kimkat0091k. Ni’n Doi / Glynfab. O Lais Llafur, 1916.
24-04-2017
●
kimkat0001 Yr Hafan www.kimkat.org
●
● kimkat2001k Y Fynedfa Gymraeg www.kimkat.org/amryw/1_gwefan/gwefan_arweinlen_2001k.htm
● ● ● kimkat0960k Mynegai i’r
testunau Cymraeg yn y wefan hon www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_mynegai_0960k.htm
● ● ● ● kimkat0091k Y
tudalen hwn
|
|
Gwefan Cymru-Catalonia |
|
8 Ionawr 1916 (36)
12 Chwefror 1916 (39)
11 Tachwedd 1916 (50)
|
|
|
|
|
Llais Llafur. 8 Ionawr 1916. NI'N DOI. DICCYN O ANNAS DAI A FINNA A’R RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr “Scwt Ymlan” - Buddugol yn yr Eisteddfod
Genedlaethol, 1911. Tafodiaith Canol Rhondda.) YR UNFAD-SHWRNA-AR-BYMTHAG AR-ICCAN. "RACCOR O FYFYRDOTA." Walla y'ch bod chi darllenwrs just a danto ar y
myfyrdota ma. Wel, os dim i neyd on risko diccyn. Fi ethon i gal pip ar y
clwyfediccion, a na sight! Odd pob un o'r boys yn jofadd i poena 'eb gintach,
wath odd y doctors mor dynar, a mor byrticilar, on wir ddyn. "You are very pyrticilar ser," mynta Dai
wrth doctor bach ifanc. We 'ave to be," mynta fa, "there's no room
for mistakes 'ere my man." "Not like a doctor I 'eard about," mynta
Dai yn bwrw i dop-pee nol o ar i dalcan. "Wot about 'im?" mynta'r doctor bach. "It was my gran-mother told me the story,"
mynta Dai. "Well, out with it," mynta'r doctor,
"let's 'ear the tale." "Bachan," mynta Dai, yn troi ato i,
"Ma'n Sysnag i bron myn'd ar strike." "Wad mlan," myntwn i, "paid
eeto." "A butty of mine, Twm Numbar Three did meet
with a haccident ser, ay, ay, d'you see. 'E was workin myn yffryd i, in a
dangerous place, d'you see, wen a piece of stone fall down from the top,
d'you see. The stone come down an' shaved a bit of 'is nose clean off, ay,
ay, I am blowed, an' before reachin' the floor sleished a bit of his toe off,
d'you see. Twm was carried on a stretchar to the swijary, an' the doctor
gwaith begin to put the peeshes back on Twm, you know. In the gyssitement,
the two peeshes got mixed, d'you see, an' he stuck 'em in the wrong places.
Ay, ay. (Dai yn poari diccyn). "Bachan Shoni,” mynta Dai, "ro leg up i fi
gytta'r Sygnag ma, w i just mas o bwff." "Wad mlan," myntwn i "paid a
ildo." "Go on, my man," mynta'r doctor, yn
wyrthin. "Well," mynta Dai," the doctor, d'you
see, put the piece belonging to 'is nose on 'is toe, an' the piece of 'is toe
on 'is nose, 'Martha Liza,' as you call it." "Yes," mynta'r doctor. "I understan',
vice versa." "Gad y geira mawr na'n llonydd, Dai,"
myntwn i. "Twm went back to work, an' was as lappy as a
lark, they didn't find out the mistake, d'you see, until Twm caught a cold in
'is ead, an' then there was a |
|
|
|
|
|
bloomin alibaloo, I am blowed. Every time Twm wanted
to sneeze 'e 'ad to take 'is boot off, an' every time 'e 'ad a corn plaster
on 'is nose, an' so, Martha Liza, d'you see. Ay, ay. Well, the doctor 'ad to
do the job over agen, or Twm would be spendin the wintar takin 'is boot off.” I wyrthinws y doctor nes i fod a'n shigglo, a fe
wyrthinws lot o'r clwyfediccion. "Your story," mynta fa, "is as good
as a dose of metsin." "Thenkyw ser," mynta Dai, "for the
supplement.” "Complimant Dai do mean," myntwn i yn
cochi diccyn." "It's all right," mynta'r doctor, "I
know you now, you are Ni'n Doi. Well just sing a song each to cheer these
poor chaps.” I nethon, a fi geson bobo vote of thanks. "Bachan," mynta Dai, "ble ma
tymlata'r Kaiser, y fe ddychreiws y bwtcherach ma." "Paid a boddrach o bothdi tymlata," myntwn
i, "os gytta'r Kaisar ddim ouns o gydweepod. Dera, mlan." "Cydweepod mynta Dai, "deryn bach yw wnnw
sy'n wara lot o dricks a dynon weetha. W i'n cofio darllen annas am wr-wraig
yn pyrnu trywsis mewn shop. Wetti iddo i gario fa sha thre, odd i wraig a, na
i war-y-ngyfrath, na i ferch a ddim yn licco'r patrwn, a yn snochto diccyn ar
i dast a yn pyrnu shwd batrwn o drywsis. I wishgws y trowsis, a fi ffindws i fod a bothdi dwy
fotfadd yn rhy 'ir, i ofynws i bob un o'r tair i dori'r peeshin off. On no
go, fi ath y tair ar y strike. I ath sha'r gwely a fi benderfynws y byssa fa yn
mynd ar trywsis at y teelwr y bora wettyny. I gysgws, a fi wrnws nes bo'r ty
yn ecco i gyd. Nawr am y "Fairy Tale." Fi startws "Cydweepod" ar i waith yn
ddishtaw bach. Fi ath lan i ochor gwely y wraig, a, fi gockleeshws blan i
thrwyn i a phiifyn. Fi ddi-unws y wraig genol nos, a fi difarws o bothdi bisnas
y trowsis. I grippws lawr star yn drotnoth, gitchws yn y shishwrn, a fi
dorrws ddwy fotfadd off, a fi emmws y gweelod yn didy 'nol, a off a 'i sha'r
gwely. Mlan yr ath "cydweepod" ar i dracks i room
y war-y-ngyfrath; i wisprws yn nglusta onno - "Trywsis." I gwnnws y
ferch a lawr a i, gitchws yn y trywsis, a wiw, ma ddwy fodfadd arall off, a
ar ol trimmo'r gweelod, off a i i'r gwely i gyscu fel plentyn diniwad. I bippws "cydweepod" i room merch y ty, a
allwn i feddwl i fod a'n smilan yn ngil-i-foch pan yn rwtto talcan y grottan.
I gwnnws, a lawr a i ar fleina i thrad dros y star. I gitchws yn y trywsis, a
fi dorrws ddwy fotfadd arall off yn i anwybotath, a nol o onno i'r gwely. Odd yn ddim yn ddiccon, myn deppyg, wath fi ddath no
fachan arall i drampo bothdi'r ty. I enw fa oedd "Spite." I ath
wnnw at ochor gwely gwr-y-ty, a fi wisprws yn i glust a – "Cer lawr a shortna'r trywsis di unan, paid a
eeto am y mynywod ma." I lawr yr ath a, fi ddychreiws deilwra, a chympohir
i slippws nol sha'r gwely, a'r trywsis dan i gettal. On yr arcol! Pan |
|
|
|
|
|
ddath amsar brecwas y bora wettyny, fi ath miwn i'r
room a'r trywsis am dano. Fi ddechredson wyrthin, wath odd wyth motfadd wetti
i tori yn lle dwy, a odd gwr y ty yn fwy teppyg i grottyn yn mynd i wara miwn
football match na dim arall. I nath "cydweepod" lot o les yn y diwadd,
wath odd spwylo trywsis newydd spon yn golyccu collad miwn arian, a chas
rwppath or' short ddim diccwdd wettyny. Na fel bydd i ar Will o Berlin, gei
di weld, Shoni, on ta o with i'r story ma, fydd yn raid i Will dalu eetha
"bill" am focu cydweepod mor 'ir. "Twt," myntwn i, "Taro'r bai ar y
jafol neiff Will, fel y grotten fach a'r gwspris. "Beth yw'r story," mynta Dai. "Odd na grottan fach wetti cal i chwni gytta i
myngu, odd no ardd dda gytta'r 'en wraig yn llawn o god fala, gwspris, a
churrans duon, an so on. Pan ddath y gwspris yn oifad yr odd y grottan fach
yn treelo twscid o ainsar roun i'r llwyni gwspris. "Mary," mynta'r fangu, "gattwch y gwspris
yn llonydd, na goo' gel fach." On bytta gwspris odd Mary o 'yd, a fi ddalws i myngu
i o’r diwadd, a fi rows eetha wipsy iddi. "Y gwr drwg sy'n gweyd wrtho i am fytta
gwspris, mynta Mary, yn weppan Uefan. "Wel," mynta'r 'en wraig, "pan fydd y
jafol yn ceeshoch preswato chi i fytta, gwetwch - "Dos yn fy ol i
Satan." Na fel buodd i am diccyn, on bytta gwspris odd
deelight Mary, a fe i dalwyd i ytto. "On wetas i Mary," mynta'r fyngu, "am
weyd - "Dos yn fy ol i Satan?" "Do, myngu, a fi wetas yny efyd," mynta
Mary. "Pam i chi'n parha i fytta" mynta'r en
wraig. "I wetas - Dos yn fy ol i Satan – a fi ath; on,
myngu fach, fe mwshws i ar y men i ganol y gwspris, a gorffod i fi fytta'm
ffordd mas. Na'r esgus fydd gan Will o Berlin, gei di weld Dai,
wath ma fa'n dychra 'into y byssa 'eddweh yn beth ffine ar ol y twmlo ma i
Sossinjars a wetti gal yn mhob twll a c-hornal, i darewiff y bai ar Satan. Pan fydd i apple-cart a wetti cal i upsetto i fydd
yn i weppan i a fi wetiff - "Satan odd yn y mwsho i mlan." "Arno i ofan," mynta Dai, pan o ni'n
cyradd y tent, "y gallwn i weyd fod Satan yn 'inside passenger' gyta Will
o Berlin os blynydda. Bachan, i angofias weyd fod Mary Catherine yn toncan
fod na lot o garda eetha rough wetti joino'r Sossinjars yn y Balkans yn y'n
erbyn ni - y Bulgarians ma nw'n i galw nw. Ma arno i ofan y cewn Ni'n Doi y'n
shifto i 'eadin newydd." "Rwy gornal bach od o'r byd yw'r Balkans,”
myntwn i. W i'n cofio clywad Mishtir yn spoutan diccyn am y gwanol freeds - y
Roumanians, yr Albanians, y Serbians, y Montenegrans, a'r Bulgarians. Cistal
i'r darllenwrs gal gwppod diccyn am deni nw, tra bo Ni'n Doi yn weeto i gal
yr ordars am y "Next move." Y ROUMANIANS. Gwlad "Carmen Sylvia," y Frenines na ddath
i Steddfod Bangor os slawar dydd, short o Granogwen y part na o'r byd. Dynon
bach yn ishta ar y railins i nw, yn watcho Mishtir yn un da. am ddarllan
penna - feelin the lumps - fel ma nw'n weyd. Ma nw'n ddynon a awl i fraggo i
bod nw o freed y Rufeiniaid - i chi'n cofio Pistol Paul. Dynon a chron
tywyll, gwallt du, a llicced duon, rai teppyca'r byd i gippsies. Peedwch a
galw gippsies ami nw, ne walla bydd gwaith |
|
|
|
|
|
i'r undertaker yn y'ch anas chi cyn y bora. Dynon
anwybotus, seccur, a ffond o ala arian, os bydd arian i gal. On poor dabs, ma
cwmmyd [??] wetti bod a'u trad ar i gwddwca nw
trw'r oesodd, fel nag yw i caritors nw ddim yn shino llawar. Criattur
di-drist yw a, a diccyn o dast blaggard ddim wetti cal llawar o
yshgol-bo-dydd, a os bydd a wetti dysgu diccyn, yn barod i gattw mwy o
randiboo na giar fach bantam ar ol detwi'r wi cynta. YR ALBANIANS. Ma'r Twrk yn i galw yn Arnuts, y nw i unen yn
ffansio Skipetar - dynon y mynydda. Tacla balch, unanol, bechgyn scwar iawn,
yn crettu ma nw yw'r bosses yn mob man. Sa chi'n cwrdd a un o nw ar y street
fyssach yn crettu fod Munition Works Dafydd Lloyd George wetti ryttag off o
dre, ma nw'n bistols, a daggars, a chillith o flan i trad i goppa' i pen.
Fyssa'n apt o roi'r creeps yn y'ch eefan chi. Yr arcol! Rwy short o Walk-in
Powdar Works. On er fod golwg werw ar i gwynepa nw, good short i nw; pantnars
ffirst class, true blue pan ddewch chi idd i napod nw, yn barod i sharo'r
tamad diwetha, a bron bod yn Flue Ribbans. Diccyn o eesha traino yn foesol a
chryfyddol sydd ar yr Albanian. Y SERBS NE SERVIANS. Ma chi boys a plwck yndi nw! Cristionogion i nw, yn
cario i crefydd mas efyd, yn enwettig y dynon cyffretin. Os dim un yn starto
gwaith yn y bora eb weddio am lwyddiant. "Ma'r bywyd teuluol yn fwy
pur," mynta Mistir, "a moesoldeb yn uwch, na'r next door
neighbours." |
|
|
|
|
|
Dynon symyl a sobor, bron i gyd yn ffermwrs, on
diccyn o duadd, i fod yn bwtwr. Ma addysg yn cal sylw mawr yn y wlad, a ma'n
dreni fod rwy flaggards fel Germany a Awstria yn ceesho i gwasgu nw mas o
fodolath. Y MONTENEGRANS. Dynon y "Mynydd Du" (nid Mynydd Du Shir
Gar a Shir Frycheenog cofiwch) o'r un acha a'r Serbians. Bugeiliaid a
ffermwrs wetti gorffod wmladd am ryddid a bodolath yn erbyn y Twrks, a ma'r
mynywod mor ffyrnig a'r dynon pan bo wmladd yn bod. Dyw'r Montenegran ddim yn
ffond o wetho, yn eetha teppyg i'r forwn yn newid i gwasanath. "Os ofan gwaith arni," mynta'r Mishtir
newydd. "Naccos, ar fencos i," mynta'r en fishtir,
"wath i dalas i yn cyscu wrth i ochor a lawar gwaith." Y BULGARIANS. Ma wlad a diccyn o opath am deni, a ma'n dreni wir
ddyn fod y Kaisar a'i griw wetti i widlan nw i ddod yn y'n erbyn ni. Y
criattir gwana yn Bulgaria yw y brenin, rwy short o geelog y gwynt. Dynon
tawal yw'r Bulgarians, on bod diccyn o dwtch yr en frawd a'r clusta irion,
wnnw fu yn cal diccyn o bleto a Balaam, fi sticciff at i boint nes cal beth
ma fe'n foyn. Ma i tai nw "in good ordar," a os yw y Bulgar yn yfad
diccyn ar y mwya dim on amsar "gwyl" fydd yni, ma fa'n sobor y rest
or flwyddyn. Dynon yn ffond o eddwch, yn weethwrs calad, a lot o boints da yn
i cymeriata nw. Ma'n dreni, fel y gwetas i, fod rapscaliwn fel Will wetti
gallu i cocso nw i ddod mas. "Olo Dai! Ma fessinjar yn i brasgamu ddi."
"Wots the matter mate?" mynta Dai. "Buck up Ni'n Doi, there's 'ot work waitin'
us." I buckson a chi gewch wpod yn y ben- od nesa os byw
a iach a arty. (I'w Barhau.) |
.... 12 Chwefror 1916Y BYDWARYDD-SHWRNA-AR-
DDEG. -"DICCYN O SPEL FACH, WARA TEG ONTEFA?"
...
|
|
|
|
|
Y Darian 12 Chwefror 1916 NI’N DOI. DICCYN O ANNAS DAI A
FINNA A’R RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr “Scwt Ymlan” - Buddugol yn yr Eisteddfod
Genedlaethol, 1911. Tafodiaith Canol Rhondda.) Y BYDWARYDD-SHWRNA-AR-
DDEG. "DICCYN O SPEL FACH,
WARA TEG ONTEFA?" W i'n clywad fod rhai o no chi yn cyntach a chonach
os na fydd Dai a finnau wrthi ammar an' tongs yn corndacu'r Sossinjars, yn
apt o wispran wrth y'ch gilydd fel yn – "Ma Ni'n Doi just ar ben; sdim gytta nw i
weyd." Naccos a ar fencos i, rosswch diccyn bach, sa ni'n
stoppo wmladd nawr, a starto 'i thrackan i sha dreckshwn y Red Cow ar unwaith,
i fyssa'r annas yn siwr o fod yn apal i stretcho coise y stori ta beth. Wath
os bydd anal wetti atal yndo ni, sha'r Red Cow i Ni'n Doi yn mynd, a on i chi
glusfeeno rwy byrnawn chi gewch yn clywad ni yn cnocko cowntar y tafarn bach,
a yn ordro rwpath ma'r big bugs ma yn i alw yn "throat lubricatcher."
Wel, lw-wch nawr fod nabbo aeroplane, un-ar-ddeg o
Sossinjars, a ynnill D.C.M. yn roi awl i Ni'n Doi a'r Snipers i gal wthnos o
spel. I chi'n lwo spo. O'r gora, lie down geson ni, a lie down nethon ni, yn
teemlo ma teelwng i'r gweethwr i spel. Attrodd story-ayes, smoko, canu, a bytta, na Brogram
y Cwrdd Bach, fuo ni |
|
|
|
|
|
yn i gatw somewhere be-ind the trenches. I gas Will o Berlin, myn deppyg, wpod am y'n stranca
ni, a fi gas ffit o gonvolusions o'r short ora. Walla y'ch bod chi wetti
darllen yn y pappra i fod a'n dost os diccyn. Ma lot o wanol stories wetti cal
i lletu, rai yn gweyd i fod a'n gorffod mynd o dan gorporashon o achos i
wddwg a rai erill yn brawlan rwpath arall, on ma'r gath mas o'r cwtyn o'r
diwadd. Ni'n Doi sy wetti neggo My Nabs, a ma'r prisnars yn
wispran i fod a wetti annar setlo schotto’r spwnge lan os nag yw Dai a finna
yn cal y'n ordro sha thre. Miwn o bothdi tri meeas chi gewch bicsher card o
Ni'n Doi yn sefyll o flan y Red Cow a bobo - (Ballws y Censor atal y gair
miwn o achos y New Lickar Act) yn yn deelo. Ma’r Sais 'ny gas scuffle gytta Dai, yn dod miwn i'n
tent ni un noswath yn wena gyd. “Look ere chaps," mynta fa, "Me an' my
mates 'ave settled to ave a consart to-night. Are you game Nindoy?" "Right O," myntu Dai. Shoni an’ me will
sing a song or two." "Well," mynta'r Sais, "I ave composed
a spessial song for you Dai, I 'ope vou will not feel insulted." "All right," mynta Dai, "Sing wotever
you like you will never result me mun.” Fi ddath saith o'r gloch, i geson y Kernal i ishta
yn y gatar fel contructor, a ma'r program off. Os dim eesha gweyd enwa'r canion
i gyd spo, y peth mwya newydd odd can y Sais i Dai Conundrum Jones. Rwpath
o'r un dwtch a part blan y diwn Tipperary, toncwch i ar onno. Dychmyccion
yw'r pynillion a na peth yw byrddoniath on tefa. |
|
|
|
|
|
DAI CONUNDRUM JONES, D.C.M. He lay within a dug-out Odd Dai yn cochi fel crottan un-ar-bymthag od pan yn
cwrdd a'i sponar. "Old on I'm blowed," mynta Dai, "this
is too much poatry." “Silence!" mynta'r Kernal miwn llaish fel
ootar, "Silance! Poatry or no poatry I believe Lifftenant Dai Jones is
quite able to do so." Yr arcol, na weiddu wettyny; pob pen yn accor o
achos supplimant y Kernal, a Dai yn plyccu i ben i gwatto i wynab, on odd a
mor falched a phwnash. Mian ath y gan. |
|
|
|
|
|
Conundrum raced along the sky, "Gormottiath ar fencos i," mynta Dai, rwng
i ddannadd, "O ia! Gormottiath myn yffryd i." "Eisht bachan," myntwn i, "Bydd yn
dawal, dim on diccyn o sport yw a; ma fa'n dangos fod cettyn o olwg gan y
boys ar Ni'n Doi.” I ddibennws y gan yn syttan, do wir ddyn. Ma bounce
mwya dychrynllyd yr ochor tu fas o'r tent! Pounce wettyny! I needws y Kernal
yn gorfforol mas o'r gatar, needws dros ben anar dwsin o fenches fel crottyn.
Beth odd no? O, surprise attack gretson ni. I chi,
pan yn grots, wetti bod walla yn pocan pren i genol nyth cacwn. Na lle ma gysseitmant
on tefa. Run peth odd effath y pownsan ma arno ni, off a ni, yn gwau trw'n
gilydd, pob un yn ryttag i wilo am i dwls. "Where are the Snipers?" mynta'r Kernal,
"Let the two Lifftenants form a Bombing Party." Odd dim eesha gweyd ddwywath, i grynoison at y'n
gilydd, setlon y program, wilson am y bombs, a off a ni yn ddoi gwmpni, a
Ni'n Doi yn ledars. Allwch wpod fod amser twym o'n blan ni. Notyn. — Ma Dai a Finna yn eetha ffond o Shiggards a
Bacco Ringar, Mr. Golyccydd. (I'w Barhau.) |
....
|
001 |
30 Ionawr 1915 |
Y SHWRNA GYNTA http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977868/4 |
x |
|
C.; VN, i ? N DOI." DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA AR liYFAL. (Gall Glynfab, awdwr "Scwt Ymlan"- Buddugol yn Eisteddfod Gonedlaethol, 1911.-Tafodia,ith Canol Rhondda.) SHWRNA GYNTA. Ron ni'n doi yn ishta ar y partin dwpwi yn y ddwy-a-iiaw, ym Mwil y AVinsor, un diw-etydd dydd Gwenar, Daj a finna. "Shorn," rnyivta na,li yn svttam, "wyI" ti'n darl en yr 'Ecœ' fc-po, ac yn gwppod diccyn am y ryfal?" "Ottw, üttw, bachan," myntwn i. "Wyt ti'n crettu mod i wetta (-a! yng- wnlllt o dan dwbin? No fears, my boy." "Sdim isha iti goll di wallt Shorn dim ond gofyn in i; shwt ma pheta; ottti fe, 'my Nabs o Germany' jest cal diccon ?" i "Wei," ipyntwn i, yn oitha prysur nawT, ma arna i of an, Dai, y cymrith a diccyn racoor cyrt cal die- I con. mynta. Dai, yn pymud y hilsen b?f y mocha. i. "Gad i Dai bach." "Hoult, Shoni," niynta Dai, "dychra w i, os na allu di ddal diccyn o farddon- iaith shwt gofeddi di'r bwlets a'r bagi- nets? Bachan, bachan, cwn dy galon." "Fire away, Dai," myntwn i. "Nid -gofadd sy'nn plwmpo'r dwr mas o'n llicced i; ond gweld bachan bach o withwr fel ti, yn gallu gwitho can, na sa ddim isha i King George fod a chwilydd i ongan i ar wal y back kitchen yn Buckin- ham Palace. Fire away, Dai, wi'n bajod. Fe gossodd diccyn ar i ben a dytla fa off fel llyswan "Ma'r byd yn gwppod erbyn hyn Beth sydd i neu a. Blower,—■ Heb wasto amser—clyro'r air, Roi 'Bra/ttish' Ian bob anisar; A phan ewn ninnou—Shonni a fi I I glyrio'r air yn Berlin, Rown 'Brattish-made in Wales' i'r lan Iddiffoddtanygelyn." "Bachan!" wettas i, "na Dyfed a. Bri- allydd, a'r boys arall na, wetti cal knock- down blow. Ma'r ddwy line ddiwetha na. yn ddicoon i roi snuffer ar i cnwylla nw am byth. Na ddiccon nawr Dai, ne fe fydd Billy o Berlin yn Sant Helena cyn di fod ti'n cwppla. "Un go to," mynta Dai, a off ag e fel mashin "Ffarwel i'r pentra lie ni'n byw, Myn lodgirls am flynydda; Ffarwel i'r ewlydd gerson gynt I'r dyffryn a'r mynydda; Ffarwel i Mary Catherine dloe, Ffarwel i Maggie Ellen,—" "Stoppa nawr Dai; alia i ddim gofadd son am y crottesi." "Wei," mynta Dai, yn werthin, "sdim diolch i fi stoppo. W i'n ffeilu cal gair i odli a :Maggi Ellen!" "Dw inna'n cofio am ddim on 'Dwymyn Felen'; ges i ono nes mod i'n cratchan. Newitt,t'r --nw, bachan, ne gwed 'Maggie dirion. "Fe ethot a'r gair o men i," mynta4 Dai. "Maggie dirion geith i fod. E 'i dechriwn i yto. "Ffarwel i Mary Catherine dlos, Ffarwel i Maggie dirion,— Fe ewn i'r gad-i golli'n gwad- 'Ma i'n st"p drama ytto, Shoni." "Cymmar bwyll; stidta diccyn," myn- twn i. "Got im," mynta, Dai, a'i licced yn disihglirro. "Got im!" "Rwyn mynd-Nacce, nacce Ni ewn i'r gad i golli'n gwad- E'wn ar y 'spree' yn union!" "Dyna ergyd, Shoni, yn y line ddi- wetha, na sdim isha i fi dinni ngap i neb. Nacoos myn yffryd i." "E gwnson yn syttan, a off a ni i weilod, y pwll i lan yn y carredge fel ergyd a fwa sath, a chympohir fe greidd- eon y lodgins. (I'w Barhau.)—
|
002 |
6 Chwefror 1915 |
YR AIL SHWRNA AR Y FFORDD I GARDYDD http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977877/4 |
x |
|
DICCYff 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. i YR AIL SHWRNA. AR Y FFORDD I GARDYDD.- (Par had.) Wedi i ni gyrraedd yn lodgins, fe olchson yn doi yn gwick, yfsson de, a nawr, pun o'n ni'n doi odd i weid wrth wraig y lodgins. Ron i'n pocan Dai ym- lan, a Dai yn y mocan i. O'r diwadd fe gath Dai ddicon o cheek i fwmlaji rwp- path. E dasgws Mrs. Jones fel sa chi'n tywli llond scleish o gola poth ar i thraws i. "Beth ?" mynta onno, "Joino'r show- dwrs 7" "Peddwch screchan, Mrs. Jones," mynta Dai, mor gool a ohwcymer, "Sdim isha screchan. Ottin, ottin, ma Shani a fi'n myn'd i joino'r Welsh Ridgement yn Gardydd fory nasa." Fe ath mas i'r geccin fel perth o ddra-en, a dyna beth odd lefan odd arno j dreim am dcni. "Otti ddi'n bwnv glaw?'' wettas i. "Bwrw glaw," myuts, Dai yn itha sharp; "wi'n cretti ma dwr syrc cvrmpo licead Mrs. Jones i'r bwccad pi y back kitchen." Ddath i ddim lini am ainsar, ond pan dath i rodd i doi licead i feJ Jliccnd acattan. Wettodd i ddim. dim ond staran arno ni'n doi, fd sa oollad ami. "Wel, boys," mynta Mrs. Jones, "m'n ddrwg gen i am ddoi fachan ryspectable fel chi y'ch bod chi'n mynd i joino'r fath set." A off a. hi i'r geccini; fe ddath nol men ticcyn yn shiglo'i chwt fel jack-a- daw. "Mrs. Jones,' 'mynta Dai, "ma bob bachan respectable, pob bachan gwerth i aINN'n far-han, sy'n caru i wlad, yn joino. Dyw'r lot sy'n aroa ar ol ddim gwerth i alan. I ninna'n doi yn cretti ma dylet- swydd pob bachan shengel, cryf, iach, yw atteb Kitchener trw wed "I'm your man." I ni'n mynd i Gardydd. Dewch chi, Mrs. Jones, fe ddwga i bar o glocs o wrth wedgen y Kaiear, a fe ddwa a nw nol yn bresant i chi." We], os do fa, fe newittws Mrs. Jones. A annodd gwppod pun a wvrthin ne lefan odd i, rwppcth rhwng 'Ton-y-Botel' a 'March of the Men of Harlech'; ryw alf an alf, on fe ddath iddi lie. I Fe ath yr annas trw'r pentra fel sa dú'n tano shavins; odd rai yn clochdar, rai yn ryttag ni lawr, ond pan clywodd y ddwy wedgen rodd i'n wb-wb-murdar. Raid i chi gesso lot o'r annas o both- di'r mattal a'r ddwy wedgen, a shiglo llaw a Mrs Jones. Y lie nesa fydd y stashion. Fe ethon i'r stashion; gwnson bobo dickat i Gardydd, a miwn a ni i'r can-edge. "Right)" mynta'r Guard. "Ay, ay," mynta Dai. "Bachan," wettas i, "paid neud mwnci o d'unan. Gweyd wrth yr ingin-driver odd y Guard. Odd menyw fach itha bert, a chrettin bach o bothdi petar od, i mab i allwn i feddwl, yn ishta yn unpen; menyw arall, a Dai a finma wrth yn unen ar y set arall. Dyna'r cwmpni bob cam i Gardydd. "Allwn i feddwl ma Sysnag ma rain yn wilia," myntwn i yn wisp ran yn nghlust Dai. "Fe trafota i nw sa nw'n wilia French a German," mynta. Dai. "Wi'n gwppcd yni, ond walla-ma gwell bod yn dawel; sdim shw beth a napod dynon na mynywod yn yr os on," wettas i Sysnag a lot o dwang odd y fenyw fach yn wilia a'r crottyn, a'r ladi yn tywli ambell i air a.Ilach grettu ma o Yorkshir, ne o weiold Shir Bemro odd i'n dod. Rodd y crottyn bach yn fishi yn sycno loshin. "Os na watchith y fenyw fach y crottyn fe daocith." mynta Dai; "cistal i fi roi "Warnin iddi." Gytta'r gair dyma'r crottyn yn dechra corndacci. "Plump im on is back," wettas i! E gitchws Dai yndo a fe shiglws a fel twriar yn shiglo llycottan, a fe ddath y ?npin loshin i maa. Rodd y fenyw fach Yn bynnanu gan wys. II "Thank you per," mynta i; "you have I Aaved my boy." "Ay, ay, mum," mynta Dai; "it was a good job the loshin come out, or prapa the doctors in Cardiff would 'ave to give 'im a 'epidemic' Fe wyrthinodd y fenyw fach, a fe wet- tas i "Bachan, Dai, ma gen ti Sysnag fel Member of Parliament; wyt wetti ticlo'r fenyw fach, ar fencos i." "Gad i Shoni. I don't want any of your 'supplimsjits,' Mrs. Morgans," mynta Dai. Fe ffeilod y ladi a phido smilan nawr. "Wot a appy lot you oolliars are," myn- ta'r ladi. "Ay, ay," mynta Dai. "The carredge is gettin very stuffy; I bettar open the window to 'putrify' the air." Wei, fe grettas i y byssa.'r ddwy yn oal bobo ffit gan fel o nw'n shiglo gan w-yrthin "0, ow droll,' mynta'r ladi; "a regilar Malaprop. Sa chi'n gwel'd Dai yn lletu fel un o gilocod twrcia y felin. "Gat ti fi'n llonydd, Shoni, wyt ti'n itha saff yn y ngwmpni i. W i wetti dar. llan diccon o'r llyfra bach Mother Seigel's Syrup-idd i staffaglan, i yn French a. German, eb son am Gwmrag a Sysnag." "We 'ave come to the conclusion that you are two Welshmen going to join the army," mynta'r ladi. "Ay, ay," mynta Dai, "and your con- elusion is Al at Lloyds, mum. Fo stop pod d y train yn stash ion Car- dydd, a. diolch am ynni, ne w i'n cretti y byssa'n raid cal raffa i gattw'r ddwy fenyw rag mynd yn bishig, on nw'n wyrthin o yd. (I'w Bsrhau.)
|
003 |
13 Chwefror 1915 |
Y DRYTTYDD SHWRNA YN GARDYDD http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977886/4 |
x |
|
ICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA AB RYFAL
DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA AB RYFAL. Y DRYTTYDD SHWRNA YN GARDYDD (Parhad.) "Obti di fag di'n saff DaiP" myntwn i, wrtii tynu mad o r sia-shiou. "Otti, otti, cer mlan," odd attab Dai, j'a 'nawr am bip ar y Marcws o Bute." Odd na blisman tidi yn sefyll tu fas i'r etasliion, a mi gii,,eias a'n towii llicoed arno ni. "Watchan y bobby na Dai," myntwn i, "ma rwppath yn gweyd mod 1 yn i nappod a. "Ger mlan, Shoni," mynta. Dai, yn roi øcwt i fi, "Go on my Comrade in Arms, remember we are two ex- tinguished men to-day. Off a ti'n straight at y Marr-wa o Bute. Ma'r Bobby'n. dod yn mlan. ''Excuse me, gentlemen," mynta fa, "the Marvws ]6 Hot aft. 'ome." "Not at 'oUle, myn yi'fryd i," inynt-a Dai, "this is the first time I ;ave evar 'ea.rd of a Pub gain' from 'ome." "I beg your mynta' fa yn poswoh fel ta'r pas arno £ &, "Feahgyn Gwlad y Brynia." "Jawch Shomi," mynta Dai, "ma'r plisman yn dicey no fardd." "Y,t-ql chi ddim yn nappod 'en bantriar, boys?" mynta fa. Mi staras i, a fi etarws Dai. "I 'ave'nt any complexion of you," mynta Dai. "No recollection wy' ti'n feddwl, Dai," mynta'r Bobby. "Dai Jones a Shorn Morgan on tefa?" "You 'ave knocked the ookermit down with the first ball," mynta Dai. "I clil'a oefio Ted Williams, briotws Polly, merch yr Under Manager Vil Mwll y WinsorP" "Dyn-di-«he £ on-ni, myntwn i. "Paid a reccu Shoni," mynta Dai. Fi nabyddson yn gilydd myn shdffad, a fi gretson y raid cal y Fire Brigade i oeri'n deelo achos fed eymant o wres yn dod wrth shigglo. Ted Williams, mabyngyfratfli Morgan, odd y ptismon. "Os ma yn y Marcos fvddwah ehi'n iiros 'eno, fi boppa miwn," mynta Ted," j gal chat; a diccon tebbyg y gallai i roi cwppwl o dips i chi shwd i fiafio o flan yr officers, a felly yn y blan. Off duty at six gentlemen." "Wy ti'n wanol i Dafi Lloyd George," mynta Dai," ma wnnw "On Duty" o 'yd." to Fi fyclawson, a off a Ni'n Doi sha.'r I Marcws o Bute, tafarn itha. ryspect- 4Lble. I geson lodgins yn gwmws, achos fod gwraig y ty yo. gnithdar i Mrs. Jones, gwraig y Iodigins. Na lie buo ni fel doi b'.vrch yn. smoko yn wilia, ner; i Ted Williams ddod i miwn wetti gwisngo yn i shuit ddiwettydd. "All, 'ail! mvnta Ted. "Nö" mvrbtt Dai." Not 'aH' ale, there is some portar an' wiskv, or wotever your majesty would like." Ma grottan bert diginnig yn dod miwn. "Dinner is ready," myn'ta h:, "laid for three." "Ffamws, wir ddiws, mynta Dai. "Duck n.n' green peas a chips. Bachan, ma. gwel'd chips yn tynu dwr i'n llicced i. Walla nn. welwn i ddim chips yto mes bo ni yn y Red Cow yn Berlin." Geson bolxj lewisihyn i ifad. "Set to, boys," wettas i." Ma ni off, pob un yn byfcta fe! ea fa. *eb weI'd wiad ariod. Dyma'r pwdin i miwn. "My punty gel," mynta Dai, "ware is the conflagration ?" "Bachan," myntwn i, paid bod mor ewn ar y grottan. Ble ti'n cal y geiira. mawr na Wy ti fel "Walkin accord- mn," 7 "Elli di, Shoni. attal y geira mawr. W i'n gwppod both wy ti'n feddwl, o ofctw. ottw—Walkin concrudance. o'n tefa? Isha gwel'd y fflaima roun' i'r jwdin o ni." Odd Todd Williams. yn bytta'n arty, a mynta Dai wrth y grottan fach, "1 am afraid our butty will die from "avocation," between the puddin' am' everything. Ddibenson, a dyma'r peepa mas; ma'n well gen i beepa na ohigards. "Well Boys," mynta Ted, i chi'ch doi yn siwr o gal promotion." "Os cwnna i yn ddicon uchal i fod yn "Bompfidour" fydda i wetti cal y'n ra.tiiio 'Ue> infection," mynta Dai, Smilan na'th Wiliiairus. Am wyth o ni yn y Drill 'All,- buildin mawr yn aooos i'r Marcws. Sa ohi'n gwel'd y boys odd no, fyssach yn gwppod ar unwaith fod y Kaiser ar gal i setlo. Odd no un, bachan o bothdi wech-a-dwy, main a ohot goch gento. "Pwy yw wnco bachan," mynta Dai, "a brest yn deppyg i Ropin Goch? Ma wnna yn 'ry slight Shoni, on walla galla nw lieu bwa-sath ne hatur o no." "Eisht Dai," myntwn i," usa mannars, ma'r officers yn dod." Gytta r gair, mam Dai a finna yn cal yn peeko mas. "Jest the short of men, strong an' "epIthy," mynta'r Ropin Goch. "Ay, ay," mynta Dai," the doctar in Cluttach said my institution is aU in Cliitta-cli sa?, d -n v institution is all "YOUlr constitutioiiM are all right," ,m..vnta'r officer. "Are yau going to inedjar us for a shuit?" "Pass on," mynta fa. On a ni i room bach ar y law with, a fi ddethon mas mor bertad doi showdwr ac y flapsocli chi'ch Hioced arnJO nw aa*iod. Myn wthnos o ni yn Stashion y AVestarn. yn barod i starto i'r camp. Na growd odd yn y'n gweld ni off! "Ettryoh ar y bloke yco," mynta Dai. "W i'n crettu ma German spy yw a. a barnu wrth i big a." "NV,el, ble ma di German Langwedge di Dai?" myntwn i. "Fi na drial iddi nawr." "Eau de Cbldgne," myn^vj, Dai. m y W,a Dl%l Wimblws y bloke ddim. "Ma rwppath yTi rong Dai. Wy ti'n siwr ma German o ti'n wilia pH "Siwr?" mynta Dai, "Siwr? Ottw. ottw, i ddysci a net ho i o ar bottal to scent odd gytta Mrs. Jones gwraig y kxlgins. Odd "Made in Germany," ar \w_"elod y bottal." "Wet. tria, Ffrench, Dai," mj-ntwn i. "Cogriac!" mynta Drui. Fe dwistws y bloke rown' dicyn. "Wada a.rni Dai," myntwn i, "wy ti ar i drack a ma fa.'n byw yn accos i Ffrairii" allu fontro, wa.th fi Shiglws y gair 'Cognac' na fa." "Tri cinning i Gmnro," mynta Dai, "fie dria Belgian." "Satnrg." Pan clyw-ws y bloke SaturdndTi, fi dwistws rou-r- fel wirligwgan. Belgian odda; un o'r bovs gattws y Germans d/raw nes i ni ddod yn ha.rol. n dyledts-wdd ninna yw e lpu'r fi wmladd&on fel dvinon, a dyna pam ron. Dai a fi wetti joino'r showd wrs—i gal TALU 'NOL.
