rhestr, a gyf-erbyn a,’r tai ar yr
ochor aiial-I roedd clawdd, ac ar y clawdd y tyfai1 ambell! i
goeden,. “Wei,” meddai Billy wrtho ei bun, ar ol i
Jen fyn’d i’r
ty, “pwy faro TO i ar y ty or bod yn siwr mod i yn csnocio yn ffeuiestr y ty reit?” G-yda hyn, fe
welodd Billy hen s ten Jieb un gwaelod ar oeihr yr heol; aic fe ddaeth i’w feddwl y
gwneilaii. bono y try i roi yn fare, ond b’le i’w rhoi hi er iddi gael llonydd
oedd y pwnc. Pe rhccldid hi ai’ljen y clawdd
ten tw wan na fuasai rhen blant y felldith yn ei thaflu lawr, ac os gad-ewid
hi ar ochr yr hewl, tebyg iawii y bu-asai’r whilgrwts yn phwaTefU. ifwibol a hi. Ar ol pwelo
tipyn, fe ddabbh eidia i ben Wil-haimi, a
dyina fe yn cydio yn yr hen sten, a Ian ag ef a’r
steal i ben y goeden oedd o flaen ty Jamjam,
ac fe’i c’lymodd
yn ffasb with un o r canghenau. Wei, fe ddlaeth y nosoni hdr-ddisigwyliedig,
af JiGSwaiith iawin oledd hi. Roedd y lloer yn
hiwylio fel ladi wen yn y ffurfafen, a’r ser ym blinco ac yn winco ar eu. gilydd fel pe baenlij yn deaill. migesi Billy i’r wan-eitith of an insih.
Ar oil entro i
mewm. i’r stryd, cadwai Billy ei lygad tar y
coed wrth basio. Whap, daiebh aits y goeden lle yr oedd! y 9fen din Wedi ei
chylymu. “Dyma’r dtws,” meddai Billy, alCI yn
miaien ag ef a churodd yn ysgafn Wfth. y diws; gan ei fod yn gweied llewyrdh
golieu yn ffenestr y parlwr, ac roedd hyny yn brawf fod y teulti hch fyn’d i orphwys dros y ncs, felly doedd dim angen i gnoieo yn y ffenestr. Gyda fod Billy yn euro, dyna’r drws yn cael ei
agor, a menyw hollol ddiethr i Billy yr ielli wahodd imewn,
gan ddyweyd, “Dewch i fewn, syr, mae foil yn eich disgwyl yn
arw, mae hi wedi holi sawl gwaith a ydych wedi
dod.” “Dier mi,” meddai Billy, “mae hi yn wlyllo ofnadwy heno. Beth yw’r gwylltio sydd arni?” Edrychodd y fenyw mor sur a
finega* ar Billy, a dywedodd yn hed gwtai: “Ewch lan
i’r llofft ati, a trowch i’r ystafell m’ yr ochr ddehau y
grisiau, ac fe gewch wel’d be sy’ arni.” Wr^h glywed y fenyw yn si,Pad morodl,
troedd Billy wedi hanner hurto, ac roedd e’n
ffaiel’u dyfalu beth oedd ward] dod drosi Jam,
jam, gan ei bod yn gwneyd y rfaijh flPws, wrth “droi
igwtr carn i fewn.” Slei a distaw mae y
merched fel rheol wrfch
droi un i fewn,” ond yma, roedd yn hollol wahanol. Doedd gan Billy ddim ges beth a’lai fod wedi dod dros .Ten. Roedd y gwahoddiad a’1’ croesaw a’r disgwyliad oedd am Billy wedi ei gapso
oltw-geddei ond ibeltih, bynag;, kn yr aeth
Billy dres y grisiau i’r llofft, a phan yn yr
act o agor drws y rwm oedd ar yr ochr ddehau,
yn O1 yr instfucsihcaia a gafodd ar waelod y grisiau, pwy
ddaeth ma’si howl dwp i’w erbyn o’r rwm,
wel mob-Jlai na Mari’r
Drws Nesa, gwidwith. (bydwt..ug) y pentref; a phan welodd hi Billy, jumping
Jeremi! fe neidiodd Mari at pwr Billy, fel milgast
at gath. Cydiodd yn mwng William yn rwff ofnadwy, ac fe’u llusgodd i ben y
grisiau; ac fel rows yr hen filanes Ibwsh i Billy, nes ei fod e lawr fel mil o fries drosl y steire. Wrth glywed y mwstwr, rhedodd y fenyw a
agorodd y drws at waelod y star, ‘ar gweied
beth oedd yn cadw y faitfo ffaibri yno; ond-gyda ei bod yn dod I olwg Mari,
fei Waeddodd ‘M:ald’
arni mewn tymher ofnadwy, “R elbsi, does dim cywilydd arnoch chwi adael yr
hen labwst yco, i ddod lan i’r llofft, a gwybod beth sydd ar gymeirid1 lle lan ymaJ 1” “Pa’mj?” gqfynaiil Betsi,
“ai nid y doctor yw a?” ‘“Dwdtoir
.lyi-blanlg1,” meddle IMblri, “nlagle!, rhen Silly Billy yw e; paoiwisfo y
blagftrd ma’s a’r
ty. Yefo y fi, y fath ddigywilydd-dra a tshik�dod lan i lofft
dyn dyeithr, a gwraig y dlyM-yn dost.” Cyn fod Mari wedi braidd! garphein,
dymia Betsi yn tFafit yn ngwiaillt Billy reit ar gopa ei ben ac yn irhoi dwy neu, dair wad Tben pwr Billy yn erbyn y
wal, TIles y tybiodd ei tfodi yn gwel’d mdlt.
Ar hyn, dyma’r drws yn cael ei agor gam Doctor Gamil, yr hwn a safodd dwp ac a
edrychodd yn syn ar y trajedi oedd yn cymeryd lle aa” watkxl y star; ond pan gwelodd Billy y drws yn agored, fe
frathodd mwSl fol madMl,
ond iiii cyn i’r
hen Betfcsi i roi un janeifc dieadi ar wiarthol William alr ffreinpan. Nis gwyr Billy a lOedd y
ffreinpan wedi bod ar y tan yn ddiweddar ai peidio; ond gallwn gasglu wrth y
gwres oedd yn eisteddle William ar O1 yr ‘ergyd, fod y ffreinpan wedi bod ar y tan am wythnos
yn ddistop. Ond o drugaredd, fe gafodd Billy ddiodi allan, i’r stryd, unwaith yn rhagor.
Ac wrth sychu y chwys oedd ar ei dalcen, ac ar leinings ei hat, teimlai
William yn wir ddiolchgar arni y ddihangfa o afal yr
hen ellyllesau oedd tufewn. Nid amser i
loitrian a whilibawan oedd hi nawr ar Billy. Mor gynted ag yr elai y &i
ma’s fod Billy wedi myn’d laai i lofft ty dyeithr lle
roedd menyw mewn angen am ddoctor, fe fuasiai holl fenywod
y stryd yn sici’ o droi allan fel un llaw a llabyddio Billy. Felly fe row’si William ei draed yn y tir, a ffwrdd ag ef ar
drot) alfHami o fangre’r felldith. Ar ei waith
yn trotibi fel hyn, fe glywodd Billy swn lott]
o grotesi yn chwerthin yr oolir arall i’r
clawdd, a cihiywodd UUI yn gwaeddi, “Shwt noswaitihi o garti gesifc Ã�, Wil?” Ar
hyn, dyma uri atrlail yn gwaeddi, “Watsha di,
Wil, na gei di dy tfeiaiio all1Ã gymeryd arnat dy fod wedii pasio yn midweiffen’y.” “Yn
ffiîhalie mae dy surjeiry dd, Wil?” gofynai’r trydydd. Adnaibyddodd Billy lads un ohonynt, set
llais yr hen filanes? jen Jaimjain oedd. Ych y fi, yr hen seb, roedd Billy yn
digon craic i’w methu nhw bob copa,. Wel, fel y gewch ddisgwyl,
alelbh Billy byth yn agos at yr hen Jam.jam ar ol hyn
cheinyydd fe gadd Billy esboniad ar y tiybinii a ddigwyddodd y nosoai hono.