|
004 |
20 Chwefror 1915 |
Y BEDWARYDD SHWRNA. I OFF GYTTA'R
TRAIN I'R CAMP. http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977895/4 |
x |
|
"NI'N DOI.\ I Y BEDWARYDD SHWRNA. I OFF GYTTA'R TRAIN I'R CAMP. ) I Miwn a ni i'r train y'n doi. Licswn BS, chi gwyr Shirgar, Shir Bemro, a Shir Barteifi, yn gweyd "train" a lion pen o •"a." By deppyg i chi yn i wed a bob jymur i'r merchottach sy yn cal i CWJnIU yn y boarding school. Na, gwettwch "train." O'r ^ora ta, na fi wetti gneid rwy ddioni yn y'n os ta both. I wistlws jfr ingin. Wir ddyn ma r gair "wistlwe" yn y'n aJa i i gofio am atorri gINwas i am withwra tan yn accos j. 1 o'n ssdim ots ble, oa a? Rai o bydlers Feathergill o nw. Odd y railway yn ryttag yn accos i lot o dai, a fel odd i'n diccwdd, fi ddath dyn mas o dy pan odd yr ingin yn paaso. Gas i ladd ax y spot. Crorfod cal cwest, on fe gas y bobby draffarth mawr i gal jury. O'r diwadd fi gorfod iddo alw deuddag o'r gwithwra tan i miwn ar i ffordd sha thre. Fi ddotwd Dai-Pull-Up yn foreman o ddryc- cioni, a fi alwd yr inginare. "Ti yw'r inginare?" mynta'r foremun. •'la. "Troiast ti r'en andle fach na?" "Pwy andle wy ti'n wilia o bothdi 13. "Yr andle fach na sy'n gneid i'r ingin wistlan." "Do." "Wistlws i?" "Do. "Dyna ddiceon," mynta'r foreman. I fu'r jury yn cwnacla am diccyn, on o'r diwadd fi gwuws Dai-Pull-Up ar i drad, a fi wettwa y verdict—"Wilful murdar yn erbyn yr ingin, but recom- I mended, to. mersy- achos i bod,, i wettiv wistlan." En story yw i, on sdim shw both a anghofio petba fel na. Ble o'n ni 0, ia, i wistlws yr ingin— a off a ni. Cympohir fi ddethon i stash ion, atoppwa y train, a fi ddath clempypi o ddyn mawr a locsis melyn i miwn i'r carredge. Saia odd a, o ni'n gwppod wrth i gewc a. Run fan i fi weid, fuaa i aricd law.r gytta'r train, dim an diceyn o Gluttach sha. Bompridd, a fi geso i dreat wrth fynd o Gardydd i'r camp. Pippan mas o ni ran fwya, o'n amsar; ettrych ar y ffermydd, duhgwl ar y cod, a'r attar, a Dai yn smoko. Fi notissas fod bachan y. locsis melyn a smile yn wbblan bothdi cil i foch a. "Smila di," myntwn i wrth y'n unan. **Rw i'n injoyo pippan mas trw'r ffenast ar y byd a'i betha." "Un," wettaa i, "Doi,,—tri,—petwar,— pump,wech. "Bachan," mynta Dai, "Beth di'n reck. no? Wyt ti'n mynd i roi gair mas i SaDU 7" "Naccw," myntwn i. "Wel, o ti'n gwmmws run peth a sa ti'n mynd i bitcho tune "Clycha Abar- dovy," mynta Dai. "Dyna saith," wettas i. I bippws Dai mas twr'r ffenast." "Beth sy.gyttati Shoni?" mynta fa. "Gweld y poor daps na yn gorffod aroa yn y ca, a'i ddillad yn gibbadares, a allwn i grettu i bod nw bron starvo. Poor dabs! A ninna'n kicko cymant o row o bothdi ffeedio'r Belgians. Startwn yn y'n glad y/n unan. Dyna number eight! Gwel di a? Ma wnna yn Viath i o)wg na un o nw." "Shoni, Shoni, ca dy ben, bachan, bachan, nid ffarmwrs i nw, o'n shaps dynon i ela of an ar y brain a'r jacadws." "Y our friend eeems to -enjoy the train," mynta'r boy a'r locsis melyn. mynta Dai, a'i wynab mor 4' A y, ay gochad a chrib giar odd yn mynd i ddetwi. "Ay, ay, e as got 'inslamination of the brain.' Look 'ere my man we are two showdars of the King, an are not goin to be 'resulted' by any one." Fe ddishtews y boy a'r locsis a fi eth mas yn Casnewydd. Fe gauas i fox wnna Shonni," mynta I Dai, a ma'n dda fod a wetti mynd mas fydd dim isha ordro crownar a cwest nawr. Off a'r train, on dyma stashion fach berta welsoch chi ariod )"p dod i'r golwg; islowodd yr ingin, a dyma i'n stop. "Ettrych co, Shonni," mynta Dai, yn pwynto'i fys at gartws jest tu fas i'r stashion. "Ettrych o." "Wela i ddim on doi gart, cart mawr a chart bach o dano," myntwn L "Bachan; dyma'r tro cynta i fi weld cart bach yn sucno'r en gart," mynta Dai. "WYit ti, Dai, yn deppyg i bishin welaa i yn y Western Mail os blynydda nol. Ladi odd yn cal i aymynso am 'grualty to chickens,' pido roi bwyd i'r tacla bach. Ma'r story yn itha gwir, os na vnettws y Mail gelwdd. "Ant you ashamed of ypurself," myn- ta'r Judge yn itha saucy. "I thought," mynta'r ladi, yn snwffan llefan, "I thought the old en would give them plenty of milk." Fe werthinws pawb yn y police cwrt. "Wrel," mynta Dai, "dyma'r tro cynta ariod i fi glywad eon fod yn bosib i ti ottro giar." A dyna fel treulson ni'n amsar ar y shwrna. i'r camp story fach, a story wettyny. I wdas fod Dai yn slwmran cyscu, on o'n i mor wide-awake a bryllith yn afon fach Wemdew. "Gana gan, Dai," myntwn i, "jest i gwnni'n ealon." I ddechriwa— Ma en lad fy natta yn anwl i mi. Glad beirdd a chantorion enwoccion o fri Ei gwrol rvfclwyr gLidgarwyr tra mad, Dros ryddid gollasant eu gwad. Gbd-gla- On dyma i'n stop, a, fel y gwettws Wat- cyn W7yn—"E gysgwa a'r '"lad' yn i onau. Odd Da:, nawr, yn wrni fel un o boepa'r eggsost 'ar ben pwll y Winter, a fi settlas i i lawr a'n mad inna i wlad y w i'n gwppod i elippaa inna i wlad y breuddwvton, a fi welas mwy myn breu- d^v.yton na bippas i Uiccad arni nw ar ddi-un. Breuddwyton yw'r boys am trips,' a o ni cyn ir wvnab yn i ^vynjth a "Mv Nabs o Berlin." Sa (,hi'n i weld a yn spdiwirigad wrth gi-ho dod mas o neafal i. Ond dyma ergyd i fi ar y jy. ;ii# tel sa sledge yn yn ngyrradd i fi nidaa ar y nrad, fi ddinws Dai, achos mod i wetti damsh-al ar i drad [I, a betli wclsori i on bachan o dickat-collector yn smilan. "Tickets pi af-e, gnitlemen. You change ere for the camp I see you are two gal- lar-fc boys on your way to the front." I I roison y'n tieltats, a fi gattws nw. a fi ethon ninna i mas i'r platform. Odd i'n dvwyll erbyn yr. Cympohir dyma fachan y m,ttoii d(1d. on ni'n i nappod a wrtli i ddillad Uetar: i Kliiigwg y'n cwta. ni rr i ysgwdd. a fi dilynson a, a miwn a ni i'r moto fel doi farcws. I "Bachan o wrboneddig; odd v tickat collactor na, Shoni," mynta Dai." "os down ni'n ol yn fvw fi licswn i gal i wodd a i gal dishglad o de gytta ni yn y Marcwa o Bute yn Gardydd." "Poop, poop," mynta'r motto. "Right oh," wettAs i. "Ay, ay," mynta Dai. A dyma ni off yn nrecsiwn y camp. I (I'w Barhn-u.)
|
005 |
27 Chwefror 1915 |
Y Bimmad Shwrna. I -'YN Y CAMP YN
CAL Y'N SHAPO." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977904/4 |
x |
|
NltiOI I
"Nl'ti_!>OI. I DICCYN 0 ANNAS DAI A I FINNA A'R KYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlari"—Buddugol yn yr Eisteddfod Genedl"thol, 1911. Tafodiaith Canol Ithondda.) Y Bimmad Shwrna. I -'YN Y CAMP YN CAL Y'N SHAPO." I Mhii; arnar awr wetti wech fi dynson yu accos i.'r camp, fi ddottws y chaffer > brake mlan, stopson dwp o flan tent mawr a mas am. "Landed," mynta Dai. Fi dalson bobo annar coron i'r chaffer am y ride, a. thair cinog extra iddo gal llewishyn ne ddoi ar ddiwadd y shwrna, wath odd i'n itha or, a'r chaffer yn good short. Ma fa.chan tal yn dod mljuv a ar ol dishgwl a staran diccyn, awdd gwppod mal un O'T crachach odd a. On', cofiwch chi, bechgyn ffamws yw bechgyft y orachach. In i wetti bod yn i ryttag nw laWT, a sportan ar i pen nw. Odd yd y nod Eegob Llun-dan, m)-iita'r papra, wedi gweyd i bod nw yn wara gormltxl o polo, a golf, a, football. On pippwch ar y papra. Pwy sy'n ledo'r ahnwdwrs ? Pwy sy'n shoutan (Stick it Welsh'! Pwy sy'n stoppo'r ambylance i cymryd nw yn gynta. er mwyn i rwv bnior dab o showdwr cyffrettin i gal y chance ? Pwy sy'n cwrnpo yn llepa ar fas y gad, wrth gifho cattw anryttadd Pryttan Fawr i'r lan ? Pwy sy'n sceepo'r Germans o'u blan, eb ofan dim o neb? I chi am gal attab? Ma fachan bach roiff attab. Bechgyn bach y crachach, ia. bechgyn y stick up collar a'r cuffs, bechgyn y britches a-r leggiiia, bechgyn y football a'r cwn hc-la. Ma nw. Pippwch ar y papra, darllenvveh bethima'r showdars bach cyffrettin yn sgrifennu o'r trenches. Beth? "Our officer was a 'ero.' Chi sydd bob amsar yn cintach ac yn conaeh, ac yn ryttag i la-wr fechgyn y gwyr-bonn. ddiccions, dottwch a. yn y'ch pob, a « L smoKwcii On ni jest mvn'd i neud speech. Fi ddath y bachan ifanc yn ml an. "Wot Company?" mynta fa. "Only Shoni an me," mynta Dai, "you can join us if you like." "I nee," mynta'r bachan ifanc: "J don't mean that. But come along. I will put vou right. Ware are you from ?" "Cluttaeh," wettas i, yn twymo at y bachan; o'n ni'n gweld ma thoroughbred odd a. "CaTdiff Welsh Ridgemant," mynta Dai. Cyn y gallech chi dywli wink, fi'n arwinws ni'n doi i miwn i'r tent mawr. "Give these gentlemen refreshments," mynta fa, a fi dtfwlws bishin coron ar y oowntar. Odd y waitars yn bowo, yn acrapo ac yn syrro, sdodd yn arswd i elywad nw. Wxth fynd mas i wettws- "Injoy yourselves, my lads; I'll unt up the particulars." Fi injoyson, do ar fenoos i ,pobo blatad o sossinjera a thattws, a bobo lewishyn o Ciftal gatal y strokan na; ma na ewmyd o iwaripry yn erbyn roi "rum" i'r riiowdars sy yd i byrddwytydd yn y dwr a'r clai vn y trenches. Gewch amsar i pesso'r missin word, tra, bydd Dai a finna yn bwtcherach y Germans. Os dim isha cwevd ma. nid 'rum' odd a, wath dyw rum a sossinjers ddim yn conoordo un amsar. mynta'T bcchgyn sy'n gwppod. Ddath V bachan ifanc nol. a fi mel,,on ma un o'r officer* odd a. Dyna FIiuit! Odd y gems a'r jiwals yn ddicoon l ddazloch ITicc d chi. "Line B. Te-t No. 2, mynta fa. "Thenkyw per," mynta ni gyttx n pilydd fg] sa ni'n canu duett "Gwys i r Gad. Tent o'r short ora odd a; diccon o .| ddillad gwely, a dim on "Ni'n Doi." Bothdi naw odd yr leotric light yn cal J i ddiffod, a fi otboii yii -doi i'r gwely. Ddiunson f?l arfadd o bothdi annar awr wetti petwar, on odd i'n dywyll. All jj colliars ddim pido dino yr un amsar a arfadd dyna fel ma i yd yn od a.r ddy j Shul yn y gweitha. "Cisga diccyn," mynta Dai, "fyddwn ] yn eiwr o glywad y carnat yn canu pan fydd isha cwnni." Cyn po'r corhat yn canu o ni'n doi mas yn cal walk roun' i'r tent. "Dyma beth yw ffresh air, mynta Dai, "os dim lliwch i diclo twll di wddwg di man ma, ar ffresh sy Jll,8" I feel the air very aggravating this mornin; it as maae nse a new man altogether." k "Ay, ay," myntwn i, yn cisho scrappin diccyn o Sysnag. "Ay, ay Dai; I am bf the same conifrmation; it axe fresh air." Na'r bugle yn canu, a off a ni i'r ranks, a sa'r Kaisar yn y'n gweld ni, fi. gesa ffit. Stim isha gweyd beth odd yn myn mlan ;bob- dydd; yr un peth odd a; drill, drill, jdriU. Fi geson y'n drillo nes y crettaa i y bysean ni yn syrffetti ar y consarn. Y men o bothdi tair wthnos fi geson y' n promoto; fi gas Dai a finna'n gneid yn gorprals. Un noswathfi geson y'n galw i dent yr offioer, y bachan piwr wnnw dalws am refreshmants y noswath ddethon ni i'r camp. "I expect a special lettar by train from the Commander-in-Chief; you are two trusty fellows, please go to the sta- shion to fetch it." Sa chi'n gweld ni'n mynd penna. yn yr air. "Na broraotion, Shonni," mynta Dai; "h liccas i y bachan na pan dalws a am y 8Ossinj&s." -y "Right;" myntwn i, "bachan piwr yw ^vriia:" 0 ni ar y ffordd nol, ac yn sytiln ii-ki laish yn gweyd, "Who goes there?" < Stop.on. "Who goes there?" I atteppws Dai "Dai Jones, Dinas Cross, Shir Bemro, a Shoni Morgan, Yet-y-bompren "Advance Dai Jones and Shoni Mor- gan," mynta'r llaish, "and give the coun- tersdgn." Fi sefFon ftl doi dclelw, a wyddon i ar y weddal nes i'T llaish ddod mlan a gwelct baginet yn twtch a stwmog Dai, a phisbol yn pwynto at y men i. F-e a th crips, dixe y ngefan i: rwppath fel Fa snowball yn cvtrso lawr i main y'n ngefa-n i, a cholsyn poth yn starto ) rytag ar i ol a i gisho i ddala fa. Sentry odd no. "Boys Hen Wlad y Brynia," mynta r llaish, "shwd i chi." Ted Williams odd a, newydd gyiTadd o'r,train Wettws wrtho ni i fod wetti ei bromoto yn Lifftenant, a ryngo ni'n tri odd dim gopath i'r Kaisar gal byw yn ir. Fu na ddim llawar o gysseitment am bothdi fish, on un noswath odd Dai a ifnna wetti cal y'n ela i ffarm i wilo a:n diccyn o gig moch, i gal i ffreio fa yn frecwas i'r officers. Odd na wispran wetbi bod am "spy" ri y camp, a notiss wetti mi am i bob i n fod ar y watch. Odd bothdi filltir i j- ffarm. "Eisht," myntwn i. "ma ryw swn y law with; eisht Dai." H och, hoch." "Bachan, dyna iaith German; wi vtfit: ddarllan rwpath teppyg yn y papra," mynta Dai. Fi aymitson mlan fel sa ni'n cerad all wia. "Hoch, hodi, hoch." "Paid mwfid, Shoni," mynta Dai, "ma fachan bach o Gymro dacclith y boy. Fi a i i gal pip." Odd y swn yn para, a fi ath Dai mlan i fon y clawdd fi ddath yn ol miwn clip- pad. "Chap miwn dillad llwvd gola yw a. yn crippan ;1." i dTad a'i ddeelo. Now for it comrade, we w ill make a coop-de-grace" mynta Dai. Yn ddisbtaw, fel sa ni'n cerad miwn slaps yn pirlvr ;wrboneddig, fi neson at y spy. Dros y clawdd a Dai, a dyma i'n scuflle; odd y screchan a'r gwichad yn ddiccon i oilti pilyn y'ch clust chi. "Low tackle," mynta Dai. "Play the game, man. Cnoi efa Kicko efa; ware's the Ryffaree. Off side! Off side!" Fi netho naid dros y clawdd, mas a'r ylectric lamp; fflashas y gola, a dyna basitomine. Beth we las i ond Dai ar ascwrn i gefan yn wthi fel meccyn a thw 11 yndi, a mochyn o bothdi petar-scor- ar-ddtg yn tv/rio'r ca, yn itha jokos fel sa. dim wetti bod. "Dyceo'r ppy, Dai," wettas i. Fi greltas y ceswn i compulsions ar y spot. "Cattw'r sec rat, Shoni," mynta Dai; "paid gwed wrth Ted, ne fi fyddwn yn sport i'r camp." Wettson ni ddim, a dyma'r tro cynta i'r annas ddod mas myn print or. I'r ffarm a ni, a fe geson y cigmoch. Wrth ddod nol sha'r camp fi dorrws Dai't dis- tawrwdd. "Na'r sell mwya -geso i yn y'n of Shoni ma arno i want mynd nol a then scleishen o'r German spy na." "Der mlan," wettas i, "der mlan." Pan greiddson ni'r camp odd no aliba- loo o'r short ora odd telligraff wetti evrr.-dd yn gwed fix! yn Ridgemant ni i fynd i'r ffront. Odd y boys yn ryttag o un tant i'r nail, yn gweiddu nes odd Solsbri Plain yn ecco. Joinso ninna. pan ddiail- son ni beth odd achos y randiboo. Mynta Dai, "Shoni, we are booked ior the Red Cow in Berlin, my boy, as shure as ninteenpence. C-istal i my nabs, y Kaisar, shapo'i wyllys; ma na gome too i fod am ladd plant bach; a merchetkich. a mynweld a on ddynon. Os, os. I fydd William o Berlft yn gorffod shifto'i lod- giMs. Gobeithio ma fi fydd yn i garco ta am y weeh mish cynta. Fydd bytta tin- tacks ddim yn roi mwy o bone iddo na fydd a'n gal under Dai Jones's tratement. Dim on Will a- finna! Yr arcol, na le fydd circus Bachan Wn i ddim beth fyssa Dai yn wed yn race:T, sa'r bugle yn pido canu ar y pryd wi'n gwppod fod Dai yn itha parod i gitcho yn scrwff i wddwg a, a sinigio r anal mas o no. Ryttug Odd mwn yffryd i, pob un yn falch fod -y Commarder-in- Chicf wetti peeco'n ni mas. Sdim isha roi'r particilars, on fi alia weyd tho chi, fi fydd annas Dai a fi ar "fas y gaS" yn siwr o neyd i'ch gwallt chi—os os gwallt i gal gyttach chi-i gwnni fel "brwsh ens." Fel y canws Dai— Ni own i'r gad-i golli'n gwad, Ewn ar y "s-pree" yn union! (I'w Baihau.)
|
006 |
6 Mawrth 1915 |
Y WECHAD SHWRNA. "MYND I
SETLO SQUARS A WILL." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977913/4 |
x |
|
NIN DOI96 I
"NI'N DOI,96 DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA AR RYFAL. Gan GLYNFAB. (AwdwT "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, 1911.-Tabod. iaith Canol Rhondda.) Y WECHAD SHWRNA. "MYND I SETLO SQUARS A WILL." Fi ddath y bora, bora'r "cic off" odd Dai yn i alw fa. Odd yr officers yn braagamu nol a blan, a'r showdwrs yn bisnessan fel sa chi'n accos i gwch gwen- yn. W i'n siwr fod bona clusta Will o Berlin yn ddiccon poth i bopi bloater o'u blan nw. 0 ni'n cal ammall i bip ar Lieutenant Ted, on wTth gwrs, odd a yn y'n nappod Tii, a dim yn y'n nappod ni ar yr un pryd. Rwy weyd bach od yw wuna. on i chi'n diall beth w i'n wilia o bothdi fa. Fel officer odd a ddim yn y'n nappod ni-yn gorffod cattw at a distance, on I fel pantnar odd a'n tywli ammall i wink wrth gwrlo'i fvstash. 0 ni'n falch i weld a, fel y gwettws bachan o fardd- "Yn gneud chest fel brest bran." Dyma ni off yn nrecsiwn y stashion. "Cwn ddoi dickat i Berlin," mynta Dai, yn cell war diccyn, "a telegraffa at Williatn a gv/cd "m?et me by moonlight alone." "Gwcll pido," myntwn i. yn eportan diccyn, "fydd ynny yn i ddoti fa ar y watch. Na, Dai, i goleri fa eb yn wppod dalith y ffordd." "Dalith y ffordd. Shoni ? Gneitli waila. Os cwrddwn ni, fi dwlln, i ffordd air trw'r boy, a fydd rlim isha spyin'-glass i bippo ar y lloiad weltyny." Miwn i'r train. Ergyd a pliwff, ac mlwn annar chwiff, Hwlti, heltar, skilt a skeltar. Ffwrdd a ni fei rai ar badellau Neu res o oiocjlau, Link, lone wxth gynffon ci. Pishin o waith Mynyddog w i'n gretti odd y pishin g-anas i nawr. Ma fa'n itha pert, ac yn attab y movements yn well an allswn i ddisgrifio. Os yw y pishin yn 'goppSrplate,' a jail o fod am i brinto fa yn y pappra, os dim/ i neid on jofadd diccyn o bunishment. Fi na i wech miÛl yn rwydd ar ol croppo mystash y Kaisar. Ma Southampton o'r diwadd. Yr arcol, dyna sight Llonga a llonga, a mastit with y miloedd, fel sa chi'n gweld gailt o god cinnabanes. Bat& bach wrth y can- uoedd, a stemars wrth y miloedd, a show- dwrs fel aid o forgrug, neu'r jacki-jump- j ers i chi'n weld yn y ca amsar lladd gwair. Chlappas i ddim o'n llicoed, ar gvsrmyd o boppath ar yr un pryd ariod. "Shoni," mynta. Dai, "ma rwppith yn deppyg i scyrsion Pw II y Winsor i Ilfra- cwn. Bachan, ma ma soppyn o bop- path. "la," wettas i, a men yn aecor, allsach stwffo magna bona miwn iddo. "Ia'n -oir, Dai, ma beth yw golyccfa ar fencos i." 1\Ins a ni i'r platform, a golwg arno ni, yn bared i waith. "Fall in," mynta'r officers. Dryehws Dai arno i. "Fall in?" nA-nta fa. "I ble bachan diarth ? I'r docks i'r dwr or. Dim o dy 'fail in' di, my boy." "Fall in-" Ma. Ted yn dod ac yn wispran "All right boys?" "Ffamws," myntwn L "Well, fall in, ready to go on board the troopship," mynta Ted. "Ted," mynta. Dai, "Aros diccyn bach. Os rwy sense fod isha m ana d i'r Hong, a diecon o fata'n seccur yn y docks?" "Cer mlan, Dai, mynta Ted, "gad dy jokes. Dai. Cofia di fod ti a Shoni yn rwy short o officars, a bed isha i chi'ch doi ofalu am y showdwrs cyffretin." "Bachan," myntwn i, "o ni wetti an- ghofio mod i'n Sarjant." "Same ere," mynta Dai. Left-Right. Ma. ni off yn gros i'r pro-men-edi, y drylla a'r baginets, a bwndal ar y'n cefna ni fel Dai Penrhiw yn newid i lodgins. "Mark time "Sdim shalk da fi," mynta Dai. "I beth," wettas i. "I mark time," mynta Dai. "Ma rwp- path fel yna yn ela irath amo i wrth feddwl am farco drams yn Mwll y Win- nor. W i'n creti sa well da fi rippo top a thori pwocins na rwy wara plant fel yn. On fi greiddson y deck o'r diwadd, mor I appus a doi ganary bach. Na, randiboo Yn wath na ffair Llwnpia a'r turnabouts a'r shootin galaries. "All ands on deck!" W i'n diolch. fod Ted ar y'n pwys ni pan glyw-wa Dai y command "all anda on deck." Ma fa'n dychra reocu. "Well, Shoni," mynta fa, "this is the last straw that breaks the 'camomile's back. All ands on deck! Dim fears. Ma'n well gen i 'down tcols na doti'n neelo ar deck. Beth sy i stoppo'r boys a'r trad noth na i ddamshal aar y misedd i ? On strike, myn yffryd i. "Best joke of the war," mynta Ted. "Dewch chi, boys, ma'r Hong yn starto i Ffrainc." Fi sobrws Dai, a fi AyTthinws pan ddiallws a ma galw'r sailors at i jobs odd ystyr "all ands on deck." "Gen-u-ine," mynta Dai, "ma beth yw trip. Fuon yn walko diccyn ar yd y deck, yn cal pip ar y mor. On cympohir fi ath gwynab Dai fel shalk. "Shwt ti'n teemlo, Dai?" myntwn i "Teemlo?" mynta fe, "rwppath fceppyg i'r whale ar ol iddo lycu Jonah—some- thing like a 'revolver' inside." Ffeilws weyd raccor. Os gen inna ddim gwell na dotti dots rwppath fel yn- I fydd y 'dots' yn ddiccon o iaith i ddangos shwt o ni'n teemlcjJar ddychra y ffordd i Ffrainc, wath oni'n gwppod fawr o ddim am beth odd yn mynd mlan. Sa. Will o Berlin yn cal dose 'extra superfine' (fel rrianwn gweyd ar y cwta can) o glefyd y mm- fyssa ddim want arro starto ryfai am i os. Erbyn y bora ü n i'n dot yn well. "Shoni," mynta Dai, "dim raccor o g]»fvd y mor i'r bxeliati nia; ma 11 well gen i gerad sha Ffrainc sa ni'n gurffod i thrafeilu ddi yn drotnoth. Bachan, odd y'n inside i fel sa rassas moto-cars yn cymrid lie no." "Same ere, Dai," myntwn i. "Odd y men i fel sa William y sar yn drilo tylla ynddo i neud gwaccar on o, i ridlo glo man." "Shwt ti'n teemlo naWT?" mynta Dai. "Fel y boy," mvntwn i, "yn itha parod i frecwas. Fi alia weyd fel conductor y tramcrr—"plenty of room inside." "\V inna^IL shapo rwppath teppyg," mynta Dai. a "os na ddaw feed.cympo- hir ma gen i wt o ddnnadd a))a i roi vn y p?wn?hop." Ma gloch yn tinklan. "Beth vw'r gloch na., Dai?" myntwn i. "W i ddim yn gwppcd os nacce bach- an yn gwyrthu oil sy na; ma. fa'r un swn a. chloch y bachan sy'n gwyrthu paraffin yn Cluttach. Gesoji wippod mwn crack; fi ddath Ted mlan. "Wake up boys; file on to brecwas Off a Ted, a fi symutsoa niiiiia gytta'r crow d. "Arno i ofan. Shoni," mynta Dai, "ma diccyn o iwyd ithi twff sv yn y'n aros ni cy-n bel ishst 'file' ma dnolo fa, fi dreia i gillath bock i starto." Wrthinas i, a fi wettas ma ystyr 'file' odd mynd mlan-gwt-gwt wrth y ngwt i." I wehvs Dai yr idea, a miwn a ni i'r room. I chi wetti clywad aid o wydda yn caclan wrth fytta wg; wei, na amCflU i ,i; w ( ,? i iit air,(-iii i chi o'r row yn y room pan o ni'n bytta. On wa-ra teg, llanw drama gwag o ni." Odd Ted wetti bed yn drwmpyn un- waith ytto, a wetti cattw bord fach round i Dai a fi. Coffee, a bara, 1:, am odd i frecwas. Dicon? 0 odd, wara teg. Ar genol y ford odd llestar b icii yn llawn 0 ,f\v."t;vrt, a 11 v. y yn i genol a. "Allu di fentro, Shoni, ma style new- ydd o fytta ni" start !?y ma," -mynta Dai. "Bobo lond llwv ar y tTd; I ould like to have an 'exclamation' from our friend Ted." Arfsdd Mrs. Jones, gwraig y lodgins, odd dotti mwstart ar y'n plats ni, na pam odd Dai yn synu wrth wel'd y llwy. "Wei." myntwn i, "dyma let go ar lwyad Dai." I fyttas lond llwy; i dasews y dwr o'n llicced i. "Beth di'n llefan," Shoni," mynta Dai. "Cono'n sytta-n am en wr y naocu gas i grocci am ddwccid defed," myntwn i. "Treia. lwyad Dai ma fa'n first class." I dreiws Dai lwyad, a dyrna'r dwr yn taecu o'i liceed a. "Beth ti'n llefan Dai," myntwn i, jest ollti kha wyrthin. "Llefan achos na ohoso ti di grocci gytta di daccu." Wyrthin fuo ni'n doi am amsar, a mlan a'r frecwas. < "Myn yffryd i Shoni, sa ni eb gal brecwas fyssa'n raid i fi lyncu par o brops i ddal ochra'n stymog i i'r lan," mynta Dai. I ddibenson a dyma'r cornet yn cicco row. Off a ni a'n ana! yn y'n dyrna, a rnyn wincad odd pob un yn sefyll ar y deck i gal i ins-pecto. "Pasaa di nishad bock," mynta Dai, ma'r mwstart yn briweddu o yd fe di dala di nol yn drorin room my nabs yn Berlin Odd Dai yn fachan o. natnr dda; odd ddim dicio yn i annas a, a o'n i gwp- pod yd a lied' l fwccwth a. Fi ddath yr inspection i ben, a fi gesoa rwppath fel "free an easy," jest fel ma boys y football yn i chal i pan bo alf-time yn dod. Rai yn pippo ar y mor, rai yn lorcan ar y deck, rai yn cerad nol a blan. Y mor yn wyrdd, a mor smooth a billiard tablo y Queens. Ammall i stemar yn dod i'n cwrdd ni, a Hong wyJa wettyny yn tackan nol a blan, yn deppyg i Will mab Ann yn dod sha thre o'r clwb ar nos Satwn pai. ar ol ynny. "Drychii, Dai," myntwn i, "dyna long gnoccith dwll yn ngwalotticn ilonga'r Ka,isar. Chollson ni ddim golwg ar dir Lloegar yn hir cyn bo bachan miwn cot a ribban- na yn gweiddi trw dromboon, "Land ahoy "Ba.chan o ble yw wnna, Shoni?" myn- te Dai. "Pwy?" myntwn I, "y bachan a'r trombcon ?'' "N acce, y bachan ma fa yn i alw 'Landa' w i'n cretti wettws a. W i wetti clywa.d Dai Oi, a Shoni Oi, on chlywas i ddim fod bachan o'r enw 'Landa' wetti joino'r Welsh Ridgmant." "Bachan Dai," myntwn i, "Gweyd fod y tir yn accos ma fa." 0, i ni jest cfrradd Bo-loug-ne ta? "Ottin, ottin, bachan, dycco ddychra'r docks," myntwi i. "la, wir ddyn; ti'n itha right, Shoni." "Ma'r bugler yn canu, yr officers yn lyttag, a'r showdwrs yn mwstro, a chyn po Dai a finna bron wetti accox y'n llicced, ma'r troopship yn stoppo. Mlan ytto diccyn bach, a wiw ma ni wrth ochr y landin stage. Son am waith am Dwlaah Y wistlan, y steam, and so on, 'dodd gwaith am Dwlash on rwppath fel cor plant wrth ochr Cor Caradoc os slawar dydd. Myn amsar o ni'n sefyll ar y laendin stage, showdar to showdar, fel sa Will Meiswn Sych wetti bod yn gneud wal o onno ni. Ma French Officers yn pasjeo i gal pip gytta'n officers ni, a diecon awdd darllan wrth i gwynepa nw i bod nw wetti i pleso. "Form fours—left wheel—march." Off a ni sha'r Barricks yn Bo-loug-ne, yn canu fel y Royal Male Voice y don "Tipperary" yn Gwmrag, yn betwar part ac ar bwla annar dwsin o barts fel byssa'r wyl- "0 mae'n bell iawn i Gwm-y-Rhondda" Bcchan bach o Shir Bemro nath y geira Cwmrag, a ma'n wyrth i chi i clywad nw. I ddwan yn y shwma nesa. (I'w Barhau.)
|
007 |
13 Mawrth 1915 |
Y SEITHFAD SHWRNA. "RACCOR O
SHAPPO." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977922/4 |
x |
|
DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA AR RYFAL
DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, 1911.—Tabod- iaith Caiiol Rhcndda.) I Y SEITHFAD SHWRXA. "RACCOR 0 SIIAPPO." Ma'r chorus o ni'n ganu Mae yn bell i—Rhosllanerchrugog, Ac i Llailfair-P.C, Mae yn bell iawn i—Gwmsyfiog, Aberaeron a Tondu; Goodbye—Cwmyreglwys, Ffarwel—Mountainash, I ni'n mynd i setlo scwars a'r Kaisar A chroppo'i—fystash. I chi boys y sclffa yn diall y strokes ma; ma'r don Tipperary a lot o jerks yndi, fel sa chi'n cal iccoops ar genol y gan. Ne, a bod ni'n cal cydmariath arall, fel ma'r prygethwrs yn weyd, fel bachan yn cal twtches o'r reumatics yn i drorl with bob dwy lath. Ma na ere yndi. Notti-cli chi? He yn bell i-Rliosllaiierchrugog. Fuas yn citho gan Dai i roi'r enw right ar y short ma o gan ion, y canion .'1' ere na. W i'n cofio'n ffresh pan ddath J gan nm gynta, y'n b'>d ni'n doi -yn i&hta. at' a drum wag. Na wettws Dai pryd yny ma "ayphjnated nt-es" i uwn cal i galw gytta. boys yr A.C. Shiglas i men ar y pryd fel sa ni'n doutu--q-y deppyg i awn syphon o soda water, and so on. Grettas i, wir ddyn, y bysea'r ffenest- ri'n cracco, a'r slats yn flyan ibbo men i, wrth fel odd y boys yn rattlo'r "R's" yn Rhosllanerchrugog. Gas Dai ordors gan yr officers i newid y geira yn y chorua rag ofan gneud da,mage i'r tai. A fe nath gorus mor bertad ac a glywsoch chi ariod. Gewch i glywad a jest nawr. Sa chi'n gweld y merchettach yn towli llicced amo rii ar y showdwrs i gyd w wi'n Jeddwl dw i ddim shwd sledge a mynd i frowlan ma. arno ni'n doi o nw'n 'drychid, er y'n bod ni yn ddoi fachan itha glan. "Are we down-erated ?" mynta un o'r boys. "No," mynta'r ridgmant yn un llaish, fel swn trana. Os odd un yn gweiddu, Dai odd wnnw. Ma officer ar geffyl tal yn dod at Dai. "Dont yell like that my man," mynta fa., "or the Crown Prince will ear you, an you'll put a stop to the war." I gwnnws gwrych Dai, fi ath i wynab a fel Iliw tomato. I blyceas y men, a 11 gen ar y mrest fel crottan fach pan yn cal shawns ar y cusan cynta, a w i'n gwppod fod gwyn y'n llicced i yn y golwg. "Eieht, -Dai, paid a attab jofedda fel dyn." Fe jofeddws, wara teg, a cympohir odd a'n gweiddu cistal a neb. "Sdim use attab oiffoar," wettas i. Greiddson y Barricks. Na le Yr arcol; odd NO flags a ribbana o bob lliw Hun. "Shoni," mynta Dai, "the perforation is perfection." Ettrych ar y flags; na beth yw sight yn worth i ddishgwl ar- no. Ishteddson. wrth y ford; poppath yn harod; te, bara, menyn, a thishan gur- raris, jams a jellies. Odd yn blesar i ettrych ar y feed. Na'r officers yn dod ibbo, a fi ath yn eisht-taw-son drw'r lie; pa.wb yn clustfino ar i ora. i gal clywad i speech. Bachan ifanc golyccus wettws diccyn i starto; fi startws i speech bothdi dychra annas y Cymry, a yna'n crippan Ian trw'r oesodd, nes cyrradd y spot yn Ffrainc pan nath y Cymro i'T Sais fytta bwnshin o genin. Odd a'n drate, wir ddyn. OIPShoni," mynta Dai, "allu di fentro fod na stwff M.P. yn y bachan na, oe daw a'n fyw o'r ryfal. W i'n licco'i dorrad a; good short fydd a. w i'n cretti." Fi dwymws ati destyn cympohir, fel 8Ia nw'n gweyd, a ma i off. I glywas fcantnar i fi yn disgtif-o prygethwr old » diccyn o gift o the gab, i fod a'n bwr- hnnu geira fel trochion sepoo, a na U odd wn. Mowredd, anwl! Mian a ge trw Ffrainc, a'r Crimea, Waterloo a'r lioor War, a phob war arall am wn i. On na' point, cwnni'r Cymry. Nawr a yn y man odd cwestshwn da fa. "Who came out on top ?" "Yna odd a'n attab- "Gallant little Wales." Fi'n windws ni gyd i'r lan fel windo gramophone, a gorffod iddo stoppo o achoa y gweiddu. "Good old Wales. "Now. my gallant Welshmen, I want you to make an attack, not upon the Germans, but upon the good things laid before you on the tables, prepared by the kind ladies of Bolougne. Now- charge!" f Ar 01 i bawb stJoppo wyrthin fi dych- rei«>n ar y bwyd, a fi fytson "Dai," myntwn i, "i ti'n galw enwr' llo ID"l'n wrong— Bo-loug-ne iti'n weyd." "Well," mynta- Dai, "B-o, Bo; L-o-u-g, Txmg n-e, ne. Beth neud di o na Shoni? Paid a chltppran; shigligwt na. ma. wnm sy'n deppyg i jam." "Shigligwt," myntwn i, "bachan, jelly r yw enw wnna. "Wath gen i beth yw'r enw; ma fa'n deppyg i'r piscotyn na yn Gwmrecclws a'r strings yn dod mas o'i inside a: rwp- path teppyg i'r atta diwetha sy ar ben- na'r crottcsi. Passa fa ma." Fi netho. Wel, fe fu Dai yn cwrso pis-hin o'r jelly roam idd i blat am amsar, yn ffeilu il gattw fa ar i fork. "Shoni," mynta Dai. "ma'r peth tebyc- ca, i cyclin track Carfyrddin welas i ariod; y ma'r tamad jelly ma bothdi'r sixth lap, cistal i ti ganu'r gloch." "Treia fa ar dy lwy," myntwn i. "W i'n cretti ma'r ffordd ora, os na fiafith a wettyny, fi glymma gordin ddo," mynta Dai, '\fa'r bytt.a. ar ben. "Ope you ave enjoyed yourselves, mv ni,-n," mynta un o'r officers. "0, aye, myn yffrydi," mynta Dai. Ddottas y'n Ilaw ar i vefla fa, a fi wettasi—"Ca di fox, er mwyn dyn, Dai, ne fi fyddi yn y guardroom cyn y di- wadd. "Right oh, Shonni," mynta Dai, "on allwn i ddim peedo attab y bachan, wath w i wetti cwmryd ffansi ynddD. Gobitho ma fe fydd wrth y ngefan i, pan bippa i ar fechgyn y sossinjeirs y tro cynta, a fi fydd no gneua gwair." "You are at liberty to smoke,' mynta'r officar, "but first of all I've grat plea- sure in callin on Corporal Dai Jones to entertain us with Tipperaxy-in Velsh Walla na wettas i ddim o'r Han fod Dai a fi yn ddoi dop tenor yn y Riondda Male Voice Party. Na'r gath o'r wttin. Fi ath Dai i lan i'r platform, a fi ith yr officer i unan at y piano i wara'r ac-com- panimant. Fi ddechrws wara, a nu Dai yn roi start. Odd pawb yn llicced i gyd, a'u clusta'n accor. Ma'r gan- Y MAE'N BELL I GWM-Y-RHONDDA I Llawer Cymro ieuanc aeth i Lundain ir ei hynt, Trwy y "Stick-it" yn ei natur aeth swllt yn bunt; Nid anghofiodd grefydd, na chynghorion mam a thad,— Erbyn heddyw mae yn ymladd dros ei anwyl wlad. Cydgan: Alae yn bell i Gwm-y-Rhondda, Ac i Llanfair-P.G. Awn i'r gad yn wrol dyrfa, Tua Berlin ar y Spree Good-bye ein cariadon, Ffarwel Gwlad y Gan, Awn i setlo sewars a Billy'r Kaisar A'n mynwes ar dan. Cofia yn y frwydr am wroniaid Cymru Fad,— Glyndwr a Llywelyn fuont feirw dros eu gw lad Yspryd Arthur ddyry nerth i'w fraich i drin y cledd, Droa hen Brydain hoff ymladda'n ddewr -yn ddewr hyd fedd. Cydgan "Mae yn bell i Gwm-y-Rhondda," etc. Cofio am anrhydedd gwlad yr hen Geninen Werdd, Lordiodd fyd pan yn ymryson ar lwyfan- nau cerdd; Cofia eiriau Haggard ddewr am "Stick it Welsh," a bydd Prydain Fawr, er g^aetha'r Huns, o hyd yn Brydain Rydd. Cydgan: "Mae yn bell i Gwm-y-Rhondda," etc. "Banllef a gymiradwyath," fel ma nw'n < I gweyd yn y pappra. On os buas i jest cal ffit ariod, ma pryd oddi. Ar ol i'r ciappo smootho lawr, ma'!r officer yn cwmli ac yn gweyd—"After such r, treat we long for more. There are English lads present, and I call on Corporal Mor- gan to sing a translation of the words." Fi etno, a dyma'r' geira yn Sysnag fel y canas i nw- I 'TIS A LONG WAY TO RHONDDA VALLEY. Many a youthful Cymro went to London in his day, "Stick-it" in his rature turned his- shil- lings pounds they say Lovcxi his home, religion, prized his parents' last behest, Now he's fighting bravely for the Land that he loved best. Chorus It's a long way to Phondda Valley, And to LlanfaiT-P.G. Round the flag we dr.i'iv rally, Now for Berlin on the Spree Goodbye, dear old Cambria, Farewell, sweethearts all; On we go to settle with the Kaisar— We've heard Duty's call. He remembers Gwalia's heroes on the field with pride, Glyndwr and Llewellyn, who for Cam- b-ïia fought and died Arthur's spirit still gives strength to him the sword to wield, For old Britain now he fights upon the battlefield. Chorus: "It's a long way to Rhondda Valley," etc Ho remeinb-nrs Owalki's banner was one day unfurled, I Celebrating victory in song throughout the world Haggard's all-inspiring "Stick-it Welsh" remembers he, And, rememb'ring. let's the Huns know Britain must be free. Chorus "It's a long way to Rhondda. Valley," etc Wrth beth o ni'n weld trw gomal y'n llicced, fi gwnnws pob coppa walltog ar i trad i weiddu "Brjrvo." A ma'r lot yn joino yn y chorus. Na ganu, wel, na fe -gêSswch "Duty is off tobacco," mynta'r officar. Ma ni mas a'r peepa, a off yn smoko nes bo'r room fel gwaith ooppor. Glan- dwr. Cympohir. sa- chi am beeco rw un mas o'r crowd, fyssa'n raid i chi gerad o bothdi a meccin yn y'ch deelo i wthi'r mwg bant. Myn annar awr odd y mwg yn ddicoon tew i chi dorri scleishes o no i neud carpat. Fi ddath yr officars roun i shiglo deelo a phob un o ni. "Gwyddob ti, Dai," myntwn i, "pwy w i'n gretti yw y gent a'r mystasli brith'! Sir John French, na ti." "Nacce, eIa," mynta Dai myn syndod, 'efa ?' "I.L. ia," myntwn i. "Silence," mynta Ilaish fel swn ootar y Winsor, "Sir John French wishes to address you!" "Wettast y gwir, Shoni." mynta Dai, "wettast y gwir, fe yw a." "Men of Wales," mynta fa.. A felly yn y blan; fi'n camolws ni y Cymry; fi'n cwnnws ni i'r cymyla. Odd na fachan bach odd yn arfadd bod yn gls-To yn yr Occsn nesa atto i yn scrib- blan rwppath yn deppyg i drad brain- ) "short and" mynta 'nw, a wnnw wettws wrtho ni ar ol i bop path ddishtewi., ran fwya o eira Sir John French. Alia i ddim cofio poppath wettws a. on ma'r winding up t-t. beth—"N ow that the Welshmen ave arrived, the Kaisar bettar look out." Na chi eira! Fi ethon trwyddo ni fel sa chi'n citcho yn andles yr ylectric m.a.shin na yn y ffeira. (I'w Barhau.) -0
|
008 |
20 Mawrth 1915 |
YR WYTIHFAD SHWRNA. "SHOPPA DICYN YN BOLOUGNE." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977931/4 |
x |
|
NrN DOII
"NrN DOI." I DICCYN 0 ANNAS DAI A I FINNA A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"-Buddugol yn yr Eisteddfod Oenedlaethol, lgll.-Tabod- iaith Caoiol Rhondda.) YR WYTIiFAD SMWRNA. "SHOPPA DICYN YN BOLOUGNE." I "W i off am dro tTw Bolougne bora fory, i gal pyrnu pickshar cards i'r ddwy wedgen. Ddwid di," mynta Dai. "Dwa i, os naiff yr officara y'n gattal ni," myntwn i. "Y'n gattal ni? Gnan ond gofyn, allu di fentro," mynta Dai. I ofynaon, a fi synson pan wettwyd wrtho ni fod awl i'r showdwrs fynd mas am awr drw Bolougne. I ethon y'n doi a fi ddath Liffteiiant. Ted da ni. SefSbn o flftn shop a fancy goods yn y ffenast, ethon miwn. Odd no ladi yn cisho bargenna a'r shoppwr ar y PTyd. Ii "Bachan, mynta Dai, "na deppyg yw'r shoppwr i Mainz odd yn cattw shop watches yn Yet-y-bompren; ma fa run gewc." ) "Ma llicwd da da ti Dai," mynta Ted, "nm fa'n deppyg bacha.n." Gitchws Dai myn ornament bach o ar y cowntar idd i jidgo fa. I tlrows y ahoppwT a fi wottws yn Ff tench "Per- mettez-moi." "Pair-met-tay-mwah ?" mynta Dai, "Beth ma fa'n wed, Shoni?" 1 "Rwppa.th o bothdi bytta mwar?" "Eisht, Dai," myntwn i, "Eisht." "I want a pickshar card," mynta Dai. "Vesillez voua asseoir," mynta'r shop- pwr. "WeJ, myn. yffryd i," mynta Dai, "i fyddwn ma am byth." "Cadw di wallt Dai," myntwn i, "W i'n crettu ma gweyd fod lie am 'foOze' ar y Bqwar," ma fa. Wettws rwppath yn deppyg i voo-sa-swar; maln swno'n dep- pyg Ted." "Otti, otti," mynta Ted, yn smilan. "Shoni, dos dim ond 'pop' wetti mynd lawr drw twll yn ngwddwg i o ar gydaw- am ni y Marcws o Bute. I To i un yn mon i glust a jest naWT." "Coola lawr, Dai," mynta Ted, "chi ddiallwch ych gilydd myn shiffad. Coola lawr. I drows y shoppwr i dendo'r ladi, a myn bothdi munad ma fa nol at Dai. "S'il vous plait" mynta fa, yn wen o ftlust i glust. "No," mynta Dai, "I don't want any 'silver plates,' card with a pichfihar myn. "Day Kahrt-?" "Beth wettws a?" mynta Dai, yn wer- wi, "moyn cart? Otti a'n oretti mod i'n dod i Bolougne i wyrthu glo. Dim fears, my boy." I dynws Dai garden o'i bock, a'i dan- goerws i i'r shoppwr. "Tres bien; tres bien!" mynta'r Ffrenchman. "Three be anged mynta Dai. "Croc- ca di unan ne crocca'r Kaisar." I ath y uhoppwr i room bach, a fi ddath yn ol a Ilond dwpplar o bickshar cards. 'Right, my boy," mynta Dai, "wy ti'n dychra accor di licced; ma rwppath yn di ben di. Bachan, Shoni, w i'n peeco Ffr4neh i Ian fel yr awal." Gitchws Dai myn petar pichshar card. "Kahtr?" mynta'r shoppwr. "Sdim ots," mynta Dai, "Os dim isha cattar arni i, bachaji diarth; i safa i ar y'n nrad. I am taking these; ow much?" "Dywlws Dai swllt ar y cowntar, drychws y shoppwr ar y coin, a fi rows newid yn arian Ffrainc. Wrth bo ni'n mynd mas i wettws—"Au Revoir." "Who's at war?" mynta Dai. "Every- body myn. Waie ave you been brought up. All the blooming world is at war, myn. Can't you see our showdars shuits? Do you think we are blongin to a circus?" "Der mlan, Dai," myntwn i. Mas a ni i steppin y drws, a'r shop- pwr yn sefyll gytta ni, yn jabran ac yn ehotto'i freicha. a smilan. "So long," mynta Dai. "A bientot," mynta'r Ffrenchman. "Buan to," mynta Dai, yn troi round. "Bachan, w i'n crettu ma bachan o war Llandilo yw y shoppwr ma wetti'r cyfan. Clywast ti i 'bartin shot' a—"Buan to." "Ti'n gwpped yn y byd, walla ma fa," mynta Ted, "wuth ma beys Shirgar a Shirbarteifi yn mob twll a chornal. Ddar- llenas i, os blynydda nol, i bod nw wetti CWTdd a. bachan o war Abarystwth yn gWyrthu sana yn acooi; i'r North Pole. I ganws un o'r boys a'r gwallt ir rwppath fel hyn :— "Dyma ni miwn eira, oesol, Dyma ni yn mhendraw'r byd Dyma Gardi efo'i elor Wedi gwerthu 'i sana 'i gyd." "Bachan," mynta Ted, "ma swn ang- lodd yn. wnna." "Anglodd Bachan, 'elor' ma nw'n ga.lw)r pren na sy fel cos racca yn dal y sana," mynta Dai. "Oh," mynta. Ted, yn cnoi'i gil. 'fOtive oil," ..Myllta, Dai. "Tanks," mynta'r Ffrenchman. 1 A' off ni i ddrecaiwn y Barricks. "Rosswch, boys," mynta Ted. .1 rosson. "Beth sy yn dy lewish di, Mishtir Liff- tenant?" mynta Dai, "ma rwppath w i'n gwppod. "Os Dai, ma fa,mynta Ted. "Beth yw'r scxrat, Ted," myntwn i. "0," mynta Ted, "walla na wettas i ddim o'r blan, on ma war i fi yn cattw 'walk lath* yn Bolougne;" "Bachan," myntu. Dai, yn sefyll ar i tot la, "war! "Os, os, i briotws a Ffronchman odd yn fwtlair i wxbojitddig yn Shir Bernro, a ina nw nawr yn Bolougne yn i gneud i yn Al. Stoppa, Dai, i ii gal cwppla; w .i'n'gYlel'd cli big di yn dychra accor, ottin, ottin. Wel, ma gwoddiad i chi'ch doi i ddod da fi'r pryna.wn ma i gal ».i hglad u de. Cistal mynd nol i'r Bar- ricks ar unwaith; i na i boppath yn all right gytta'r ofifcers. Off a chi, fi'ch diiyna i chi jest nawr, ma raid i Lifften- ant gattw dishtance, ti'n gwppod." "08, os," myntwn i, "os, os." Fi ethon shar Barricks. t 0 bothdi ddoi o'r gloch o ni'n tri yn ishta yn parlwr gora war Ted, a dyna beth odd gresso. Cyn te i geaon beth odd Dai yn i alw fa yn siiam-pag-nee; rwppath teppyg ibop, ne ddiod fain, itha diniwad ar y start; wetta i ddom raccor naWT, on walla bo chi'r en warricrs yn gwppod, a chitha'r raccabites--fel y blaenor wnnw gollws l fochyn—yn spec- to; odd a'n gryfach na lemonade. Odd, odd. On fi foews dishglad o de y ddoi dwmlar cynta, a odd Dai a fi yn itha clir y'n penna. Son am ddiod fain W i'n cofio i Dai a finna fynd sha Gardydd ar ,ddiwettydd dydd Satwrn, a fi injoyson. Do. I geson bip ar y docks, a nol a ni yn dawal fach lan tnv Bute Street. Ma rwppath od mwn pippo ar y mor i gwnni sichad. Os, wir ddyn. Wel treiwch a ta, os ych chi'n douto. Fi droison miwn i rai o'r tafama, a wettyny, wrth ddod trw St. Mary Street, i droison i miwn i amall i dafarn, yn lie bychanu un street, "treat all alike," mynta Dai wrth droi trw Queen Street, sha drecsiwn stashion y Taff. Ethon miwn nawr a yn y man, nes o'r diwadd fi greiddson y stashion erbyn y train unardcteg. "Ettrych am gompart- ment i ni'n unen Shoni," mynta Dai. "Right, oh, Dai," myntwn i. Fi wilas am un, a fi ceso fa. "Der mlan, Dai," myntwi i, "ma gom- paxtmant genuine." I ethon i miwn. Ishteddws Dai yn un peji a fi gysgws dap ishteddas i yn y pen arall a fi slwm- ras inna myn wincad. Odd newid trains y pryd yny yn Mhompridd. Ma drws y ca-rredge yn accor, a slinunin tal tena o dickat collectar yn dangos i big. Ddiunas i. "Tickat, please," mynta fa yn itha saucy. "All right, bachan diarth," myntwn i; "ma ticka,t da fi i gal." "Lets ave it; wake your butty; I cant k h t. 't'" pep t e train wait in. "Dai," myntwn i, "Diuna! Ma gwr- boneddig yn moyn di dickat ti." Gwnnws Dai ar i ledorwadd, a un lliccad yn annar accor. "Holo," mynta Dai. "ITolo, bachan diarth! Pwy wy ti?" "Portar, portar Let's ave your tickat," mynta'r boy. "Portar, myn yffryd i," mynta Dai, "wy ti'n fwy teppyg i ddiod fain lawar." Fi injoyson y turn out. On, fel y gwettws gwaddan yr esgid wTth dop yr esgid., ar ol i'r sprigs dreelo mas, "ma'n bryd mattal," fi ddath yn bryd i ninna fattal a war Ted, slashan o fenyw itha pert; odd i'n siwr o fod yn worth pym- thag swllt o lfan y ffeerad. Wrth gwrs, gorffod i ni yfad bobo dwmlar ne ddoi o shampagnee, a wir ddyn odd a'n ffitie. W i'n ffeilu diall beth sy isba i' Blueribbans gicco cwmyd o row o bothdi fJ sa nw'n cal twmlar ne ddoi w i bron yn siwr y byssa want raccor ami nw. Rwy fath o "upper ten" yn mlith y pop brigade allwn i feddwl fyssa ni'n consitro y shampagnee. Nid arath ar ddirwast yw beth wettas i, on w i'n cofio flynydda nol i sino mawr gymryd He, on odd na un en frawd yn i gn,,eld i yn dywvll, wetti arfadd cal glassad i swppar b-b nos, a pan byssa fa'n' mynd ar shwrna ar dywydd poth. "Beth ga i yfad ar cl vii, niynta fa. "0, gin geT beei," mynta'r gwinittog. Men wthnos odd yr en foy yn mynd ar daith, a. fi alws myn tafarn bach ar i ffordd. "Pint o gwrw, Mrs. Jones, os gwelwch yn dda," mynta fa. I "Glywas i ych bod chi, Shon, wetti sino," mynta Mrs. Jones. "Do, on dewch chi a phint o gwrw fel arfadd," mynta Shon, "a os os tammad o gingaar da chi, dewcli a wnw efyd." Fi nath Mrs. Jones fel odd yr en foy yn mofyn. "Nawr, Mrs. Jones," mynta fa, "dym- a'r gingar on tefa, a ma'r beer on tefa! Wei, dottweh y ddoi at i gilydd a no. nw ftl twice -one -are- two-Gin get-beer. Ala gen i awl i yfad ginger beer yn ol beth wettws y gwinitog. Iechyd da, Mrs. Jones. Wei, ble o ni? 0 ia, bobo dwmlar o shampagnee. S'nigglson law good-bye a war Ted, a fi fydawson sha'r BaTricks. Odd Ted yu gorffod aros diccyn gytta'i war. Jest pan o ni'n accos i'r Barricks, medda, "Dai, aros yn ol diccyn bach, a watcha os w i yn cerad yn straight." "Right oh," mynta Dai. "Wel, Dai, ottw i'n cerad yn straight?'' "Ottit, ottit; wy ti'n cerad yn itha strait, on fi licswh gal gwppod pwy yw'r bachan sy gytta ti," mynta Dai, yn wilia fel sa marblan yn i ben a, "Ottit, ottit." "Bachan, sneb da fi," myntwn i. "W i'n gwel'd doi, myn yffryd i," mynta Dai. Walas fod y sham-pag-nee wetti cwnni i gopyn Dai. "Arnoi i ofan fod ti'n dychra gweld yn ddwppwl," myntwi i. "Dwppwl ne bido, ittwn i llawar cal mynd i de i dy war Ted ytto, Shoni, mynta Dai. Gitchaa yn i fraich a, a miwn a ni i'r Barricks. Me.'r bugles yn canu cym- pohir, pawb yn ryttag i'r ranks, a ma oflficar yn gneud speech. "Prepare to move to the base to-mor- row." "Cistal ela telegraff at Will i Berlin i weyd yn bod Ni'n Doi yn dod i gal dishblad o de gytta fa a Mrs. Kaisar, efa!" mynta Dai. "Na," myntwn i, "y ffordd ora yw roi supprise i my nabs." Erbyn y bora odd pob un yn barod i etarto i'r Base. (I'w Barhau.)
|
009 |
27 Mawrth 1915 |
Y NAWFAD SHWRNA. I NOSWATH 0
GONSITRO http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977940/4 |
x |
|
DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA AR RYF AL
DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA AR RYF AL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, 1911.-Tabod- iaith Canol Rhondda.) Y DDECFAD SHWRNA. I YN NES AT WILL Y KAISAR. Off a'r train a ninna'n canu "Mae yn bell i Gwm-y-Rhondda ac i Lian- fair P. G." "Bachan," mynta Dai, "beth yw'r P G. na?" "Wn i yn y byd, os nacca Pot/tin' Germans yw a," wettas i. "Wel, na fydd i Shoni. Di ni ddim yn cal llawar o aansar i gal spel ar y partin dwpwl nawr: ma ryw ddrams gwa.g o yd yn weeto idd i llanw,' mynta Dai, "a nes at Will i ni'n mynd. Ma'r shifto o bothdi ma yn y'n ela i i gofio am Dai Evans Pen Steps. "A finna efyd," myntwn i, "Shifto o yd odd Dai." "Ia, ia," myntwn i; "o nw'n gweyd fod y ieir a'r cilocood wetti arfadd cal i shifto o dy i dy mor amal sa nw'n gweld fwrniture van yn dod yn accos i'r ty o nw'n ryttag i'r back yard ac yn cwmpo ar i cefna a'u bagla i lan yn barod i'r dynon i glwmi i coesa nw." "Na fydd annas Will cymphoir go- beetho," mvnta Dai, "a fi glymma i i fagla fa Shoni." Wyrthinws Dai, a mynta fa—"Rwy short o Arry Laudar fyssat ti sa t'n oal cwnnad ar gyfar y m-Li,ic alls!" "Right oh," myn-twn i vn canu "Mae yn bell i Gwm-y-Rhondda." "Ettrych ar yr ecclws na yn yfflon jibbardares; dishgwl ar y ffarm co," myntwn i. Ddishgwlws Dai. "Na effeth German kulture," wettas i. "Beth yw wnna, bachan, rwy freed o fowls," mynta. Dai, yn werthin. "Well, nacce, Dai," myntwn i, "nid ffowls efyd, ond raid lwo mod i wetti darlIan yn y pappra lawar gwaith am German ffoul deed. Nacce, Dai, annodd gwppod beth i weyd, rwy short o grefydd allwn i feddwl yw kultur." "Short yw a, myn yffrvd i," mynta Dai, "rwy grefydd od sy'n dishtrwyo Cathedrals, a plialasa, a ti y Belgians' bach; yn lladd en ddynon a gwallt fel eir.a, a phlant bach wrth y cannodd. Os short o grefydd yw kultur, cad wad Billy's Kaisar i yn i fambox ar fences i. W i ddim yn i mofyn i, there you John Mcrgans." "Ana i ofan fod peth o na wetti cyradd y wlad on ishws," myntwn i. "Wetti cyradd bachan! Wei, ma fachan bach gymrith i nockeelato y "shawns gynt-a gaiff a yn lIe bo fa yn c-al y complaint. Sa well da fi gal y lwmbago, y sciatica, a'r byngaloo na'r clefyd na, wath clefyd yw crefydd 0.'1' short." "Otti Dai, ma fa wetti cyrradd, na beth yw igher criticism," myntwn i, "fuodd fel influensa drw'r pwlpitta ys diocyn o flynydda nol. Rwppat-h o Ger- many, mynta nw. Odd y boys ifanc a'r gwaJh cwrlwg a'r trilby at, a'r collars round, a'r chaps ifanc ar Jim Crows odd a.'u llieced ar fynd yn fferaton want roi trial i'r "made in Gormany religion.' Ond short o dan shavins odd a, a fi ddiffottws am dro. Ma lot o'r prygethwrs ar fferaton a teitla 'made in Germany, Ph.G., i7 a felly yn y blan. Ond cofia di, dw i'n gweyd dim yn erbyn y teitla, ma'r boys ddicon teyypg wett-i passo examinations itha calad, 0 ottin, ottin." "WTel," mynta Dai, "wettast fod Billy'r Kaisar a'i efficars wetti settlo ela'r medals geson nw o Bryttan yn ol. Os nethon nw, giiigora i'r iboys. sy wetti cal teitla o Germany ela'r teitla nol i Germany ef mwyn bod yn gwits a Will. "W i'n cretti, myntwn i, fod rwppath teppyg wetti i annar setlo. Ta bath, mai rai o foys y cwrdda. yn gwed na. 1j randawa nw ddim ar bregethwr na ffoorad yn pregethu os ceson nw i teitla o ffact-ri Will o Berlin. A beth sy miwn teitl? W iln, cofio am gwrdd politics yn Rummy a lot o'rl big bugs yr M.A.'s, y D.D.'s, a felly yn y blan yn brygawthan. On ma fachan bach o weethwr yn cal i alw i wilia. "Ma. ish'a diccyn o gwmpshon," mynta, fa, "i gwni ar yn nrad i wilia yn goeddus yn genol dynon y dygrees, on walla naggich i chi ddim. yn gwppod fod teitl da fi, fi alia i scryfenu C.C. wrth gwt y'n enw. Pan boch chi'n scryfenu ato i o yn i mas dottwch 'John Jones, C.C.' Cistal teitl a un sy ma eno. A pheth arall, alia i ddangos o leia wyth d fedals nillas i wrth gal y* dygree o C.C. C.C.. ia 'common colliar,' a wyth corn I calM ar y neel(t i—Mabon s Medals!" "Ear, ear, ar fencos i,' mynta Dai, "wy ti a fi Shoni a eysitificats o'r oolledge na, on ottin ni?" "Itha right, Shoni pwy isha mynd i Germany i foyn orefydd a gweil stwff da na yn nre." "Allswn i weyd raccor, Dai," myn- twn i, "on fi wetta fel y prygethwr yn dop Shir Gar 'nis ymelaothaf.' Bachan i ni'n tynu it y Base, siwr o fod, on a.1Ia. i ddim peedo cofio stori 'nis ym- helaethaf. "Beth yw onno bachan," mynta Dai, yn glusta i gyd. "Gwinittog myn cwrdd, myntwn i, "yn hrygethwr da, a en wraig odd yn eelod da fa yn cretti nac odd i short a i gal. 'Na brygethwr,' mynta i, 'yw y'n gwiptoog ni. Ia. chi." "Twt, mynta bachan odd yn diccyn o wag, twt, preccath o baypr sy da fa." "Nacce, nacce," mynta Mari yn werwi. "la, ia, watchwch chi a, Mari," mynta'r wag. "Gna," mynta i, "i a i ochor y gallary dy Shul nesa." I ath Mari fel y gwetfws i, a fi ddychreuws y prygethwr i breccath cympohir. Prynawn poth yn yr af odd i, a gorffod aocor ffenast wrth gefan y pwlpit. Cyn diwadd y taregeth fi ddath pwff o wynt yn syttan a fi wthws rai o ddail y breccath mas drw's ffenast. Chollws y prygethwr ddim o'i ben on fi wettws yn itha cool—"Yn bimmad ac yn olaf—on nis ymelaot-hof." Gwnnws Mari ar i thrad ar ochr yl gallarya fi wett,ws.Sdim diolch i chi ser, fi ath ych pimmad ac yn ola chi mas drw'r ffenas gytta pwff o wynt. Do, do, wath i gwelas a'n mynd yn fflyan. I ddicciws wrth y gwinittog, a rwng poppath fi wnnw ddim yn ir cyn cwnni i back ar i gefan i wilo am da] can arall. Stoppws y train am diccyn, ishp. ewl glir, a na ni'n cal pip ar y North o Ffrainc. Dodd dim llawar o ol clecs y Germans i weld. 0 na, o nw wetti cyrradd yd at 30 miles i Paris on wetti gorffod troi nol, a wrth fyned nol odd genti nw fawr amsar i ela clecs na gneud avoc. 0 nw'n ry deppyg i Mock Cefen-Bryn yn ryttag sha thre achos fod tarw Tycocli am stidio patrwm i drowsis a! Wistlws yr ingin a off a ni. Yn fora, cyn bo'r oil wetti clipo'i leced, o ni'n landed yn y Base. Mas a ni, boys yn ryttag i shigglo deelo; motors yn toot-toot; showdwrs fel 'gwlith y bora wawrddydd,' fel i ni'n canu yn y cwrdd; tramcars o Picca- dilly; cyffvla, da, a phoppath allach feddwl am dano--sharug-di-fang drw i Olv,dd. "Ma ni." mynta Dai, "yn y Bath an West of England Show, Shoni!" Tents fel mush-rooms; mwg fel gwitha Llandwr, a phob un ar i ora yn cisho ffindo mas lie odd a i fod. Diolch am Ted; fi ddath 'my lor'" cymphoir a fi'n arwinws ni i'n lodgins, a odd yn dda da ni gal snwffan diccyn ar smell soup. Geson diccyn o gleppran am awr ne ddwy, fel y gwettws yr officar pena, i gal jest nappod y'n gilydd. "You will be comrades soon in the trenches," mynta fa; "form a comrade- ship now that will make you stick it to the end." 0 ni'n Hoi yn smoko yn itha jokose pan ddath bachan o Sais yn mlan. "Ow ar you," mynta fa, "ave you got a bit o bacca to spare, I ave left my pouch on the sheffoneer in Bou- longe," Dwymas at y bloke ar unwath, os dim yn well na diccyn o joke i symento calonna, a naccos. "Ay, ay," mynta Dai, yn estyn i fox bacco. 'Elp yourself, mate." "We might as well smoke bacca to- gether now," mynta fa; it is the smoke of Black Marias we'll ave soon." "Black Maria," mynta Dai, yn staran, "otti onno ma "Pwy," myntwn i. "Black Maria," mynta Dai. "Bachan wy i ddim yn cofio yr en fenyw ni odd yn byw yn dy top 'Enry Street? Odd i'n arfedd gweetho ar ben y tips. la, allu fentro fod i ma." "Bachan, paid wilia nonsance, Dai" myntwn i. "Nonsance! Black Maria o nw'n galw onno, ta beth. 0 nw'n gweyd i bod i mor frwnt a byssa raid cal un o'r lamps na sy gytta'r paintars yn craffu paint off o ar y drws, cyn dychra i wmJoch i." "Sdim mynywod yn wmladd bachan" myntwn i. "Wel," mynta Dai, "walla gwettid di nac 1GB Jack Johnsons yn ymladd. Droias at y b"ban-"Wot is Black Marias an Jack Johnsons?" "Cannons, my lads," mynta fa. "O," mynta Dai, "she is not a ooman then ?" "No, of course. I am blow'd, you Welsh chaps can sing and fight, but af-t-ar all you are conundrums." Ma DID ar i drad, "Wot," mynta. fa. "Wot? You call us conundrums agen an I'll knock you into small coal!" Odd i got a off myn wincad. (I'w Barhau.) ———— ————
|
010 |
3 Ebrill 1915 |
Y DDECFAD SHWRNA. I YN NES AT WILL Y KAISAR. http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977949/4 |
x |
|
FN DOl
NFN DOl." DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, 1911.-Tabod. iaith Canol Rhondda.) Y NAWFAD SHWRNA. I NOSWATH 0 GONSITRO. I Y noswath na, o'n Ni'n Doi yn ishta yn y room gwely; Dai yn shino'i ddryll, yn ishta ar weelod y gwely, a fina yn gymffwrddus ar en fox sepon. Odd dim llawer o gleppar yn myn'd mian ryngo ni, a naccodd—odd i wetti dod yn amsar prysur—gwynepu'r ryfal yn i fan gweitha. "Ma diccyn o jobbin o'n blan ni nawr, Dai," myntwn i. "Os, os, w i'n gwppod," mynta Dai, yn para i rw b bo. "Diccyn o ilddin-calad, Dai," myntwn i. "la, ia," mynta Dai, yn gwasgu i ddwy wefus mor dyn a choTcyn miwn pottal bop; "ia, ia." "Ma arna i ofan bydd raid uso dinah- mite bachan." "Diccon teppyg," mynta Dai. "Peth onadw yw ryfal, Dai," myntwn i; "i fydd yn dobbino ar lawer i fachan." "Bydd diccon teppyg," mynta Dai. "Passa'r garrag occi na ma, passa'r garrag occi, Shoni. I bassas i y garrag i Dai. W i'n eofio clywad ffeerad yn prygethu bothdi dychra'r ryfal, ac yn gweyd geira fel y geira wettws John Bright; ddethon mas yn yr 'Ecco.' Ma nw," myntwn i- Half the people that talk about war have not the slightest idea what it is. In a short sentence it may be summed up to be the combination and concen- tration of all the horrors, atrocities, crimes, and sufferings, of which human nature on this globe is capable. "Na beth odd gweyd," mynta Dai. "Ia," myntwn i, "on pwy ddechriws y ryfal ? "Will o Berlin," mynta Dai. "Pwy bennith i?" "Ni'n Doi," mynta. Dai, yn rwbbo'r baginet nes odd a'n dysgliro; "Ni'n Doi, Shoni, os raccw i'n camsynad." "Beth ma'r Gerrnaile yn gretti," myn- twn i, "nag os dim awl da neb i fyw os nac yw a'n Teuton. Na Ni'n Doi mas on i Dai. I ni fel glad yn wmladd am gyfiawnder, animal wara teg i wlettydd bach fel Belgium, am gal awl i fyw. Ottin, ottin, Dai, a fi wmladdwn dan ganu. "Passa'r garrag occi na nol Shoni." mynta Dai, "i fydd y baginet cympohir mor sharpad a nyttwdd. Pan gwrddith Will o Berlin a blan wn i fydd yn ffeilu diall pwy sy'n i gocclish a myn yffryd i." Sharpo'r baginet odd Dai o yd. "Dan ganu," myntwn i. "la, Dai, fell y gwettws Mishtir Ben Davies y canwr mawr na., ar ol bod yn canu i'r poor dabs yn yr osp.ital They are appy with only one ann or one leg, mynta fa, an are thankful they ware not blown to pishes. Glewion glad y Brynia. Na nw." "Gwettws Mishtir Ben na," mynta Dai, yn stoppo'r ga.rreg occi. "Do," myntwn i. "Wel," mynta Dai, "wy ti'n gwppod fod diccyn o farddoniath yn o i, a ma wetta i am y Tenor o Bartawa "Ben- D- gettic; wy ti'n gweld y point?" "First-class," myntwn i, "Cistal myn'd i'r gwely, i fydd y clarinet yn cicco row cyn dydd." "Aros diccyn bach Shoni," mynta Dai, "ma pwt o bennill da fi"- Ffarwel Bolougne, I shant be long Fore Ketchin Bill the Kaisar; Fi shafa'r Bwtchwr— Gna gwir ddyn. A'r baginet yn razar! 0 ni'n strippo'n doi pan ddath swn trad i'n distwrbo; etho i accor y drws, bippas mas, a beth welas i on showdwrs yn myn'd a chap i'r guardroom. Wisprws un o'r boys "German spy." "Na, wnna'n saf am gwnad," myntwn i. "Otti, gobeetho," mynta Dai, "on ar menews i, ma boys y'n llywottrath ni yn itha slack o bothdi'r Germans spies. Ma nw'n gweyd i bod nw wrth y cannodd yn y'n gwlad ni o yd. Na beth odd pob German wnitar—spy—a'r ionks; yn tyfar- na. Llundain yn roi lie nol i nw. Ma iha clymu rai o foys. y Cabinet wrth gwppwl o German spies im fish. Ond cwestshwn mawr v dvdd yw—"Beth neir a Billy'r Kaisar ?" "Walla gwettith Will na odd a ddim yn rysponrable am i showdwrs meddw. Gwettt-it Will beth wettith a, no go my boy. Yon William is the gaffar, wetta i, an so hI'1\: out four your mystach." Beth n ir a Billy'r Kaisar la, dyna. destyn byd,— I feddwl diccyn bothdi fa, A g{Jeud-a'n itha pryd. Priotti'r cecrvn creelon A phetar gwraig ru'n pryd, Cal phetar mam-yn-ngyfrath, I greepo'i wallt o yd. "Bachan, bachan! Beth fvssa annas Will wettyny, Dai?" myntwn i, yn w yrthin, "fysa dim blewyn ar i ben a cyn pen wthnos." "Trciwn i to ta," mynta Dai. Beth peir o Billy'r Kaisar, ser, Wel, nid cal dant am ddant Ma vnv yn ry dda i un Fu'n torri dwylo plant: Na. sacthu shot bob dydd nawn i, A ynta'n sound wrth bren, Gan ddychra wrth fys bawd i drod, A lan i goppa'i ben. "Bachan," myntwn i, "Na ti'n gwneud gwaccar o my nabs." "la, Shoni, os dim yn TV ddrwg i un sy bron spwvlo byd ma Will bron ela Ewrop yn garlibbwns fe c'i officars, w i'n dotti'r lot yn yr un cwtin." "Go on. Dai, mian a ti, myntwn i. "Ia Shoni, a wettyny, 'i brynswn feccin dwppwl powar, a chwppwl o bounds o beepyr, a fi wthwn y peepyr trw'r tw 11a am bothdi wthnos." "Bachan, bachan, stoppa wir ddyn," rnvntwn i "wy ti'n da ath trw ngefan i. "Ath ? Faint o ath ma'r mvnwod a'r plant wetti deemlo yn Belgium? A sdim isha mynd mor bell. &r i Scarbro, cer i Yarnwth. Beth am dowli bombs at rai odd ddim a dillad showdwrs? Beth am shinko llonga yn yr Irish Sea ? Beth am wllwn torpedo at ospital ship ? Play the game, William, wetta i. Stim awl gytta neb ond showdwr i seithu, a w i'n bexo diccyn am Will mab Ann." "Beth o bothdi Will?" myntwn i. "Wel, ti'n eofio'r German odd yn cattw shop watches yn y Yet?" "Ottw, ottw," myntwn i. "Fi ath Will mab Ann a watch i daccu iddo gal i gwella i; i cas i nol, a cherws i byth. I symjnittws y bloke cyn pen wthnos, a ma Will wetti tyng-u y lladdiff a fa. Wei, be sa Will yn cwrdd a Ger- man showdar, fi seitha fa, a fi gesa. Will gwrt marshal, a'i seithu myn gwad or. Nawr, beth neir a'r Kaisar yw'r pwnc? Ma bishyn na'th cendar i fi- Gneud "record" o'r wylofan, Ac o'r screchfeydd i gyd; v- 0 swn y shells fu'n llosgi Eglwysi perta'r byd; Eu roi mewn gramophone nawn i, Cloi'r Kaisar a'i holl griw Myn chains, myn room, i wrando Tra bo'r en set yn fyw. Sobras i wrth glywad Dai. 0 ni'n cofio geira'r Ysgol Sul o bothdi madda i'n gilydd. Ar fencws i, gatwas y medd- wl yn dawal, wath, rwng sharpo'r bagi- net a gneud pynillion, odd Dai wetti mynd mor werw a tarriar o flan casgan a mochyn daiar yndi. "Paid ottrych, Shoni," mynta Dai, "ma meddwl am yr avoc wetti'n ffyrnicco i eno. Fi jibbetswn lond ca o'r tacla sa'n i'n cal alf a chance." I ethon i'r gwely, a w i'n siwr ma bryddwyto am y Germans odd yn y'n aros ni am y nos. Fi gysgson yn dda, a Ni'n Doi odd y cynta i attab y bugle. Odd na fwfyd o bothdi, a ar ol brecwas dda, fi farchion i'r stashion, a miwn i'r carredges, a phawb mor appus a attar y to o flan cwttin ffeed yn stappal cyffyla'r Winsor. Odd merchettach a phlant Bolougne yn y stashion wrth y cannodd, a phob un yn beccan am dammad o strap, ne fwt- twn, ne rwppath. Fi ddath war Ted a'i gwr i weyd good-bye efyd. "Vive L'Angleterre I" mynta brawd- yn-nghyfrath. Ted. "Ay, indeed," mynta Dai, "I am of the same conclusion; I am afraid they will tare evrything off! Bachan, Shoni, os na stoppiff y merchettach ma, ma arna i of an y bydd raid i fi gal llond dishgil o bast i basto nillad wrth i gilydd, fydd dim bwttwn ar ol cympo- hir, bachan." Trw lwc i startws y train, a off a ni, ne w i'n cretti y byssa'n raid i Ni'n Doi wmladd a Will o Berlin yn y'n cryssa nos. Off a ni yn nes at Will! (I'w Barliau.)