Ma e’n debyg fod Jen Jamjam wedi wat&hio
Billy yn hongian y sten ar ben y goeden ac fe ddeallodd beth oedd amcan William wrth wneyd hyny. Yna fe aeth lan i ben y goeden a hynodd y sten i lawr; ac fa grogodd y sten ar goeden aula,ll relb oi flaen ty Airs Rabit, yr hon oedd yn bur
dost y noswaith hyny. Anfonwyd am Mari’r Drws
Nesa, sef y widwith ae tmor gynted ag y cyrhaeddodd Mlarii i’r ty, alnfcaiodd Mari genad i gyroliu y meddiyg. Wrth glywed fod Mrs Rabit yn
dost, fo ddMth .ei chwaer yno, «ef y Betsi1 hono, yr hon a agorodid y drwa i Billy, ac fe gredodd Betsi bang mai’ y doc-toir oedd Billy, waeith roedd William yn
Ue,t steilish y no,stoli-i honol Dyna esboncad i chwi ffordd cadd BiEyj y faith, rtwyddineib i fyned i mewn, a/r
faltii anfoawsdeir i ddlod mas Qi dy Mrs
Rabit. J’ Penderfynodd) Billy gael no mor A Jam jam hyth mwy. ,O (r to barhau.) I
x_______________________________x
Sili BIli http://newspapers.library
.wales/yiew/358951O/3589513
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
VIII Helynt Martha
Ty-rhyw-shap 13-O2-1897
HUNANGOFIANT SILLY BILLY
VIIL-B.1E1YiN1.’ MA!RTiH!A TY-RHYW Ar ol i Billy
gwpla a Jamjam, neu yn ol ei hesboniad hi, ail ol i J amdam i gwpia a Billy, fe droes Billy gornel ei lygad ar “hen
ferch” a drigai mewn bwthyn gerllaw, a el-wid Martha Ty-ihyw-shap. Ond
rbywfodd, doedd dim oalon. gydai Billy i
ddyweyd ei neges wrthi, oherwydd dalu beth. Yn gyn-fcaf, roedd hi you henach,
« beth ofnatsan las na Billy, a thedmlai BiRy y buasai fel pe yn treio caru tipyn a’i
ilain, a charu a’r hen glatshen or
Ty-rhyw-shap. Yn ail, roedid y isibjmeddgiarthaai
loarwis iaethol oedd
wedi myn’d dros hetTh Billy wedi ei wamgaloni
yn dlegi a, tbeg. Roedd Billy wedi damta yn ffer. Un dawrnod, galwodd hen
gyfaill yu y Shanti
o’r enw Daniel, Plas-yrhelbul; ac fe adroddodd
Billy ei holl drybini a’i anlwc, a’i
siomedigaefchaii wrth Dan, ac fe dafiodd hint fach i
Dan yn nghylch Martha Tjy-rhyw-shap. “Oes whant arnat ti ei threio, Wii?”
gof-ynai Dan. “Wel, oes, bachan,” ebei Billy, “ond aha i byth a torri’r garw. iPe cawn ni; rywiin i
dori’r ia
rhyiigom, rwy’n, credui y deal’lem Ciin gilydd yn hed; ddlai wed?yn.” “Garet ti i fi wneyd y job rhyngoch chi 1” gofynai Dan. “Gan
dy ‘fod di yn gyroaint o gyfaill i mi, rwy’n foddlon
myn’d ati drosot ti, ond cofia, Wil, onibai am
y cyfeillgarwch wnawn i ddim o hyn drosot;
wnawn i ddim ohono dros neb aralli ar wyneb
daear. ond drosot ti, rhen gyfaill.” Diolchodd Billy yn gyiihos iddo am y prawf hwn o gyfeillgarwch â�¢ aio yna aeith Dam
i Dy-rhyw-shap i ddechreu ar y gwaith.
Ymwelodd Dala a’r Shanti
drai-i.o,&th, a rhoddea ar ddeaill i Billy
fod pobpeth yn ol-reit, ond mai gwell üedld i Billy beidio myn’d i’r ty at Martha, gam ei bod yn hyw mewn ty wtthi
ei. hun, rhag, ofn y buasai rhywun yn tynu camgasghadau. “‘Hal di nodyn bach iddi gyda fi,” medde Dan, “‘iSylwïth!
neb iarmaif ifi)
waeth, g’wyr pawb fod gwraig a phlant genyf
fi.” Cydsyniodd Bi.ly a’r program yn
ddiolch-gar, ac ysgrifenodd; lythyr at Martha, wedi ll ei gyfansoddi mor agolg, ag y galtai at y pwynt. Mewn atebiad i”r Hyiihyr, daeth Dan a chenadwri yn ou, gan nad
,a,:l:a,i Martha ysgrifenu yn ddigon da i
wneyd ei meddwl na’
hysgrifen yn ddealladwy. Aeth tua dau fis heibio fel hyn,
a Billy h’eb gael siarad
un gair wyneb yn wyneb a Martha, ond! trwy Dan, yr hwn oedd fel postman rhwmg y iShanti
a Ty-rhyw-shap. Hoedd BiZy am gael roi un tro
at Martha, er oael siarad tijpyn ond doedid
dim iws son am hyny wrth Dan. Roedd ef yn
groes ofnadwy i hyny. Ond, un diwrnod, dyna
gnooo onbeid’us. wrth ddrws y Shanti, mes bo’r ieir yn olochdar
gan ofn, a’r gath yn rhedeg dan y gwely gan
firaw, wrth glywed y fath gnooo. “Pwy ry’
*i-ia?”‘ medde Billy. “Dewch fewn, be’ ,-iy’ aniech: chi.?
Peidiwch, tori’r (Irwe,, dewch fewn, ta pwy
sydd yna.” Ar hyn, rlmtbrodd. y cnocwr i fewn
-fel taran, a iphwy
oedd yliio ond Martha Ty-rhyw-shap, a golwg felltidigedig
arni. Roedd 4-ri J’ll gynhyirSuisi ioifnadiyy.. {Roedd hi yn bowdwr glrac, does dim
dowt am hyny. Wyddai Billy ar y ddaear beth oedd yn roitg. Er n-lwyn startio
j Ibusnes, gofynodd Billy, “Shwt rch chi, Martha iÃ�wch 1” “IDmto di, yr ‘hen hbyn eelwyddog, yr hen leidir penhewl; shwt wyt ti o’r wyneb i edrych yn
fy ngwyneb i, y blagard V “‘Be’ sy’n bod?” gofynai Billy, yn wyllt. “Be’ syn bod, wir; b’le
mae Ify ochor i?” meddai Martha. “Eich ochor chi?”. meddai BiHy, mewn syndod. “Ie,” meddai
Martha, “a b’le mae ‘fy
bam i, he,,fy(t,?, Dywed
mewn mynyd, onite, mor wir a’n ngeni, fe
friwaf y sgubell ‘ma yn yfflon shibwns o
bytu;dy, lb,en di. Dwed ble mae’n ham iT’ “Rhag cywilydd,
Martha, meddai Billy, “yn gofyn y fath beth. hawyr bach, oes colled arnoch
chwi, heb son am gywilydd., yn son am y fath beth?” “Be’ wyt ti yn weyd ‘meddai.
Martha. Ar hyn, dyn-la hi yn dechreu colbo ar pwr Billy a’r ysgubell, “Gwed mae fy ham q,,1 Dywed te-oriite fe
daddla dli, dywedwch te�dywedwch
te�dian, chei di ddimi llonydd hyd nes y dywedi
b’le iiiae hi.”
Roedd yr yisgubell yn disgyn yn nghylch pen a
chlustiau Billy gyda phob brawddeg, nes oedd Billy yn. gwerd) yr holl le yn dan a lurched, a gwelodd fod yn rhaid iddo roi ryw ateb i
[Martha, neu ynte farw dan y sgubell. “I)y;wed
IbP[e mae”m; ham i V ysgrechai Martha
eilwaith, gan wa-do yn ofnadwy. “Hold on,” meddai Billy, “fe ddyweda.”