|
011 |
10 Ebrill 1915 |
YR UNFAD-SHWRNA-ARDDEG. OFF I’R TRENCHES http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977958/4 |
x |
|
NFN DOI." DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymian"—Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, 1911.—Tabod- iaith Caiiol Rhondda.) YR UNFAD-SHWRNA-ARDDEG. OFF IIR TRENCHES. 0 ia, diccyn a scwffwl rwng Dai a'r Sais on tefa ddibenws y ddecfad shwrna. Wei, mLan ar annas ta. I neidas i ryngon nw; fyssa Dai wetti tynu'r bachan yn rwbbana oni bai i fi ddotti brake ar i fashine a. "No offence, old chap," mynta'r Sais. "Can I fence," mynta Dai. "Ddangosa i ti alia i fenso ne beedo; galw di 'con- undrum' ama i to a fyddi di aT ascwrn di gejan yn sellar Will o Berlin. Sa. mas, sa mas. Ma Ted yn dod. "Be sy mattar, Dai?" mynta Ted, "wy ti fel bull-tarriar." "Y bachan na alws 'conundrum' arno ni," mynta Dai, a'i wefla'n ffroth i gyd. "I only said," mynta'r Sais, "that the Welsh chaps can sing, and fight, and that they were conundrums." Wyrthinws Ted, a. mynta fa, "Dai bach, gwisg di got; talu compliments i ni'r Cymry odd y bachan. I ni shwd ddynon out-of-the-common, ma'r byd yn ffeilu'n diall ni. Apologisa i'r bachan. Ffeilu diall shwd i ni'n gallu canu, a eportan, a galavantan, pan ma'r shells yn iflyan fel cessar o bothdi'n penna, ni. Shigla law a'r bachan." "Shiggle," mynta Dai, yn estyn i bawan "Shiggle myn." I shiglws y bachan law a Dai, a na lie buon ni yn smoko myn eddwell unwath ytto. "I pity the Kaisar," mynta'r bachan, when our fric-nd meets him." "No pity in the same street as Will o Berlin," myntwn i. Odld Dai yn ddishtaw nawr, wetti gwel'd i gamsynad, on fi glossws at y bachan, a na lie buo nw'n wilia fcl M dim wetti diccwdd. Fel ma petha bach yn starto getha mawt on tefa, o isha diall y'n gilydd. Na fel odd i gytta'r par ifanc ni odd newydil brioti. Chi'n gwppod y stori walla. Gwr ifanc yn dod miwn o'r ardd, y wraig ifanc yn gweud "John, cwnnwch y shishwrn na sy ar sill y ffenast a dewch a fa i fl." "Sishwrn ?" mynta John. "Cillath odd na, Mari." "Nacce, John, shishwrn odd na." "Naoce, Mari cillath odd na; wy i ddrtn mor dwp nac w in' gwppood gwan- iath rwng cillath a shishwrn." "0," mynta Mari, "y fi sy'n#dwp efa; i a i yn ol at mam, John." Ma'r dwr yn ryttag o'i llicced i bac- codd i box a off a i. Gwrddson men mis. "Na ddwl i ni wetti bod," mynta Mari, "cistal i ni fynd at y'n gilydd to." "Right oh," mynta John. Fi ethon, a am gwpwl o ddyrnota odd poppath yn Al. Wrth swppar un noswath fi wettws Mari, "Ettrych moT ddwl buo ni, dini on achof; shishwrn." "Ia," mynta John, "wettas ti shiswrn wettas i cillath." "la, John," mynta Mari, a Ilond i phen o fara menyn, "la, ond shishwrn odd a." Ma'r randiboo yn dychra, to, a off a Mari at i mam yto. Na fel buodd petha. am yn acos i ftwyddyn, on fi ath Mari -yn dost, a fi path i chario i'r ospital. Wettwd wrth John, a fi ath i gweld i. Odd. Mari yn itha. tost, a dim fawr goppath am wella. Alsa i ddim wilia. fawr dim. "Mari," mynta John, "pan wellwch chi Taid i ni starto i fyw da'n gilydd, a uso diccyn o sense." "Raid John," mynta MaTi myn llaish gwan. 97 'Din? on shiswm Twt, i fuon yn ddwl- ach na phlant, Mari." "Do," mynta Mari, a.'i llaish yn gwan. ahu. "John. Nesws John at ochor y gwely, a ma Mari yn dal doi fys nes gwneud shap shishwrn. "John," mynta i, "John." Wara'r ddoi fys odd Mari fel shishwrn, odd hi'n ffeilu wispran, a na fel y buodd i farw, yn dal o yd ma shishwrn odd a. 0 ia, Dai a'r bachan diarth. Odd wnnw yn gorwadd ar ascwrn i gefan yn wyrthin. W i'n gwppod fod Dai yn gweyd rwppath emala. "Share the joke," mynta Ted. "Pwt o bennill Sysnag netho i o barch i'r bachan ma, mynta Dai. "Wel," myntwn i. "read it out Dai." "Ma fa," mynta Dai- Let the Kaisar send is showdars In excursion trains to fight; Let him shovel Black Marias An Jack Johnsons day an night, He will find the Welsh Conundrums Always glad to give im tips, Soon we'll find im and is Missus In Shir Bembro selling "Chips." Ddath amsar gwely, a da i gal a, wath y bora nesa o ni'n starto i'r Front i neud y'n ran i ddotti snwffar ar ganwll Will y Kaisar, a walla-eb oppath am wely am wthnosa. E r- Wtth gwnni'r bora, mynta Dai, "Er- byn ettrych, ma'r gair conundrum wetti'n ngocclish i. Ma cwmyd o'r beirdd ma a doi enw arni nw, ma want arno i i ddotti'r enw miwn yn y'n enw i. Shwd fyssa Dafydd, Conundrum Jones yn dishgwl yn yr Ecoo? Dim ffol, Shoni. Beth di'n weyd? Wrth gwrs starta i ddim i uso ti nea bod ni'n ol yn saf." "Na fel bydd i, Dai," myntwn i, "Os ewn ni'n ol yn fyw, fie fyddwn yn di Jiappod ti fel Mr. Conundrum Jones." "Wots in a name?" mynta Dai, "na wefctwa Will Shakespeare." "Lot, my boy," myntwn i. "W i'n eooo stori am dad yn caxio i fabi at ifeerad i gal i fydyddio yn yr Ecclws. Name the child," mynta'r ffeerad "Dinah M, mynta'r tad. uA funny name," mynta'r ffeerad. "Wot does the 'M' stand for ?" HIt depends, ser," mynta'r tad. "It depends?" mynta'r ffeerad. "Yes, ser. If she grows up a nice sweet- tempered girl, something like her father, I'll call her Dinah May." "T ee, very good," myntar' ffeerad. "But, if she grows up a surly, nagging, hot-tempered ooman liker mother, I'll call her Dinamite Off a'r train i ———— "0 ia, sdim awl i weyd enw'r lie, os a Shoni?" mynta Dai. "Naccos, bachan," myntwn i. "Ma'r Censor yn byTticilar iawn." "Censor! Pwy yw'r bloke? Bachan sy a'r jobbin i neud s.enee o'n llithyron ni/' mynta Dai. "Rwppath itha teppyg," myntwn i. Bassws y train stashion stoppws yn a mas a ni. Mian a ni i "Ma ni yn y Front, Dai, a'r trenches o fiwn cyrradd," myntwn i. Bwccla. la.n! W i'n cofio geira Mock yr Overman- "Os dewch chi'n ol yn fyw." "Torcha di lewysh, ma gwaith o'n blan ni. "Nel Referendum, mynta Dai, yn Gwmrag, "Never say die." "Nil Desperandum," wy ti'n feddwl Dai," myntwn i. "Wath gen i beth yw a," mynta Dai, "fi newn drenehes boys y sossinjars yn banarmonium cyn pen wthnos ar fencos i.11 Ma'r ordors yn dod Cant o onno ni i starto i'r trenches er mwyn i'r poor dabs odd yndi nw am dri diwrnod i gal spel. Off a ni trw'r cod, mor ddishtaw a llic- cod mlan dros bishyn agorad, yn crippan fel broca, a plump a ni i'r trench. "Landed," mynta Dai. "Yn ble?" myntwn i a'r slwdge yn splashan ar yd y'n ngoesa i." "Yn ble, Dai?" "Yn y swmp ar fencos i. la, Shoni," mynta Dai. "Ble ma'r itchwr iddo gal cnocco ar yr inginaire i'n cwnni ni dros y fflanges. Ma Ie! Jawist, w i wetti brattu shuit o ddillad first-class ishws, on der di, Shoni, i gaiff our friend Will o Ber- lin dalu'r teelwr am y shuit nesa. Caiff myn yffryd i. Now, the fireworks will begin. "Bachan na, dop-line i bennill," myn- twi i. "Cistal cnocco cwppwl o lines at i gilydd Shoni, efa?" "la," wettas i. yn crafu peth o'r slwdge o ar y ngwynab." Now the fire-works begin, Tell my Nabs draw yn Berlin; In the trench he'll find "Ni'n Doi," Now Bill repent—a ynny'n gloi Tell the Crown Prince—silly pup, That the game is nearly up. Na ddiccon ar Will a'i fab, Shoni, yn Sysnag a Chwmrag, new style o poatry. Yn y trenches o'r diwadd. (I'w Barhau.)
|
012 |
17 Ebrill 1915 |
Y DDOI-DDECFAD SHWRNA. IYN Y BAW A'R SLWDGE http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977967/4 |
x |
|
NFN DOI." DICCYN 0 ANNAS DAI A I FINNA A B ORYF-ICL. Gan GLYNFAB. I (AwdWT "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod Ceiiedlaethol, lgll.-Tabod- iaith Canol Rhondda.) Y DDOI-DDECFAD SHWRNA. I YN Y BAW A'R SLWDGE I 0 ni wetti darllen llawar am biccil y trenches, a erbyn yn ma ni'n gwppod trw brofiad. Dim i neud on: bod yn folon. Cwttar a diccyn o ddwndar yndi yw trench a thwlla yn deppyg i lefla bach; amadl i "man-hole," fel ni'n gweud, lie i scwtto miwn pan fyssa Mrs. Maria a Mrs. Johnson yn gneud afternoon call. Pan fyssa nw'n dod odd yr officars yn y'n pyrswato ni'n weyd— "Not at ome," run peth a'r gwyr mawr, yr uppar ten (a'r gwyr bach efyd), pan i nw ddim on spe&kin terms a'r tacla ey'n galw. 0 bothdi'r "not at ome," na, odd yn raid, bod yn byrticilar. W i'n cofio am fenyw fach odd a diccyn o en gownt i'r packman, fuodd ddim yn ddicon pyr- t.icilar. Odd i wetti gweyd wrth i chrottaji fach os detha'r packman i -ettrych am iarian am weyd—"Mother's not. at ome, ser." Un bora dydd Llun, pan odd y fenyw fach yn cwrlo'i gwallt, i ddaeth y packman eb yn wppod. I ryttws y fenyw fach lan i'r star gan weyd "Not at ome, cofia Lizzie fach, mynta i. Stars cerryg odd i'r ty yn mynd lan o'r geccin i'r llofft, a drws ar y gweelod. Odd y sar ddim wetti bod yn ddicon pyrticilar gytta gweelod y drws, odd no le gwag rwng y drws a'r steps. I geiws y fenyw fach y drws a fi ddath y packman i miwn. "Mothar at ome, little girl," mynta. fa. "Mothar is not at ome, ser," mynta Lizzie, yn cochi. I ddrychws y packman at weelod y «tar—"0," mynta fa, "Not at orne! Wel, tell your mother wen she goes from ome next time to take her feet with er!" Odd trad y fenyw fach yn y golwg o dan weelod y drws. R'un peth gytta'r Jacks a'r Marias- odd dim use gattal dim yn y golwg. Fyssa'n 'ard lines' ar Will y Kai&ar sa fa, myn trench, wath, a barnu wrth i tdttwr a, fvssa blan i fystash a'n siwr booan i'r golwg. Na pam ma Will yn lodgo myn tent, yn ddicon pell o'r trenches. Odd ij'n dywyll dychrynllyd a dim on amal-I i ganwil ne lamp, man yn a man arall, wath odd boys y sossinjers eb fod yn bell. "Baclian," mynta Dai, "i ni fel sa ni'n ba.rod i starto talcan yn yr ouse coal, a ettrych ar y gola noth." "Ottin, wir ddyn," myntwn i, 'I licswn i wel'd gola ddydd i gal dychra'r performance. Ishta o ni'n doi pan ddath officar ibbo. "Right boys" mynta fa yn wispran. Begson ninna'n penna. "German trenches within two hund- red yards; keep quiat and listen for the Marias an the Johnsons. Cool does it." Begson y'n penna wettyny. "Snipers are busy about ere, keep your eyes open," mynta fa, a off ag e trw'r trench at y boys erill. "Na shawns i ti Dai gytta'r snipers sua i ddangos beth allu di neud." "Ja figinta Shoni," mynta Dai. "a shawns i ti efyd. Wel, ni newn y'n gora. on cofia gattw wrth y'n ochor i— sihowdar to showdar--Ni'n Doi-ma, igagemant da ni yn y Red Cow in Ber- Jin. "Gwrando Dai," myntwn i, "ma -ddarllenais i yn un o'r p* ppra"- "The collier boys of our company have earned undying fame; We have .a party employed in tunnelling or sapping, and they have done fine work. Their hard-heading experience is worth untold gold to our side now. The commanding officer of the Welsh came down the trench whispering- "Now you men of the Welsh and boys from Monmouthshire, show them what you can do." "Safa na nawr," mynta Dai, "fi ^etgwn, ay, butty, myn yffryd i- we will, your Majesty. Licswn weld y wora; w i'n teemlo nawr fel sa ni'n aJliari ddod a drams." Gwrando to Dad," myntwn i- "The flower of the aristocracy as welt as the flower of the democracy were giving their lives in the ser- viceof the ntry." "Y gwyr mawr a'r gweetliwrs, on tefa?" mynta Dai, "la, ia," myntwn i, "rwppath fel yr en benill— "Pawb o'r brottyr yn gyttun, Eb neb yn tynuu'n gro& "la, and y Pro-Germans," mynta Dai "I ongswn i bob Pro-German wrth winedd i drad; ma nw'n wath na'r Germans i unen Otti pawb o'r brottyr yn gyttun yw'r point Beth am y sub- marines sy yn dodjan round Shir Bemro? Ma nw'n bell o Germany. Ble mav nw'n cal i supply o oil i'r injines, a bwyd i'r morwrs? Na gwpp- wl o gwestshyna licswn i gal attab, Shoni. Ma na rasi o'r brottyr eb fod yn gyttun arna i of an." "Ma rwppath yn beth ti'n weyd, Dai," myntwn i. "Os, Shoni, a synwn i ddim glywad fod lie gytta'r submarines i gal oil, a felly yn y blan, yn nes na Germany. On ble, yw'r pwnc. Ma. da Ni'n Doi waith o'n blan, a sdim amsar da ni i ffindio'r ins an outs. Gwaith y blokes sy'n cal a,rian mawr yn y Parliment vw dod o yd i'r raccsach sy yn elpu Will. Arna i ofan fod no foys o'r sort i gal." Odd y Germans wetti cal ffit o ddish- tawrwdd, na shwd odd Dai a finna yn cal amsar i foddrach o bothdi'r sub- marines. On tin i'r oil gal amsar i accor drws i ffront ma ergyd o'r Black Marias. "Wiw!" mynta Dai, dan. i anal, "ma'r consart vn dychra, a Will o Ber- lin yn wara ''Bonapart's March over the Alps" ar i wrdygyrdi." I bippws Dai yn sly dros dop y trench. "Eisht, Shoni, mynta fa, "ma ddoi licad fel doi golsyn o dan yn dod yn accos. Now for the first shot." Annelws Dai at y ddoi liccad, on cyn iddo dano ma laish bach yn gweyd— "Miaou!" Itha gwir, i welas i'r annas yn "Answers" wettyny. Cath odd no. Wel, mynta Dai, "sa ni'n gwppod fod caitha'r Germans yn dod mas. i wmladd, fysswn wetti dod ar en gwrcvn melyni o'r lodgins, i netha wnw avoc a chatha'r Germans." "Pws, PWB," mynta Dai. Ddath i ga-Ch. odd i'n itha swcci; gmciiws uai ynai, a ia i aottws i yn y man-hole. "Eisht," mynta Dai, "ma rwppath ar ol y gatli." I bippws to. Odd i'n fwy gola erbyd yn. I welswn a'n plyccu diccyn^—"Eisht," mynta fa. Yn syttan fi straitws i unan. "Got im," mynta fa Ma i'n struggle. Y peth cynta ddath i'r trench odd elmet German, y nesa, dryll, a nesa, fel cwttin o flawd llif, German showdar—clampyn o fachan listy. Listy ne beedo, odd Dai wetti goleri fa, a chympohir odd y bloke ar ascwm i gefan, yn y trenoh, a Dai yn i annar dacou fa. "Gott im Himmel!" mynta'r German. "Got you wotever an werever," mynta Dai. "Cistal i ti gau di fox. Os ta Himmel wy ti yn galw twll di wddwg, wettast ti ariod fwy o wir myn un anal." "Don't kill! don't kill I" mynta'r en wlanen. "Shut up, bach an diarth,' mynta Dai "or you'll frighten the cat." "Give in, give in, make me prisoner" mynta fa. "Ay, ay, myntai Dai. "I'll tie you safe an sound an shot you into the 'gob.' "Welsh!" mynta'r poor dab, a Uiw i wynab a fel bar o seppon melyn "Ay, ay, mynta Dai. "Like Welsh," mynta fa. "Ottit figinta wetti cal dy ddala. Gorwadd yn dawal boy bach," mynta Dai. "Travelled in Wales," mynta fa. "Bachan. ma my nabs a chistal Sysnag a Ni'n Doi," mynta Dai. "Shut up now. Cwtch. cwtoh Ddath yr officar ibbo. "Number one, ,ser!" mynta Dai. Glappws yr officar Dai ar i gefan a fi wettws yn men ticeyn-. "Corporal, tie im fast and carty im back, an and im ovar to our men." I nethon ar unwath, a o m'n ol yn y trench pan ddechreuws y cannons roaro. "Travelled in Wales! Do dicoon teppyg a box o'i flan yn gwyrthu studs a bwtwna. Na ma'r Germans wetti neud am flynydda. Ma wnw'n gwppod am bob twll a chornal. Spies odd pob coppa. Ma wn siwr o fod yn gwppod am bob drws back a thwlc moebyn yn y Yet." myntwn i. Ma i off; dim on ping, ping y drylla! Odd pob un yn cyscotti—yn pip,pan ar y Germans, a os odd shawns, yn gwllwn ergyd. "Na number two," mynta Dai. "I cas i yn i dalcan, a fi gwmpws fel stack gwaith bricks. Wel, ma i; ma. rwppath yn deppyg i dune roun-yr Aber- dare Market Cries—pob un ar i ora yn cisho dala'i gilydd. Ma. i'n dyroha twymo! Glywas ferch ifance yn gweyd am andlq y tepot i fod a mor dwymad a "chariad pythefnos od," a na fel ma i yma. Shoni. Tana mlan ar mencws i! (I'w barhau).
|
013 |
24 Ebrill 1915 |
Y DRYTTYDD SHWRNA-AR-DDEG. TALU'R 'EN WECH http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977976/4 |
x |
"NI'N DOI." I DICCYN 0 ANNAS DAI A I FINNA A'R RYFAL. I Gan GLYNFAB. I (AwdWT "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, 1911.-Tafod- iaith Canol Rhondda.) I Y DRYTTYDD SHWRNA-AR-DDEG. TALU'R 'EN WECH. I Odd y Germans yn cwmpo fel skittles myn ali-bwl-binna, on raid cyfadda odd Job o'n boys ninna efyd yn i chal i. On na beth yw ryfnl. Ma rai dynon yn cattw row os dvrllena nw fod yn a yn o'n boys ni wetti lladd, ishta sa. nw'n cretti fod yn raid cliro'r Germans eb golli bywitta o'n ochor ni. Na, na, boys! Give an take yw i myn ryfal, a os gallwn ni gal y "give" yn fwy na'r "take'' poppath yn all right. "Cease firing," mynta'r officar. I nethon. Ma'n deppyg fod y Ger- mans wetti cal diccon am dro ta, beth. "Rush the trenches!" mynta'r officar. I nethon yny efyd. Yr aTcol, na beth odd mynd! I nillson y trenches. Son am ladd gwair! Fel y gwettws Will Macci yn Coduon, o ni'n metti'r Germans fel sa. ni'n tori bona cabbage. Erbyn yn o ni ,n nes o ddoi cant o latheidi at Berlin, lot o'r Germans yn brisoners, a rai ar asewm i cefna yn «tidio'r fer, mor farw a oelon clocs. "Good old Wales," mynta Dai. I geson spel. "Bachan," mynta Dai, "otti ddi ddim yn hryd te ? I allwn i gwattb cwlffin o fara chaws yn itha rwydd." "Wish—sh—sh— "Beth odd wnna Shoni?" mynta Dai. "Un o'r snipaira allu fentro," myntwn i. "Bacham," mynta Dai, "i grettas i ma. swn teccil yn berwi odd a," yn tynu i bib mas i gal smoke. 0 chi'n gallu gweld lot o'r Germans yn i brasgan-tu, ddi dros ochr bryn, o bothdi filldir off, a, dim on amall boerad o wrth Jack Johnson fu yn y'n disturbo ini am bothdi dwy awr. "You deserve a rest," myntm'r officar. "The blaggards, ave ad enough for a bit. Ishteddeon ar ochr y trench; odd isha spel, wir ddyn, ar ol dwy noswath yn y trench, yn wmladd fel tigars. I ddath bachan diarth i ishta wrth ochr Dai a fi, Sais o north o Loegr. Wetti wilia diccyn, i dynws lythyra mas o boccad i wascod, a pittwr o grottan bert onad w. "There's the little girl that will meet me at the stashian wen this bloomin war is ovwr," mynta fa. Gitchws Dai yn y llythyra a'i darllenws W" nw. "Oh," mynta. Dai, "Ay, ay. If I never to move, oh "Read it out mate," mynta'r bacha.n. Darllenws Dai y llythyr yn uchel, a fi drychson ar y pittwr. "Ay' ay," mynta Dai, yn ryw annar anwffan, wath i gofiws am Mary Cather- ine a Maggie Ellen. "Ay, ay, first-class myn, first-class." "Sa cistal da fi beedo gwel'd llythyr y boy ma," mynta Dai, yn rwbbo drop- pin o ddwr odd yn triclan lawr i foch a, "byssa ar fencos i." "FiTst-class, my boy," mynta, Dai yn ando'r Ilythyr nol. Drychson ar y bachan, odd golwg od amo fa. "Take the lettar, myn," mynta Dai. I Wimblws y bloke ddim. "Jaist i," myntwn i yn crynu fel deilen, "ma rwppath ar y bachan, Dai." Drychson ytto; odd a mor farw a lfoet, yn ishta feJ pren, a'i ddoi liccad a fel glass. Yn ochr i dalean a fi wel- eon spottin o wad odd y poor dab wetti cal bwlat trw i fenydd tm. odd Dai yn darllan y llythyr. Allwch gesso teimlat- ta Dai a fi; sdim disgrifo i fod. Na beth Yw ryfal! I ddath yr atnod ddiscaa i Yn grotyn bach i'n meddwl ni'n doi- Canys yn yr awr ni thybioch." I ddath yr officar ibbo, a fi gareon y poor dab o'r trench a nol ag e iddi gladdu rniwn gallt o god, jest ar bwys; a ddotaon y llythyrA yn y'n poccad, a phittwr y grottan-i gariad-ar, i frest a, "W i'n teemlo at y grottan," rnynta Dai, "a fi ela i i weyd wrthi." Ethon nol i'r trench yn itha trisht. Gollas i Dai yn syttan. Hoi!" Dim sttab. "Wel," myntwn i, "ta ble ma. Dai i fydd e'n saf, gobeetho y cwrddith a a'r Crovtn Prince, a fi fydd no sight, yn deppyg i'r gath yn cage y cynaries, i fydd diccon o blyf yn fflyan i neud ticcyn gwely. Ma'r Sais fu Dai yn cal scwffwl da fa yn dod mlan. "Ware's your butty, Morgans," mynta fa.. "I do no," myntwn i. "Gone on is own ook I spose," mynta'r Sais, "Well I ope he'll meet the Kaisar." Men o bothdi a.wr odd no rackets yn a-ccos i'r trench; gitchws pob un yn i ddryll; ma'r officar yn ryttag, a un yn gwey,d-"Wot the is up? Were's your butty, Corporal?" Gair bac; itha cryf yw'r strokan na; ma gan yr officars awl i weyd a weetha. Ma ambell i air fel Jia yn sharpo dyn, fel ma mw start yn sharpo diccyn ar flas y cig. Ma weiddu o'r diwadd—"Shoni Hoi! Der ma Der ma!" "Wel ar fenc(.,5 i, ma Dai wetti dala my nabs!" myntwn i. Ryttodd y Sais a finna i wilo am Dai, a mowredd, fuas jest mynd yn yfflon drw wyrthin. Na lie odd Dai, i wallt a'n ffliwch i gyd, i got a'n acoor, i drywsis a'n slwdge, a'i wynab a yn wad. "Dwy liccottan ffrenig spo," mynta Dai yn pwffan jest mas a anal. Doi German, yn gorwadd ar i yd ar y llawr odd no, a phen un wetti glymu wrth drad yr un arall. Odd raff o dan freicha y bachan blan. "Bachan," mynta Dai, "W i wetti llisco box cwrlo am flynydda, on ma'r jobin cletta w i wetti trio'n llaw arno, IIisco'r ddoi sclemyn ma. "Haul away Haul away mynta Dai yn ton can cydgan y morwyr. Ma fa'n dychra Ilisoo'r ddoi German fel sa cart llisc da fa. "Old on Dai," myntwn i, "gad nw gerad. Stoppws Dai. Ddottwa y Sais i law ar frest y ddoi Germans i gal ffindo mas os o nw'n fyw. "Gad nw gal diccyn o anal Dai," myn- twn i. "Right o." mynta Dai, "on sa. ni eb "Right o. m, i dala nw fyssa lot o'n boys ni eb anal! Doi'sniper i nw, a ma bobo fwlat genti nw yn inside passingaTS o ddryll Dai Jones. "Walla cera nw nawr," myntwn i. W i'n cofio am angladd tramp yn starto o Abardar i'r Mardy os blynydda. nol. Odd dim on bothdi annar dwsin o goliars yn appal i atal y gwaith y diwyrnod wnmv, a nid gwaith awdd odd cario coffin trwm i lan dros y mynvJda. Odd yn raid cal spel yn amal. Odd na en wraig fach yn byw wTth weelod y mynydd, a fel lla.war o en wra-ccedd yn licco cal gwppod poppath. I safwa y coliars jest o Jlan i drws i i gal wiff cyn dechra, dringo. Ddath yr en fenyw fach mas i steppin y drws, a ma'r gy- man fa pwnc yn starto "Dear, dear," mynta. i. "boys bach, ottich chi'n mynd yn mell!" "Ottin, wraig fach, ottin, i'r MaTdy," mynta. un o'r boys. "Pwy yw a fechgyn?" mynta i. "Neb nawr, modryb," mynta'r boy, "on trampyn odd a." "Dear, dear! ottich chi yn mynd i gario fa bob cam?" mynta'r fenyw fach. "Wel, naccin w raig fach; dim on i dop y mynydd," mynta'r boy. "Dear dear, a beth wettyny?" mynta i. "Wel, wraig fach," mynta'r boyi. "ma fa wetti addo cerad. wettyny. Fi ath y fenyw fach i'r ty mor gwick a bryllith yn ryttag o dan garrag. Odd gwaniath ma; fi aUsa.'r ddoi scel- ffyn yn gerad, a cherad' geson nw i'r camp. Bora trannoth odd gan Wil o Berlin ddoi sniper yn llai, a daiar Ffrainc ddoi fawgi yn fwy yn i chrombil i. "Dead o," odd i annas nw. I wettws Dad yr annas. Wetti gattal y trench yn ddishtaw, a cherad yn mlan diccyn, i ddath at rick o wair. I ddrychws o bothdi, a beth welws a on par o scitsha yn pocan mas o dan y gwair. "H'm," mynta fa, "fi ddaw rain yn andy." I rows blwck, a ma'r sciteha'n dod mag a rwppath yndi nw—German cyfan! a wiw ag e ar i gefan ar y llawr. Ma Dai yn cyrradd un yn mon i glust a, i clymws a, a fi ddotws nishad boc yn i ben a idd i stoppo fa i gatw row. "Na wnna'n saff," mynta Dai. On yr arcol, ma bar arall yn pocao mas; i gitchws yn reiny to, a mas a nw. Yr un peth; gweelottion German to, a fi gas y boy vm yr un driniath. Beth odd i neud ? Well gneud "cart llisc" o'r ddoi. Na nath a. Lwc i Dai i fi a'r Sais i glywad a yn gwaeddu "Shoni Hoi." Odd Dai wetti talu'r en wech. I ethon i gal golwg ar y "Shop Scitcha"—y rick wair. Odd twll mawT yn i chenol i a dicoon o fwyd am dair wthnos. I ddath yr Early Closing Act i weetho y shop scitsha ma, o do. "Na bed war o'r sossinjars yn di gwtin di, Dai," myntwn i. "la, Shoni. W i'n cretti na i fel Robinson Crusoe, tori ack ar bost am bob un setla i." "Yn y rate wy ti'n mynd mlan, fydd dim diccon o bostis yn Ffrainc i ti roi'r score i lawr, myntwn i yn wyrthin. Eisht, ma i'n alibaloo to. "Ready to charge the Germans?" myn- ta'r officar. Ma ni lan myn shiffad. "Long work, nawr Dai," myntwn i. Ma'r kernal yn gweiddu—'Is Dai Jones and Shoni Morgan present?" Gamson y'n doi mas gan weyd, a saluto, "Present Ser," mynta ni. "Then," mynta'r kernal, "let the battle proceed." Off a ni fel trucks o lo cnappa yn l'wshian la wr drw'r screens ar ben pwll y Winsor. (I'w Barhau.) -'———— —————
|
014 |
1 Mai 1915 |
BEDWARYDD SHWRNA AR DDEG. WMLADD
DYCHRYNLLYD http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977985/4 |
x |
|
"NFN
DOI." DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt
Ymlan"-Buddugol yn yr Eisteddfod Gencdlaethol, 1911.—Tafod- iaith Canol
Rhondda.) BEDWARYP n P H W R N A-All DD EG. WMLADD DYCHRYNLLYD. Na startws y
fisnass-clywad swn y tins a'r sospana yn rattio ar y barb wire, odd yny'n
dangos fod y Germans yn crippan yn accos. Mas a. ni fel y gwettas i, ishta
trucks o lo cnappa yn twmlan 1 awr i'r screens, dim on baginets to baginets. On
fuon ni fawr amsar yn setlo'r crowd na. 0 nw a'u deelo laji myn shiffad, a
annar cant yn brisnars cyn sa chi'n cal amsar i beswch. Odd yn ddiccon i ela
ceffyl i wyrthLn wrth i gwel'd nw, odd wir ddyn. Nol a nw! On, myn ticcyn i
welson fsfchan yn cario bachan arall ar i gefan; ddethon mlan. German yn cario
un o'r Tommies odd no. 0 ia, dyw'r Germans i gyd ddim yn flaggards, a odd wn yn
Appal i frygawthan diccyn o Sysnag. Na wettws a— "This Tommy an me worked
for fourteen years in the same shop in London. We don't want to fight; it is
the Kaisar's fault." I garson y Tommy i'r ospital, a fi ddath y German bob
dydd i ofyn shwd odd a'n gwcJIa. Na beth odd towli mar- wor tanllyd ar y'n
penna ni, on tefa ? i Son am farwor tanliyd W i'n cofio annas am en bar-Shon a
Mari—odd yn byw yn Shir Fynwa. 0 nw wastod yn ffreio, a bob mish odd Shon yn
symynso Mari, ne odd Mari yn symynso Shon am i wado i. Odd y justice yn
landlord i'r en bar, A weti cal en ddiccon ar i squabbles nw. "Wyt ti
Mari," mynta. fa, "wetti a-r- fedd tendo'r Ysgol SuI ?"
"Ottw ser," mynta Mari. "Wy ti walla wetti darllan diccyn ar y
scrythyr," mynta fa. "Ottw ser," mynta Mari. "Wy ti'n
gwppod xwppath o bothdi'r atnod na. sy'n gweyd am bentyri marwor tanllyd ar i
ben a." "Ottw ser, w i'n cretti," mynta Mari. "Wel, oer sha
thre a threia diccyn o'r marwor tanllyd ar ben Shon; ma arna i gweelydd gwel'd
y'n neelaton i o mlan i fel yn bob mish. Cerwch sha thre y'oh doi,"
mynta'r justice. I ethon sha thre fel y gwettws a. Y pen mish ar ol yn ma'r
ddoi ytto o flan y bench. "Mari, Mari," mynta'r justice, "chiph
doi sy na to?" "la., ser," mynta, Mari yn itha com- pose.
"Be sy'n bod Mari ?" mynta'r justice. "Ma Shon wetti'n wado i
tnes y mod i yn 'black eyes' dros y ngefan a'n mTeicha. i gyd," mynta
Mari. "Black eyesi are dy gefan di Mari?" I werthinws bob un yn y
cwrt. "Ia., ser," mynta Mari. "Sdim shwd beth a 'black eyes' ar
gefan neb," mynta'r justice; "round i'r llicced ma black eyes, Mari.
"Wath gen i ser, on ma. spots gwmyd 2k phiByn coron yr Old Age aryd y
ogefan i. Gewch i gweld nw os liccwch chi. i A ma. Mari yn gneud motions i
strip- PO. "Old on Mari," mynta'r justice, jest illto isha wyrthin,
"11 di grettwn di ar dy air; gwnewn, gwnewn." I "Crettwch ne
beedo, ma IIlW ma, myn- ta Mari, yn gwascu y dannadd dotti at i giddil,
"ottin m-a nw -per." "Treiast ti'r marwor tanllyd, Mari?"
mynta'r justice. "Na ddo ser," mynta Mari. uPæn ni 1"
"Achos odd dim marwor tanllyd o dan y grat ar y pryd on fi dTeias y peth
mwya teppyg; fi dowlas lond pattall o ddwrpoth ar i draws a, on fi ath yn wath
yn lie yn well ser. Dim on y mwnsho, i Inodd a y rest 0'1' diwettydd." Ma
i yn "wa-wa." rtw'r cwrt i gyd. > ■"Maori
fach, mynta'r justice, "nid j na o ni'n feddwl; nid towli lleeti na. dwr
poth, on bod yn garettig wrtho. Cerwch sha thre a threiweh garedicrwydd. Fi ethon
fraich ym mraich, fel par rfanc newydd briotti; cly was i ddim i bod nw yn y
cwrt-pen-mish wettyny, a diccon teppyg fod Mari wetti stoppo scwro'r grat i gal
gafal myn marwor tanllyd, a wetti treio rwppath arall yn lie soaldan Shon a dwr
poth. On, na'r point, fi dowlws y German ma farwor tanllyd caredicrwydd ar y'n
penna ni, a fi glosson attø ar ol yn. I gas fynd i'r lock-up, wrth gwrs, nes
bo'r ryfal ma ar ben. "It is the Keisar an the Chancellor and the chief
officars ave engineered this war," mynta fa, "an they are traitors
to. our country. They ave poisoned the minds of the nation, and deliberately
deceived the people." Na wettws a, a ma geira mor fawr na, ma arna i ofan
y craccith machine printo yr annas ma. Glywas rwyn yn gweiddu. Dai odd a.
"Beth sy'n bod Dai," myntwn i. "Ma pishyn o nglust i off,
Shoni," mvnta fa. "Iti wetti safio angomon Dai," myntwn i.
"Rhaid i ti fynd at Dafydd y sar wrth fynd sha thre i gal diccyn o bwtty
wetti ddotti yn dop di glust ti, a fyddi as good as new bachan. "Dant am
ddant, dust am glust, Shoni, on tefa? I fyna i scleishyn o glust ryw German yn
i Ie fa," mynta Dai. "I beth bachan?" myntwn i. "Os stitchi
di wnnw ar di glust i fydd pop- path wy ti'n glywad ar ol yny yn rwy alf an
elf, i-Ry gross breed rwng German a Chwmrag." "Clust am glust, mynta.
Dai. (I'w Barhau.) I ■
|
015 |
8 Mai 1915 |
BEDWARYDD-SHWRNA-AR-DDEG. WML ADD
DYCHRYNLLYD. http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3977994/4 |
x |
|
NFN DOl
NFN DOl." DICCYN 0 ANNAS DAI A
FINNA A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr
Eisteddfod Genedlaethol, 1911.-Tafod- iaith Canol Rhondda.) a
BEDWARYDD-SHWRNA-AR-DDEG. WML ADD DYCHRYNLLYD. Odd na lot o'r criattur na odd o
dan Balaam, os llawar dydd yn Dai. Unwaith y gwetsa fa odd i'n ddobino ar i neb
i droi Dai yn nol. Odd i'n itha plaen fod na fachan a phen scwar, fel ma nw'n
galw'r Germans, i gal gwppod rwy ddi- warnod beth odd ffindo pishyn o'i glust
a'n isha, rwppath, i chi'n i alw yn arfath, on tefa. I symitson nol am bothdi
filldir a annar o'r trenches i gal anal am noswath ne ddwy. No buo ni myn ty
fferm yn bytta, yn gorwadd, yn cysgu, wath o ni wetti cal amsar calad. Odd y
Scouts yn dod ar annas am y Germans bob wip- stitch, a o ni'n itha saf am spel.
The Singin Showdars ma'r Germans yn y'n galw ni, a ma fachan a llaish tenor yn
starto'r Marsellaise yn Gwmrag. Ma betar line o'r dychra a diccyn o'r diwadd.
Dw i ddim yn cofio'r pishyn cenol a fi nath Dai betar line o'r frest.
GobeitJiio na ddicciff yr awdwr gwreiddiol ddim; 06 neith a dos dim i neud on
treio'r mar- woT tanllyd, on dw i ddim yn gweyd pun 0 nw-pun a omebrewed Mari,
ne un yr Ysgol Sul. Giiiff weld pan giccyth a row. Ma'r pennill- Chwi feibion
dewrion Gwlad y Brynian, Clywch, clywch, yr udgorn crock 0 draw; Llewelyn sydd
yn chwifio'i ddreigiau, A'i gleddyf gloew yn ei law; A'i gleddyf gloew yn ei
law. "Gwrandewch ar ddadwidd y; gelynion." Ust, clywch yr ercliyll
ryfelgri, Doed glewion fyrdd 0 fro a bryn "I daro'n ddewr dros ryddid
Cymru." Ymlaen Ymlaen i'r gad Dadweinied pawb eu cledd! Ni awn, ni awn
droe freiniau'n gwlad, 1 ryddid neu i'r bedd. Dw i efyd ddim yn oofio n\V'-r
awdwr, 'r unig beth wy i yn gofio yw mod i'n f-embar o barti cymysg yn Gwm
Rhon- dda, pan o ni'n grotyn, ac yn practiso'r pishyn ma. Odd y ledar ddim yn
A. C. ne G. and L., a felly yn y blan, on fi gwnnws want ledo cor arno, mar
syttan a 6a fa'n cal twtch o frech y ieir. Amsar y practice odd a'n oolli i
bitchfork yn amal, a o dan y ford yn wilo am i bitchfork odd a'n treelo y ran
fwya o'r ysgol gan. Na sy'n od, odd y cor bach yn canu yn llawn cistal pan odd
y ledar o dan y ford a phan fyssa fa yn wafo'i freicha uwchben y ford. Am wn i.
ma rwppath teppyg fyssa i eddi efyd gytta pack o ledam Cyn i'r German prisonars
gal i ela nol fi ath Dai i gal shigglo llaw a bachan y marwor tanllyd, a. fi
ddath a chwlffyn o black bread y Germans yn speciman. "We1," mynta
Dai, "ma wn yn ddiccon calad i ela insuggestion ar drackshon ingin, myn
yffryd i." "Otti wir ddyn," myntwn i, "on odd y poor dabs
yn gweyd i bod nw yn .c,al i annar rtarvo, ar officars yn cal igh life."
Shoni," mynta Dai, "nia i yn wanol da ni." "Otti, Dai; ma'n
officars ni yn bytta da Tii. Ma rwppath yn yna cofia di," myn- twn i.
"Os, os, ma na. diccyn o anryt- tadd i Ni'n Doi gal bytta ar yr un ford
a/r onicars. Bachan, wy i'n c ofio am farn yn gweyd wrth i chrotyn
bach—'Johnny, ma'r ffeirad yn dod i ginno ato ni fory, a os bydd a,'rt good boy
fe gaiff fytta ar yr un ford." Na falch odd Johnny yn braggo wrth bartnar
bach "Ah," mynta fa, "fi geson ni ffeirad i ginno Tommy."
"Do fa," mynta Tommy, a'i licoed yn AOcot fel bull's eye lantarn.
"Do," mynta Johnny. "Ffeirad, na ti. "Cheson ni ddim on cig
moch," mynta. Tommy, yn gneud wep. Noswath ma geson wppod fod wmladd vr
right a hort i fod myn diwyrnod ne ddoi, a os galla i gal shawns i ddodgo'r
Censor, chi gewch annas y scwffwl yn somewhere in France, fel ma nw'n gweyd.
Odd pappra Ffrainc yn gweyd fod y Germans wetti troi y Grand Otel Bruxel- lois
yn Casino. I chi'n gwppod, spo beth yw Casino; rwy fath o gamblin consarn, run
peth a.'r en ford fach roun na yn y ffeira, a'r en belen fach goch na yn rolo
nes cwmpo miwn i un o'r cwtches scwar. Na Casino, on rwppath on a larger scale,
fel y gwettws Will llhedyngwyn, pan yn earn dampen o SysiK's—"I am goin to
get marriad on a large scale." Odd a'n itha right efyd, wath i dorrwa i
wraig a 'r penny-in-the-slot mashine yn y stashion. I drows y pin mor syttan, a
fi da-rws y peg a-rn nea y crettwa y stashion master fod yr Irish Express myn
collision. Odd y wraig yn pwyso bothdi uccan score; fi ath yr and i gwrso round
i wynab y mashine, a na wetson nw i'r and bara mlan am ddiwrnod! Wrth gwrs,
allwch chi ddim crettu pob I storri on odd gwraig Will yn glatchen o fenyw
olyccus, a na sy'n smala, criattur bach itha salw odd (Will, on sdim ots am
yny; y Sysnas odd i dryttadd wraig a. Odd bachan o bantnar da Will, bachan glan
listy "Will," mynta wnnw, "shwd ma ryw glymercyn bach salw fel
ti yn manago i gal gwraccedd ? Ma fi yn fachan likely i wala. yn ffeilu cal
un." "Wel," mynta Will, yn lispan ar flan y dafod, "Well,
lanto, oth w i'n thalw w i'n. therchiis." Ble oni ? 0 ial, wilia bothdi'r
Casino. No buon nw yn yfad a gamblo uwch ben i diceon. Goilws un o'r officars
bwndal o bappra pyrticilar, rwy un wetti twccid nw o'i boocad a. Na 11e odd alibaloo!
Y diwadd odd i groccws rai o'r oiffcars i unen. Tró arall, ar ol booze, i fu'r
Anoverians, y Bavarians, y Saxons a'r Prussians yn wmladd a'u gilydd, a fu gas
pump o nw i lladd. "Ear, oar," mynta Dai, "na waith i'r Parish
Council i accor cwppwl o Casinoe yn y Consternation Camps ar yd a. lied y wlad;
a gewn warad o'r scrwff i gyd." "la," myntwn i, "a sa ni'n
gallu coc- bo my nabs o Berlin i joino'r wara i gesen waradiccath walla."
I gyfansoddws bardd Sysnag 'Dead March' i'r Kaisar, i gwelas i yn y 'Mer-
cury.' Ar fenoos i ddarllenas i'r gan, a gweyd y gwir, ma smell sulphur ar yn
neelo i nawr ar ol andlo'r pishyn. I gitchwa Dai yn i flacklad i droi'r March i
Gwmrag; walla dyw i ddim yn gysact run peth, a dim on cwppwl bach o bynillion
nath a— Bydded i ddiaJ. Erlid ei yspryd; Uffern fo'n ddyfal Lunio ei bennyd.
Rhithiol dyrfaoedd 0 ddioddefwyr,— Dowch i'w gynhebrwng, Heb ddagrau galarwyr.
Dedwydd yw'r ddaear, Nefoedd sy' ddiddan, Chwareuwch hyll fiwsig D-ros ei
orweddfan. Paid rhod gorphwysfa, Ddaear, i'w yspryd,— Hwn fu'n ben-fradwr Y
bradwyr trwy fywyd. Clychau priodas! Cenwch ei hyll-glod; Wele,briodfab Uffern
yn dyfod. Huliwch y bWTdd Ag ysgarthion Gehenna Rhuthrwch i gwrdd Flaidd o
Germania. Morthwylion barn, Terwch yr eingion, Hwn ni fyn bedd Roi'n rhydd o'i gafeilion.
Dyma ei lys, Ei deyrnas a'i goron, Byr eiriau pan A lawr i'r gwaelodion.
Orchfygol Taw Cuddia ei wyneb, Byw ni wna mwy,— Ust!—Tragwyddoldeb Na diccyn o
dwtches y gan; w i'n oretti ma Watson nath y Syanag. Rhaid i ohi scusodi os
clywch chi amall line diccyn yn eroog wath odd Dai yn gorffod shapo'r
pynillion, fel ma-'r Saiayn gweyd, under great provocation. Rwppath ma nw'n i
alw fa yn arall-eiriad yw'r peth math Dai. J Ma'n ddrvfg da fi weyd na fydd gan
y bardd a'r llenor-filwr-D. Conundrum Jones-ddim llawar o amsar i neud pynill-
ion, wath ma tug-o-war o'n blan ni. Eno. gyta'r nos i fyddwn yn mofyd mlan i
Gewch wppoo poppath ytto. Eisht! ma doi ne dri o'r Scouts yn dod Beth sy da nw
i weyd ? Ma golwg itha prysur arno liw. Beth welson nw ? Y Germans ar fryn bach
o bothdi milldir off. la, ia, a ma "Nj'n Doi" yn cal y contract,
gytta.'r rest, i fynd mlan i glirio'r rwbbish o ar y bryn. Goodbye nawr. (I'w
Barhau.) I
|
016 |
13 Mai 1915 |
Y BYMTHECFAD SHWRNA. "RANDIBOO
O'R SHORT ORA." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978003/4 |
x |
|
NIN DOII
"NI'N DOI." I' DICCYN 0 ANNAS
DAI A FINNA A R KYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddngol yn
yr Eisteddfod Gentdlaethol, lgll.-Tafod- iaith Canol Rhondda.) Y BYMTHECFAD
SHWRNA. "RANDIBOO O'R SHORT ORA." "Ma i o'r diwadd," mynta
Dai. "Wy ti Shoni'n gwppod beth sy wetti'n striko i." "Naccw wir
ddyn," myntwn i, "alia i ddim gesso bachan; gwed y mlan, wath ma'r
'forward movement' bothdi ddychra" "WeI Shoni," mynta Dai,
"geira'r bachan bach na gaa i gladdu ddo; wy ti'n cofio? Pan odd a bron
ffeilu. anatlu i wettws—"Did I do my duty? What will they think of me at
ome?" I ethon y'n doi yn ddishtaw. "la., ia," mynta Dai,
"sa. pob showdwr yn pinno y geira ar i frest, "wot will they think of
me at ome,' fyssa Will y Bwtchwr o Berlin ddim yn ir cyn cal job i dorri cerryg
o dan fechgyn y wyrkws." "Itha right Dai," myntwn i. "la, a
sa pob crottyn a chrottan," myn- ta Dai, "wrth attal Cymru i fynd i
Loegar, ne rwy le arall, yn gneud run peth, fyasa ddim cwmynt o wa.ith i
ffeepaton a, phrygethwrs i weiddi Meao- potamia, yn y cyrdda prygethu. Na
fyesa, cretta di fi. Fysøa. ddim cement o bech- aduriaid yn y byd; fyBBa. pob
crottyn a chrottan yn rwy fath o fissionary iddi nw'i umn. 
"Bachan, Dai," myntwn i, "old on! Sa yna'n diccwdd i fyssa'r
ffeeraton a'r prygethwrs mas o job; fyssa petha. ffoma yn ry deppyg i
'aelf-x&ising flour,' ne'r aepon na sy'n golchi unan." "Gwet ti
beth liccid di, na'r fact, Shoni, a ma'r patant levar eyn myn i weetho'r
mashine, yours con ffectiona tely Dai Jones." "Beth wetta. nw yn
nre?" Ma Ilioced Cymru arno ni'n doi, a phob doi arall. Beth wetta nw yn
nre Am Dai a Shoni Morgan? Os do nw nol yn fyw 'Rol gneud blawd-llif o'r
German; Betha wetta'r Parliament Am ehowdwTs gora'r gwlettydd; Ma dwy line
ytto, a ma rwppath yn gweyd am i fi neud wind-up fel yn— Fod wyrkouses y wlad I
ni i dreelo'n dwettydd. "Eisht, bachan, myntwn i." Showdwrs yn.
gorffod treelo dywettydd i os myn -wyrkws? Ar ol bod yn wmladd dros i gwlad
Paid bod yn ionc Dai." "lone, efa Shoni," mynt& Dai.
"Na ffordd odd petha wetti bod yn ol yr annas. Sawl trempyn alws wrth
ddrws back y'n ty ni, a dicoon awdd gwppod wrth i shap a'i gerad ma en showdwr
odd a wetti bod. Ar ol colli lliccad, ne fraich, ne gos, yn y ryfal, yn gorffod
beccan i fara chaws." "Der di, Dai," myntwn i, "Cwn dy
galon. Ddarllenas fod Membar o Par- lament yn gofyn i'r Llywottrath i addo
cymryd neb o'n boys fu'n wmladd dros i gwlad i fod yn swddocion, ne o leia
roi'r ehawns gynta i nw." "Membar o Parliament!" mynta Dai.
"Ca di fox Shoni; paid a chleppran am fembars o Parliament, y tacla sy'n
poc- cettu pedwar cant o binna bob blwyddyn, A yny pan ma isha arian ar y wlad
Os un o nw wetti cynyg gweetho am ddim ? Os un o nw wetti slippo i fyw yn yr America
yn injoyo 'i unan a ir yr un pryd yn cal i wa4ges yn reghar? Os na fem- bars o
Parlam-ont yn rwbbo sepon meddal Mr wynab Will o Berlin gan obetho, walla, i
gal i gneud yn 'Gompositars' ar ol i'r ryfal wero mas, a Will yn diccwdd yn-
BiD. "Ambassadors wy ti'n feddwl, Dai, myntwn i. "Sdim use blagardo
pob Membar achos bod amall rapscaliwn yn diccwdd bod yn i cenol nw. Ettrych ar
jViabon; ettrych ar Dafydd Lloyd George! Diccyn o drick i ti ffindo short y
ddoi c&. "Allu di stoppo, Shoni," mynta Dai. "Os neb wetti bod
yn braggo mwy o Mabon a Lloyd George 113 fi. Netho i englyn iddo pan gae a i
gwnni yn Chan- cellor wy ti'n gofio fa spo ? Walla nac- .e"'yt ti, well ma
fe Renffych well, o Gangellyàd-y gwrbach A geir byth OOW i'th glodydd; ??one dy
gyd-garrennydd- p hwre" yn chwap a rydd. On wy ti'n oofio abori am ypla nt
bach Yn gn-eud ecclw gla,i!" H Ottw, oer mlan," myntwn i. I ddath
ffeerad mlan, ti'n oofio, a i [ plynw-"&tJ" i chi'n nend blant
bach?" t ) "Ecclws, ser," mynta'r plant, yn attab I fel cantata.
"Da mlant i, mynta'r ffeerad yn wen o glust i glust, "Beth yw wn, a
beth yw wn, a wn "Y clochdy, ser; y porch ser," mynta'r plant. I
"Ble ma'r ffeerad," mynta fa. "0 ser, odd dim diccon o glai i
gal i neud ffeerad," mynta,'r plant. "Na fel ma hi gytta'r Membars o Par-
lament dw i ddim yn crettu fod diccon o glai i gal i neud mwy na un Mabon a un
Lloyd George." "Wel, Dai," myntwn i, "gat y mem- bars yn
llonydd; di nw ddim gworth dim- ma bren gyttali gilydd. All for myself ( yw i
gytta nw, a'r rest i Shoni 'mrawd. Ffreio yn y pappra un diwarnod a braich yn
mraich yn cerad i'r clwb yn Llunden ydiVirnod wettyny. Di nw ddim gworth i
alan. Brawlach i bothdi Orne Rule, a wado ar yr Ecclws, yn lie gwrando ar Lord
Roberts a Lord Charles Bere&ford. "Germany and England," mynta,
rai o'r political idlers, "will never be at war." "Never"
go short odd a ar fen cos i. Sa. ffittach fod itha army da ni mas ar y dychra a
fyssa lot o'r avoc ar Belgium wetti safio. Glywast stori'r fam a'r ddoi
grottyn. Odd Will a Dai yn wara bothdi'r ty, a'r fam am i un o nw fynd ar
neccas. "William!" mynta i, myn llaish rwp- path rwng ootar y
Mauretania a mouth- organ. 'Wel,' mynta Will. "Beth di neud?" mynta'r
fam. "Dim," mynta Will.. "Dafydd," mynta'r fam. "Well,"
mynta Dai. "Beth di neud ?" mynta'r fain. "Elpu Will,"
mynta Dai. Na beth ma. ran fwya o'r Membars yn i neud efyd elpu i giddil i neud
dim, fel Will a Dai, a chal cheque o gant punt bob cwartar am yny," myntwn
i. 'Dyn-di-shefoni, mynta Dai, "bachan ma yn bryd doti checkweigher ar ben
y pwll na, Shoni. Wel, ma fi' yn gweyd good-bye wrth y, Parliament; ma ngen i
jest troi yn frwsh canes; w i'n mynd i shavo. Wy ti'n gwppod, Shonni, beth I sy
yn y mwzzlo i?" "Naccw'n wir," myntwn i. "Wel j, w i'n
oolli dicoyn o ngwallt ar goppa men, a ma. fi n gorffod shavo ngen. Pam ni ?
Sa'r whiskare sy ar y ngen i yn galw mass meetin, a settlo i ddychra sproutan
ar y ngoppa i, i fysswn yn falch. Rwppath od yw dyn ontefa Shoni, ma felsa
poppath o with." "Bachan, wy ti'n ngofio i am Irishman odd yn gweetho
wrth y screens ar ben pwll y Winsor; odd a'n lodgo gytta Ma-ri gwittw Moccyn
Pick-up. Diccyn o gob- ben odd Mari, a odd dim wa&to' cnwylla yn y boreua
tywyll i fod. Oddi'n fora tywyll yn y gaua; i gwnws yr Irishman bothdi petwar,
wisgwa i dToweis, a feny yn y blan; fyttws i freckwas, a fi ath i'r gwaith. Fu
a ddim yn ir cyn slippo i ben y screens i lawr i'r aidin ar i ben. Ryt- tws pob
un i ettrych, yn dishgwl dod o yd i gorff marw. On odd yr Irishman ar i drad,
yn ettrych diccyn yn yrt. "Are you urt, Mike?" mynta'r gaffar.
"No surr," mynta Mike, yn etrych ar i drowais, "but I've ad a
terrible twist. Erbyn ettrych odd dim yn mattar ar Mike on fod a wetti diccwdd
gwishgo i drowsis ar part ol yn mlan yn y tywyll- wch y bora ni. Na'r twist gas
Mike. On i ddath stop lamps ar y'n cleppar ni, a mlan a ni yn y tywyllwch, yn
single file, pob cwmpni yn dilyn i scout, am bothdi annar milldir. Lie down
wettyny am spel. Liccech gal gwppod shwd i ni'n gweetho pan ar y'n gora yn
cisho sceepo'r baw- gwns o fodcSath. Liecech figinta. Wel, yr wthnos nesa am
dani. (I'w Barhau.)
|
017 |
22 Mai 1915 |
Y BYMTHECFAD SHWRNA. I "RANDIBOO
O'R SHORT ORA." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978012/4 |
x |
|
FN DOI
FN DOI." DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA
All RYFAL. San GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"—Bnddugol yn yr Eisteddfod
Genedlaethol, 1911.—Tafod- iaith Canol Rhondda.) Y BYMTHECFAD SHWRNA. I
"RANDIBOO O'R SHORT ORA." (Parhad.) I Am wech yn y bora geson y'n
galw at y'n giddil, ar yr ewl fawr yn accos i'r pentra wettas i am dano yn y shwrna
o'r blan. Mlan ani i gwm bach cul trw ben- tra arall. Odd y spot yn y'n ngofio
i am ddwy line yn dishgrifo Cwm Rhondda— "Cwm Hun y sarff, Cam llawn o
sog, Cwm culach na cham ceilog." Wrth gwrs, odd dim sog yn y cwm bach wn.
Mlan a ni! Ma'r cenyns yn dychra fel trana! Yn gros i bont fach dros afon bert,
a, sa amsar da ni i fyssan yn cal shawns i bippan ar amall i fryllith yn
pownsan lan i'r afon yn wilo am gleren i ginno. On dim amsar boys! Mae swn
rhyfel yn y gwynt; Daw yn nes, yn gynt, yn gynt. W i'n cretti benwn i'T pennill
yn wanol i'r geira gwreiddol, rwppath fel yn- Moo swn rhyfeI yn y gwynt, Daw yn
nes, yn gynt', yn gynt; Swn Germaniaid ar eu hynt Yn sathru tir a hedd Ewropa.
Am un o'r gloch ma staff officar yn garlapo at y kernal ma wnnw yn galw'r
eaptans, a'n sponio'r map, i ddangos y dreckshwn i ni i fynd. Ma ni off. Ar ol
oerad milltir, lan a. ni dTosochr bryn bach, trw gallt o god, a draw o ni'n
gweld twmpyn bothdi gant a annar o latheidi o yd. Eight, tewch son, lan a ni yn
crippan yn itha tawal. Stopson, a fi ath cwppwl o foys i dop y twmpyn a fi
orweddson ar i gwynepa. Gwnws un i ddryll lan, a ma'r lifftenant-o ia, ia, Ted
odd a-yn crippan mlan iddi joirio nw. Safws y'n platoon ni o'r golwg, on yr
arcol, ma'r bwlats yn dod dros y'n penoa ni fel Beecham's JPilla. I wel-As y
scouts bishyn flat o wlad 4bothdi milltir o yd, a spots o god liawr « yn y man.
Jest annar ffordd odd twm- pyn teppyg i'r manni odd y bwlate yn dod. Odd y
eossinjarg wetti cal cewc arno ni. Wtth- gornal bryn y Germans odd twm- pyn o sand,
a ma Lifftenant Ted yn galw am three good shots. Wei, os poasib os os rtlid i
fi weyd pwy odd doi o'r tfift, os a? Cistal gheud dean breast, i fi geson
"Ni'n Doi" a. batman arall y'n peecó i seithiu Lan a ni, g&Wfedd
lawr £ wyht6,|r ddTyttv "I think tnynta'i Lifftenant, "e -rano is 000
fire Jones." .Bhap'W* Dai, danws; no results y bachan arall, 750; nfe
result. Gitchas inna yn y'n ntÿk; gymres "bwynt am 700 yards, data's, a fi
welwa yr officar trw i apyin-glass 'bwff bach o ddw6t ar y bryn o sand.
"That's the range—700," mynta. fa. Ma'r Sarjant yn dod a'r boys lan.
"Give the beggars Jfte rounds-fire in- dependently," mynta fa,
"at 700 yards." A ma i off; o nPn gweld penna'r raps- ■caliwns
yn poppan Ian, on fi ceson i. O èo. On odd y Germana ddim yn seccur; odd awn y
bwlat4 yn weepan, a amall i -ochenad jest wrih y'n pwys ni yn gweyd fod rwy
poor dab wetti chal i yn rwyle. Ddath yn ddyshtawrwdd ytto, a beth wel- eon no
on crowd o'r Germans yn i bras- j gamu ddi shag aton ni. Am amsar odd dim i
weld na chlywad on swn y cenyns idraw a'n dtylla ni. Odd amall i German yn
owmpo, on mJan o nw'n dod. la dyceo string o Germans yn treio dodge arall, yn i
ryttag i ar yd ymyl y bryn., 'yn y golwg am diccyn, o'r golwg wettyny, a'r
bwlata yn dod &to ni fel pys o fan arall. "The enemy is advancing by
rushes and taking cover as he halts after eaph rush." fla glyweon i'r
officar yn'weyd. "Mark the groups," mynta fa, "and I'll give the
range, then fire." Na tiethan ni, un cwmpni yn tano at y Trashing Germans
a chwmpni arall yn veithu at y sand. Na rwy fath o amcan i chi,. on y tro yn
odd dim o'r mashine guns yn gwitlio. I gwmpws lot o'n boys ni, on fi scapws y
ran fwya rag cal i lladd. Fi gas y Germans mwy na., diccon ma'n. deppyg, wath i
gethon dawelwch am dair awr, a na lie buon ni yn gneyd trench. "Dai
oi," myntwn i ar ol i boppath ddishtewi. "Right 0, Shoni," odd
yr attab. Ma. fa'n dod yn climercan diccyn, a'r gair cynta wettws a, "Ro
fatshan i fi, ma want", iff arno i yn ddychrynllyd, os wir ddyn. YR
UNFAD-SHWRNA AR-BYM- THAG. "WADO MLAN A'R WMLADD." I Wiff o Ringars
ac felly yn y blan. Trw gyttol y nos odd y cenyns yn clatcho arno ni o bob
ochor eb stop, a I phan bippws y wawr ma'r ping, pong, I yn y'n plastro ni o'r
German lines. Pan gwnws yr oil odd dim byd yn dan- I gos fod dim mas o'r
cyffrettin i gymryd He fwy na rwy ddiwrnod arall, wath i geson consar itha
tawal ar ol y pipprad roison i i showdwrs my nabs. On pan dynws y brynia i
cryssa. nos, fe welsen y gola yn fflashian ar for o baginets. Odd showdwrs Will
o Berlin ar y tramp yn dod shag ato ni. Ma nw'n dod fel ca o wenith, cot wrth
got, penlin yn rwbbo wrth benlin, show- dar to showdar, fel i chi'n darllan am
y Zulus ne'r Arabs yn Affrica, ne Soudan; i chi'n gweld amall bittwr o'r short
ma a co myn tai bach yn y wlad. Dod o nw a. ninna.'n aros, a phoppath yn barod,
fel sa ni'n growd ar weelod pwll yn weeto i'r fireman ddod nol o'i roun.
"Shoni," mynta Dai, "nia i o'r di- wadd! Watch oir ne glin bren
ar fencos i. "Cattw'n gool Dai," myntwn i. "Right o,
Shoni," mynta Dai. Nea 6 nw'n 'dod Brigades o wyr trad, a amall i gap
ryngi nw. Yn y gaps odd y gwyr cyffyla yn cicco'r dwst. Y cenyna trymon fel
byttyna duon o'u blan nw, a'r en dacla bach, y quick-firers, fel cler meirch o
flan paw b. Shwd o ni'n teemlo wrth i gweld nw? Raid cal dichshonarry newydd yn
y iaith Gwmrag cyn galla i roi "true subscrip- tion," fel ma'r pappra
Sysnag yn i weyd. Odd y teamlad yn starto fel sa chi'n gattal y lodgins i fynd
i dynu dant, a JDyIfd vn zivq o hyd at shop y dentist. I Gesswch nawr. Odd y
flags; Ma. & yn fflappAn twp- path teppyg i glwttyn llestri ar y line
ddillfedt Dim swn bugle, dim swn drwm. 0 nw Wetti gattal y /bras band ar ol yn
tyw le. WAlla ma yny odd ora, wath all dyn ddiftt Vvmladd llawar yn wara
cornant he drWtnbone, a fyssa ddim llawar o ,Qhao, %r y bachan odd yn wara'r
drwm i&M't myn scyffle, an odd roi poccad o'r b»ginet a. drwm fawr yn ongan
wrth y'ch gwddwg chi. W i'n oofio brass band yn cal i starto yn 1-' a fi gas
Roppin y Bwtchwr i nouii yn ddrwmwr. Odd gan Roppin diccvn o beth ma. nw'n i
alw yn gorpora- tiona diccon Co le i'r drwm fawr i bwyso arno. Criattur byr o
gorff odd Roppin, rwppath tepycca welsoch chi ariod i bled- ren fawr o lard a
phar o goesa. Ddysdws y band i wara yn angoml 0 dda, ap ddath diwettydd y first
parade -y ma.?h mM drw'r pentra. Na sig?' I fuodd lot o'r mynywod miwn styrics
ath wthnos wrth wyrthin. Na beth a&,& wthi! Odd bocha Will mab Ann jest
bwrsto wrth waralr clarinet; Dai Pen Hewl, cendar Will, odd yn wara'r cornat, a
gwynab fel sa.'r mwmps arno. Chi allsach weld y gwthienM. ar wddwg y bachan odd
yn wara'r wnl-a-yma—y trorfi- bone, a o nw'n ettrych fel coesa y ford fach
round sy yn ffront y lodgihS yn dala y "Family Bible a'r brass
clasp." Yr arcol, cyn po'r band trw High- street odd gwyneppa pob un o nw
mor gochad a lopstar ar ol i fyrwl On i mishtir nw i gyd odd Roppin y Drwmwr.
Wel i grettas i y byssa'r drwm yn fflintars gan fel odd a'n clatcho arno, a
wrth ettrych ar y band yn marcho shag attoch chi dim on drwm och ohi'n weld, a
jest diccyn bach o jgopyn Roppin, a'r wys yn cwnni fel stem o dwbin golchi.
Mlan a'r band Mi ddethon mynamsar I at ewl gros, fi ath y wariwrs y mlan i un
ewl, a Roppin, yn wyddo fel pollath, i'r ewl arall. Weeda Roppin ddim am y
partin dwppwl, a ndan yr ath a ar ook i unan, on fi alla. i weja yn, i gas mwy
o growd idd i ddilyn a na'r boya odd yn wara yr instrumants. 0 do, fi ddath y
pentra ar i ol a, yn wyr, gwraccedd a phlant. "Roppin," mynta rywun,
"Cistal i ti ga! spel ar wado'r drwm." "Not under the
circumstances," mynta Roppin. "Na sy ora," mynta, un arall.
"Ddim tra bo'r band yn wa-ra," mynta Roppin. I stoppws yn syttan,
drychws o bothdi fel bachan a chollad arno, lawr a'r drwm a off ag e slia thre
fel Ilvehettan. I gas Roppin bra-in ffevar ar ol yn. Walla ma gwppod annas
Roppin ma Will o Berlin, a of an i'r band fynd ar goll. illa nw n dod-y Germans
w i'n feddwl -officars yn garlappo o un bwnshyn o showdwis i un arall. II Co un
eetha stylish yn ishta ar i geffyl fel sa fa wetti cal pound ne ddoi o iron
shavins i frecwas. Dim gysseitmant o'n ochr ni, a dim gyseitmant yn i cenol
nnv. On nw'n deppyg i donna'r mor yn rolan ar y trath, ne fel rasavoy pwll
Winsor yn cwni dros y top, a'n partoi i olchi dros y ceia, a'r ffermydd, gan
obeetho sceepo poppath o'i flan. Wrth y'n ochor ni, y Welsh, odd y showdwrs na
sy'n cal i galw yn Zouaves, y chaps bach na a'r cappa cochon yn perthyn i
Ffrainc. Fel odd yr oil yn cwnni'n uwch, a baginets y Germans yn dod yn fwy i'r
golwg, chi allsach weld y Ffrenchmen bach brown ma yn fyw i gyd. Welsoch chi
Welsh Terriar yn cal pip ar ligottan ffrenig? Os do fa, na. idea i chi. Mas a'r
cenyns mawr i'r tir agorad, lawr a snouts y cenyn ar ymyl y trench- es—wiw! Ma
i off! Fire away. Lan a'r Zouaves a ninna—Ni'n Doi, wrth gwrs, yn y ffront rank—eb
ofan Will na neb o'i freed a. Tacla bach smala yw'r Zouaves, o nw yn jocan a
wyrthin wrth ryttag i gwrdd a'r sossinjars fel sa nw myn picnic ysgol Shul.
Ma'n well gan Zouaves, ma nw'n gweyd, gal shawns ar faginet charge na sa nw'n
cal gwoddiad i ffest clwb. Odd ridgemants erill yn dychra mwstro, y gwyr
ceffyla myn cwtches bach rwng y brynia, pob showdwr yn sefyll wrth ben i geffyl
yn barod i needo i'r saddle myn bothdi shiffad. MIan a gwyr cyffyla'i Germans i
neud ffordd i'r gwyr trad; ma ffordd da nw i ddod, a llawar o negeson anga yn
dptti s.top arno nw. Poor dabs mynta. un 'o'r chaps sy'n scrifeni i'r pappra.
"Worthy of a bettar cause and a bettar Kaisar." Ma'r Zouaves yn
sefyll fel wal—dycco German ar ol German wiw dros ben i geffyl yn cwmpo'n farw
oeg; cha. nhw ddim ride ar gefan ceffyl to. Vdlly yto genin ni a'r Zouaves. Mar
German cavalry ar y'n penna ni, ninna'n sefyll eb shifflad-y rank cynta yn
annar penlino a'r baginets yn pointo shag i lan; yr ail rank yn annar plycu yn
barod i gwmryd i lie yn y front; y ranks wrth i cefan yn tano nes bo i'n arswd
i clywad nw-yn tano, ia fel dlockwork. Son am ckloi drain myn collission! Wel,
na rwppath teppyg. Crash ar ben y'n bagi- nets ni ar rank gynta O'T Germans,
miwn a,'r baginets i frestis y cyffyla, a reiny'n screechan fel dynon, ac yn
cicco fel y venjance. Odd y rwsh dicyn yn ormod raid odd, i rati alsa, 'gwmpo
nol i'r seoond rank. Ma'r second Tank yn y ffront line nawr a.'r baginets yn
barod. Amsar calad adlwch grettu On fi ddath yr amsar i ollwn y'n gwyr cyffyla.
ni yn rydd, a ma nw'n dod, fel sa nw myn races y Derby; y cyffyla gynrwg a'r
dynon am gyradd y Germans. Fi ddeth- on, a fi ddalson gwyr oeffyla'r gelyn yn i
gwendid-mlan drwyddi nw fel machine lladd gwair; welsoch chi'r Indians yn show
Buffali Bill yn mynd roun a roun? Wel, na fel nath y'n gwyr cyffela. ni a'r
Germans; .a ar ol gneud avoc o'r scamps —they wheel out of line of fire-(na
line fach yn Sysnag jest i gal spel). Nillson y battle, nol ar gwyr trad, ma i
gwaith nw wetti neud yn grand efyd; adawson y poor chaps odd wetti i clwyfo i'r
boys yr ambylans, a'r marw i Dduw y rhyfeloeddi Erbyn yn ma gwyr trad y Germans
wetti cyradd o fiwn ergyd tan y drylla, on ma pob motfadd o'r tir ma nw'n gerad
wetti fesur; ma'n Ni'n Doi a'r boys erill yn gorwadd o'r golwg y tu cefan i'r
spot y nethon ni avoc a'r German oavalry; mlan o nw'n dod; ia mlan i angau.
Ma'r trenches yn dychra cleppran-75 thousand rifles roar as one; ma'r Germans
yn sefyll fel sa daeargryn wetti diccwdd. Dose arall iddi nw! Ma'r Germans yn
aros, yn shigglo fel ty pan bo en waith o dano, yn roi ffordd-yn cwmpo nol, a
ar unwaith yn cisho ryttag nol i'r lie dethon nw o ono, rai o nw, ia dim on
rai. (I'w Barhau.)
|
018 |
17 Gorffennaf 1915 |
Y DDOI-NAWFED SHWRNA. "AR
ASCWRN Y'N CEFNA. http://newspapers.library.wales/view/3978084/3978089 |
x |
|
I DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL.
(Y maecryn lawer a ddyfalu wedi bod yn mlil,ith darUenwvr llythyrau doniol a
dyddorol "Ni'n Doi," betli allai fod wedi digwydd iddynt. oddiar yr
vmddangosodd y llythyr diweddaf. Bydd y cyfryw, fel ninau, yn faleh i ddeaIl eu
bod yn fyw, ac erbyn hyn I yn cryfhau. Fel y gwelir, cawsant eu gasio--ond
darllener y manylion.-Gol.) Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlin"�BaddugeJ
yn yr Bisteddfod Gejiedlaethol, 1911.-Tatod- iaith Canol RhQ1\d.) Y DDOI-NAWFED
SHWRNA. "AR ASCWRN Y'N CEFNA." Warnin !�I
gas bachan i gario miwn i'r ospital ddo, a fi wettws i fod a wetti scrifeiiu
pishyn i'r papyr, yn gweyd fod Sarjint Jones wetti cnocco'i g08 doat. yn erbyn
rwy gornal yn y trenches. Nawr sdim doubt na bryddwyto odd y bloke, wath nid
Sarjant yw Dai on Corporal, a nid yn y trench o Ni'n Doi, on yn y gwely yn yr
ospital yn -Peedwch cretti'r bachan on gwrandwch ar y'n an- nas ni o licead y
ffynon. Shwd i chi, myn yffryd i ? Walla'ch bod chi'n cretti i bod i all up
arno iN i n Doi, a wetti roi lan bob goppath am glywad gair o wrth�Yours
confectionate- ly, Shoni Morgan a Dai Jones. No fears, my boy, dyw Bill o
Berlin ddim wetti cal gafal ar fachan ddicon clyfar all shapo cannon i ddrilo
twll trw j Dai a finna. We are alive an kickin. Ottin, ottin, ond ��������"���
Na stroken eetha ir, a ma lot ynodi efyd. Rwbryd yn mish Mai y cesoch chi'r
annas diwetha, on tefa ? Rwppath o bothdi'r papur ni ffindws Dai yn gweyd fod
reward da My Nabs am y'n dala Ni'n Doi. Wei, ddalson aw ddim o ni, oiid-fi
ddalws rwppath ni, ar fencos i, a'r rwp- path wnnw odd-gas. Fe geson dwtch bach
o'r gas, a'r peth diwetha w i'n cofio odd fod Dai yn gweiddu�
j "Shoni Oi!" I appetas i�
"Dai Oi." Ar ol yn fi ath poppath yn dywyll, fel 56 chi'n colli gola
yn ngenol en waith, a dim amcan da chi ble odd y twll cloi. Fi neggws y gas ni,
do wir ddyn, a fi ethon ar y'n penna i wlad y bryddwyton. Pan ddiunson ni, fe
fuon jest cal bobo ffit. Yr axcol, na ]e glan, a na grottesi pert, a na welia
bach twt, a na ddishtaw odd pob un o'r crotte&i bach yn cerad I agoras y'n
Ilicced, bippas o bothdi�
wir ddyn i gochas diccyn pan ddath eroi- tan bert diginig at ochr y gwely;
dreias stwffo men dan y dillad, on no go! Wel, mynta'r grottan, "Ow ar you
Number Seven?" Wyrthinas i, a fi appetas�
"WTeJ, my dear, it aa come to something that Corporal Shoni Morgan as come
down to be only a 'number.' "Wyrthinws y grottan, on wettwa i ddim. Myn
diccyn glywswn laish, Dai odd no. "Shoni Oi," mynta fa. "Bachan,
ti ey nt ? Ma le bachan! Ottin ni yn un o Three-atars Caerdydd? Ne welia ma
teparty yshgol Shul 8y ma. Beth grettu, Shoni?" Drows y grottan a fi
wettws yn eetha sharp "Number Six, you must not talk!" Dynws Dai i
gyrna, miwn fel malwotan ar ol ysgwd dwrnad o alan ar i phen i, a IMa'r t-ro
cynta i fi weld Dai yn ffeilu appad. I Off a'r grottan yn shiglo'i chwt, a sa
chi'n snielo'r air wrth bod i'n mynd eebo, odd a fel sa chi myn shop
druggistar. Ddath nol myn ticcyn a bobo ddishglad o beef tea, ddotws bobo
servarette o dan en Dai a finna, a mynta Dai wrth ifad y beef tea- "Ãa i,
Shoni, myn yffryd i, ma i; ma. ni'n fabies ytto yn gwishgo bibs allu fentro y
cawn ni bobo rattle yn y'n deelo i gal injoyo nunen trw'r diwettydd."
"Miss," myntwn i, "Wot is this place, an ow long as Dai an me
been ere?" "This is a ospital," mynta'r gTottan, "an you
ave been ere two days; you were both of you gaesed, but the doctor says you
will be both convolusions in about a week or two." 0 ni'n diall fod
convolusions yn rwp- path o bothdi y'n bod Ni'n Doi yn peeco lan diccyn. Odd no
lot o boor dabs yn gorwadd; rai wetti llyncu gas, rai a breicha yn fwlats i
gyd, Tai yn cerad o bothdi ar finna. baccla. Ospital odd i ar fecos i. I gyd
achos bod Will o Berlin a'i ben yn mynd yn ry fawr idd i et. Y noswath ni ma'r
doctor yn dod; bachan clyfar, mynta nw; i fuodd yn pippan ar dafota Dai a
finna, a fi gwnwa y'n calon pan wettwa a�"You
are get- tin on all right." "Thenkyw, scr," mynta ni. "We
shall be convolusions in a week," mynta Dai, yn ettrych fel &a fa
wetti llyncu dicshonary, a wnnw'n gwascu'u ar i stymog a. "You will be
convalescent at least," mynta'r doctor, yn wyrthin nes odd i libs a'n
cnocoo yn erbyn i gilydd. On bachan clyfar odd a; odd a wetti giteuki Tvfaddota
o ar odd a yn yr ospital. Ma'r doctars yn glyfar. W i'n cofio dar- Ilan am ddyn
yn Llundan odd yn jofadd diccyn da phon yn i ben. I ath at speccialist; gas i
cggsamino yn eetha pyrticilar. "I am sony," mynta'r spessialist,
"but I am afraid I will ave to take your brain out in ordar to make a good
job of it; I am afraid I will ave to dust the cob- webs awav. "Right
o," mynta'r bloke, "as long as you cure me. "I'll do that,"
mynta'r doctor. I ddotws y doctor y boy ar y couch a ehympohir odd a'n cyscu o
dan effath y gas. I dynnws y doctor i fenydd a mas, a fi dotws nw ar y ford i
gal dychra glan- hau. Ma gnoc wrth ddrws y gwrjary, off a'r doctor i fuws mas
am bothdi gwarter awr. I ddath nol. Y mowredd anwl! Odd y dyn wetti i cherad i,
a wetti gattaJ i fenydd ar ol ar y ford. I fy y doctor jest mynd a chollad
arno. I gatws y secret, a fi ath i wilo am berehen y men- ydd ar yd streets
Llundan. 0 bothdi wthnos ne raccor, i welwa y bluke yn accos i'r Ouses of
Parliament. I weiddws, "Oi, oi, come ere man I aVQ got your brains on the
table in my swr- jary "All right," mynta'r boy, "Keep em
ti-bei-e; I sharit want them any more, for I am a Membar of Parliament!"
Na'r story; walla ma celwdd yw i, on ma na lot o stwff i neud gwirkmedd yndi
efyd. A jidgo wrth annas y'n Membars of Parliament ni, yn gattal i Gexnaany
neud poppath yn barod i ryfal, a scilisso busness y'n gwlad ni, ma'n ddiccon i
ala dyn i gretti fod manydda boys y C400 a year miwn swrjary os blynydda-y
tacla Ffreio a'u giddil bothdi rwy betha nag odd dim fwy o use iddi nw na
gwrach-y- rippin, cnwylla cyrff, a jack-y-lantaxne. Quacks yw i annar nw. la,
wir ddyn. Son am gwacks! Odd na fachan yn -wetti cal en ddiccon ar rippo'r top
a tliori pwccins. I grettws ma, jobbin awsach fyasa accor shop fel quack
doctor. I ath lawr sha Gaerdydd, a fi brynws Ion truck o lysa, ffa'r gors,
bwrdock, gammil, a stwff o'r fath, a score ne ddoi o beteil o wanol liwa. I
rentws dy a ffenast fawr; i gas grottan eetha sharp yn forwn. I ranwg un room a
phartishwn cod, a fi nath un part yn gonsultin room. Poppath yn barod, a ma'r
doctor llysa yn weeto am gustomars. Un bora ma ddyn yn dod a golwg eetha
climercog arno. Ma'r forwn yn i fraso fa myn wincad. "Otti'r doctor
miwn?" mynta fa, miwn lkish teppyg i ddryw bach. "Naccyw,"
mynta'r forwn, "ma mish- tir mas yn tendo at gase eetha drwg. Otti chi am
i weld a ? Fe dd&w Rol miwn bothdi annar awr." "Ottw, ottw,"
mynta'r claf. "0 peedweh a beccso; gwelliff rwyn chi, fi naiff mishtir.
Shwd i chi'n jofadd"?" mynta'r forwn. "Poena. yn y'n ochor i;
ffeelu cysgn; ffeelu bytta," mynta'r claf. "Sa chi jost cicco'r
bwccad, fi wellith mishtir chi. Beth yw'ch gwaith chi?" "Teelwr,
merch i; on w i wetti mynd bron ry wan i irol eta yn y nyttwdd." Gytta'r
gair ma 8wn trad yn y passage; odd y doctor wetti dod. Off a'r got fawr a Ian
a'r box at ar yr at stand, a miwn j a ge i'r consultin room. j "Olo,"
mynta'r doctor, "i chi'n dost." "Ottw ser' mynta'r claf, yn
sewtto'i dafod mas. "0, I see," mynta'r doctor-"Pon yn y'ch
ochor, ffeelu cysgu, ffeelu bytta�"
"la, ser, ond sliwd o chi'n gwppod?" "Bachan, on ta doctor w
i." Deeml ws i bulse a. "Teelwr i chi?" mynta'r doctor.
"Swd i chi'n gwppod?'' mynta'r ciaf yn staran. "Gwppod? I ni'r
doctors yn gwppød poppath. Off a'r quack i room y boteli. "Nawr ta,"
nivnta. fa. "Bwy botal ? Fi ri&ka'r botal goch." Arllwysws y
stwff i botal fach, a noi ag e. "Llond llwy gawl dair gwaith yn y dydd
dewch nol myn wthnos in i gal gwppod shwd i chi," mynta'r quack. Off a'r
teelwr, a men wthnos fi ddath i ddiolch i'r doctor am i giwro fa, a na frest
odd gan y quack wettyny-: fi ath i room y boteli, gitchws yn yr en botel goch a
fi scrifenws myn llythrenna bras�
"THIS WILL CURE A TAILOR." I 0 bothdi pythewnos ma fachan arall yja y
consultin room, y forwn yn oli-yr un complaints yn gwrnmws, a'r un clepar rw ng
y ddoi. Ma'r doctor yn dod fel o'r blan. "0," mynta fa, "pon yn
y'ch ochr, ffeelu bytta, ffeelu cysgu." I gitchws yn i arddwn a.
"0," mynta'r doctor, "crydd i chi!H "la," mynta'r
claf, "ar fencos i i chi'n glefar, ser." "Ottw, bachan, raid i
ni'r doctors fod yn glefar." Off ag e i room y poteli. "Yr un
complaints, mynta fa wrth i unan, "fo gaiff yr en botal goch dreial Q.
"Llond llwy gawl dair gwaith yn y dydd; dewch yn ol miwn wthnoe i ni gal
gwppod shwd i chi." Fe ath y crydd sha thre. Bothdi wth- nos wettyny odd y
doctor yn pippo mas trw ffenest y swrjary, a fi welws anglodd yn passo.
"Mary" mvnta fa, "Pwy sy'n cal i gladdu?" "Y crydd odd
ma diccyn yn ol myn- ta Mary. "0," mynta'r doctor. I gitchws yn yr en
botal goch a fi serifennws o dan "This will cure a tailor," y geira
"BUT THIS WILL KILL A SHOE- MAKER." Ma lot o r boys sy n cal i;400 am
fod yn Fembars o Parliament yn gwppod bothdi'r un faint am beth sydd yn dda i'r
wlad ag odd y quack«am wella clefyt- ta. Ma nw'n byw fel gwyr-byddiccion aT
genfa Ni'n Doi a'n short. Walla bod rai o onoch chi yn barod i ofyn pam w i'n
4iitsho miwn i'r M.P. 's. Sa chi mas ma yn wmladd, a gweld effath amarot- trwdd
yn gwlad i gymryd i ravi, walla y byssach chitha yn teemlo want reccu'r chaps s
y'n cal tal am watcho interests y'n gwlad. Twt, twt, mlan a ni; wmladd sy i fod
nawr, a ma'n raid dyscu diccyn o sense i Will o Berlin cyn bo'r slnvrna
ddiwet-ha yn barod i fynd i'r screens. (I Barhau.)
|
019 |
24 Gorffennaf 1915 |
BEDWARYDD SHWRNA AR. BYMTIIAG.