“,iN,awr -te,” medde Martha; “b”e m(ie hi?” ‘Dywedodd
Billy ei foddwl. Ond cystal tynu’r hen dfos. y gurfa, a ganlynodd. Trwy drugaredd fe
ddaeth Mari’r Drws Nesa’ i fewn, ac fe rows Mari fonclust i
Martha nes ei Llorio hi; ac fel yna y cawd
tawelwch. Gorfu ar M’artha a, Wil i ddyweyd wrth Mari beth oedd yr anghydwelediad; a
ch an na wyddai Billy ddim beth. oedd yn bod, cawd esboniad gan Martha. Fel h I y-n Yr oedd Billy, rhaid cyfaddef, wedi addaw
comishon i Dan, os Ewyddai i d’dod i ben a’r job i satisfaeshon, ond ymddengys fod Dan wedi dechreu
hel y tal cyn
gwneyd y gwaith, yn ol esboniadi Martha. Mae’n debyg i Dan fyn’d i Diy-rhyw-ishap,
un diwr-nod, ac!fe d’dywediodd, wrth Maltha,
fod Billy am briodi reit off, mor ddistawag y gellid, ac nad oedd am ddangos i’r cyniydogion fod dim yn bod nes y ipriocLid; ac, meddai y cel-wyddgi, roedd /Billy yn
dyweyd, gan fod Ty-rhyw-shaip mor agos at y Shanti, y bu-asai yn well cario y celfi a’r
pethau i’r Shanti hw nos, fel n8; Iweai nch, ac hefyd fe ar-bedid y gost o daju
am gert i symud y dod-trefn itrwy hyny, rue, imieddie
yr hen F,a-homet, “Roedd Billy am i fi ddod a
baich ar fy nghefen heno oddiyma.” Boddlonodd Marthia fr cynluwi, a neidiodd i ben y istol fel y wiwer, a
dechreuodd dynu y
llestri tsheina
lawr odidiar sbilff y cwp* bwrdd glas, ond pan roedd: hi braidd yn dechreu,
attaliwyd hi gan Dan, gan ddy-weyd. “Be’ ‘c1i’n:wneyd,Marlha
1” “Tyliitfr hestri ‘:mil; lawr i chwi eu cayio nhw lawr i’r
Shanti,” weddwi -Martha. ‘fMartha (fach,
peidiwch bod yn ffol, a rhoi rhywbeth’ife’l’ ‘na’ i fi i’w cario. Beth ta hap i:
fi gwymipo a thori yr holl lestri neis ‘na; igwell i chi i gario y
rheina eich hunan, rywbryd ‘to. Rhowch
rhywheth, i fi ‘i
gario, fel os cwynipaf fi, na thorith 61 didiJm.” “Wn i ddilm fbeth: rof i
chi1, ‘te,” meddai Martha, gan djiiflyd ei
Hygadi dros ddodrefn Ty-rhyw-shap. “Mae cig moch yn y simneu ‘oo,” meddai Dan. “Rhowch ochr mochyn ar fy nghef-en i; os cwympith h’ono,
thor hi, ddim.” “All reit,” meddai Martha, ac felly
y bu. ENbs dranoeth, cafodd Dan yr ham i’w
chario yr un modd; ond ar ol hyn, ni welodd
Martha un scap ar Dan. Fe gredodd Martha bang fed Billy wedi chwareu trica
hi, wedi esgxis ei charu trwygyfryngwriaeth Dan, er imwyn
sierhau yr ochr a’r ham, ac roedd y fath beth
wedi codi mwng Martha ar ei wrych, ac yn y cywadr hyny, y talodd hi yn
ymwchadi bythgcfiadwiy hyny a’r Shanti. “Nawr
te, Wil, be sy gyda, ti i weyd drosot dy
hunan?” meddai Mari’r Drws Nesa. “Hyn sydd
genyf fi ddweyd,” meddai Billy. “Wyddwn ni ar ben daear fod Dan yn cario y
fath fusnes yn mlaen. Wedes i yr un gair wrtho
am briodi; ac ni ddywedais erioed wrtho am d’dechreu
cario y celfi lawr yma; ac ar Ify C’lw, ni
welads na ‘ochor’
na ham. Ac yr oedd Martha yn fy leddro i Mari,
oherwydd na fuaswn yn dweyd ‘b’le oedd ei hochor a’i ham hi. Ond nawr, mi welaf
mae misteko own i, ochor a ham y mochyn oedd
Martha, yn feddwl.” “O, Wil,” meddai Mari, gan
ail-glymu ulinyn ei ffedog, “(Mi weo:af fod Dan wedi cadw yr ‘ochor” a’r ham ei
hunan, ac mae wedi chwech airnat ti, Martha, gael gafael arno, oherwydd mae Dan a’i deulu wedi, ei slipio hi
bant neithiwr, heb na thalu y rhent na’r
dreth, er’s blwyddyn; a ten to wan fod e wedi
gofalu fod yr ochor a’r ham yn etha saff gydag
e.” Rwyf jwst meddwl ‘fod Martha yn fodd-[on
ail-ddeall-riou gyd’a Billy; ond dim rhagor o’r feiden i Roedd ei
dull o drafod yr ysgubell yn tw mutsh of e gwd thing; ac fe ddilbenwyd fel ‘na. SSTawr fechgyn, a merched hefyd, cymerwch wers
o’ddiwrt’h
hanes Wil’Iiiaim, a; r hanes hwn yn neillduol.
Os ydych am gar a, neu os ydych yn caru, gofelwch am wneyd y job eich hunan.
Does dim shap ar garu bei procsi. Wel, yr oedd Billy yn colli ei gariadon
hwlsel, ac nid oedd argoel y ce,ai fe neb i ofalu am y Shanti a tendio y ffowls a’r mochyn, a’i dendio yntau hefyd. “Wir,” meddai
Billy, wrth y gath, “does dim iwa i fi fod mor berticiler, onite cha i neb byth. Hen fatshelor fyddaf fi myn dwrn i. Rhaid i fi briodi
y cynta a ddaw gyda fi; ac mae yn rhaid i fi
altro y brid nawr, bellach. Rwyf wedi trleiü y merched glan, a’r merched smart, a’r
merched steilus, a’r merched pert, ond rwy
wedi methu ar bob sowl ohonynt, no go y w hi
yn mhob cyfeiriad; ond hawyr bach, ‘dyw
glendid ond trwch croen, a ‘dyw ‘siteil and lot o
ffwl-dirals.” [(I’w barhau.)
x_______________________________x
http://newspapers.library
.wales/yiew/3589527/358953O
|
|
|
|
|
|
IX PRODI O’R DIWEDD
2O-O2-1897
HUNANGOFIANT SILLY BILLY
â�
mâ��PBXODI O’R
DIWEDD. DyW glendid, a pherlfclrwydd, a steil o
un help i ddyn i
fyw a dweyd y gwir yn blaem ac yn onoot wrthych, rown. ni ddim diolch am lond
CTcchon llaeith emwyn o’r sort ‘na Mae yn wir fod glen did, a phertrwydd, a steal,
yn kelp i ddenu dyn xr fagl, yn help iddi fyndi yn fatsh, yn help i un i briodi. Hawdd yw dweyd
priodi, byw yn y byd yw”r pwno mawr. Ac fe ddyw-edaf beth arall wnthoch cihwi, ‘dwyf ii ddim yn un o’r
rhai perta fi hmiam erbyn hyn. Rwyf wedi mynd yn warog a,c yn gam ofnadwy yn
ddiweddar; aa rwyf wedi colli lot o’m danedd,
81a fe raid i fi i
gadw mwatash er mwyn cuddio y bylchau a’r stwmps, a chuddio axwyddion
henaint, and diar y bo, rwyn ffaetu ytn deg a crhuddiro pob arwydd, e1’ i mi i allu cuddio
yr arwyddioiri o henaint trwy gyfrwng y mwkash. Ond erbyn hyn, mae airwyddionl ereill i’w gweld yn
y mwstasili. iMaeinib yn britho yn bacar.
Felly, wrth yatyried pobpeth aa ado tw and) ttw ia
for, roeddwn i yn gweld mae goreu po gyntaf i mi joduo a’r elwb
mawr. �Maent! yn dweyd fod dau ben yn well nag mi, hyd yn nod pe baeiit ond da-u ben dafad.