"DYCHRA CRIPPAN DICCYN." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978093/4 |
x |
|
NFN DOI. DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A E
RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod
Genedlaethol, 1911.—T&fod- iaith Canol Rhendda.) BEDWARYDD SHWRNA AR.
BYMTIIAG. "DYCHRA CRIPPAN DICCYN." I ddath yn rmsar cyscu cympohir,
on odd llawar i bwar dab yn gronan gan i bon, on sa. chi'n clywad y crottesi—y
Durses-yn wilia geira o gysur i gwnni'n calon ni! Odd a'n worth talu am dickat
i gal myr.d miwn i gal i clywad nw odd ar fencos i. Odd na un—well on bai am
Maggie Elip-n-itswn i ddim llawar cal ono'n wraig, a w i'n gwppod fod Dai dros
i ben a'i glusta myn cariad; yr arcol, sa chi'n gweld gwyneb Dai pan odd ono'a
dad eebo! "Dai," myntwn i- "Ffarwel i Mary Catherine dlos,
Ffarwel i Maggie Ellen"- Cietal i ti stoppo cewcan ar y.grottan."
"Alia i ddim peedo, bachan," mynta Dai, "Ma i mor llawn o
oppath. W i'n cretti sa dyn yn cal i lifo yn i annar y bysssi on yn gwyed-
'Cheer up, you will be all right soon.' 'Goppath!" myntwn i. "Na beth
od yw a; fe sy'n cattw'r byd ma da i giddil; allwch chi ddim sponio beth yw a;
rwppath idd i deemlo yw a. Ma Dai a finna a goppath y dewn ni nol yn fyw ar ol
croppo locksis Will o Berlin. 0 ottin. On am Will poor dab, wn i ddim beth i
weyd o bothdi fe; w i'n ffeilu gweld fod gan My Nabs oppath am ddim on free
board an lodgins. yn Sant Elena! "Goppath?" mynta Dai, yn ishta yn i
grys ar ochor y gwely, "Goppath? Bach- an, testun i fyrddoni arno yw goppath;
rwppath i'r boys ar cwrls a'r Trilby ats i fflashian i myddylia, arno."
la, figinta. Dai," myntwn i, "on dyw beth ti'n weyd ddim yn gneud y
mattar yn fwy gola." Odd rwy fardd Sysnag yn gweyd am Oppath fel yn-
"Ope springs eternal in the uman breast, Man never is but always to be
blest. "Bachan," myntwn i, "rwppath teppyg i'r wara wnw odd da
ni pan yn grots— "Send the fool furthar," yw wnna." "Paid
wilia dwli," mynta Dai. "Gop- path sy'n gneud i'r fam shigglo'r
cawall, A gofalu am y babi bach, i watcho fa nos a dydd, an so on, a fel bod
a'n dod yn enach ma goppath yn gweyd wrth y fam y daw y babi yn ddyn
dyfnyddiol." "Beth os ta merch fydd y babi," myn- twn i.
"Wy ti off ar dy ben," mynta Dai; "paid a wilia raccor, machan bach
i, 08 wy ti am gal amcan beth yw 'Gop- path,' gwrando ma "GOPPATH."
Beth yw Goppath ? Babi bychan Yn i gawall. Ble ma 'i fani? Yno'n ettrych arno'n
wyrthin Yn i gattw rag cal cam Beth yw Goppath? Beth ma i'n deemlo, Dishgwl ar
i llicced mawr,- Fel dwy seren yn di.shgleiro- Cretta daw yn fachgan mawr. Beth
yw Goppath? Dishgwl bachan Ar y morwr yn mynd mas Yn i fad i groesi'r moroddi
Eb un scrap o awyr las Mae y tonna fel mynydda, Mae y gwynt yn wrni-on' Aiff i
wraig sha. thre yn appus, Goppath sydd yn llanw 'i bron. Beth yw Goppath? Bachan
gwrol Yn mynd lawr i dori glo; Tanad yno sydd yn diccwdd Nes y cryna bryn a
hro; Dishgwl ar y mynwod druan Ar ben pwll. 130 Goppath yw Ddath i wispran
geira cysur Ac i weyd "Mae'ch gwyr yn fyw." Beth, yw Goppath ?
Crottyn lysty Ath i joino'r Welsh Brigade, Mas i Ffrainc i gwrdd a'r Germans—
Ddaw e not ? Dos neb a wed Yn y trendies mae yn wmladd, Wetti gyfro'i gyd a'
gwad Goppath sydd yn gweyd caiff bippan Cvmpobir ar dy ei dad. Beth yw Goppath?
Dos dim amcan Gan my nabs—Will o Berlin, Peth teppycca—Jack-i-Lantarn Sydd yn
ewcan ar bob bryn Dyna oppath Billy'r Kaisar, Cistal iddo fynd sha thre, Mae'n
"all up"-daw Dai a Shoni I gloi tap i oppath e. "Well done,
Dai," myntwn i "wy ti wetti cwnni'r blinds ar y'n llicced i. Yr unig
fai wy i'n gal yw di fo ti'n gofyn y cwestiwn "Beth yw Goppath" yn ry
amal. "Ma di edication di, Shoni, wetti i escilisso," mynta Dai. Na
style y 'beirdd newydd.' Pan ma'r chaps ma a line yn fyr, ma'r dodge na da nw o
ofyn y cwestiwn. "Sa ti'n gneud englyn," myntwn i, "fyssa yn
ddiccyn o glw-sliort-a sweet —pultum in carvo, fel ma'1' B.A.'s yn gwevd.
"W ell," mynta Dai, "w i wetti teemlo rwppath od ar y'n chest i
os diccyn; grettas waIIa. ma twtch o'r 'insuggestion' odd arna i, on ma fe;
englyn yw a— "GOPPATH." I Goppatli yw rwppath roiff ryppydd-o
"ddydd" I ddod ar 01 "dwettydd"; "Angor" i
gattw'r rengydd Yn y ffos; ia, llicced ffydd. "Dai bach," myntwn i,
yn eetha gyseit- ed, "Wy ti'n gamstar ar bob short o fyrddoniath; i
ennilli di gatar cyn di- wadd dy os. Ma son am Oppath yn y'n ela i gofio am
ladi fach ar un o stemars yr afon Mississippi yn America. "Beth o bothdi
onno," mynta Dai. "Wel," myntwn i "Storm onadw ar y
Mississippi; pawb wetti mynd i styrics; y trana yn ruo; y mellt, yn gweepo; y
gwynt yn roaro; y mor yn berwi fel twbin golchij y Hong yn dawn- sio fel sa
collad arni; y plant yn screch- an y dynon a'r mynwod yn ettrych yn wyUt; on
odd y fenyw fach yn ryttag o un i'r nail—"Cheer up," mynta i,
"it will soon stop On gwath odd petha'n mynd, 'n, o'r diwadd odd yr en
gaptan yn dychra crynu a anobeethot Ma'r fenyw fach i lan t y captan.
"Captan! Cap tail! Don't give up opin: Look! Look! There's a bit of blue
up there." I drows yr en foy, a fi drychws ar y fenyw fach odd yn llawn
goppath- "Madam," mynta. fa. "I know there is a bit of blue up
there in the sky, but excuse me, Madam, we are not going that way until the
boilar bursts." On gwella i ni j. ma Dai a, phishyn o'i gron off o ar i
goa with, bothdi size pishyn ooron, ne, ddim quite walla, gwet- twch
pedwar-a-unarddeg, i ni gal bod yn gyssact. W inna'n anatlu fel sa'r Brown
Titws eb y ngattal i altogethar." "If you are careful, an dont get a
chill," mynta'r nurse, "you will soon be effarVelant; you are not
going to pop off this time." "Thenkyw, Miss, myntwn ni "we ope
to be singin the duett "All's well" soon! Oni bai i Dai fynd mas i
ewcan gormod fyssa'n Ni'n Doi wetti dychra welto dic- cyn ar Will cyn yn. I
geson aros i'r twtch o inslanunation gas Dai ddod yn well. Wel, goo bye i'r
ospital, a thenkyw i bawb, y doctors a'r nurses, on anghofi- wn ni ddim o'r
gas. W i yn i weld a nawr! W i yn i deemlo fa'n dod i ddrecshwn y trench! Ni'n
Doi odd y cynta bron i dasto'r stwff, a fi fuon yn eetha accos i'r boundary
rwng marw a. byw. W i'n cofio cal gas da dentist wrth dynu dant, on odd wnnw
fel Merry- go-Round Studs wrth ochor trachkshon ingin. Odd a ar y'n penna ni
cyn bod ni'n gwppod, yn cal i wthi maa o beepa. wetti i shapo ar gownt ni. Na
fa'n dod Rwppath teppyg i ffogan gwyrdd a melyn, a roun i ni fel sheetan.
Myddylwch am sheetan yn glos i'r llawr, yn cwnni bothdi wyth trodfadd i'r awyr.
Na gas! Ma fa lawr arno ni! I etho i yn y ngrwmp i'r trench; w i'n cofio shotto
mreicha o bothdi, a llaish Dai yn gweiddu "Shoni, dera mas ona. On wettyny
i gollas diccya ar y'n unan; yn teemlo, allswn i feddwl, yn deppyg i fachan yn
boddi. Shwd na laddws y stwff ni dw i ddim yn gwppod; shwd ffeilws y Germans a
chal gafal yndo Ni'n Doi, w i ddim yn gwppod y peth nesa odd cal yn unen ar
ascwrn y'n cefna yn yr ospital. Odd pob anatliad fel sa. chi'n gwan pinna bach
i mrest i; wydda'r doctors ar y dychra ddim beth odd yn bod, on wara teg i
roison ddiccon 0 ffresh air i ni, a ninna yn wthi chlorine mas o'n lungs da bob
wthad. I ddechriws y doctor bwmpo oxygen i miwn i ni, a o ni'n teemlo yr
anatlu'n gwella da bob pwmpad. I Ni'n Doi yn all right nawr, a'n gwin- eppa
sha'r trenches, on yn ettrych diccyn yn felyn fel sa. ni wetti cal twtch cas
o'r yellow jandars. A nawr ta Will ne'r ionc o fab sy da far-un o'r ddoi-i fydd
na wichad fel swn lladd moch pan gwrddwn Ni'n Doi a'r racsech. (I'w Barhau.)
|
020 |
31 Gorffennaf 1915 |
YR UGINFAD SHWRNA. "A NGWYNEPPA
SHA BERLIN”. http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978102/4 |
x |
|
FN DOI
NFN DOI. DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA AR
BYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Bisteddfod
Greivodlaethol, lgll.-Tafod- iaith Canol Rhondda.) YR UGINFAD SHWRNA.
"A'NpWYNEPPA SHA BERLIN. Pan bo chi'n, darlla-n yr eading- *'A'n gwyneppa
slia Berlin"—i chi'n barod i wispran "Ottich, spo." Wisprwch chi
beth wisprwch chi, na'r fact; ma'n gwyneppa ni sha Berlin, a ofe dim t-roi nol
i fod nes bo ni'n landed yn y Red Cow, a bobo lewishyn o'n blan. Ble o ni? la,
la, na'r croestiwn. 0, Zod mas o'r capital, o gwmpni y crottesi. 1a., ia., a os
dim cwilydd aino ni gyfadda. On, ble i ni! I, na gweetshwn ma. yn .diccyn yn
annodd roi appaa straight- Away. Ble i ni fel gwlad, on tefa ? Na i chi'n
feddwl. Gadewch i ni fel gwlad gonsitro diccyn. Ble i ni, efydi? .Ma'r pishyn
ma. yn deppyg i oli pwnc. Pwy yw'r "efe ma," mynta'r prygethwr.
"In three weeks," mynta'r papur na ma. nw'n i alw yn "John
Bull." Ma rwp- pa.th mawr i ddiccwdd ar ben tair wthnos. Gobeetho fod a;
ottw wir ddyn, wath licca Dai a finna ddim i'r Germans neucl gwaccar o Ni'n
Doi. A gweyd y gwir, ma. un dose o gas a bothdi deg bwlat yn ddiccon i ddyn
cyffrettin. Ma beth odd Will o Berlin yn weyd yn 01 papra Germany; a. ma farn
rw y chap o Gymro. Wrth gwrs, dyw'r iaith ddim mor glassical a iaith Ni'n Doi,
on cistal ddotti fa mi wn :— Y KAISAR YW'R MESSIAH! Fel engraifft o viallgofrwyddi
Germani yn y rhyfel breeenol nid oes dim mwy fcarawiadol na'r dull yn yr hwn yr
ed- rychir gan bapurau Germani ar y rhyfel fel un sanctaidd, ar y Kaiser fel
dan- fonedig Duw, ac ar yr erchyllderau yn Belgium a Ffrainc fel gwaith y
Kaiser yn cyflawui ewyllys Duw Were engraifft- iau o'r rhyfyg gwallgof yma :—
Dywedir ddarfod i'r Kaiser. fyned yn ddiweddar i Synagog yr luddewon yn Lodz.
Yno ymailoddd yn Rhol y Gyf- raith a gedwir ymhob Synagog, ac wedi «i agor
trodd at y gynulleidfa g-an ddy- wedyd wrthynt—"Myfi yw y Mgssiah.
Danfonwyd fi gan Dduw i'ch achub!" Fe gofir ddarfod iddo rai misoedd yn
tol, wrth ailerch ei fyddin, ddweyd— "Yspryd yr ATglwydd a ddisgynodd
,arnnaf am mai myfi yw Ymerawdwr Germani. Myfi yw yr offeryn yn Haw y Goruchaf.
Ei gledd a'i gynrychiol- ydd Ef ydwyf fi Gwae y neb a wrth- wyneba fy
ewyHys!" Mewn papyr wythnosol yn Germani, -ceir a ganlyn :— "Pan
gyrhaedda llu eneidiau milwyr dewr Germani a laddwyd yn y rhyfel hwn i'r
Nefoedd, adunir hwynt a Bis- mark, Moltke, a'r dewrion gynt. Yna cyfyd yr Hen
Fritz oddiar ei orsedd- fainc aur, a seinia yr udgyrn aur, a bydd holl lu y
nefoedd yn 'present arms' i'r dewrion hyn ar eu hymddang- osiad yn y nef."
Gellid deall Mahometaniaid yn dysgu ffwlbri ynfyd o'r fath, ond buasai yn anghredadwy
am Gristionogion oni bai ei fod yn argraffedig mewn du a gwyn. "Na beth
fydd turn out," mynta. Dai, "cistal ordro Mabon's Day i gal gwel'd y
carda. ma'n çTdd a'u giddil." "Eisht Dai," myntwn i, a axfiwy-ki
yn I crippan droa arscwrn y ngefan i "Eisht, I bachan. "\Vel, eisht
ne beedo," mynta Oai, "ma, [ Will o Berlin yn coeddu i fod a'n I
Gristion." "Cristion, myn yffryd i," myntwn i, "os ta.
CTistion yw Will o Berlin w i'n I myd i starto clwb newydd, a enw'r cIwb fydd
'The Ancient Order of Rap- scaiiwns," a chaiff Will n:t'i fab, na neb o'r
breed, qualifio i fod yn fembars, wath y fydd y clwb yn ry ryspectable i dder-
byn neb o'r short. Sa well da fi ddotti Charles Peace a Crippyn yn ailotta, ar
fencoa i. "Ble i ni ytto," mynta Dai yn wthu In", g mas trwy i
drwyn, "Ble i ni fel gwlad 7" "Yn itha saf allu fentro,"
myntwn i. "Slow an sure yw i, on fi ewn i'r Red Cow. On beth o ni'n
gleppran o bothdi fa?" "0 bothdi Will a/r Nefoedd," mynta Dai.
"On wy ti'n gwppod beth", i'n grettu-wel, y bydd rai o'r cythreuliaid
yn signal box, yn accos i'r junction, yn weeto i switcho Will "off the
main line," er mwyn iddo fynd at i gendar, y jafol." Ta-ran-ta-ra.
Ta-ran-t»-ra. Na'r cornats yn roi arwdd, a raid i Ni'n Doi ataJ rwy rigmaroles
o bothdi Will a'i blans am gwrdd a'i gendar yn llonydd a symud mlan da'r boys i
ddrecshwn y trenches. Mian a ni i'r stashwn a dim on swn concertinas a mouth
organs odd i glywad. Ma lot myn music i gwni calon, oa wir ddyn, dw i fawr a
wariwr, dim byd i fraggo o bothdi fa, on sa. cystadleuath mwn wara biwba w i'n
crettu y gneswn i struggle a'r ven- jeance i ddod mas yn nillydd. Biwba yw'n
ffansi i, a ma biwba yn gofyn diccyn o gwmpshon i wara a sense yndo. W i'n
cofio yn y pan odd ar- monians yn dychra pooan i penna i miwn i'r tai cwrdda. Odd
no lot o fechgyn a chrottesi mwn oappal a want cal un i elpu'r canu, on odd doi
ne dri o'r en chaps yn gweyd nag odd ddim isha yrdigardi's yn Nhy Du.w. Gweyd
ne beedo, fe brynson axmonia,ii a fi gas i smwgglo i'r ty cwrdd nos Sattwrn, eb
yn wppod i'r en foysi Fi ddath bora dy Shul, a ellwch fentiro fod yr en foys yn
barod i wel rwppath cryfa.ch na pheswch, pan glywson nw'r swn diarth. Watson nw
ddim, odd yr en foya yn deppyg i berrot y sailor-not a great speaker but a
terrible thinker. Ddath nos Lun-nos y CWTdd gweddi. I ofynwa y gwinottog i
Dafydd Jones i ddychra'r cwrdd. I ballws. "Dewch chi, Shinkin Evan, i IVJI
gair mas i ganu. "Na, na," mynta Shinkin, a'i wynab fel gwynab twreh
daiar, "Na, na! Gofyn- wch i wnna, yr yrdigyrdi na, i ddechra'r j cwrdd fi
ganws yn y'n lie i ddo, a gan i fod a'n champion ar ga.nu, gwettwch wrtho am
ddychra'r cwrdd, walla gweddi-iff a yn y'n lie i eno." Sdim use bod
fforna, os a. Ma music yn dda a sdim ryfadd fod y svhowdwrs yn ela sha thre yn
becan am rwy short o instrument. Ma ni yn y train, a off a ni i ———— Odd na
ladi a diccyn o dwtch yn ishta yn y oornal, a ma Dai yn ddiccon ffrath i wilia
a rwy un. "Bon jour," mynta Dai yn French. Dim appad wrth y ladi.
"Ich Dien!" mynta Dai yn German. Odd y ladi fel post clwyd. W ;.j "Shwd
i chi eddi," mynta Dai. "Gad i'n llonydd, a fi gysgwn diccyn."
Cysgu neson ni, a wir ddyn i gysgws y ladi efyd. Pan ddiunson ni odd i'n ola
dydd— "We didn't talk much, but we slept to- gether," mynta Dai. (I'w
Barhau.)
|
021 |
7 Awst 1915 |
YR UNFAD-SHWRNA-AR-ICCN. "NOS YN
FFAS Y GWAITH." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978111/4 |
x |
|
I DICCYN 0 ANNAS DAI A FINN A A R RYFAL.
I Gaii GLYNFAB. I (AwdwT "Scwt Ymlan"-Buddugol yn yr M Eisteddfod
Genedlaethol, lgll.-Tafod- M iaitli Caiiol Rhondda.) I YR UNFAD-SH WRX A-AR-ICC
A X. I "NOS YN FFAS Y GWAITH." Ma Ni'n Doi wedi dod i'n ootnw Ma rai
yn arfar galw yr oetran ma yn un-ar-iccan wvIlt. I Ni'n Doi yn eetha. g wyllt
efyd yn wylIt i gal gafal yn Will y Bwtohwr. Greiddson y "base" oympohir,
a awdd gwppod ni trw y shells a'r fire- works. "Ma ni Shorn," mynta
Dai, "ma ni'n ol yn ffas y gwaith unwaith ytto, a. diccyn o wait-h i
glirio'r rwbbetch o'r talcan yn y'n aros ni diccon teppyg, wath rwbbetch yw'r
Germans bob cop- pa o oni nw." Pwy ddath i shigglo deelo a ni on Ted; na
bcth odd gysseitmant! Yr areol. "Shwd i chi?" mynta fa. "First
class," mynta Dai, "a wy iitha, Ted, yn eitrych yn net, bach
an." "Ottuv, ottw," mvnta Ted, "on dvw etti-yeh ddim yn
insurance fed dvn yn all right wastod. Na gwestshwn My Nabs yn amal mynta' r
pappra. Ma fa'n sefyll o flan yr officai-ir-on yn ddiccon pel 1 o'r trenches—yn
llettu drad a golwg ffyrs arno, a fel sa fa'n gofyn "Ow do I look!"
"Unermesslich," mynta'r officars. "Immense!" "Das glan.be
ich wohl"—"I should think so"—mynta Will o Berlin.
"Baehan," myntwn i. "wy ti. Ted, wetti hod yu. stLi<llo,
Ntother Seigel "Naccw. na<cw," mynta Ted, "on wy i wetti dala
cymant o'rt sossinjars nes w i'n gallu jabbran lot o German erbyn yn." "Well,"
mynta Dai, "sticca ati Ted, a gobeet.ho y bydd diccon o'r iaith da ti i
ordro bobo "flue" yn y Red Cow, pan, ewn ni miwn. i Berlin."
"Wy ti'n ela i i gofio bachan," myn- twn i, "am Bob brawd Mari
merch Peggi, pan odd -e a Ianto Brattish, a bachan diarth, yn myn'd aha thre o
ffest clwb y Black Lion." "Beth yw'r annas," mvnta Dai.
"Wel, odd y tri," myntwn i, "yn cario 'ful cargo,' a'r ffreio yn
mynd yn fwy poth bob cam. Pan ddethon aiihw o flan ty Bob, ma i'n randiboo
rwngo fe a'r bachan diafcth. Lawr a'r ootta. a ma i off, y clatcbo gora glap-
pws lanto i lioced arno ariod. Ar ol 'round number one' ma Bob yn gofyn i Ianto
"Shwd w i'n dishgwl bachan?" mynta fa. "Dishgwl!—Fel lIew,"
mynta, Bob. "Wy ti'n fwy teppyg i lew bob er- gyd, wada mlan," mynta
Ianto. Gyta'r gai1" ma drws y ty yn fflyan yn accor, a Jane, gwraig Bob yn
needo i'r street. "Beth sv'n bod Derc ma'r ffwl," myn ta, i.
"Cera; liol, Jane," mynta Bob a'r gwad yn wpoutan o'i drwyn a;
"Cera liol o'r ffordd ma Ianto yn gweyd y mod i'n dishgwyl fel llew!"
"Llew!" mynta Jane, yn troi i et- trych ar Ianto, "Llew Ble
gwelssi ti lew ari od Ianto "Yn shaffts cart y boy na sy'n gwvrthu cocs
Kidwelly." mynta Ianto, yn nesid bant o gyradd dwrna Jane.
"Bachan," mynta Jane, "mwlsyn odd wnnw. I "Mwlsyn ne beedo,"
mynta Ianto, Ina fel ma Bob yn ettrych ta beth." "A na shwd fvdd Will
o Berlin yn ettrych, mvnta. Dai, "pan ddaw a i wyneppu Ni'n Doi. Ma'r
officars yn i fforso fa mlan, fel odd Ianto yn fforso Bob. on rwy fora, i
welith i gamsynad a fi gaiff wppod i fod a'n fwy t.eppyg i fwlsin, nag i lew
"Sdim on son," mynta Ted. "am denoch chi'eh doi yn y camps a'r
trenches. I chi'nj siwr o gwppwl o lythrenna ar ol y'ch enwa. Ottich wir ddyn.
I chi'n dishgwl fel sa chi ddim yn crettu." "Right 0
Lifftenant," mynta Dai, "fyssat yn gapo di unan sa ti wetti Ilynpii
cymant o gas a Ni'n Doi. Gret- son y hyssa, raid ewnni brattish yn Btymog Shoni
i gal ,tmi'r air." "Do, ar fencos i," mynta fi. "Os 4m,iln
pwffan fel injin fach Croshia.. onno o ni'n canu am darn pan va grots— Croshia
Bailey ad an injin, An <?he'& puffin an a blowin; An she goes five miles
an our. For she works with double powar. On odd goppath da ni am Y dyfot<*T,
wath sa'r doctors a'r nurses yn ffeilu .liro'r¡¡a.s o'n institutions ni, o ni
.etti gneud y'n meddwl lan i ffixo Dai 3 fin.na mewn cae fel gasworks, i roi
diccyn o ola i Dinas a. Yetybompran, an so on. "N a, ffortsbwn ar unwaith,
mvnta T«d, vn wyrthin. "But passin all jolres aøia. i ehi\.h doi yn
landed, ma D.C.M. vn v'ch aros chi." "Both yw D.C.M ?" myntv.'i
i, "Ilwjv pathi vt ta?" "Bachan." mynta Dai, yn llettu
frest. "ma'n ddiccon awdd %i)onio na. I), C. M? On ta—"Don't Care
Myn- yffryd i." A na ar.nas y British show- dars—don't care fol. uofiodv:
fe sccep- Trn pob eGrman, Austrian, a Thwrk i golyw myn diccyn." "Ma
nvi)]with mwn llvtlirenna rfyd. mvntwn i. "manw'n roi diccyn o glass i
ildvn. 0 ni'n darllan yn v Mail ddo am gap pal vn wetti crettu v hys- sa'r
gwinittQg yn ettrycb yn fwy o .ddvn sa. fa'ni cal teitl fet D.D. wrth gwt i
enw. Fi glasgwd committee at i giddil; setlwvd fod yr y sgrifenydd i sc.ryfeni
llythyr i'r America i ofyn a wn or ffactris odd yn gneud D.D.'s am y preesh.
Ddath apad yn ol yn gweyd y preeslv, a fi ath yit aelota i glasgu i gal tain am
y dygree. On slow bisnas odd i, a dim on annar dicoon glasgwd ar ol' wech mish
o dwmhio o Ixrthdi. Fi drei- son ail a. thryttydd tro. Ma'r eadee-ryd.d yn
conjesto ma'r peth gorai odd ela i'r ffactri i weyd ma. dim on aniiar yr arian
odd da nw, nag odd dim goppath am raccor, a ma cistal iddi nw e!a am un D. Fi
ddath yr un D cympohir, a na fel o nw'n nappod y pyrgethltwr o yn i mas-Rev.
Thomas Jones, One D. Ond fi grippws y Rev. Thomas i r Ian, er ma dim on un
attan odd da fa, a fi gas alwad i ga-ppal mawr Sys- nag yn Cympohir fi dynnws
gwt i eniw off, a fi dottws a yn y cenol, a, nawrna fel ma i enw a ar bostars
owi-dda ma,wr-Rev. Thomas WTyndee Jones. WTasto arian odd talu am un D, sa'r
dynon odd yn y (àppal wetti roi'r arian i'r pyrgethwr dotti rwppath yn y cenol
nyturiol fyssa'n fwy o sense a chrefydd. Be chi'n weyd? Ma son yn amal am fod y
gweethwrs yn y pylla glo yn bwccwth streico; w i'n crettu i bod i yn en bi-yd i
fechgyn y cotta duon fvn4 ar streic a awlio cwn- nad. "Bachan,
Shoni," mynta Dai, "ma, German gas wetti gneud lies dychryn- 11yd i
ti wy ti'n wilia fel Parish Coun- cillor." "Sdim ryfadd; Ettrych ar x
pappra mar-'PoorIy Paid Pastors: Appealing for contributions to the fund one
man said that as a denomination they com- pared unfavourably in this respect
with other denominations. Thc-iv, were in. the Union, he said, 105 ministers
re- ceiving less than L80 a, year.' Bachan,, ma gweethwrs y wynab igal 3;)8. yf
wtlino,-i-na jE91 a year, a bo nw'n gweetho'n Ilaivn. Pvrgctliwi- yn j cal Uai
na labrwrs! "Cistal gattai y fisnas na i'r awdur- dota cryfyddol,"
mynta Ted. "I chi'm gwppod y latest news am My Nabs? Ma. nw'n gweyd fod
Will yn treio cal i shott-o'r spwnge lan." "Otti fa,' mynta Dai.
"Otti a'n cinning tylera?" "W i ddim yn gwppod," mynta Ted.
"Tylera ne beedo," myntwn i, "dyw Will ddim y short ora i neud
bargan ag e; os dim profit i cldelo a My Nahs Berlin." "Profit,, nac
os," niynta Dai. "ma fa'n deppyg i -story'r en fab. a'r bwteh-
wr." "Gwed y siori'n gwic, wath ma move on i fod," mynta Ted.
"Glywa.s n;œlll yn gweyd stori am en foy odd yn by"" o bothdi
annar Call mlynedd yn ol. En fab odd a yn cattw bachan o was i ofalu am i
diccyn tir a. Odd a'n local preacher efyd; ton yn gorffod byw ar y peth nesa i
ddim; allsa wyrthu i ddannadd yn ootha. da, wath odd y tal mor fach am ¡
byigethu, a phorfa y ffarm yn mynd I i dalu'r gwas. Odd a'n cal i gig o wrth
fwtchwr o'r enw Samuel. I dda.th nos Sattwrn, on dim cig fi wettws wrth y gwas,
on "no go." Ddath bora Shul; odd y gwas yn i gweld i'n dvwyll am shar
o gin no a fi ath i'r ewrdd a gwyn- ab feJ undertaker. Pan ath a i'r porch i
welws tfod i fishtir yn pyrgethu, a fi ishteddws wrth v drws "Nawr,"
mynta'r pyrgethwr, mwn eetha wyl, "Now let us ear wot Samuel says on the
subject." I gwnnws y gwas ar i drad a fi wet- tiws—"Ma 'Samuel yn
gweyd nag os dim cig i chi, ser, nes 1;0 chi'n, settlo'r | en gownt
"Man," mvnt.a'r mishtir, "I am 1"Ð- furring to Samuel the
Prophet!" "Refereeing no becdo,' mynta'r gwas "ma'r bwtchwr yn
gweyd nag os dim Ilawar o 'brofit' i ddelo a chi." "Dammeg yw i
bachan," mynta')' i mishtir. i "Run peth i chitha, ser," mynta'r
gwas yn ishta fel ergyd o raw. I A cistal roi tip i Will o Berlin a I
gweyd—"Give up My Nabs an. book jj for Sant Elena; you an the missus an
t.he kids. We are not goin to ave any | dealinsi with your short,, l>ccause
there is no profit!" "Bachan," mynta Dai, "Ma Sysnag da ti
fel raffa winwns: wy ti siwr o foti wetti pyrnu Dictionarv y Western Mail. Ma
scout yn dod ai anal yn i ddwrn. Beth yw i neccas a? We-I, ma f a "You are
ordered to take over the trenches from the exliailsted infantry. The officar
(and two men) must go up to-night, and learn his way about, to show his
squadron to their place to- morrow night. Salute, a off a'r scout. "Wel,
comrades in arms, ma jobbin i ni," mvnta Ted—"Lifftenant Ted a Ni'n
Doi 1" Barhau.) (I Barhau. )</p>
|
022 |
14 Awst 1915 |
YR AIL-SHWRNA-AR-ICCAN. YN NGENOL Y
PANARMONIAN. http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978120/4 |
x |
|
NFN DOI. DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A B
RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlftn"—Buddugol yn yr Bisteddfod
Genedl&athol, lgll.-Tafed, iaith Canol Rhondda.) I YR AIL-SHWRNA-AR-ICCAN.
I YN NGENOL Y PANARMONIAN. I I chi n gwppod beth yw Panarmon- ian spo? Ma fa'n
air ddim-on mawr i chi alw CHI arno. Panarmonian yw poppath yn gym- ysg,
poppath yn gawl i gyd; randiboo, alabaloo yn gymysg, yn yr un bwccat. Wel, os
dim sponio arno; raid i chi fod yn i genol a cyn y dewch chi iddi ddiall a yn
iawn. Meddyliwch ych bod chi mwn gwaith am ne waith tin, y rolls yn troi, yr
anjins yn pwffan, y steam yn weepan, y chains yn rat lan, y gweethwrs yn gweiddu
a screchan, and so on, os os "so on" i gal. Na amcan i chi o beth yw
Panarmonian. MeddyIweh to ych bod chi'n mynd am dro i dy Will mab Ann, ar ol i
Will ddod sha thre o'r clwb, wetti cal eetha foose. Beth sy no? Mari i wraig a
black eye, yn screchan wb-wb, y ford wvnab warad; y llestri'n yn yff- Jon
jibbadanes; y gath wetti needo i oon y shelfadresser; a'r babi annar ffordd dan
y grat. Wel, na dwtch i chi o Banarmonian! Ottich chi'n diall a nawr ? Walla
cistal pittwr arall. Myddylwch am Will a'i Fab pan y ca nw i cornelu, a rwppath
fel odd y bardd Sysnag yn i ddishgrifo yn dod iddi annas nw— Cannon to right of
them Cannon to left ol them; Cannon in front of them; Volley'd and thundered.
Drychwch ar Will a'i showdwns yn jedsho dod mas o'r ring! Treio roi er- gyd i'r
Ffrench; yn nesa yn cinnig pocad i Ni; yn ryttag i gal roi wad i'r Rwssians; yn
nesid wettyny i roi "leg up" i'r Twrc; yn pippan dros ysgwydda'r Alps
i gal gweld shwd ma'r Ightalians yn gweetho. Wei, na Will A'i foys miwn rwppath
teppycca'r byd i'r yn ma nw'n alw Panarmonian'. Etrych i'r dickshonary, Dai, i
gal gweld os w i'n accos a bod yn right. St-arta bothdi'r gair Pan. I bippws
Dai i'r dickshonary- "Ma ma air yn dychra. a Pan," myn- ta Dai.
"Beth yw a?" myntwn i, yn con- eitro. "Pandemonium" mynta
Dai. "Dyw'r spelian ddim yn gyssact fel ma fa da j ti, Shoni. "Cer
mlan," myntwn i, "mattar o dast yw spelian yn amal; ma'r gair ma'n
ddiocon accos." "Pandemonium the infernal re- gions. "la,
ia," myntwn i, "diccyn. yn gryf yw'r yshtyr efyd; gwad y mlan."
"Any noisy and disorderly place," mynta Dai. "0 ni'n eetha
right, Dai," myntwn i, "pan wettas i aftn Panarmonian. Wath ma gwaith
am ne waith tin yn ddicoon 'noisy," a odd piccil ty Wil mab Ann yn ddiccon
'dissorderly,' a ma. pappra fel 'John Bull' wetti speako lodging i Will and Co.
yn yr address wettast ti ar y dychra. Thenkyw i My Nabs, ma fa wetti gneud
Ewrop yn Panarmonian." Backson y'n consarn i lan, Ni'n Doi a Lifftenant
Ted, a off a ni. Odd y'n ffordd ni trw dre yn lloagi, fel ffwrn- as, a'r shells
fel cawota. o law trana yn weepan dros y'n penna ni. Dim neb i wel'd on y
labrars odd yn cliro ffordd trw'r rwbbetch, er mwyn i'r cannons gal ewl rydd i
fynd i'r ffront. Dim criattur byw! Old on nawr. Odd, odd, gdim use mynd i
fyrddoni, odd na gatha a-chwn yn scwlcan o hothdi. Catha odd, os diccyn yn ol,
a ribbana a chlyeha round idd i gwddca; -pets y gwyr mawr naw yn wandrars. Cwn
odd yn cyacu ar gwshins yn y d.roin-rooms, nawr yn gorffod peeko -.diceyn o
fwyd ar yd yr ewlydd. Odd no fWYd i gal efyd; bwyd o short; odd 110 ddiccon o
gyrff cyffyla yn gor- wadd wetti i annar llosci—co wech yn yr un 4ian yn
gorwadd fel y cwmpsoni mw. "On," myntweh chi, "Rwy stori fach i
blant bach yr infants sa fi nawr." 0 naece, stori i ddynon mwn od efyd
< ddangos i chi yn nre, yn mynd o ■Sxrthdi, yn injoyo, yn cywan gwair
fel 4eadd, yn mynd i'r cwrdd, os ych chi yn cofio fod cwrdd yn mynd i'r ffair,
a'r farchnad, eb glywad swn canon, 11ft, gweld airoplane, na phippan ar mall-o'
-iw—eb ddim veh cyffro chi. i ehi I Ottich chi yn diolch ma ar w Continant ma'r
Panarmonian. a nid yn T'n gwlad «i Os naceich chi, startwch ta. Cwn a. chatha
t?;wyllt i nw nawr, yn IbVw yn y cod os bydd cod i gal. Gwr- 3Bdeweh M' y stori
fach ma yn dish- ■ftnfo y catkn a r cwn ar streets Ma'r storl "Fi
safvrs y criattur gwyllt ar genol yr ewl, fel sa. i wetti rewi yn delpyn. La.\r
a i yn fflat a'i grwych i'r lan, i chlist.a. lawr, i dannadd yn y golwg, i
Hicced fel doi goleyn o dan poth. Odd' dim byd yn bert yndi nawr, rwppath
gwyllt o'r cod. Ma swn trad ar yr civl; showdwr wetti glwyfo odd no; ryttws y
gath i gvscoti dan lwj-n, a fel ma cath miw.n cornal, ma i'n dychra wthi a
phowri, a wrni On ma'r tfyttydd garictor vn dod i'r play. Ci ddath o rywle, a.
ma i'n .'gome to" air Miss Pwss. Meedws y gath i gisho dringo wal, gwmpwa
noT A fe fu bron mynd yn ddobinno arni. Lawl* y tlathi. onar gefan y ci;
shigglws i fcant, a off a. i at y showdwr, .'1' ci ar i ol i. Un ergyd o esgyd
a I ) ) oelon o dan frest y ci, a na w:nnw'n farw ceg. Needws y gath ar ysgwdd
y dyn ddottws ynta i law Jan idd i stroko i, a'r arcol fi ddath y gath wyllt yn
eetha partha. On beth -nesa.. Odd y showdwr weti glwyfo, a'i wad yn Ilifo;
gwmpws a.r i yd yn ngenol yr ewl, yn wan o achos colli gwad a isha bwyd. Na
dawal odd i ar yr ew l. Fi ddath y lloiad i ddan- gos i unan, a fel canws y
bardd- Y glwys loes fugeiles lan—o mae'n Ym mill nos yn dod allan; [hardd Yn
dyfod a'i myrdd defaid man, I geisiio gwr mewn gwisg arian. Golycefa eetha
tirisht odd gan y "loer," on i dywli gola arni, ta beth. Ma ligotan
ffrenig yn pippo mas, yn yndychra cerad i ddrecshwn y show- dwr. Na welodd a
pan ddath a idd i unan. Ma raccor o liccot yn crippan mlan, a na odd y poor dab
yn ryfeddu faint o amsar fydda'r criw yll ma cyn dychra crippan drosto. I
droiws yn slow bach, dwtchws y gath, i clywws i'n canu chrwth! Gattws y lliccod
ryspectable dishtanc a beth chi'n feddwl, walla na chret- twch chi ddim, odd y
gath wetti dala ffowliu, Cyn bo'r ail yn dangos i wynab, odd na showdwr wetti
cal ail fywyd yn nesu at y camp, a chath yn y freecha fa. Un o'r
"Missing" odd a. la, a un odd wetti ffindo mas fod cath yn gwp- pod
rwppath o bothdi'r ddyletswdd o "dalu nol. I yw pet y ridgmant erbyn yn, a
nesa at y fflag, i sy'n cal mwya o barch. Ma'r bacham yn fyw wettws y etori On
mlan a'r annas: Fi ethon drw'r dre, y tan a'r mwg, yn saff, a straight a ni i'r
Infantry Brigade eadquarters. Dyn elpo'r ewl! Odd i wetti i rettyg da shrapnel,
on fi ddethon o yd i cellar a no odd yr officars yn aros i roi tips i ni. Odd
no welia mawr, taligrafft a thelephone. Maen deppyg fod German spies yn tori'r
wires yn amal, a fi gas un o'r at-tar i ddala ddo, a fuodd a- ddim yn ir cyn
mattal a'r byd ma. Ma'r guides yn etarto, a off a Ni'n Doi a Ted. On yr arcol,
fi gamsynws y guides y ffordd a fi geson y'n unen yn cerad nol i ddannadd un
o'n trenches ni. Ma challenge. I weiddws y guides yn ddiocon uchal cyn i'n boys
ni dano, ne fyssa gan y golyceydd waith dotti mwrnin roun i lun Ni'n Doi. Son,
am narrow ah&ve! M&e'n deppyg fod y Germans yn ffond o neud tricfcs o'r
short. Fi ddath tri o nw'r wthnos ddiwetha,, yn galw y cwinpni a'r Sergean
t-Major wrth i en- wa. "Don't shoot," mynta'r blaggards, "we are
a party of the Company!' Geson gawod o fwla-ts jest myn pryd. A gweyd y gwir,
fi glywson y'n en- wa ni yn cal i galw un noswath os diccyn yn ol, o drench
bothdi annar canllath off "Das Paar! Das Paar!" mynta'r llaish.