Mewn undeb mae nerbh, fed y dywedai Huws, y Leion, paax YUlJ arllwyf diwrr i’r p,oitelli whisci. Poedd Dai Happilegs yn
oeisioi danto [Billy trwy ddweyd fod un yn well pain
nad oedd ond un rowlyn O1 femai
ar y ford ond rwy i yn ffaelu gweild’ nerth inewii fel ‘na. Waefbh ma,e ddgon hawdd cytuno yn nghylch y
meinyn; gallant dldietoftreui pob pen i’r
rowlyn a, cwrdd yn y canol; a beth sydd yn fwy naturiol a theg na, hyna? Penderfynais edrych am wraig; re it off, neu yn hytrach �edrych am Ull. i
wneyd gwraig ohoni. Wel, dyna Dinat Snooks, fe dreiaif hono i starto. Hen grofcen neis! yw Dina. ‘Dyw hi ddim ynbort. iawn,
mae’n wir; a dyw hi
ddim yn cits O1 gruled
yn ei chlop, meli-de nhw; aa ma,el rhai am
ddweyd fod rhai o Slgriws Dina: yn lws. Ond, twsli; beth waeth ‘da fi am ‘hyny, mae
ei chlop hi yn digon da, a’i sigriwsi hi yn digon ffastfJ hefyd i siwto Billy. “Hawyr baich,” meddwn i, “nidi edrych am) broffesor i golegi rwy’n
wneyd, ond ctael I’hywun i wneyd tipyn o dlrefen ar yr annibendod felldithiol ‘maj sydd yn y Shanty. Fe af i edrych am, dani he;n,o, ac fe ofyiiaf iddi yn streib tip, a yw hi am wr, ac os yw hi,
gofynaf ai wnaf fi y tno iddi; gwnaf, myn dian i.” iWel, fe wisgodd
William ei ddillad dy’ Sulao fe frwshpdd! ei
ddapinedd, ac fe gwrlodd ei wallt, a, gyda bord Heni y nos yn cael en tynu droisi’ ffe’nieisfcri y dydd, dymru Billy off tiiiai ty Dina.
Oatfoidd dderbyniad eerchog a chroesawgair. “Wyddoch clii beith yw fy negea
heno, Dina?” ‘Wa wn i,
os nad eisiau benthyg y gaib, neu eisiau help i
fodrwyo’r mochyn, sy arnoch chif “Nage,
Diciaj, oiid edfeiau gwradg sydd arnaf.” “O, felly wir, William baich ma,Ci
lotl o ferched i
galel, ti eiwch nhw.” “Twah, Dina, cystial i
fi fod yn blaen, a dwo-r4 wrtkych fy-negeis yn onesb, dod yma Twom i hwto, i yfyyi a
ddewwch chm yn wraig i fi. NawS”, Dinai, does
dim angen bwdlan ar cwestiwn o gwbl. Yes or no, nawr, bang.” “Ond, William
bach, fe allweli gaol’ fy ngwell i.” “Yes or no, Dina,” meddai Billy. “Ond,
ysityriwolx, William bach, hen greadur croenl’lwm
ydlwyf fi, fe ellwch gael1
un ac arian gyda, hi.” “O’r filanes yn
treio fy nhwyllo uad oes arian ganddi,” elbai Billy, yn ddistaw, Yna,
gwaieddodd: “Yes or no, Dina.” “William hruch, ysitiytriwch dy’n ni ddim wedi cam dim, a pwy shap priodi heb garu
V “Twt), twt, fe gewn garu faint a fynon ni ar ol priodi.
Fydd y fi’aith ein bod ni yn briod yn un’ rhwystr i ni i garu wedi hyny.” “Ie, ond “roswch, William, ryelt chwi yn inentro;
Tyyddoch chwi ar ben daear shwt dymher sydd ynof fi, e’faiDai y byddaf fi am fod yn ben a’rnoch
chi. “Tec teim, Dina, obytu’r ‘pen’ na; rwyf yn
dyweyd wrthych nawr yn streit tip, am i chwi
beidio breuddwydio rhywbeth fel na. Fi fydd y ‘pen,’ Dina,. Y gwr
yw pen y wraig. lMae y ‘Beibi yn dyweyd hyny,
ac fe ofalaf fi. fod gwiiiioneddan’r Beibl yn cael eu parclm
ar aelwyd y Shanti. Fi fydd1
y pen-teulu, fi fydd gwr y ty, fi fydd gwr y wraig, coliwch chwi,
Dina-, fe fydd aelwyd y iShanti Q, dan lywodraeth y British Gofernment, ac nid dan y
Peticot Gofern,went.” “IR,ar, ha,” chwairddai Dina, “wir WINIam yr ych chwi
yn ysmala; ond rwy’n eich hoffi yn fwy o lawer
am eich bod mor blnen.” “Nawr, Dina, dim rhagor o nonsens, nid dod yma wnes i, er cael gwypod pa
faint oø’ch ell-wi yn fy hoffi, ond dod yma
er cael ateb streit i’m
cwestiwn, Yes, or No, Dina. Ac am fy mod i yn ‘bjaeri,’droes da
chwi ddim byd i ddyweyd wrthyf am fy ‘mhlaen-der,” oherwydd rydych chwi ddim un o’r rhai perta eich hunan. Yeis or no, Din a, 1” ‘“Wif-liia»m:, WKJlliiam, yr J.,dyrch wedi fy
ngharnddeaMi i; ‘plaen’ yn eich siarad I p yn oeddwn i yn feddwl; ac ilid
plaen yn eich gwedd. O, na, WiHIam, ‘dydych
chwi ddim yn “blaen’ ffordd hyny.” Ble mae
gwel’d y fath drwyn Uuniaidd ag sydd gyda chi,
a dyna fwstash fonedd sydd gyda chi, ac am eich hysrad nxaent, wet, maent,�maent,� wedi,�Wil, cymer
fi bag and bageij, gorph ag en a id, os gwnaf
y tro i ti â��â��â��” Ond cyn
fod Dina wedi banner myn’d dros y ffiregod
Toedd Billy wedi agor ei freichiau fel melin
Wynt, a Dina wedi cwympo yn SWT) a-r ei. fynwes, acâ��:â��1 Er mwyn gwneyd ‘stori
hir yn ‘stori fyr, fe aeth yn fargen dab.
rhwng BKly a Dina, aa ni fuont fis o amser cyn ‘bod
Billy yn “wr ty” ac yn “wr gwraig.” Prydnawn j briodas, troedd Dina yn camptro fel eboles, ac yn. spitshio fel
‘S’elrad, ac yn wir roedd hi yn acto
mor ddwl a-Jac y GRihaca. Ond, clhwareu teg i Dina, llaTFenydd oedd yr achoa o”r cwbl. i”W;elwah
<CoNi,medide:D)in.a, “‘Dyw y rhyfeil ddim yn eiddo y cadarn bob amser, na’r rhedegfa yn eiddo y cyfiym bob tiro, ‘dyw mesrch brydferth a,phert ddim yn sicr y
cyrhaeddith hi Ibrif amcan ei ‘bywyd, sef, h
caelt arwr. Llawer o ferched steilus wyf yn nabod sydd’ wedi caru a llawer. o feqligyn yn eu tymhor, b’le nxaent ‘h eno?
Unig fel aderyn y to. Lkwer i fercli oedd iuor
1. wyibodus a. ‘Gwyddionadur Tomos Ji, ac mor
oleu yn yr Ysgrythyr ag esboniad Jams Huws, b’le
mae hi heno 1 Yn
wylo ar glog* wyni gweddwdod, yn cynniwair trwy gym-oedd goifid a phryder, yn
gwersy’lu wrth ddyfroedd ch weir won Mara
sH>medigaethu8, er ei holt wyibodaeth, er ei holl oleum,
rnae hi heno heb argoel na gobaith, na siawns.