"Da yn spar," mynta Dai yn ol. "Bachan, ma'r eossinjars yn
crettu'n bod Ni'n Doi yn cattw walk lath yn LIundan, allu fentro. Fi appeta'r bloke—
"No myn, Ni'n Doi .'QU't keep cows," mynta Dai. Diceyn cyn yn odd Dai
wetti cal gafal yn sorwff gwddwg German odd wetti crippan i dop y'n trench ni.
"Oi, sossinjar, or watever your name is," mynta Dai. "V on
Donop," mynta'r German. "Ay ay, I know you are 'done up,' mynta Dai,
"but wot is Das Paar P "Das Paar? The Pair," mynta'r prisoner.
"Y par, ti'n gweld Shoni; Ni'n Doi" mynta Dai. Fi Dai yn cwnsela a'r
German dic- cyn, a o'r diwadd ma fa'n gweiddu— "Unserer Zwei-Two of
Us." A na beth od, i fu dishtawrwdd yn trenches y Germa.ne trw'r nos; i
geson ofan pan ddethon nw i wppod fod Dai Jones, Dinas Cross, a Shoni Morgan,
Yetybompbren, mor accos. Ma odd yn; pappra Germany trannotli-"Nothin to
report from the West Front." All- weh chi gesso pam. I licces i'r gair gas
Dai afal yndo yn y dickshonary, "Pandemonium." Neso ginnig ar neud yr
yn ma'r Sais yn i alw'n "acrostic." Ma fe; i fi cendar i fi yn
polislio diccyn ar y Gwmrag:— PANDEMONIUM. P rwssia d-rahausfak-h a bteriodd y
byd- oedd; A ustria hunanol atebodfl y cadfloedd; N ero oedd gysgod-y Kaiser
yw'r aylwedd- D awnsia i seindau ei grwth o ddig- aredd. fl E urope, i'w
sylfaen, vsgydwvd yn sydyn,- M alais a bwriad drwg greodd ddaear- gryn; 0 nd o
e-itbafoedqi y Deymae Brydein- ig- N efoedd sy'n adsain lief gwreag a boneddig:
I 'r laJl. a'r Faner! Gwel byd hi'n cyhwfan, U nwn Brydeinwyr—pob gelyn, pob v
German M ynwn ddarost wng o (bfeddyw allan (I'w Bar bow.)
|
023 |
28 Awst 1915 |
Y DRYTTYDD SHWRNA AR ICCAN
"RJPPO'R TOP A THORI PWCCINS" http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978138/4 |
x |
|
NFN DOI. I DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA
A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod
C-,en.edlaethol, lgll.-Tafod. iaith Canol Rhondda.) Y DRYTTYDD SHWRNA AR ICCAN
"RJPPO'R TOP A THORI PWCCINS" Gorffod i Ni'n Dot a Lifftenant Ted
aros gytt a'r Infantry nes bod y nos yn tynu'r blinds lawr dros y ffenestri. Na
dwtch bacli eetha byrddonol on tefa? Raid 1wo ma Dai yw'r bachan sy yn
byrddoni, o ma bod yn ngwmpni bardd, mynta nw. yn deppyg i lodgio mwn ty a frech
y iair, ne'r mwmps, ma nw i gyd yn getchin, a w inna'n swffro o'r complaint
weetha. Fel y canws Islwyn fi ddath "Y nos a'i thorf o dystion." Na
dwtch o'r ffevar to; i fuas i yn ishta wrth drad Islwyn, fel yr odd JSaut wetti
bod wrth drad Gamaliel. Na'r achos o'r twtch walla. Do, do. fi ddath y nos
cympohir, a'r ?ers fel llicced angylion yn pippo lawr arao ni, a ma Ni'n Doi yn
dychra' ryttag wrth gwt Ted fel milgi Will Ty- gwyn ar ol scwarnog, a amall i
fwlseten yn weepan eebo'n penna ni, on fi safson yn noted o dda, do ar fencos
i. Ond peth od yw, ryttag yn y, nos! Sdim ancAm da chi ble chi'n dotti'ch trad,
na ble chi'n mynd a chympohir ma Dai blwnsh ar i ben i nant fach. Fi ceson a
mas, on odd golwg chape arno, yn ryttag o ddwr, on dwr ne beeda ma fflashiad o
fyrddoniath berta glywsoch ci ariod yn dod i mas. Roison y neocas i'r officar,
a pan o ni'n cal spel cyn mynd nol i newid shift a'r Infantry, a aros i ddillad
Dai i sychu, ma'r bardd Conundrum Jones yn dychra. Raid ni weyd yn blaen, chas
Dai ddim o'r enw byrddonol "ConNndrum" yn ol Brain a Defed Beirdd
Ynys Pryt- tan, on fe cas a, a dyw e a finna ddim ya eeto cocsen am "Frain
a Defed" y bechgyp, a'r gwallt cwrls. "Ottin ni Dai P"
"Naccun, myn yffryd i," mynta Bai, "fel y gwettws y bardd
"Rowch i hon dragwyddol heol," a ma ni'fi¡ cal owl rydd trw fenydd D.
Conundrum Jones. l\f.a'r pishyn—ynglynion i nw:- "ETTRYCH YN MLAN." I
I Ni'n Doi yn dal yn dyn—i ryttag, Wir wy ti fel orottyn: Cewn sossinjars net
wettyn, A "Bara Lawr" yn Berlin. Am blwnsh dw i ddim yn grwnshan—o
nacw, Ma,e 'n "neck or nout," bachan; W i ar watch i roi clatchan I I
Will a'i fah, gwela i fan. I ddysg*vs Dai y gair "nout" gytt a'r
Bristolians yn pwl Scotch. An Win we will thrill all through.—o I axeol! Na
ercan fydd wnnw: "They're Das Paax, o'r ddoi darw!" Run hoym! Here's
a randiWo." W i'n wyrthin, alia i elp wi'tlto,—y rows A'r rassis fydd yno.
An I spec gan Ni'n Doi epo CraifF y Black wn i daclo. --Lawr a'r oledd! A oes
eddwcji!— Now Will No oUicks, on lw-wcli: Wetta i-" Yr enw wttwck A i drad
gan wad yn drweh. ""Üíh to say? Ma eish-taw-w)ii,y Kaisar Yn
cessho,—on yfflon Ath y boy,. odd eetha lx>n— 0 golic yn i galon. "Nid
y fi ath vndi o fodd"—i winnws A'i wynab fel anglodd ^'Gwattu'r gwir! Nawr
gwet ar godd," Y ionc ei boeri lvncodd. Xawr off a ti y rwiffan tar- i
gwttar Ne i gwatto mwn I)t)i,lar; "Doi spy ? 0 ii-a Das Paai.- "You
must see—I am mastar." Pob Ger Man fydd (lain a Will f k-dd Yn ela. fel
wandrwr, On "no go" fydd ran y gwr. On yn i mas to, i neud mwstwr. Fi
et hon yn ol cyn dyddi roi spel i'r boys, a fi fuon yn y t-renclies a.m dri
diwyrnod. Y tryttydd bora i gas Dai bi&hyn o'i wefus off a os na ofalitli
a, arno i ofan bydd yn raid cal teelwr i stitcho Dai i giddil cyn y diwadd.
Saehi'n c1vwa.cl Da.i wttVllV. "Der di. Will o Berlin,' mynta fa,
"l\1a lot, o betfia da ni scwaro lan rwy ddiwettydd. I gei di wppod y
shaptar an verse, bachan main." "Twt," myntwn i, yn syelm r
crwad o ar wefus Dai. "os cii-rddi di a Will y fe fydd ira 'i big allu
fentro." "I "fydd no lot o gwni en giatb pan y cwrddwn ni,"
mynta Dai. "liachan, wy ti'n e'a. i i gofio am stori," IIIN-ntwii i,
yn ticio coolo diccyn ar dempar Dai. "Beth yw'r stori, Shoni?" mynta
Dai, yn ceeslio badd-o'i wefus mwn pwllyn o ddwr yn y ti'eench. "Ma i Dai:
stori am Twm Ty-Ton. "Fi ath Twm Tv-Ton i'r byd avail, dicoon teppyg ma
mwn. brcuddwd, a li gnocws y drws, a ma Petr yn accor. "Pwy sy na,"
my-nta. Petr. "Tomos Evans, No. 17 Queen street. ne fel ma nw'n nappod i,
H'wm Ty-Top," mynta Twm. "0 mynta Petr, "Ma arna i of an sdim
lie ma i clii." "Pam ?" mnlta. Twm v oetlia Averw, "Pam
ni?" "I ni'n gwppod diccyn gorniod ole.11 annas chi ma Tomos,"
mynta Petr. "Octich chi," inylta Twm yn cnoi i wefus, "W inna yn
gwppod diccyn o'ch annas chitha Petr. "Off a chi; os dim amser i wasto
ma," mymnta Petr, "Off a chi" "0," mynta Twm yn starto
off, "Dim amsar ? Cock-a-doodle-do!" "Der ma, der ma,"
mynta Petr, "Sdim eesha cwni en crach felna; miwn a ti!" A miwn,
mynta'r annas, yr ath Twm Ty-Top. Ma nw'n gweyd ta beth na clieson nw ddim clip
ar Twm yn Queen Street ar ol yn, on ma rai yn crettu ma. newid o'r steam coal i
gasglu death club nath a. Cistal i ninna attal Will yn Uonydd ar ol i ddala fa,
a pheedo dychra cwnni en grach. I "All is fair in love an waT," mynta
l Dai, yn ottrycb mor ddoth a pherrot y Oaptan. "Os yw Will yn wara
tricks, y'n bisnas ni yw wara tricks a Will." "Ma gwanol farna,"
myntwn i. "Ma rai dynon yn crettu ma bod yn dynar a Will yw dyletswdd
Cristionoccion, i ladd a charadiccrwdd." "H'm," mynta Dai,
"pob un. a'i ffansi fydd hi ta beth vw'r barna. Ma rwppath fel na yn
deppyg i'r cure for toothache: ta faint rwbi di o'r oint- mant i fydd y ddanodd
yn para. Y fact, o ge, Shoni, sa ti'n berwi Will myn caradiccrwydd Will fydd a
o yd. Na, Siioni, yr en style i fi ar fencos i, gwefus am wefus, lliccad am
liccad a dant am dant." "Eisht, myntwn. "Ma swn mandral a raw yn
accos! Beth sy ma ? W i'n crettu fod y sossinjars yn ceebo underground passage
shag at-o ni." Randawson, a'r arcol odd y swn yn dod y nes! "Slippa
naill ochor, "Dai," myntwn i. "I watcha i yr ochoi- ma, a chattw
ditha di licood yn accor yr ochor na; ma'r gweethwrs jest dod trw i'n
tl"nch ni. Na nethon Ni'n Doi. (I'w Barhau).
|
024 |
11 Medi 1915 |
Y BEDWARYDD-SHWRNA-AR-ICAN "MA
NAW MWN BAW AR BEN." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978156/4 |
x |
|
NFN DOl. f DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA
A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. I (AwdWT "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr
Eisteddfod Genedlaethol, 1911.-Ta.fod. i&ith Canol Rhondda.) Y
BEDWARYDD-SHWRNA-AR-ICAN i "MA NAW MWN BAW AR BEN." I "Mum is
the word," myntwn i wrth, Dai, "ergyd fel sledge, ar ben y cynta, i
gymra i number two, a felly yn y blan, fel ma. nw'n gweyd, ne fel o ni'n canu
pan yn grottyn, an so ad infinitum." Ma Iwmpin o glai yn rolan wrth drad
Dai a chympohir ma. ben scwar un o bartna-rs Will yn pocan mas, lawr y dath
ta.ma.d o bost clwyd ar i bell a, i gitchws Dai yn i golar a, a mas ag e.
"Number one," mynta Dai yn ddish- taw. Eist-taw-sc.n diccyn wettyn.
"Number two," myntwn i, yn roi welt- tan ar ben y German iiez-a, a
mas cas a ddod. Ma laish o'r tu fiwn yn gweyd "Hor auf stop."
"Rough ne beedo, der mlan bachan -diarth," mynta. Da.i. "Och!
Och." Wir ddyn, ma, numbar three yn gwan i drwyn mas, i cas i nes bo'r
under- ground passage yn ecco, a sledgo buo ni nes bo'n breiclia, iii yn binna
bach i gyd. 0 Ni'n Doi yn dychrablino, on fi ddatli yn stop tap ar welto
Germans cympohir, on cyn yny, odd da ni naw o rapscaliwns yn gorwadd fel
scattan o'n blan ni. "Och Och mynta Dai, yn wyrthin "ma durn-out eetha
ryspectable; wad anlan Shoni os daw raccor." Tacla eccar yw'r eossinjars
ma; ma \Ilw'n crettu ma dim on nw sy'n gwppod poppath. Walla i bod nw'n gwppod
dic- xyn, on am shinko pwll, ne ddrivo eadin galad, ma boys Cwm Rhondda yn sawr
o fod yn fwy o gamstars na nw ar fencos i. Os ma dan ddeiar ma'r wmladd i fod
,ci,%W i Will shotto'r spwnge lan, i naiff Dai a. finna avoc arni nw mwn
shiffad. Rwppath od yw "Unan." Glywas englyn pan o ni'n grottyn yn
dyahgrifo "unan" da Islwyn i clywas i a., on pyrgethwr da'r Baptist i
gwettws a wrth Islwyn. Englyn Am ddoi fleenor, a diccyn o unan yndi nw. Ma fa—
Shon Matthew sy'n ymwthio—am y blaen Y mae blys mawr arno,— A Shon Ifan sy'n
nofio, Ynddo'i hun mae i nefoedd o. Na gistal ffotigraff o Will o Berlin yn y
line ddiwetha a gas i dynu ariod. "Ynddo'i hW1 mae i nefoedd o." I
chi'n gweld fod y "rash" byrddonol wetfti tori mas arno i yn eetha
cryf o ar y Dryttydd Shwrna ar Iccan; on dw i ddim wetti gneud fel odd un o
feirdd Pontypridd yn i ngingori os blynydda not. Ma'r eingor Beirdd y Bont, os
am garu Bc-.t-ydych A dod uwchlaw'r "fasget," Am awen a. cha-n-mynwch
het Ac ymyl mawr fel comet. Sdim. amsar da. Dai a finna i fynd i ahoppa. i ni'n
gatal i'r bechgyn a'r cwrllS yn nre i neud petha fforna: wmladd i ni'n iaoad. I
ddath un o'r blo'kes idd i mian cym- pahir. "Merci! Merci rnyilt- fa, yn
staran arno Ni'n Doi. "Merci, myn yffryd i," mynta Dai. "Cad dy
lap bachan diarth, iio fe fydd di wynab di acha wew mw. wincad. jfierci efa ?
On bai am di short di a Will o Berlin i fys&a Shoni a fi yn eetha
cwmffwrddi-s yn dala mackrals yn Pwll- gweelod. a. wettyny yn ishta yn gom-
posed yn cal smoke yn parlwr bach y ——— (sdim o'r sensor yn folori i ni weyd
ble yn gyssact), a rwppath o'n blan ni i dori gichad rwng y pwffo. Merci AT
fencos i!" I gwnws Dai y polyn i roi ffinishin stroke iddo, on trw lwc ma
officar yn dod ar y pryd. "Oio," mynta. fa, "Wot ave you got
ere! "Nine sossinjars ser," mynta Dai yn eetha civil. I wyrthinws yr
offictr a fi wettws, "I jgee, get the stretchars; we'l ave to send you two
to the Dardanelles; at this rate there ont be a German left to fight with. Well
done, you gallant Welshmen I garson y scrwff i'r ospital rywle wrth gefan y
lines, a odd y peth netho Ni'n Doi wetti ddotti lawr in black an white yn bokat
book yr officar, yn roi awl i ni gal tri diwyrnod o spel. Na appus o ni-y-n
wilia, yn omoko, yn et- trych nol ar rwppath wetti neud. Cofiwch chi ma
tvmlatta gen-i-uine yn mrest dyn pan fydd a'n gwppod am Twppath gae i ddychra.
wetti cal i gwppla, a finta yn cyrnoi i dwls i fynd sha. thre. Os wir ddyn—
"Somethin attempted, somethin. (lone, As earned a night's repose"
mynta bardd o Merica, a ma fa'n eetha gwir. "Well," mynta Dai,
"ma naw German yn llai i dreio lando yn MTyttan. "Sdim llawar o sense
yndi nw nawr, ta beth," myntwn i. N acoos, mynta Dai, "a chwmmyd sy
da nw i fydd yn ryttag mas drw'r twlIa. netho Ni'n Doi yn i garrets nw."
"You two cannot be spared from the trench for some time; I need not tell
you to be wide awake," mynta'r officar. Drychws Dai arno i, a i dryches i
ar Dai. Wettwd ddim, on odd drychiad Ni'n Doi yn wilia'n uchel, odd odd; shoi-t
o wireless taligraff odd y message yn fflashio o'n llicced ni-"Na. gompli-
mant, on tefa ? Geson orders i fod yn y trench yd dri o'r gloch y bora. Pan odd
y clock yn taro tri—wrth gwrs, barddoniath yw wiuia; watli os dim clocks yn y
trenches -nia ni'n dychra'r attack. Wiw Ma'r cannons yn wara, ar y barbed wire
am gwartar awr; wettyny awr o shello trenches bleena'r Germans; awr to ar y
second line of trenches. Ma dorchi llew"- ish ar ol yn. "Rush the
trenches!" mynta'r officar. Ma'r drod ora mlan! Annodd dysh- grifo beth
jofeddson ni -am gannodd o Jatheidi; annodd gweyd sawl un o'n boys sli gwmpws
yn farw ceg, on odd dim stop i fod mlan a, ni, fel shwrna o ddrams lbtwn yn
ryttag ar wyllt lawr i'r incline, <ar ol i'r raff i dori. Mlan a ni. 0 ni 1
f gyd wetti werwi, a. fi greiddson y trench cynta. d Odd bothdi iccan o ni yn
cario bombs; odd gaoi Ni'n Doi bobo ddeg—deg pil- sen, mynt- Dai; rwppath alia
chi i alw yn "sleepin pills. Pan o ni bothdi annar cliTo'r trenches blan i
welson fflag wen yn ysgwd uwch- ben trench a diccyn o size yndo; i stopson yn
syttan. "Bachan," mynta Dai, "Ma i yn ddi- wrnod golchi gyda'r
sossinjars; ma'r dillad mas ar y line." "Otti, allwn feddwJ,"
myntwn i, "on aros diccyn bach i fydd yn ddiwyrnod "lladd
mochyn" arni nw miwn chyttig fyntta; bydd wir ddyn." 0 ni ry wide
awake i'r Germans; o ni'n gwppod i dirty tricks nw erbyn yn, a fi gretson ma
dodge odd y white flag. I waeddas am volunteers i joino Ni'n Doi, a ma wyth o
foys yn ryttag ato ni, pob un yn folon jwmpo miwn i'r trench a ryttag y risk.
Needas i ben y tzeiieli, a na odd y Germans fel mor- grug yn gwan o bothdi, on
ddim yn cinnyg lwo. I dywlas gwppwl o'r sleep- in pills idd i cenol nw; yr arcol
na i chered i! "Who'll jump in," myntwn i. Gytta'r gair ma ddeg yn
cymryd plwnsh o'r golwg yn y trench, a ar ol y sossinjars fel milgwns. Ma fynd,
a na. screchan a gweiddu-bombs idd i ccnoI n w, a ni yn i dala n w ar bob cor-
nar. Odd y Germans yn treio cal gafal yn y oummunication trench, on no go. Dw i
d&im yn licco gweyd, na chofia faint o'r racsach gas i cownt wetti settlo;
o nw'n ryttag fel gwiningod wetti cal of an. I ethon round i gornal, a mowredd
na lie odd crowd, a geson eetha bryd o dwmplins poth, nea i nw ddychra lwo, a
down tools un ar o ly nail, a nol geson nw fynd. Na lie odd gweiddu pan
greiddson ni yn ol i roi bothdi Calnt o'r blacks yn brisnars. Odd i'n wyrth
risko er mwyn clywad y dynon a'r officar yn roi cheers i ni. I alws yr officar
arno Ni'n Doi zlto- "Corporal Morgan and Corporal Jonee. I am proud of
you; take these prisoners an' and them over, an unless we are ard press'd by
the enemy, an are in urgent need of you, take three days rest."
"Thenkvw ser," mynta Dai, yn scrapo'i daloen. "Thenkyw,
ser." Ma. ni-Daj a finila-yn ishta o dan goedan fach yn ynjsyo; yn gwaith
ni yw smoko a gwrando ar y Maj-ias ah: John- sons yn canu duett draw e('oo'r
trenches. Dim i neud, rwy fath o olidays wrth gefan y trenches am dri diwyrnod,
on teelwng i'r gweethwr i spel. Ma Dai yn shapo i flackled; arno i ofan y daw
rwppath eb law pwffs o Ringar o ben Conundrum Jones cyn bo'r sers yn dychra
winco arno TW. I gewch weld yn y shwrna nesa, os na fydd i TWY anap ddiccwdd ma
dyn yn cal anap weetha. wrth neud dim. Sha tlire ma'n myddylia ni'n mynd, on
pan yn wmladd yn y trenches os dim amsar i fryddwyto, on pan yn seccur ma'r
men- ydd fel sa fa'n wilo am job i neud, a'n I cymryd lot o excursions. (I'w
Barhau.)
|
025 |
18 Medi 1915 |
y BIMMAD SHWRNA AR ICC-NT. ORIA SECCUR http://newspapers.library.wales/view/3978165/3978170/55/WW1names%20of%20%20Recruits%20in%20Carmarthenshire |
x |
|
DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. i- â��â�� t â��â�� I Gan GLYNFAB. (AwdWT "Scwt Ymlan"â��Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, lgll.-T&fod- iaith Ca-nol Rhondda.) y BIMMAD SHWRNA AR ICCA-NT. ORIA SECCUR Ma gneud dim, weetha, yn ard lah- our, i un sy'n arfadd gweetho, a na If-or i Ni'n Doi vn teemlo. "Dim," mynta Dai, "Ie, Shoni. W i'n cofio cystadleuaeth ar neud englyn i 'Ddim,' a ma un o'r ynglvnion dw i ddim yn gwppod pwy yw'r awdwr:" Hen hasan a'i clioes yn eiseâ��a'i brig Heb erioed ei dechre; A'i throed heb bwvth o'r edo, Yna yw "dim"â��onide? Ond raid gattal "dim" a wdlo am "rwppa-th, myntwn i. "Ma fe ta." mynta Dai, "diccyn o Jbynnillion netho i y bora ma: "ETTRYCH YN OL." (Ar y don "Mo Roppin yn Swil.") Ni'n Doi, a,r fox sepon, sy'n ettrycli yn ol. Atgofion am Gymru sy'n llamv ein col Yn swn y Black Marias a Johnsons nid yw Yn aninodd roi dioleh y'n bod nawr yn fyw. On dvma Ni'n Doi 0 yd "fel y boy"â�� Box sebon yn sofa, Dot! neb fel Ni'n Doi. 0 "garreg y defed" i licswn gal clip AST y crots a'r crot-tesi yn cymryd y dip; Y mofiad a'r deifo, a r sport ar y sands Tmhell o frefiatta a savil German Bands. Cydganâ��"0 dyma Ni'n Doi." CaJ trip yn y "Daisy" i ddal sub- marinesâ�� Says Morrisâ��"There's 'Nesta,' so go by all means;" False bottom, a square sail, a dial new jib-boom, All sossinjars, Shoni, will then meet their doom. Cydgan-UOn dyma Ni'n Doi." Ewn mas yn yr "Ita," a round Pig-y- Baw, I ettrych am fackral, a bwccet a raw Os na ddalwn fackral, ni'n siwr o ddal cra-b ,Wath 'yn dynodd "Boy" ar i ben-poor dab! Cydganâ��"On dyma Ni'n Doi." Rwng eithyn a brwyn own drw'r "Gabled" am dro, C-al pip ar Bwllgwaeilod, ma'r "Safety'' no spo ? -C-ewn ettrych y'n doi ar yr oil yn roi slip; Wrth fyn'd dros y nos i Awstralia am drip. Cydgan-"On dyma N'in Doi." Pan ddrychas i ar Dai i welas i fod a wetti slwmran cyscu; pan fo'r men- ydd yn call i 6lavo i ormotadd, ma fa llawn cwnrwg a phan bo d1Ã�'nsJavo'r I corff. Sdim rvfadd fod Conundrum yn cysgu, wath oddi i ddychmyccion a wetti bod yn fflyan o botlidi fel pily- pala yn ddi-stop. 1 I ddi-unws! "Bachan," mynta fa, geso neppyn bach gen-i-uine, do Shoni. Ma strain ar fenydd bardd yn enwdtie pan y bydd a'n byrddoni yn y gwsg. Diccyiu o "local color?" odd y wech pennill na." "Local color?" myntwn i. "Pwy liw yw wnnw, bachan ? I ddiscas y colors yn yr infant school, a. w i yn i gwppod nw bob un nawr. On ma liw newydd. W i wetti clywad son am red an blue yn amsar lecshwn. Betli yw local color, Dai ? A rwy liw '.llath a, chwrw,' fel ma nw wettha yn gweyd?" "Nacce, bachan," mynta Dai. "Local color miwn byrddoni at h yw canu aIm rwppath yn accos ir fan ceson ni'n geni a'n cwnni, short o "ome brew" byrddonol. On i fyrddwytas i fyrddon- iath pan o ni'n cal y neppyn na, a ma'r pynnillion net.ho i yn y ngwsg. H YSBRYD Y DON. I Cewn bip ar yr Yebryd sy ar Ben-y- Fan; Aiff Shoni a gwetiff "Ow are you ol man ?" You're the bloke that is lodgin with old Dafi Jones; Wot submarine mun as been shigglin your bones?" Gvaganâ��"On dyma Ni'n Doi." "Bachan, myntwn i, "anodd gwp- pod pun a gwrnawas ne merchnawraig yw'r ysabryd. on pan ddeohriff a wilia i fydda'n gesso." "I am," mynta'r ysbryd miwn 11aish dwppwl bass; Ma secret bach gen i, na. pam detho'i mas Ma mwy o en submarines Will dan y don, Na wet.todd y pappra am deni nw. John. Cydganâ��"On dyma Ni'n Doi." "Ma mannars, bachan, gytta, ysbryd y don," myntwn i, "ne fyssa fa ddim yn trypplu i alw John a Shoni Mor- 1) gan. 'Eetha right," mynta Dai, "on nid mannars yw a ma arno i ofan rwppath ma'r beirdd yn i alw yn 'air llanw.' Rwppath i otrtli a 'don' yw John, ti'n gwel'd." "Mlan a ti," myntwn iâ�� Ma'r Germans yn sinko y'n Hongabob dydd Ma Llawar en glwttin bron colli i ffydd Y reswm nad i ni yn talu'r en scoreâ�� Dos gan Will o Berlin ddim Hong ar y mor! Cydganâ��On dyma Ni'n Doi." Ma Ilonga WiU Berlin mwn cwppwrt yn Kiel; Gofynwch i Tir-Pi tz-" Well, ow do you feel?" Myn deppyg ma yn fydd yr appad gewch chi- .O, Jelliooe! Why, I feel now all at sea!" â� j Cydganâ��"On dyma Ni'n Doi." Ath Ilonga y Kaisar i Riga am dro, A naw r ma Von Turpentine bros mas o'i go: "Y Moltke," et cetera, are all jibba- dares," Mynta llaish o'r gweelottionâ��there's more room downstairs!" Cydganâ��"On dyma Ni'n Doi." A lawr ga nw fyndâ��lawr i weelod y mor; Caiff 'Dafi Jone.s' gownto a chattw y score; Raid i Will bach y Kaisar cyn ir bacco 'i fox, Fydd gento un llong i foyn so a: an a chox Cydganâ��"On dyma Ni'n Doi." "Gad i nawr, Dai," myntwn i, yn wyrthin nes y mod i'n shiglo. I fydd Will o Berlin yn. drivo caiit a donkey i glascu racs, os yw poppatli wy ti'n weyd yn wir." "Mae beth w i'n weyd yn shure s.hct, Shoni cret di fi ne beedo; w i wetti cal gweIedigcüath." On ma'r tri diwyrnod si)el ar ben odd Dai wetti scryfenni y fyrddoniath i nw i fod ar gal a chattw i'r os a ddel ar y'n gol ni. Ma fessinjar yn dod shag a to ni acha. i-as gwyllt, yn ando nodyn i Dai, a ma odd ar vnottyn- "If Corporals Shoni Morgan and Dai Jones are anywhere near, send them at once to--neiar-. We are in a very tight cornar. If any body can save the situation, it is Ni'n Doi!" (Signed) Brysgwyllt. j "AM right', my man," mynta Dai, yn stretcho i freecha a Sapo, "All right; Ni'n Doi will be on the spot in a shiffy. Off you trot." Glascen y'n twls, fel ma nw'n weyd; wetson good bys wrth y boys erill, a off a ni Y11 nreieshwn-. Yr arcol odd y nottyn yn gwreyd y gwir! Y peth cynta welson Ni'n Doi odd milodd o'r sossinjars yn gwascu mlan, a'n boys ninna yn ewmpo nol o drench i drench. Odd i wetti mynd yn screeh ar y'n ehowdwrs ni. Ma Dai J'IIllan! "Stop!" mynta fa, a fha'r llaish top tenor Dai yn ecco'r wladâ�� "Ma en wlad fy nhatt-a yn anwl i mi." Son am ylectrick shock! I stoppws y sossinjars am diccyn fel ea nw wetti yrto. I notisws Dai ynny. "Bachan," mynta fa, "Ma'r sossin- jars fel sa. nw'ni wetto i ni ddod i wara. "Twos and Threes," ne "Ring a JJÃ�bg a Roses!" I draws y'n boys ni'n nol dan ganu- "Tis a long way to Rhondda Valley! A ma. i off! Lawr odd y Germans yn cal i sceepo! "Nol a nw, myntwn i, "Nol a, nw, boys, i ddrecshwn v Red Cow. Nol a nw!" A nol geso nw fynd fel bwl-binna. Notiss!â��"Os na fydd y taligrafft wetti cal i dori gan y Black Marias a'r Johnsons chi gewch annas y scuffle ina yn y shwrna nesaâ��"Ow Ni'n Doi saved the situashion!" (I'w Barhau).
|
026 |
9 Hydref 1915 |
Y WECHAD SHWRNA AR ICCAN. "OW NI'N DOI SAVED THE
SITUA-SHION AN SO ON” http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978192/4 |
x |
|
DICCYN 0 ANNAS DAI A FINN A A R RYFAL</h5>
<p id="modART41" class="modARTItem">.DICCYN 0 ANNAS DAI A FINN A A R RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt YmJan"—Buddugoi yn yr Eisteddfod Genedlaethol, 1911.—Tafod- iaith Canol Rhondda.) Y WECHAD SHWRNA AR ICCAN. "OW NI'N DOI SAVED THE SITUA- SHION AN SO ON." Y "so on" yu ginta t;i. Ble o ni ? 0 ia, bachan aclia, eefan ceffyl yn dod shay atto ni fel y venjance' -oil tcfa! N i'n Doi yn roi stop ar wi'ia'y &o?sinjars. Shwd netho ni Y" 0, dim on dIIg03 y'n gwyneppa, na gyd, a'r arcol ma'r penna scwar yn i wbwban 1, yn gweiddu "Das Plax Das, Paar!" I (;hi'n gwppod ma Ni'n Doi yw "Das Paar" Y11 iaith Will o Berlin. I escilks- wch chi fi am gocclfah diccyn ar y'ch cof -chi weetha, wath ma dyn yn apt o ,anghofio lot o foreign Jangwedges wrth ddiarllen eyment ar y pappra, a mynd diccyn yn nervous with ddlshgwl am yr .en bledren fwi; na, y Zeppelin, i ddod i edfa ii uwehberi shimla ych ty chi cenol nos. I werwi Dai os dim ffordd yn well na disturbo i olidays a: i ath yn v. eenad gwyllt pan ddath y baehan a'r nutvn o •wrth y General. "Ma waith Will o Berlin vtto, mvnta fa. "Ma d vfoto] eetha climercog yu aros my nabs. Ma wett.a. i— DYFOTOL WILL 0 BERLIN. I Rhowch i'.r ionk ga i t a donkev—ne, scwt-I ted Box scattan o bothdi,— I wyrthin as i, a fi wetta s rwng y wyrthin—"Dai," mvntwn i, "&a my nabs y)icaJidd<'wifh o job arot v ryfal ma, w i'n crettu ma yn wetea Win— "Barrel-organ Morgan i mi, Ar mencos yn wir a mwnci." "Baehan, Shoni," mynta Dai, yn wara'r chaw tybacco bothdi w< fla, "i ti'n ¡: siwr 6 ddod yn un o feirdd y Brain a'r Defed cyn exi-pplift y scramedge ma," Sticca ati nia beirdd thoroughbreds yn I 'bring iawn yn Mryttan. Nil Referandum, Shoni, wad mlan. On dw i ddim yn crettu fod mwnci wetti eni fyssa'n dis- r graso i unan wrth fynd yn bartnar an coa ill. Ma Jot o selr-suspeck gan fwnci. Os., Shoni ?" "Walla ma 'self-ryspeck' wy ti'n fedd- w l,"myntwn i. "Walia m.a, fa," rayiita Dai, "on wy ti'n diall regettiad y rneddwl i, Shoni: w i'n crettu fod gormod o gUp gan fwnci ar i garitor i fynd i gwmp:ii baehan o short Will o Berlin." "Mlaj) a. ni," mynta Dai. Y SCARMEDGE. j "THE BRAVERY OF NI'N DOI." j 'THE QRI ]l.TJ AR FRIED 1? 1 L..J.j(\" ¡ r THE IT; OWN FFIUMPAN." I "CORON Y KAISER DDIM GWERTII PISH YN GROT!" Na diccyn o dwtch pappra Llundun i chi, mishtir, a nawr am gownt y scram- edge. Poppath yn barod, ni ddilynson y h.ach.E1 ddath acha ceffyl a'r neccas i Ni'n Doi; y fe odd i fod yn guide i ni. Odd yn awe Id gwppod fod y nos yn nesu, <t.'r gwynt yn dyciira v.eepan diccyn yn orilyd; dyn nan y'n uecsheti pock mas a 1i ixnmson nw am y'n gwddwcca. Draw, ymhell, o ni'n clywad y canons yn sNNiio, rwppath tebycca'r byd i swn aiu o wenyn mwn llwyn o god. 0 ni'n clepran amall j air yn ddistaw, yn tynu plans, an so on, on yn y twyll- wch fi gamsynws y gaide yr ewl, a gor- ffod i ni i thrampo i liol am yn aceos i ddwy filldir. Allsa'r guide, poor dab, ddim elp dim on catha a goodi-oos, a cheffyla sy'n appal i weld yn y nos, on figoll ".on amsar trw' r blundar. O'r div.add fi wynepsony drerkshwn right a mlan a ni trw en gymydd bach j cul, i Ian dros fret amaH i fryn, wiw ,? t amall i fr dros nant nawr a yn y man, a'n meddyla ni yn edfan nol a blan, sha thre nawr, at y'n ?howdwrs ni yn dala'r Cerinaus, yn ol "in a tight cornar" wettyny, a fi ddatli dwy line Sysnag i meddwl i- 'Ye gentlemen of England Who sit at home at ease." Dw i ddim yn siwr mod i'n cofio y lin-es yn gorrect, on ma'r,sense na. Chi yn Ngymru yn galiti ishta wrth y tan, mynd i'r cwrdd, lawr i lan y mor, mynd i'r gwely, a felly yn y blan, a. ninna— Ni'n Doi a'r boys erilt-yli i staffaglan i mwn gwlad ddiarth. Ottich chi yn t.oe,mio yii ddiolchgar weetha? .Alla,ii a ni trw genol perth o ddrain, a'n deelo a'n gwynepa yn cal i scrapin nes y'n bod ni'n te.emlo fod "ol y frech" "Eisht," mynta Dai, "Ma swn wiiii ar y Haw with ma, (J;; ar meneos i.' I :;topson, a fi g.a,mson i ddr.eckshwn yr Avrni, i dynws y guide i flashlight mas, .a beth welson ni on slashin o German officar yn cyficu o dan brVn. a'i ben vn accor fel 'ft'wrnas flast yn ngwaith arn Nantyglo. 0 ni'n tri vii i-otiii j'r bloke, on o'r diwadd fe fwrstas i mas i wyrthin; alIwn i ddim elp, wir ddyn, o'n i'n oeesho Incddwl shwd olwg fyssa ar i wynab a pan fyssa fa'n accor i licced a gw-eld Ni'n Doi a'r guide yn i wynepu fa. I y anwl, na wep nath a Os dim, diccon o iaith gytt.a fi i ddisbgnfo'r DlyccfR. Dottwch y'ch llnal1 yn y le fa—vn di-uno o gyscu -fflafilligi)t "full morin" o flan ych trwyn chi-tri wttweh mawr o'ch blan chi Nawr ta, shwd fyspa. chi'n teemlo? Ffin- so chi mas? Os do fa, na fel odd y sossin- jar pin yn teemIo, fi-I sa rwppath yn crippan trw i wad a i gyd—"all shiver an shakes," fol ma'r Sais yn weyd. W i'n cofio anas am rwppath teppyg YI1 diccwdd mwn pwll glo yn accos i'r spot geso i y ligeni. Odd no deelwr yn arfadd tnynd, nawr a. yn y man, i gal eetha booze yn Yn amal iawn odd a'n cal neppyn ar i ffordd sha thre. PwlIa. balance odd y pwlla. glo; i fitas i yn gorwadd ar ben y shaft, yn pippo lawr trwyddo, yn wilia gytta'r itchar odd ar weejod y pwll, lawar gwaith pan o ni'n grottyn. Odd dim 11awar o ddwn- der yn y pwll, a odd y gweetKwrs noe yn dod i ben y pwll bothdi doiddeg or gloch y nos i fytt.a.'u cinuo. I ddethon y noswrath ma, a fi welson y teelwr yn cyscu a. o nw'n i glywad t'ii wrni fel ootar. Gitchwd yn y boy a lawr yr ethon hw ag e i weelod y pwll, a fi dctson a i orwadd yn y gob. I ath y colljars it-, i gwaith, on myn ticcyn i ddethon yn ol i gal pip ar y teelwr. I safson roun iddo pob on a lamp faeli yn i gap, a'u gwynepa'n ddu fel y glo. I ddiunws y teelwr, a. ma fa'n dychra staran a gapo. "Olo, mynta un o'r colliars. "Pwy y'ch chi?" "Bachan bach o mynta'r teeiwr, mor wynad a shalk. "Beth yv. 'ch eiiw clii?" iiivtita llaish ciyf fel llaish dwppwl bass. "John I gwnws lwmpiii i wddwg y teelwr, a fi ffcelws weyd raccor. "Beth yw'ch gwaith chi ?" mynta'r llaish dwppwl bass. "Teelwr o ni yu. y byd arall," mynta fa, yn crynu nes bod i ddannadd a'n cratchan, "Teelv/r, s,er, o'n i na, ond beth bo chi foned.diccion yn licco ma." Odd y teelwr wetti crettu i fod a wedi lando yn y pwll di-weelod, i fuws yrr gorwadd vii y gwely am bvthywnos ar ol y turn out wn. Ma'r anas yn gweyd fod yr excursion gas a noswath onno wetti gneud mwy o les iddo na chant na raecor o spoutan y cWIeld dirwestol fi ddath yn deeiv-r sobor ar ol yn. Oil beth i neud a'r sossinjar, odd wnnw wctti cal ofan dvchryullyd. "Now, goo boy," mynta Dai, "keep your mouth shut or there will be a dimi- nuendo in your istory." I gwnws y German ar i Islita-Vil staran—i ddoi liccad fel dwy savvsar. "\Vot!" niviita. fa, "Das Paar! Das Paar I gwmpwy nol mwn ffit o gonvolutions. I gymson feutyg i rcvolver a, H phap- path arall allsa fa i uso i ladd i unan, lie i gymdoccion, i glymson i ddeelo fe roun i'r pren fi stickson b;shyn o bapur 'at bren o'i flan a ma beth odd ar y jK'.p'jr, yn Sysnag— "Warnin :-Keep quiet! Das Paar will soon returik. The guide is in the branch- es above your ead, ready to blow you to pishes if you try to play any tricks. "(Signed) Das Paar—Ni'n Doi." Erbyn y bora i greiddson o fiwn bothdi 500 ne 600 o Iatheidi i'r scarmadge, Oil odd na fryn ryngo ni. Diolch am y bGra-fuon yn i ddishgwl I a. a. o ii i'ii. cofio atnod faeh wettas ii, yr Yshgol Shul—"Fel y mae y gwylwyr am I y boreu." Na bart o oni wilwch chi am y rest, na, ome lesson i chi. Alia i tldim I i i All,-t i ddini peedo dotti pishyn o waith Conundrum i miwn nawr—byrddoniaith ar y "Bora" yw, a en fishtir Dai wetti polisho diccyn ar y spell ins—■ "BOREU 0 WANWYN." I 0 gwsg hir mewn gwisg eira. aniin Yn wenau ddeffroa, Ag eurad chwegiad y chwa Ei haraul wisg oreura. Yn ebrwydd- wele'r wybren, Fel asur yn bur uwchben; Heb gwniwl na nifwl nawr I ororau yr eurwawr. Weithion mae'r goe-dwig hithau Am yr hun yn mawrhau Diiv.'r nef, e dyr nwvfiant O'i breichiau yn ganghau gant.. 0 ganol y canghau v da-w cynghan Ddidor y myrdd adar man, Y llydan feusydd llwydwedd Vn wyrdd gain ac hardd en gweikl. Botymau yw'r blodau blydd 1 hi^d hulen ein dolydd Y llyn a'i wyneb llonydd k Yn ddcrbyiiiwr delw'y- (IN,(Id. Ac am orig Clywaf ganig, Y forwynig—Ion fireinwedJ A sirioldeb Wanwyn ardeb Yn ei gwyneb—eneth geinwedd. Y gloew a thcg wlitliyn.—y vhosyn Ereswedd ar gwelltyn Heb og: yn dangos i'r dyn—ei ddyiod I bizi- iiiied y Boreti t) Na i chi bittwr o fora, on tefa on ar fas y gad y ma'r pittwr di< cyn yn wnnol —shells an bullets, bullets .'in shells—a'r biota i gyd wetti i spwy]o a wetti ijarw-- na anas v spat ma Ni'n I)oi arno nawr. (I'Nv Parliaii.)