all1 gydmar. O,
gyflwr truenus. Tra mae D’i a Snooks, Dina
blaen, Dina hagar, Dina, sa-w, Dina an wyibodus, Dmaj dwp, Dina dy wy If, ie, mae hi heno yn berchen gwr; flue wedi
cYThaeddyd prif amcan bywyd merch, mae wedi cj-trhaedd at y nod, mae; hi yn
hapus hapus, yn nghwmni ei hanwyl Billy,
&c., *&c.” Tebyg i hyna oedd Dina yn
ei dilifro hi, ac oni’bad n’ad: oedd cwrw na “te llysiaii” yn oa,el eu Iwo yn y busnes, fe allecli dyngu llw hat fod. ‘Dina mor feddw a chaib. Ond, nid wedi meddwi ar win
na diod oedd Dina, ond wedi meddwi ar tfalchder; gwerd cymaint o ferched o
gwonpas heb obaith, bra yr oedd hithau wedi cyrhaedd y baradwys
Mr-ddisgwyliedig. crw barhau.) i.i>�1
x_______________________________x
http://newspapers.library
.wales/yiew/3591423/3591426/5
|
|
|
|
|
|
X TALU RHENT Y BWTHYN 25-O2-1897
ETHAU OD (Gan “,SILI BILI.-) PENNOD X.-TALU RHENT Y BWTHYN, iAiif ol gwmeydi y C’ownt i fyny yn ill swllifc djydld1 di fwydi,. ‘loedld Dai gryni dipyn. yn. fy x’ Tyeid’yn i dlafliui y iJharjii;;
ate yT o edd yn gomfod yEguibo poib dtror o>eid!dJ yn Tyclo’s er cael gafael yn nyhob pisyn taiitr oe<kl. yno or gwtneyd! i fyny y thtEy O’ll’ hhletnt. Yr cedtdi Alar1’,
y wraig, yn gweitHo ei heDa&d alten iiiiwmg
aimgyMiiadlajui a magtij iaajwl O1
fbihaixti; aid yr oedid hi, d’ruiapl,
wiedii m^tn’di i
edlrycihi M elgjultfhara yn y fiieciu yn xngbanol yr
htoull gaDeldiwalith ill r thoidw. Aw oli gOTipfhieii gwnieyil y oowrat, tytnodd! Dai a,rian Mari tmlal’s o botced! y Got Bib, al dVwIedbdidl:
““Arian Mari ywt ilhjai’n!, tefyar; fe ‘wleliwida nadi
wylf ‘fi yn c,a,ell dUgon
O. bux i d!a]ui y nhient, aie mai Mali, dman,
yn goatfod gotfalu ami twrydi a idiilSjaid i maw1 o bllant, a tad & mam, V.r Uo bach; aic, yn-wir, syri,
-in a’r plant a Mari ibytlu.
fyrid yn noiethdoni, dtoes dla nhw na fmna-u dldfa dHMi i fyrfd! i un-nyan.
ale fe fu iiir at: mdaru’e oftioer yco <Wo.o yn ibysfwfth-,
OB .miaf phant i’r ysgo<l, y oam’Bemal ieitra
lOTiwmjoinfW1; otndi dioss da nhw, dffiin dffiad1, syr, i fyndl, a dtoiee dftm dianen yn y ty i In’ymn diffiad n’a dliiloca ididiym’fc, ac fie Tyydtdbsh, syr, yat dhas i -dii, sort dldikn lhlem, gowWj jfefi y ffieamcW
lymia.:M:;afli furwte’li! yn h’osp, syr, aw tfwiy’n
“fni fod! ,y! Do bliwiydid! ynl y iwiainren, a’a mm’? melinyild ytllJ paTJus i)Moi
rpwn o &a!wd! i’r motchyn Jiiet arian am
da no, a docys dim iaanod o gilg TOO. syi1; ac
os! na cibowh mi flatwid ii ‘dle^iliiau y modhyn, dloes diimi gol>aii.li aim)
gig, rniwy m gydffl ni aJmj fenyn.. Yn wir, Mr
JemiktiniS, ilhoiwlob rbaich. ruml lai 1O1 rieiIllB S. fi.” “Dafi,” atiefcai. JetnJdns, etsxi ydiyich
dha ‘.caelli digon ar y IfJs todhi,
dtywediwtolii y fyair, maie digonam ‘dlatno!,
a bant a cM ch ffotndld! “Na, cyr, xlwiy’ am
aros-yJöOi, Cts. ^gwialw^h yn did’a; efallai
diaw1 hi yn well ima’ r gwian1-wyn
Too; ond siwlr, mi.’lyt:’n% fe dldyilieioli) roi pelth “‘noil O’1’ Tftiietnlfc, a
chwMiM yn gwybod, g)hwt imae hi arnom, ni.”
“Rihioi ‘noli, iwik1;
rwyddioeih dhi (fit! (\1’1O;1;) dalmcMitoeud
sy’d\a axina i?
Fadhgen, nyyn cifni T1 hycW
xia i(l! i fi
godli fiiletntydid! y t,enants, i 21yd! oynl y gallalf dlalu ami y ^raf-sydidea^i’g. “Woil!, a weliwdh) elM fodi tynj didfe, syr, i a-dac1 siolfren o faDains dr rhienit or troio cl\rro rh’wbeiHhi i’r p’ant. hena yco i
fyrfd iff rsgol, rhaig of on CA i’ii, nglholslpi; feÃ� CC-WLI TFL yn -”Pll dl, syr, imotT gynlod a@ y dlarw y frawteli a no, cewoli
wir. cyr; os IW1Y:’ i yll. dlawia, Birr, rwy”
m.or ,onest ai’ giirdliOTi. Dafi, ‘dlwy i d’dliimi ami If Old! yin gaileid acmodhj dhi, oind’, rwir, yn ddrwg giyda fi, ma:e TIE, rVid i fi dahi am y dog^rt ne. w*yidl(l yforr, ac ma,et owtpwil O’ ^yr bydirtig-ions yn dod £ saetihan ar y tilr* ‘ma dlneinydd, ac .ma” nhw1 i fodi i gae I Iwnslhi ma, ac wrffii reswm, does ‘-d!a fi ddirn i gMl yn flit i roi oru
Iblaeia, Wlwtelhl leM, oradi bryim i; aid fe fydiil raid’ i fi cadi loiti o:Lrw\yd\y,dJdJ a pefflii ylfexi
ar >Oll! ieyifcT1, a idkwis) ‘d’a fi alt. byiiiY iomd TT ariam;
hyn, a dlwty i dldliffl
ym ieicio pryntt ar hem. gownt, dbea
dim, proffib iriiewn thytny). ‘Oyni’rwdli dhi
gymghor dial fi, Diatfi; peiidi’widhj clbl dSdlk* imeiwn then gownt, cad’Wch
chi mofis o ItYtfra-ui r siopwyt ‘ma, fe
wthiarian y wliifeM a dhi. Ond go* foefi|thiia. ‘dlaiw!
peithaiui lynwialle aitnoidhi cihi a fiirmaiui cyn hfe. Itodhel, m’hVsw’icJhi dMtji. o
fara a dbaino; o gafwta i,Dafli, lyn’d1
ga-tre i’t pQaniti.” Ie, FTT. d!yna
Seli yr ymididygoidid; y Jenkins1 m.aI atH O1
then rwleithJiwir {felwid1, Id:yillJ ag oedd n&wta, yn hlyl’ldirairiiUi yn Wyallelh ei doulu: o iiloi cy<fai.rladt, o gyf-ekiaidi airailli, fbiManl cwrb ibadhi o
gyf.eiriad araX rhiewi, cira, noethaii, ac o erf el, O gyf-eiriaid arall; aJo
ot-o, MTjyi y gwnaeth (YI1
eg-�syydldb-roill Jenkins
ag ef. Fir fod! y miois,br tir “anighiy(ifiawin. “<y,or-tneisiofl, iwieidli xfhtoididli isiwfflt-y
bunt yiy ol o retnit) IbjID oedid aim; ibumf slwCSti ay hfuigiaim \T eirw1,:erto
gtwirthodbdid y “iphaieri” a’r “goneist1’ a’.r “luinpiliygi” a’r ‘“oyfiaiwnf1”â��Jenilcinsi,
Maels-ydi(i)eiaulg,roi diimieui farm yin ol o
reinit tin oed!d! didleiuigaln y:u «rw|, car mali p-um; Bwwlti ar hliilgain.
yr oeidid y “tynanit gOil”melsüll1 yn ofyin) am fd’aaioi. O,
mywyd i, onud! (IIW; hy:na yn odJ, dJd’ar~ Benwyr? Efa’llai
y idfj’iwed
xihai o’r diaailen-wyr amaiethyddioll fodi yr isdhtoid
wiedi d at-ii.-wdo. Ond1,” Imaø yn wir fbolb igai,r
noaa carmoedld O llalyrwyr tlodion nhwmg bryniau OymTiu yn loaie’I era trinl elfly.
O, fe gariyn pe bar “Papmi PaW yn myaxedi i
(bOlb ‘by trwy Gymru a TJlo-egr (o.s galjent
.ea didlar-Neill). Carwn i barn-lb ddSaitoa yr il-ianes, ie, y
ffadte aidhodj Gydiw.eiiitihw’yr anwyl!, ccSE-hytii’
ein -btfodSys/iafi). ebwiioilydid Ryd’d yn cael eni d’aimsaing dan
draied eu cydwladiwyir, ie, ai H( cyl-Mefydd’wyp hefyd. MT”GO?.,
ro..o\èU aS bywyd) ‘Billii ymi ceisio esmwH-’tihlaiul beidhiaai
ei Myr qyifeityb i Dai Got “DRiib, a’i dleiuCn
trwieriuis, Dynoefciaf w’eithriedloedid’ sail CMO
goaameawtTtf «‘»», mi obeithiaf, y iawyd hyny gywilydd arnynt hwy, ale y tcwyd y id’oBp’MJtihl efw’ei’tthaoiJ xel un llay/ ytn mi dtyiitfa fawr i c*fyn, ie, i iMc.man_-io, wlwarei’ii
teg; i’wt hitadjytf »-ul chwlo^idld dlrwasgedLr. (I’w barhau.)
x_______________________________x
http://newspapers.library
.wales/yiew/3589553/3589556
|
|
|
|
|
|
XI Y DDAU FLAENOR ETO
06-03-1897
HUNANGOFIANT SILLY BILLY
SI�T DDAU FLAEJfOB ETC. Son yr oeddwn, cnide, am Huws Rerwe-lawer,
a Tamos Ffwlstop. Rhywbeth fel a ganlyn oedd
yr achos o’r “eerydd’
ac o’r “parch” Mae’n
debyg fod Tomos yn teiuilo yn ddwys wrth weled1 un John Jones yn cadw � draw oddiwrthynt fel eglwys, etc yn canlyn y fintai o hirbell. Doedd neb
yn fwy ffydd-ion, hyd yn nod o’r ffyddloniaid,
na John. Hoedd John yn sicr o fod yn bresenn ol yir
y Bible class, yn yr ysgol gan, yn y cwrdd
gweddi, yn yr Ysgol iSabbathol, ac yn y
cyf-arfod pregethu; eto, er ei ho ll ffyddlondeb,
“gwrandawr” yn unig oedd Jo.hn. Bu’r gweinidog
wrth’o droion yn >ei gymbelu i daflu ei arfau gwrthryfelgar i lawr. Bu Mr Huws, y blaenor, yn rhoi ryw gynnyg
dros fraich iddo hefyd ond er, cyiiih ell a chynnyg, run man oedd John o hyd, sef yn “stol y gwrando.” Roedd rhen Domos, druan, yn teimlo i’r byw, ond beth aEl’sai
fe wneyd, gan fod y el gweinidog a. (Mr Huws
wedi methu? “We, fe allaf wneyd un peth,1”
meddai Tomos, wrtho ei hun, “mi weddiaf drosto.” Mae yn debyg fod-Tomos wedi
gweddio yn gyson am amser ar ran John Jones, ac un nosoix fe freuddwydioddi
fod rhyw jais yn llefairu ag ef, ac yn dyweyd, “Tomos Ffwlstop, fe ddaw John.
Jones at grefydd, hos Sabbath nesa’ Diliuilodd
Tomos yn wyllt, a chredodd yr hen wr inai
angell oedd wedi ymwel’d
ag ef i gario y newydd
iddo, ac yr oedd yn teimlo yn falch anghyffredin; ac O, mor wresog y
dio-chai. Nos Sabbath a ddaeth, ac ar ol y
caiiu ar ddiwedd y ocwrdd, cyhoeddwyd society ar of-, er “bwrw y rhwyd.” T’aflodd Tomos ei olwg i’r
galeri lle roedd John Jones yn eistedd, ac O, frath
i’w fron fe welodd John Jones yn cydio yn ei het oddiar yr hat-irail,
er inynod allan. Eisteddodd Tomos ar st^r y
pwlpud aii ben ar ei ben-liniau, ac yr oedd yn edliw
i’r Meistr Mawr nad oedd fyny A’i Air, ac yn ol
ei addefiad ei hun, yr cecl-d Toiiios fii siarad yn galed i’w ryfeddu. Oododd y gweinidog ar ei draed, a
gofynodd, “Oes rhywrai wedi aros ar ol heno o’r neWiYdd 1” ‘N’;aco oes/’ siibnVIai’r hen bererin yn ddistaw ar star y pwlpud. “Oes,”
meddai llais o’r galeri, “mae John ‘Jones wedi aros ar ol.” “Ac mae Jane ei wraig wedi
aros hefyd,” meddai rhywun arall. Erbyn hyn, roedd Ffwlstop ar ei draed, a’r dagrau yn
llifo dros ei ruddiau garw, ac yn gwaeddi allan, “Diolch i Ti, O, Argjwydd rwyt Ti fyny a, Dy Air, wedi’r cwbwl, ac rwyt Ti yn well
na Dy Air. Am:Shon yn unig oedd y fachgen, doedd dim son am 8ha,n ond
rwyt Ti wedi towlu ‘Shan mewn i wella’r fargen.
Diolch i Ti; maddeu, maddeu, am i fi dy ddowfco Di.” ‘Roedd
y hob: yn ffaelu deall beth oedd ar Tomos, ac
fe ofynodd: Huws iddo am iddo, egluro ei hunan. “Gwnaf, wnaf,n meddai Tomos.
ac fe aeth I dros yr holl stori; ac fe offesodd dder and dden ei l wedi bod yn edliw, ac yn dowto, OO yn dyweyd
pethau caled am y Meistr Mawr. Ond os do, fe cadd lesn gan Huws; a dyma’r adeg y cynnygiodd Huws i
roi cerydd eglwys, ar Tomos. Ond, hawyr bach, roedd yr eglwys wedi hen faddeu
y cwbl i’r hen ‘Gristion
anwyl; ac fe gawd terfyniad ar y cwbl trwy y
gweinidog i godi a dyweyd, “A ydych yn sicr, Mr Huws, nad yw’r Nefoedd wedi anaddeu iddo?
Os fely, ai doeth ccryddu 1” Os oes gail y
darienydd hsuiuier llygad y mae yn gweled erbyn hyn nad oedd ryfedd yn y byd
fod Diiui yn dewis> niyn ti at T’omos yn
hytrach nag at Huws i adrodd ei thrwhwl, .set
yr hyn oedd yn ei bocso. Ã�l djiwraiod) -roiedd T’ctmos
Flfwilstojy yn gwedthio ar yr hewl o flaea y
Shanti; a,c roedd ch waUlt anighyffredin ar Diiruai i
ahy yr hen wr i fewn er myn’d dros ei s(tiori wrthio, ond fe berswadiodd 15illy
Dina i beidio tynu yr hen wr oddiwrth ei wadth
rhag ofn y colla,i ef ei waath oherwydd os del ai
Huws heibio a’i wel’d e, yn sitslhasi gyda
Dioai, fe ga-wsaa ei repofbo bang g’an Hnws,
gain maift Huwsi oedd y ga/rdian a”r District Oownslor, ac ar yr Rei we; Bord
wi yr oedd, Huws yn Ued egsact os deuai fe ar draws1 y gweithwyr yn kilan ac yn robbo y
trethdalwyr. Er mai mater enaid fita-eall, gall Tomos,
en add neu beidioi, doedd dim sefyllan yn amser gwaith. “Y Siablxiibli a
wrtiaed er mwyn dyn,” meddiai Huws. ac ysityriai, ef fed y dyn yn rhoi tipyn
dros beii, wrth roddi iroswaith waith at
grefydda. Ond chwareu teg i Huws, roiecidl”etf
Yti berffarith foddlon i gysegru pch nosi am y
gwaith mawr, ond dim o’r dydd, ac roedd ganddo adnod dros ei
bwnc, sef, “A N’icodiemus1 a ddath ait yr lesu hw
nos.” Wel, fe fodidll’onodd Dtoa i airos. hyd y iiom
cyn dyweyd dim wrth Tomos\ rhag1 crfn y celai rhen bwr dab y sac. Pe tae Tomos yn c’llywed fed Dinai. yn cifidius-amei chyftwr, siao
neu beidio, fe fuasai Tomos gyda hi fel hoeten,
heb hidio am Heiwe lBOord iiaei am fod ei
hunan yeibwaith. Ond fel bu’r lwc, fe ddaeth i
wlaw -maiy,r yn ystod y prydbawn, ac fe aihyodd Ddpa ar Tomos i fewn,, ac fe wwaetihi gwpanadd oi de i’r hen wr, ac maiel yn
debyg mae uwchben y cwpan te y but Dinai yn
adrodd ei sicreifcs with Tomos. Gyda llaw, dylwn ddyweyd fod Huws yn grao am i Tomos ymdrin a’r
matter uwchben tepmfc. Ond, Imwyr bach, dywedwch chwi, A oedd mwy o ndwed yn, hyny!iyag ofddj i Huws; i adrodd
hanes y Gymanfa. Dair-sirol uwchben y bib ac
yn!!lghanoll mwg ty-baicoo m mharlwr y ty
capel? Dim scram bitei. Nid oedd cymaint o ddrwg ychwaith â�� “I IM, twrtlr. angen oedd Tel. oisi ai
Dinai, prathi blys oedd Huws a’i gwmni. Ond i
mi gael mynid yn miaieui, fe rows â Tomos
wahoddiad cynliesi i Dina, i ddod i’r cwrdd y Sabbath canlyln’tofti,
alo addjatwodtd wneyd ei oreu er idrdii gael ei derbyn yn y sedaty gyntaf, sef yn im.hen taiii” wytihn,o«‘.
Daeth y nosctti hir-ddisgwyledig, a off a Diit,,i:tii!or seiat fel crwt i eireus, ac yn y cyfamser Medd Billy yii-t hed
bryderus shwt le a gawsai Dina, ond air, Oll lbir
ddisgwyl, t dyna Dina yn dod, i’r ty, a; golwg
drist ofnadwy arni. “Wei, Dina fach, shwt le ti, merch i?” “Gweddol fach,”
meddai Dina. “Gefaist ti dy
dderbyn, merch i?” “Naddo, William, mis i heno, yr wyf i gael treio eto.” “Dina fach, efallai byddi di yn
nhragy-wy(Mold eb cyn hyny, a shwt mae nlny yu meddwl
eospienio pethe oshyddi di farw yn
ddigrefydd, a thithau wedi treio-, ac wedi cael dy
rwystro? Ond pwy safodd yn dy erbyn V’ “Mr Huws, ERerwchuweir, ioci(IOI
fwyaf,” “Oedd rhywun o dy blaid, Dina?” “Oedd, oedd, roedd Tomos Ffwlstop yn
siarad yn gryf ac yn uchel drosbwyf, a,c, fe
fuasai wedi cario ar Huws hefyd onibae am rhywbeth maeait yn galw mis prawf
arno, er ‘na wn a pa fis yw hwnw, pa un ai)
Jiwn neu Jenawari, neu un o’r misoedd ereill,
ond to, beth, gorfod i
Tomos rol� fyny iddynt
hyd nes delai’r mis hwnw rownd. “Lled dda,
Ffwlstop, wir, dyna blwc reit sy yn yr hen wr, onite, Din’a; ie, roedd e yn ei
sefyll inihw fel bwldog
oedd e 1 Hal. hal,
hed dda Tomois, ond fua nhw yn dy holi di, Dina?’
“Do; fe fu Mr Huws yn fy holi, a gofynodd i fi
a own i yn bechadur mawr, ac fo atebais e nad ioe’dd;w!n yn
bechadur mawr iawn, fod lot on rigwell i gael, a lot o aigwaet’h i hefyd.” [I’w barhau.)
x_______________________________x
http://newspapers.library
.wales/yiew/358957O/3589573
|
|
|
|
|
|
XII DOD AT FFWL-STOP
HUNANGOFIANT SILLY BILLY
XII.â��DTFOD AT FFWDSTOP. “Twt, twt, Dina fach, fe
wnest fess ohoni wrth sfcarto. Fe cidylaset ddyweyd dy ioci yn bechadur mawr. Fe ddylasat. redeg dy hunan jarsrx jfwl pelt, a gweyd mai. Iti oedd y gweitha ar wyneb
daear,” “Ie, Billy bach, ond dw i ddim mor
ddrwg a hyny.” “Twt, beth yw’r ots am hyny?
Dyna fel mae’r
rhai goreu ch’onyrit yn wneyd, “rhedeg eu
hunain lawr taliho (pan yn y seiat; ond lwc-owt os bydd rhywun arall yn eu rhedeg nhw lawr, does dim. Jwens i hyny hefyd.” “Pe ‘bawn i yn dyweyd yn ol dy
gynghor di, fe ddywedwn gelwydd., oherwydd d’wyt
fi ddim yn gwel’d fy hunan fel y gwaetha o gryn dipyn. Does dim iwg i ddyweyd
celwydd. Fe ddywedodd Huws ana cheiai celwyddwyr byth
i etifeddu ryw w”_ad Canaan oedd gyda nhw, ac fe ofynodd Huws i fi, a own i yn
arfer dyweyd anwiredd.” “Nac ydwyf,” meddwto inau;
“nid wyf fi yn ei wneyd yn habit, beth bynag.” “Ie, mae ambei un yn slipio
ambelli waiith, mi gocha?” gofynai Huws. ‘Weit, fe gofiais ar unwaith am y di wfllod y
gw&rthais i yr hen geiliog briith hyny i’r ‘ifeirad, ac fe
gyfaddeffas wrth HHHuws fy ‘moi wedi dyweyd eel wydd
yn nghylch oed y ceiliog wrth wraig y ‘ffeirad
ond os do, fe gefais Hesn gydag ef, ar y pechod o ddyweyd anwiredd,
anghofia’i byth mor lesn gefais i.” “O’r filen,” meddai Billy, “yn rhoi lecslier i ti am weyd fod y ceiliog yn ifancach nag oedd e Doedd hyna ddim i gymharu a’r ce
ddywedodd e’ yn oed yr hen galsleg werthodd e’
yn Hair Castellnewydd. iiHa\nM,y gejj di
siarad,” anedde Dina. “Nid lle yw y seiat i
ddaimod beiau -ein gil-ydd, ond tile ywlle mae pawlb o’r aelodau yn dyweyd y gwaathaf am danynt eu hunain, pob un i fyn’d dros gownt
ei hunan, a phob un i feadio busnes ei hunan
yw hi yno.” “Wel, shwt feJidrth roedd Huws yn dy foddran di fel ‘na, ‘te?” gofynai
Billy. “Ie, cofia di, William bach, blaenor yw Mr Huws, ac mae e’ yn sposo fod yn fwy duwicll
na neb arall, ond, yt gweinidog a Tomos
Ffwlstop; dyna y rheswm eu bod yn cael eu
gwneyd yn flaenoriaid.” “Ffidletics, meddai Billy, “dywed di ryiw s’tcri fel ‘na wrth y Greeks, efallai ria wyddan nhw ddim gwell ond Ife <wn i ‘well pethau o lawer. iN age, Dina, nid duwioldeb y dyn yw y rhes,y:m ei
fod yn flaenor, ond ei safle mewn cymdeithas ��y nifer o wartheg, oeiff-ylau, defaid, a
IQoi sydd ganddo; y lot arian sydd gydag ef yn y bancâ��dyna’r
cymhwysderau gofynol i flaenor, Dina. “Cymer
di bwyl., Billy. Does dim gwartheg, na lloi, na dafad, na hwrdd, gan Tomos
Ffwlstop a does dim ceffyl, na chaseg, na dimeu yn y banc gyda’r gweinidog. Bachgen bach tlawd Y”1V e’, ac y mae’r ddau
hyn eT yn dlawd yn offiseis yn y capel. l’<}iw.n
cystal a Huws. Rwyt ti yn rongo nhw, Billy.”
“Offisers wir, offisers mewn enw a dim ar-a-. f. Fenliirith y gweinidog
ddyweyd un -1 o’i ben yn groes i
Huws. Mae ofn arno i alw dyn i we-ddi rn y C’wrdd
gwedkli hcil) sis siial” yn nghlust IIUiws or gwybod pwy fydd e1 ajn alir. iRoedde,1 yn fadhgen bach da, neis, O pan dda-eth ‘e’ i’r He gyntaf;
ond erbyn hyn, mae wedi myn’d yn barrot
perffaith, yn dyweyd a gwneyd pobpeth yr un fel a
Huws, ac yn ol ei ordors. Ac am rhen Ffwlstop,
druan, does dim iws iddo
fe i ymdderu dim a Huws, onite eiaJlaa y caiff
glywed secret fach o’r Heiwe Bord., gan mai
Huws yw y cadeirydd yno. Mae Tomos yn cael ambell i lesn biwr
tua’r capel ‘na
gan Huws. Dyw Tomos yn dyweyd dim yn «!. Rhedeg ma’s i’r stabal i ddyweyd
ei breier fe mae yr hen garaw bang. Offisers, wir! AI” hyn, dechreuodd Dina
wylo, jac wrth wel’d y dagrau, fe rows Billy y
brek ar ei golyn, clab; waeth dali’ai Biilly1 ddim goddef gwel’d Dina yn llefain. Na,
buasai yn well gan Billy ei gwel’d yn neidio ac yn prancio fel idiot, a gwneyd ei hun yn sport i’r wlad, na gwel’d
un deigryn ar ei grudd; ac oherwydd hyny, fe ddropwyd
busnes y capel at wans, ac fe drodd
Billy i siarad am bethau ereill. Yn mhen
ychydig wythnosau, galwodd Ffwlstop yn y Shanti 1 rybuddio roina, i
fod yn y gyfeillach yr wythnos ganlynol. Druan fach a Dina, yr oedd hi mjor
falidh; a phe bai wedi cael imociliyn yn ‘bresant gan rywun. Pan ddaeth y noson,!fe ialoth Dina yno fel hoelen,;
ac ar ol iddi gael ei
galiw yn mlaen, fe ofynodd Huws gwpwl o gwestiynau yn
nghylch Jerusalem, a, Philat, a, Tarsus, a phetbau ond gan nad oedd Dina yn
gyfatr-wydd yn joigraphy Palestina, fe fethodd
ag aiteb ‘un cwestiwn
i Huws. Ar hyn, fe aeth Huws i siarad
yn hed bigog, a,c fe rows sawl hinut i Tomos Ffwlstop. Rhyw Iseid ács oe”n nhw,
oherwydd fod Tonios wedi gweithio o ochr Dina, at hithau m’or ddall a pbost; iet. Ar hyn, fe gododd ‘Tomes
Ian, ac fe ddy-wedodd y dyjaisai ipawib gofio
nad oedd Dina, ddim wedi cael siawns i ddysgu dim. Chafodd Dina, ddim awr o Ysgol .sull.Ohafodd D in
a ddim mo’i mhagu yn y seiajt; felly, dyw hii
ryfedd yn y byd fod Dina, druan, yn gorfod tewi ac wjr, irwym ofini mai ychydig sydld yma heno a all’sai ateb cwestiynau Mr Huws. QEioent hytrach yn
ddwfn. ‘“Gofynwich c!hw’i, gw’estiynaui tOi’r catiosm1 cyntaf iddi, ‘te, Tomos,” medd,ai Huws yn hed bigog. “Ol1 reit,” imeddai1 Tomosi. “Naiwr, Dina fach, wyeMchSlt ti shwt le yw y
nefoedd f “lle cranld iawn,” atebaii, Dina,
“,mor gramdeda Chaerfyrlddin, ond .nad oes. dim twÃ�alrndwi yno.” “Ho, hlm,” iiiedati Huwts. “Wyddost ti
sawl math o ddynion sydd, Dina fach V
“Dau faith, kmite. Tomos?” “Ie, meir.ch anwyl i! Wei well chwi,
fro-dyr a chwiorydd, er nad yw Dina yn enwog mewn duwinyddiaeth, iCto, mbe hi yn gwybod p ath an sydd raid i bawb eu gwybod ac mae Dina, druatn, wredi cael rhyw ymdeimlad yin ddiddowt gen i, fod. dau fath, a’u
bod yn myned i ddlaiU le gwahanol. Xawr. Dina
fach. dywed wrthon ni. beth yw y ddau fath.” “GrwiVwod a imenywod, onite, Tom,os?” meddai Dina yn hollol
ddiniwed. Ar hyn, fe eisteddodd Tomos lawr fel pe
wedi ei daro a’r cramp, ac fe aeth y bobol i chwerthin: bwff Ibaiff, laic roedd Huws yn joino
hefyd a nhw. Dxiwedd yr hanes oedd �. penderfynwyd cadw Disna ar brawf am fis yn rhagor, m fe
feithodd Tomos ddyweyd gair yn erbyn y penderfyniad. lloedd golwg od ar yr
hen bry’ Roedd e’
mor wyned a’r gaichen, a chyn ^nffc^ed ag y dylbeinodd1 y cwrdd, fe aeth Tomos i’r stabl yn streit,
a does dim dowt na myn’d i weyd ei breiers, oedd e’.
I Pan ddath Dina adre’ y noson hono, roedd hi mor welw ag angau, ac yn
ocheneidio yn galonrwygol, ac fe fethodd Billy
yn deg a’i chysuro. Tranoeth, roedd Dina yn wael iawn
yn ei gwely, yn teimlo ei hun yn wan iawn. Gwaethygu a gwaethygu roedd hi yn ddyddiol;
gyrwyd; am feddya ond ni wnaeth ef ddim ond siglo ei hen, Yn mhen tua
deuddydd -ar ol hyn, galwodd Dina ar Billy at
erdhwyn ei gwtSy, a rhoddodd ei llaw wen ideneu
yn ei law, a dywedodd wrtho, mewn llais “Billy bach, wnei di aros fan hyn
gyda fi am dipyn bach? Fydda i fawr o amser
gyda ti leto, machgen (luwyl j, Ychydig a
fedd-19 ylieisi i, Billy bach, y buasem yn
gorfod ymadael mor gynted. Does dim i wneyd, Billy anwyl, ond bod yn foddlon. Paid
llefain, Wil anwyl, paid llefain. Rwyf am i ti addaw un peth i
fi cyn dy adael. Cerdd at grefydd, Billy, a phaid a chondemnio a meddwl mor gxil am
grefyddwyr. ‘Er eu bod wedi fy ngwrthod i; eto, rwy’n credu
y caf fi T-yaid i’r nefoedd hyny roedd Tomos Ffwlstop yn dyweyd mor dda am dani; ac
O, Billy, rwy’n caru’r
Gwr oedd Tomos yn dyweyd am da,llO ia’m holl galon, ac
rwyf wedi ac yn treio gweddM arno, ac rwy’n
gweddio drostot tithau hefyd, machgen i, ac
rwy wedi gweddio rurmn Tomos, a dymuno lla chaiiif e’
igaan tra y bydd e’ byw. O’r hen Ffwlstop anwyl, fe ddywedodd, gyntaf wrthyf
nad oedd Iesu Grist yn gwrthod neb a fentrai ei fywyd
iddo, ac rwyf fi wedi mentro pob-peth iddo, ac wedi rhoi dy ofal dithau iddo, Y noson hono, dihunodd Dina o gwsg anesmwyth,
ac edrychodd yn wyllt o’i chwmpas; ond pan y
gwelodd hi Billy yn eistedd ger y gwely yn ei ddagrau yn ei gwylio, ll y hi
ddywedodd wrtho, “Billy bach anwyl, diolch i ti am dy holl diriondeb
tuag ataf.” Ar hyn, cydiodd yn ei law, a dywedodd, Mae dy law yn arw ac yn rwff eto i
gyd, y Daiw hon rwyf am gael i sychu y chwys
off oddiar fy nhalcen, ac i ddal fy mhen yn yr awr galed hon. Billy, mae yn myned
yn dywyll, ble wyt till
Ha, dyna oleu fan draw. r.H1ai! Billy; Billy, edrych, edrych, weli di
y ewmni Ifan lacwi? O, mae’n nhw yn grand;
maent oll wedi ei gwisgo mewn dillad gwynion;
ac O, mae Un yn eu caeiol, mae IE’ yn harddach
na’r un ohonynt, ac mae Ef yn gwenu laJinaf,
ac yn troi Ei law arnaf. Mae Tomos gyda nhw, ac mae yntau, hefyd, imewn gwisg wen, ac mae yntau yn troi ei law arnaf. iUa, dacw Huws, beth oa bydd e’ am eu perswadio i
ngadael i am fi.3 O, maent wedi troi eu cefnau Na, daow hwynt yn troi yn ol, a clywch
arnynt yn gyilw gyda’u gilydd. Rhowch law â Tomos
rho ly 1â gusanâ iBilly â ffarwel!” Ai gweledigaeth er dy nerthu oedd y
ewm-ni disglaer a welaist, la Tomos Ffwlstop yn eut Canol 1
iN alglel; mi g-ochaif ei, fod ynoi yn
wirioneddol, chefrwydd bu yr hen Domos feirw itiua
yr adeg hyny, ac fe greda i fod Ffwlstop yn
arwain Dina gerfydd ei llaw, ac yn dangos iddi
sights y ddinas suraidd.
|