|
027 |
16 Hydref 1915 |
Y SEITHFED SHWRNA AR ICCAN. "WRTH DROD Y BRYN." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978201/4 |
x |
|
DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A R RYFAL. I Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod Gen-adlaothol, 1911.-Talod. isith Canol Rhondda.) Y SEITHFED SHWRNA All ICCAN. "WRTH DROD Y BRYN." Y gymylog ni w log nell-agora i gawr y iiurfafeu, Y a 6u ol i'rllc;n, "Abree" yw iaith. y vybreii. Yn wr caaarn nawr y coda,-yr Haul, Mewn rhwysg yiuctdaJJgosa, I Ner mor dyiier a da Wele anian Deiiiiiiia. Na'r ffraniin roun i bittwr Dai o'r "Bora." Be chi'n feckiwl am dauuY M'fihtir Ni'n Doi nath a. Ma liawax ffram yn well na'r pittwr wettha, ou ina'r d(,Lji raa'n rnatcho yn first class, on 4h n w. Ma llawar sliiw t o ddillad yn fwy ry- wpectable na'r dyn ne'r fenyw sy yndi. Jkia llawar shi\fct raceog yn fframixi roun i ddyn no fenyw o'r short ora. 0 os; fel y gwetodd y bardd Sy&nag— Were I as tali to reach the pole, And grasp the octadi with a span, I would, be measured by my soul, The mind's the measure of the man. "Walla bod 'rai o no chi yn barod i weiddu a gweyd "bant a'r cart! Mian a Bavin the eatuashiou; be chi'n frawlan am larddoniath o yd." (Jatwch ych gwallt bachan diarth! Eetha xight, mlan ewn ni on i ni gal diccyn o anal. Nid mynd i de-party i Ni'n Doi, o nacce. liochor draw i'r bryn ma na filoedd o Germans yn weeto i roi nmsjr twym a'r venjance i ni. Liccech chi lod yn y'n lie ni ? I ni'n cwatto diccyn dan gesal y bryn, yn crynhoi nerth. Beth sy ochor draw wettae i? Wel, dim. on epecto i ni; epecto fod milodd o soaei n j axe yn sycheti am y'n gwad ni; sa ni'po gwpod faint, walla etha. ni diccyn yn ftlat. Ma. yn beth do. weetha nag i ni ddim yn gwpod beth sy rochor draw i'r bryn. Beth sa'r crottyn ne'r grotten deu- ddag od yn' gwpod beth yw'r "gofittia rif y gwlith" sy yn i aros nw fel myn- ydda—ryugi nw a en oetran. Wel, beth yw 'ch apad chi ? Beth fyssa/r anas? I lyssa'r wybctath yn ormod iddi nw, a gwmpsen ftiop o dan y pwyea cyn bo nw'n od. Gnesen ar mencoa i. Beth sa'r bachan ifanc sy'n ceesho i ora i ddod mlan yn gwpod faint o "ups and downti" sy yn i aroe a, wel, down tools lyssa. i anas a cyn etarto. Na, na, ma lie da. ni i ddiolch fod am- all i ftyn yn cwni ben i gwatto'r dyfotol.' Ma i run peth gyta'r sossinjars efyd; ma r bryn ryngo ni. Sa my nabs o Ber- lin yn gwpod pwy sy ma, f< d Ni'n Doi yn gorwadd diccyn i gai cyrnoi nerth cyn roi eetha weltan iddo, wel, fi gesa Will y Kaisar ffit dwpwl powar o gonvulsions, a fi gbllsen ninna'r sport o gocdish ribs y bawgwns a blan y baggiriet. 0 na, gadewch i betha fod fel ma nw; cistal cyuiryd petha fel riia nw'n dod, a gatal i'r mashinary byttol i fynd yn i flan, a phob un i iieud i ora i gario'i brogram Illi;.S. Na'r cwppwj eyniatta na ar ben, a gobeetho y tyna nw amall i fachan sy'n ffond o ffindo beia i goneitro diccyn. Nawr am y situashion! Nawr am y soB-rrraedge! Pan ddath i'n'ddydd i gas y Germans glip arno ni; o nw'n gwpod i'r fotfadd ble oni, a chympohir ma'r mashine-guns yn dychra crick-crackan, rwppath teppyg i fafhine golchi wctti tori un o'r cogs. Odd gytta ni ddim i neud on cwatto'n penna nes bo r diwe-ttvdd yn dod, a chal diccyn o amynadd fol yr en frawd Job. On dewch chi, pan ddechriws i fynd diocyn yn dywyll, ma i off. Wir ddyn, odd y sossinjars yn gw.eetho yn eetha xyepectable, on rnlan ethon ni dab ar i penna nw. I nillson fryn bach, a na ble odd diccyn o fwtcheTa. Ar un ochor i ni odd y boys bach brown na o India— y GwrkUas. Na chaps i chi; na derriars bach o ddynon! Annodd peedo ettrych arni nw, or fod y bwlats fel pills o both- di'n penna ni. "Dishgwl ar wrma," mynta Dai. I ddi<gw ilas, a na eight! I gymrws y Gwrkha naid at y Germans; bwshws y bagginet i'r lan a'i law with, gitchws yndo, a lawr y dath y gillath odd fel razar, a. whew, na i'n ddobinno ar y sosainjar wnnw Lan a ni dros y bryn; odd ochor ddic- oon serth gytta fa, lawr a ni i genol y trenches. Yr arcol! Na screchAn Odd ewmid ag odd yn fyw yn gweiddu fel totals, a ninna'n clatcho arni nw. "Give in; give in! mynta nw. Lawr a'r drylla, a ma bothdi mil o'r Itacia yn needo maa o'r trench, a roi i anen yn brisnars! Ble odd y rest? Yn i brasgamu ddi i allt o god, bothdi pctwar cant o latheidi yn mhellach mlan ,gymant allsa i trad ow. I blyccws Dai ar ochor y trench, i bwyutws i ddryll. a ma i off. Ma officar yn ryttag at D4 "Man alive," mynta fa, "dont waste ammunition! We ave licked the Germans for th0 time being!" "I dont waste ammunition, ser," mynta Dai, yn salutoo "for I eard that German offioar over there saying—'Bury these ten an take tile other one to the capital." Ma Dar, eb etrtrych ar yr ofticar, yn pwynto i ddryll to; i bippws yr officar drw y spyin glars. "Got im," mynta fa, "got jm; I'm blowed! A bull's eye. That German kernal's sossinjar as been cooked. Well done, Corporal Dai Jones of Dinaa Olt)SS^ "Not bad, ser," mynta Dai, yh wena i gyd." "Not bad, ser, one kernal an 4 ten privats." "Splendid," mynta'r officar. "You an Shorn Morgan saved the situashion you brought us out of a very bad cornar. I am afraid there ont be enough cannons taken from the enemy to make medals for you two. Bravo, Ni'n Doi!" "Thenkyw ser," mynta Dai. "Thank- yw, ser, for the ooroplemantB." Bachan," mynta Dai, "o ble odd yr officar yn gwpod am Ni'n r:>.i ma »w'n yn y;2 galw ni aNa beth madynon ya i alw, "yn 'world wide reputation," myntwa i. "Dere i gal spel; ma'r flossinjars wetti cal .cth. dose o'r moddion add un o ddcctors y g!>'utli yn y Cwm yn i alw yn 'Quiet-me- down I geson loiLydd am y rest o'r nos, a shawns i gal neppyn, a gweyd y gwir, o ni ddim pell o fod wett" blino. Gwaith calad yw dispatcho Gwmans, yn enwettic paji bo chi'n gorffod cattw y'ch Ilicced yn i watcho na fydd i'r Germans y'ch dispatcho chi. Fi ath y sentries on duty, a fi dreison ninna gyscu. Nid peth rwydd odd cyscu, crettwch chi fi. Odd no gilion a gweeped wrtli y milodd yn y'n poenu ni. Peth cas yw Cal amall i gleren yn gneud skatin rink o'ch t.rwyn chi. Ma Dai, poor dab, wetti colli twft bach o wallt o ar goppa, i ben, a myn deppyg fod y clers a'r .gweeped wetti crettu ma rwy short o "open space" od y part wn o ben Conun- drum, wath odd y ran fwya o'r gweeped. yn cwrdd a'u gilydd no jest i setlo'r next move! Odd na. wrni a reccu ar yn ail yn'dod o gornol Dai, a fi nath yn i fi gofio am ddoi Irishman odd wetti mynd am <11'0 i Mexico. Gwlad both iawn, mynta. nw, yw Mexico; gwlad y clers, gwlad y mos- keetoea, y fifeflies, a'r scorpions, a felly yn y blan; ma. no ddicon o variety i chi sta-rto shew gread uriaid. Fi ath y ddoi Irishman i'r gwely, gaai obeetho cyscu. On no go. Ma'r mena- gerie yn dychra. perfformio. Mas dath y moskitoea fel ridgmant o show dwrs, yn pranco ac yn peeco. "Be jabers," mynta. Murphey, "lets try under the bed." "I'm willin," mynta Mike. A o dan y gwely ethon nw. I gyscson diccyn, on ma'r fire-fiies yn dychra parado i ddir.ws Mike a fi gwelws nw yn edfan o dan y gwely. "Murphey, Murphey," mynta Mike, "Ye can give it up. Its no use tryin at all; the moskeefoes are under the bed lookin for us, an every one of the little beggars is carrying a lantern." On odd i ddim cyndrwg da ni, fi gysc- son o'r diwadd; y' peth gora i ela dyn i gyscu yw blino, on peedo cal gormod o onno. GyscBon Do ar fences i. Fi ddiunson Yr areol Dim on Ni'n Doi odd yu y trench. Dim swn, on amall i ligotan ffrenig bothdi size cath, yn ryttag dros y'n coesa ni. "Dai," myntwn i, "Ma i bachan ma'r ridgmant wetti mynd a'n fatal ni." "Oti ddi, bachan, mynta Dai, yn gapo. "Ma'r ridgmant wetti mynd a'n gatal ni! Wel y ridgmant gaiff y gollad i welith y ridgmant fwy o'n ee-sha. Ni'n Doi na welvrn Ni'n Doi cesha'r ridgmant. Gad i ni gal whiff o Ringar, Shoni, i gonsitro diccyn." Dymon y'n peEpA mas; smokson, a na He buo ni yn puszlo a chonsitro. "The cwestfhioT) of the hour," mynta Dai, "is this-'Ere's Ni'n Doi, but were is the ridgmant." "Ay, --ty," myntwn i, "Ay, it is. Jiut Ni'n Doi nr in a pot of sam, an the cwestshion is—'Ow are Ni'n Doi to come out of this.. (I'w Barhau.) —————
|
028 |
23 Hydref 1915 |
Yr Wythfad Shwrna ar Iccan = (Y Partin Dwpwl) Y Nawfad Shwrna —
"Mas O'r Pot Sâm." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978210/4 |
x |
|
NFN DOl I
NFN DOl., I BICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. I (Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yt Bisteddfod Genadlaethol, 1911.-Tafod. iaith Canol Rhondda.) YR WYTHFAD SHWRNA AR ICCAN. "MAS O'R POT 0 SAM." I "Ma i," mynta. Dai, yn pwffan yn ddiccon di-gonfiarn, "ma, beth yw colli gola miwn en waith, Shoni. Cistal gneud move; beth di'n w,eyd, baociian!" "Ia," myntwn i, "cistal gatal y lod- gins ma. myn deppyg, os i ni am gwpla'r ryfal. Os na symeeton ni i fyddwn yn fembars o'r 'Neutrals' na ma Bottomley yn i piastre yn i bappur. "Beth ma John Bull yn weyd, bachan," mynta. Dai. "In the present posture of world- affairs, neutrality is a sin against the aoul of man, and a criiuo against the Majesty of Heaven." Cistal i fi weyd y crynotab yn y'n iaith lli o beth ma John Bull yn i ddod ymlan yn erbyn bod yn Neutral :— "Neutrality, myn yffryd i, pan y ma babies bach yn cal i bwtchera i neud olidaya i'r Germans! NeutTall an y mia anrytadd mynywod a. chrotteaiyn cal i ddamshal gan genedl o rapscaliwns! Neutrality pan ma en ddynon, a'u gwallt yn wyn yn qal i llooeu, a phlant bach yn cal i ongan ar fleina bagginets y Prws- aia-m! Neutrality, yn ngwynab v.1 tunc ryfal sydd yn perthyn i wareiddiad Yn y ryfal ofnattw on y mae y Cxist yn cal i ail-grosoelio, a thalcen Mab y Dyn yn cal i goroni a choron o ddrain Neutrali- ty Na air ddyla gal i shotto mas o iaith invareiddiad." "Bachan," mynta Dai, "wy ti'n ela'r crips ar y ngefan i. Cwn ar dy drad, ne fi dd-aw yn fore fory miwn trawad, Dere, fi rilkwn i." "RightO," myntwn i. "Clasca gwppwl o'r 'sleepin pills,' rag ofan y cwrddwn i a amall i eossinjar a want peeoo ffra arno fa," mynta Dai. 1 ddotson y'n peepa mas, yn lie bo'r Gennans yn cal smell o'r mwg; i glascon lot o'r bombs, i wetson goo bye wrth y lodgilis--y 'dug out,' ma nw yn i alw fa off a ni a'n gwyneppa—wel. do ni ddim yn gwppod yn iawn i ble. Mian a ni fel catha ax ol atar, faint gerson ni dw i ddim yn gwppod, on cympohir ma'r way¡; yn dangos i phig. "Fi shiftwn nawr," mynta. Dai; "ma'x pa.rish lantarn yn cal i gynni. h "Cattw di licced yn aocor," myntwn i, "w i'n clywad rwppath fel swn wilia rochor draw i'r clawdd na." I 8topeon, ar arcol, ma fachan Iysty yn dod maa o allt fach o god, wetti gwishgo miwn shuit o khaki, yn deppyg i shuit un -0 officars y'n ridgemant ni!" "Shoni," mynta Dai, "ma officar yn dod wilo am Ni'n Doi ma fa allu feaitro; bo-bo wech mish, gei dy weld." "Good mornih," mynta fa. I' "Good mornin," mynta. Dai, yn saluto. "Lost man," mynta fa. "Ay, ay," mynta Dai. Two lost man— Ní'n Doi." o _u;'n gweld y bloke yn cewcau ar Dji. a Dai yn tyvrli llicced ar y bloke. "Von lost man," mynta'r boy miwn khaki. Na i settlws i, wath ma ergyd iddo yn bit i stymog, nes i fod a. ar ascwrn i gefan, a bagginet 'Dai trw i frest a, i roi'r ffinishin stroke. German odd a wetti etrippo un o'n officara ni, a wetti gwishgo y shuit ar ol i'n officar ni gal i ladd. Na dricks y blaggards, on o Ni'n Doi yn ry wide-awake o ni, wetti cwnni yn ry fora i my nabs. I settlws y "Von" y ecampyn. Walla bo chi sha thre na yn dyehra oretti ma eriattur creel on yw Dai, achos i fod a'n stwffo'i fagginet i frest y boy na. I chi walla wetti darlllan anas en byrgethwr enwog odd yn arfadd mynd idd i goeddad bob pyrnawn dydd Satwrn acha cefan oeffyl. Odd clocyn du mavrr ar gefan y pyrgetliwr, a odd a'n ddyn tal tene. Odd i olwg a yn ddiccon i ela of an ar yr "en foy" i unan. Wet, un nawn dydd Batwp, fi ddath squire y plwy ar gefan untar a diccyn o freed yndo, a fi gwrddwa a'r brawd. Fi gas yr untar ofan, i ddechriwa dascu a apriwingad, nes i'r squire jest cwmpo mas o'r saddle. "Am y dyn," mynta'r squire, "I chi yn ddiccon i ela ofan ar y jafol." "Beocam y'ch pardwn chi, syr," mynta'r en byrgethwr, "Na'n neocas i yn dod o dre y prydnawn ma, i ela ofan ar y jcythral. Na sponiad i chi o waith Dai Conun- drum Jones yn bagginetto'r German; fe allif Dai a finna weyd-" I ynny y dethon ni o dre-i ladd Germans. A ma un at y rest. Fi wilson i boccetti fa, a fi geson lythyron a enw'r officar yn Syanag, a ma nw, gytta Dai yn saf yn i fag. Rwy ddiwyrnod fi gaiff gweetw a phlajit yr officer y llythyron. I clii'n satisfied nawr? W i fel 8W ni'n gweld rai o clii'r crottesi na yn dotti'ch deelo ar y'ch llicced pan odd Dai yn roi'r finishin stroke i'r blaggard. On mla-n a ni i geesho cal gafal yn y Ridgmant. Odd ol y ryfal ar bob' ochor i ni; odd a'n ddiccon i dori calon dyn, on sdim use bod a thymlatta delicat ar fA8 y ryfal. "Ba.chan," mynta Dai, "Ma ettrych ar rwppath fel yn ddiccon i ela. dyn i'r 'blues.' Eisht, ma pishyn o dy draw fan ycco eb i gwmpo i gyd cistal mynd draw i wilo am Ie i gal lie down. "Right you are," myntwn i. Fi ethon. I allawn feddwl i fod a yn en bias pan odd a ar i drad-. I ddringwa Dai lan i stepe, a fi greiddws, ddrws. I drows i ettrych yn ol, a fi gwnnws i ddwrn arno i. 0 ni'n gwppod beth odd Dai yn i feddwl wrth gwnni ddwrn; yr onpeth a byesa fa.'n gweyd yn Sysnag— "Shoni keep your mouth shut." Un quick am 'glywad odd Dai, odd a cistal a'r Irish- man odd yn sefyll o flan Sant#Paul's yn I Llur/dan. Cistal gweyd y stori efa. Right o. Odd Irishman wetti dod i Lumdain am y tro cynta, a un diwyrnod fi ath maa i 'Weld y sights. Pan odd a'n ettrych ar Sant Paula ma un o sharporg Liundan yn dod &to- "010, Pat," mynta fa. "Ow did you know rog aanna was Pat 1" mynta'T Irishman. "We ave sharp eyes in Londpn,"mrn- f.a r &ha.rpu. ul could eee your name ia your face. Do you see that By on the dome of Saint Pauls?" "No," mynta Pat, "I cant see it, but I can ear it walkiu an I can ear a London sharper takin my watch out of my pocket. Take that ye s palpeen." Fi rows Pat ergyd i'r sharper nes i fod a ar i yd ar y pavin, a phan gwnws y boy i rows y go&e iddi. Na shwd un yw Dai sharp i iicced a'i glusta. Fi etho lan i'r steps a na He o Ni'n Doi yn sefyll yn ddishtaw, a yn gwrando with dwll y cio. Bwshws Dai y drwa yn accor diccyn; room gwag odd yno. Miwn a ni fel sa ni'n cerad yn nrad y'n sana. I randawson! Allwch chi ddim o'n clywad ni'n anatlu. Dynson y'n soitsha off. Odd no bishyn o la\\r y lofft wetti tori; i bippson i'r room ishlaw. Yr arcol Tri German roun i ford yn plycu gan fwyd—dwy ne dair o botcli Shampag-ne, an so on. Diccon awdd gwppod i bod nw wetti annar meddwi. Dynws Dai i liacklad mas, a. fi Scrifcnws ar bifihyn o ba.ppur :—"Cer lawr, a sal wrth y drws a di fagginet yn barod. W i'n mynd i uso',r ddryll; walia. treiff un o nw idd i cherad i." Fi netho, a dim on jest cyradd y drws netho i cyn bo doi ergyd yn swno, a fi glyw.swn Dai yn gweiddu "Ands up!" iNeida miwn-Shoni." Miwn y neidas i, a na odd doi Ger-' man yn farw ceg, a numbar three a'i freicha lan, a'i wynab fel carnal ty new- ydd gal i wyngalchu. "Merci Klamarades, Merci!" mynta fa. Fi ddath Dai lawr o'r lofft; fi glymson y boy a raffa; i gagson a a chorcyn o un o'r poteli, a fi gas i dywli i gornal. "Dere i ni gal ffeed, Shoni," mynta Dai yn troi at y ford, "ma durn out cistal a ffest club y Freemasons. I droison a fi fytson, on fi gas y Sham- pag-ne lonydd o ni'n cofio shwd effath gas a arno ni yn nhy war Ted yn Bo-log- ne. Ar ol cal diccon fi dynson y'n peepa I mas i ynjoyo smoke." "Bachan, ma beth yw Igh Life, Shoni," mynta Dai. "Fydd i ddim gwell na yn yn dinin-room Will y Kaisar." Na lie buon ni yn ceTad roun i'r room yn smoko fel doi wrlyinedig, ynty-wli am- all ligetin.. at y prisnar, a phippan mas trw d'wll yn y wal. I glywson gyffyla yn gwyryri tu fas, jest wrth y'n cerlfa ni. "Ma na gyffyla yn dod o rywle, Shoni," mynta. Dai, "na pam ma'r cyffyla ma. yn cattw mwstwr." Ar fencos i ma. gyffyla yn atab o ddrec- shon o'n blan ni. "Shoni, mynta Dai "prypare to charge the enemy; ma wyr cyffyla yn dod o rywle-Uhlans, allu fentro. Gytta.'r gair, ma ddoi o'r blaggards-, yr Uhlans—yn dod i'r golwg roun i dro yn yr ewl. "Right you axe, your majesty," myn- twn i, yn citcho yn y ddryll. "I rifa i dri, a wettyny, fire!" Odd yr Uhlans yn dod yn nes, a na sport odd gytta nw; dod i'r ffest clwb o nw, ddiccon teppyg, on o nw i gal ffindo maa i camsynad, wath odd y landlords wetti newid. Ni'n Doi odd yn cattw'r boaa'dirf Ouse 1"1.Wr. "Oiie two-three" mynta. Dai. "Fira I danson gytta'n gilvdd, a ma"i. ddoi Uh-lan yn ddoi "Uh-lawr," blwmp mynta nw i'r ilawr, fel doi gwtin o inja-oom. Mas a ni; i gftchon yn y ddoi geffyl, a nol a nw i'r stapal at i partnars, a erbyn yn odd gytta ni bump o'r ceffyla perta welso chi ariod. I lyscon y ddoi Uhlan i'r ty, a na He odd petwar o'r scamps yn gorwadd yn farw, a'r German byw yn wrni fel un o beepa exhaust engine windo. "Now, Corporal Morgan, we must shift our paraffarnalia," mynta Dai. "Dere, Shoui, y drylla, an so on." T fuon yn fishi, allwch grettu; glascwd popath o use; i gas un o'r eyffyla. fod yn "geffyl gypsy" i gario'r tins i glymso'i y Geiman byw yn y saddle, a chyn pen wincad o Ni'n Doi a. bobo geffyl-y Ger- man yn y cenol-a. phobo geffyl spar gytta Dai a finna bob ochor. Off a ni gan obeetho y'n bod ni. yn i thrackan i sha dreckshwn y Ridgmant. Ccfiwch chi, odd golwg ryspectable arno Ni'n Doi; odd gytta ni bobo ddoi geffyl a annar. "Genl-!u-ine!" mynta Dai. "Chewn ni ddim quad; fe fydd y pump oeffyl ma yn ddiccon cryf i'n tynu Ni'n Doi mas o'r "Pot a=.)- (T"w Barhau.)
|
029 |
3 Tachwedd 1915 |
Y NAWFAD SHWRNA-AR-ICCAN. "CHEERS A PROMOTION." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978228/4 |
x |
|
NFN DOI. DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A K RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod Grenedlaeibol, 19IL-Totfod. iaith Canoi Rhondda.) Y NAWFAD SHWRNA-AR-ICCAN. "CHEERS A PROMOTION." ni fel procession circus, ne £ wppwl o gipsies yn symud i campin ground. Allwn i ddim peedo wyrthin wrth weld y ddwy bottal sham-pag-ne yn pocan maa o boccad Dai. Odd a'n ela, i gofio am biahyn o ni'n attrodd yn yr yflghol bob-dydd, rwppath o bothdi "John Gilpin was a citizen," an so on. "He carries weights, he runs a race, Tie for a hundred pounds." Rwppath yn swno fel na. odd y piahyn, traHa moei i'n wrong, «n na fe os edrxn ote, odd Dai ya ettrych yn smala. Awdd gwppod y'n bod ni ym dod yn acooa i fiamp, on pun a'u dymon ni ue';r soseinjara alia ni ddim gesso. "Ma i," mynta Dai, "Wateh aur ne gltm bran. Wad mlan Shoni, adim i neyd on risko'n gwddwca. Co bwff o fwg 4traw mynco, a gobeetho ma rai o'n boys ni sy na. "ilebha Jjolon," myntwn i. Ar ol tryfeili am bothdi petar milldir i ddethon i dwtoh a.'r scouts; gwnson aeeahad bock ar flan bagginet fel white Hag, all" arcol pwy odd y cynta ddath wian on Lifftenant Ted. "Y\fol, myn yffryd i," mynta Ted, "Bie i ohi'ch doi wetti bod yn ewcan? Ma'r kernal yn wthi yn wath na stack gvaitik ooppor." "Clascu rocs," mynta. Dad. "0, ia, claecu racs; ettrych ar y collecshon. Groiyn i my nabs ma; fi &llwn attrodd atori neiff i di wallt di gwni fel gwrych raochfn. Gofyn iddo fa, fi naiff i di wa.d ti xewi yn di gorpor&tion di, nes di fod ti'n apal i aefyll ar di drad znor stiffad a phoet clwyd. OJ, I ddishgwilws Ted ar y soasinjar, a wetty yny ar y oambwls odd ar gefan y ceffyl. I "Wel ar fenoos i, mynta fa, "Ma beth yw turn out." I ddechriws wyrthin fel dyn diwl. Sdim ryfadd. Ma'r list yn didy i bhi :— 1 German sossonjar (meanin a Ger- man fthowdar). 5 GeTman elmets (in good repair). 5 German rifles (condition excellent, ready for action. 5 German swords (already sharpened) 5 German cavalry horaeo (good breed, very little used). 2 bottles of sham-pag-ne (in Daj's pocket, out of sight, but not out of j mind) Na i ehi rwppath topyoca"r byd i bap- par ackshwn, on tefa. Sa ni'n dotti "credit on condition," a "refreahnients anpplied" wrth i gwt a i fyssa'n yn teem- lo y'n bod ni'n anatlu ffresh air y Dinas a Yetybompren. W i yn crettu i ffind- vroh chi maa fod Ni'n Doi wetti aycuro'r "credit on conditions" a'r "refreshments" i cyn diwadd y gJiwrna ma. Ma. lot o foys y ridgmant yn ryttag I' i'n cwrdd ni, rai yn llewish i crygsa, rai wetti anna-r .wmolch, rai yn creepo 'i gwallt, a phob un yn gweiddu I ddath rai o'r officars i'r golwg, yn I ffeilu diall, diccon teppyg, beth odd y randiboo. Odd y chief offioar yn ceeeho gnewd golwg ffyrs, on "no go" ar y mencoe i. "Take them into the guard-tent," myn- ta fa wrth Ted. "I will interview them shortly. I ddotwd y German yn y quad, y pump ceffyl yn y stapal, a fi ddilynson niraia Ted i'r tent. 0 ni rwy gross breed rwng prisnaau a dynon rydd. "Gobeetho fod rwppath gytta chi i weyd fel &poniad, boys," mynta Ted. "Bachan," mynta Dai, "Ma.'r sosain- jar a'r pump oeffyl, elmets, a'r drylla yn ddiccon o sponiad. Beth di'n gleppran; allwn i feddwl i bod nw'n Eirattur Charles, Matthew Enry, a Barnes wetti 001 i rolan yn un. Sponiad! os ddicon, .&Uu fentro Ted. "Cattw di wallt, Dai," mynta Ted. "Ofan odd MOO i y byssa chi yn cal cwrt marehaJl fel doi ddeaertar!" "Desertars? Wel cistal i back p'r fcoys ddilym y'n tracks ni, on i nw neyd ¡I cwmment o avoc a'r Germans ag y nethon Ni'n Doi," mynta, Dai. "Os os cicko I mas' i fod, i wetta i wrth y chief officar, I "Go on then an loseAthe bloomin h e bloomin vpar. Alas a'r sham-pag-ne; cistal ifad iechyd da i'n gilydd cyn i Ni'n Doi gal y'n oroccu ne y'n seithu. Ma dynon sy wetti oal 'sentence to death' yn cal i dewish i ordro beth liccan nw cyn cicko'r bwccet. Tappa'r bottal ma Ted." I dappwd y bottal, e. mi yfson eetha Iwnwd y'n tri, jest i gaJ beth ma nw yn i alw yn "Dutch oourage," a fuon ni ddim yn ir iawn cyn dod i wppod beth 'I add pafcrwn i gweelod i. Ma'r officar yn dod, a dim on jest cal amsar nath Ted i gwatto pottaJ numbar two. I safson yn straight fel doi far o I alaji o'i flan a; fi nethon y salute, a h geso i yr anrytadd o weyd yr anas shwd huodd i arno ni. Sa chi'n gweld yr offioar yn gwrando; odd i ddoi liccad yn gauad. Ma rai r dynon yn gweyd i bod nw'n gallu gwran- t do yn well a'u llicced yn ngeuad. -Na wetiff amall i ddyn pan fydd a. yn y (I cwrdd, a'i ddoi liccad fel sa nw wetti cal i bottwno; fe wetiff i fod a yn gallu gwrando yn well. Otti spo. Nacce, nac- ce; cyseu ma fa. Ond nid cyscu odd yr officar; o na; odd a'n gwrando, a. w i'n crettu ma ceuad i licced odd a er mwyn peedo W pip ar Dai, wath odd wnmw? yn ddiccon 1 i ela wilbar i wyrthin. i Yn lle y'n oroccu ni, ne'n seithu ni, fe'n camolws ni. "Stay there until I call the men togethar," mynta fa. Mas a ni cympohir i genol y crowd odd y Ridgmant fel ring roun i Ni'n Dai. "Baohan," mynta Dai, "I ni'n mynd i wara 'Bobby Bingo' allu fentro." "Eisht" myntwn i, "Paid a sportan; I bydd yn brysur am diccyn bach." I Fi nath y chief officar speech; odd Y i boys yn cheero, a Ni'n Doi yn cochi fel { dwy grotten pan yn cal cusan. Ma diwadd | y speech i "The Ridgemant will always feel proud of Sajjant Jones, of Dinas, an Sarjaiit Morgam, Yet-y-bompren, Give: them three rousin cheers. j Fi warws y ban "En Wlad fy Natta," a "See the Conquering Ero." A gweud y gwir, fi ddath dwr i'n llicoed i, a fi ddalas yd y nod Dai yn gneud wep llefan efyd. Fi ethon nol i'r tent yn ddoi ero; do a.r fenoos i, a dim on wetti gneud y'n dyletswydd i ni efyd. "Now, Sarjant Morgan," mynta Dai, "We will begia the second bottle of shajn-pag ne were we left it off, in onour of the promoshioa." I yrn iechyd da i Mary Catherine a Maggie Ellen-y ddwy grotten berta wis- gws bar o 5Citilia ariod; a beth wetan nw'ch dwy am y promoshion ? W i fel ha. ni'n gweld Maggie Ellen yn ongan dillad ar y line, a cwppwl o begs dillad yn i phen; gobe-ethe na lynsyth i ddini o'r pegs pan fydd y taligraff messengar yn an do'r taligram. "Wel boys," mynta Ted, -"W i yn y'ch congratulato chi. I beth y. cwn- nwch chi cyn diwadd y ryfal ma, sdim gess gytta fi. Ci&tal i finna wispran seciat bach; diccon teppyg y bydda iana yn Gaptan cyn y flight n-, Wel, iechyd t da i Ni'n Doi." I geson lie down a smoke y'n tri; odd eesha efyd, wabh odd awn fod y "great djive" i etarto cympohir; pan fydd y Germans yn cal gwppod beth fydd oad i aoeepo o llan y British, fel baw o flan brwsh cans. On fi ethon i gal pip ar y pris-nar. Na ettrych odd a.! Odd yn anodd gwppod pun a amilan odd a, ne i fod a'n mynd i gal twtch o glefyd y mor. Ma fa'n mlan, yn ehigglo deelo fel sa fa a contract i blwrupo dwr mas o en lefal. "Old on, mate," mynta Oai, "dont shiggle so rough I shall want that hand to play the pianno when Mary Catherine an me is married." Ma fa'n pwynto at i frest. "Vort German tank you," mynta. fa. "All right," mynta Dai. "Och, och, myn yffryd i, praps we will meet in Berlin." "Berlin!" mynta'r poor dab yn gys- seited. "I vill nevar forget; you spared my life; I ave wife an children; I am U, hlan officar." "Ta, ta., yr en geelog," mynta Da.i. "Thenkyw for the pyrticilars. Walla cwr- ddwn i, wir ddyn wyddon i ddim beth all ddiccwdd. Walla bydd my nabs o use i ni pan fyddwn ni yn caJ amsar i gal pip ar the 'sights of BeTlin.' 1- ethon maa ar ol ahigglo llaw a'r bloke, a dim on glanhau drylla a bag- ginets odd yn mynd mlan o flan pob tent. "Bachan," m-,xt, Dai, "Beth sy'n bod? Ma cyrdda mawr siwr o fod yn aooos! Na ffordd o nw pan o ni'n grottyn; diccon awdd gwppod pryd odd cwrdd maw-x gytta'r Ecclws ne gytta'r enwata; odd pawb yn fishi a'r brwsh wyngalchi. Os nao odd y pregethu yn gattal effath ar y pentra, odd oot o galch yn roi iechyd i'r lie. Beth sy'n bod? Na gwestshwn pop un—"Wei, matey, wots up ?" Na fel y b-nodd i am ddwyrnotta, on dydd Gwenar odd pob un yn wi'lia am "yr advance" odd i gymryd lie y diwyrnod we,ttyny, Odd neb yn gwppod o ble odd yr.anas yn dod; on dod odd a. Ma ni off i'r trenches fel llicood. Whew, ma un o'r mines yn oal i tano! Na rackets Odd y mwstwr yn ddiocon i ollti peelen y'ch clust chi. Beth wettyny? Ma odd y report welas i I "It was success- ful, and blew up a big slice of the Prus- sian Guards opposite us." Fi gas faoorites Will o Beriini wthi i golyw. (I'w Barhau. ) ———— .—————
|
030 |
10 Tachwedd 1915 |
Y DDECFAD SHWRNA AR ICCAN. Y CLATSHO FFYRNICA ARIOD http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978246/4 |
x |
|
NITN DUI. DICCYN 0 ANNAS DAT A FINNA A R RYFAL. Gan GLYNFAB. I fkwdWT "Scwt Yailan"-Budducrol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, lgll.-Tafod. iaith Canol Rhondda.) V' nmrnrATs cwumxr An Tf n A V c' "1:. \iLAHJtlU r r xKIN IUUA ARIOD.' I Y gair diwetha yn y ehwrna ddiwetha odd y gair "GDIyw," on, myn deppyg fod y printa.r yn jofadd gytta insugges- tion air y pryd, ac yn ffeilu spelian yn right. Y gair ddotws y printar odd "o'r gfllwg. Diccon teppyg y bydd y bachan na yn goirffodd cattw i wely am 6pel, pan gaiff Dai a finna afal yndo. Cistal i warno fa Mishtir Golyccydd miwn pryd, ca na watchith a v.-alia y bydd yn raid cal "inkwost" arno. Wn i otti'r darllenwrs yn ddiiccon lliccada.gorad i gitclio gafal yn gwt y I joke sy yn y gair na. Treiwch na goo' boys, a goo' gels, na. rwppath i'ch elpu 4chi i beedo gafitt;o raccor na. sy eeeha yu yr amsar onattw vn. Nawr ta, fel ma'r ffeeraton a'r pyr- gethwrs yn gweyd, pan bo'r breccath diccyn yn fyr, ni drown i sponio, ac i alw y'ch eylw at ymyl y ddalan. Galyw! Ottich chi'n gwppod o ble dath y gair? Walla naccich chi. Wel, cital i fi droi yn bupil-teacner i'ch dJsgu ohi. I ?etir fod match football yn cymryd lie, Bothdi cant ne rancor o flyndda. nol, rwng doi blwyf. Plwyf yn erbyn plwyf odd i'r amsar 'ny, a chicco am ddiwyrnod cyfan, a racoosr na. 'ny, os na lyssa. nn plwyf yn fishtir ar yr un arall. A na fel ma i i fod yn- y ryfal ma, dim down tools nes bo'r Sosainjars wet.ti cal i oookan, dim "primatshure peace" fel o ni'n darllan yn y papura. 0 naccos myn yffryd i Raid dotti Will yn saf, a r rapsoaliwns, sy'n i ygsa-n a mlan, i gal i tickats gytta'r train sy'n mynd i ( staahion Golyw. A nid "week-end" tic- y kata fydda nw, ar menoos i. Wei, odd ~t y football match wetti dychra yn y bora ] bach, a mlan odd y wara yn mynd, on c odd dim gopath fod un ochor yn j meiddu'r un axal], dim arcol fod un yn d ennill. I ath yn byrnawn, i doddws y pyrnawn i'r diwettydd (na dwtch diecon v pert i ennill catar farddol on tefa). A chympohir i ddath yn dywyll. Trw lwc i ddangoaws y lleiad i bocha. lliw arian (w i'n crettu mod i'n crip pan !a?n fel bardd, b?th ch?'n weyd lyccy tha Ur boneddig diarth yn Ílè10 miwn i'r oenol, rwng y ddoi set w o warwyra, a fel odd pantnar i fi, bach- oj an o Berdar, yn arfadd gweyd tt "I gwnnws i gose a fi giccws." A101 whow off a'r bel yn ofraai trw'r awyr. p "Ool yw myntar dyn diarth, a fi ddiflannws fed sa chi'n wthi canw 11 mas. a A Gol oedd i ar mencoe i, wath ddath N neb i wppod ble y dishginnws y bel. Fi in ifch ar goll I gae bob un o'-r warwyrs ct afaji nes i fod a'n ahigglo fel pishyn 9 aT felly ar biat, off a phob un sha thre, a nhob un a ofan ettrych ar i bantnar. t- Ar ol yn, oa byssa rwppath ar goll, ne to wy un wetti gatal am le odd neb yn rp] gwppod am dano, odd gwyr y ddoi ea )h.. yf yn arfadd gweyd- i "Mae a wetti mynd i Golyw." Fuodd dim match ar ol yn, wath fi pI; jrettws pob ooppa ma'r Gwr Drwg th ?d&th i roi ffinishin stroke i'r match, a I W1 Mccon teppyg ma fe, "Yr En Foy," odd ? efyd, wath odd lot o'r dynon mwya WI yspe<-tab!ey yn gweyd fod rwppath yn ?J leppyg i gmell brwmetan yn llosci pan th t gwcttws yr en Foy—Goo' Night. Wol, ta ble ma, Golyw na presant ad- 8i H"s lot o ffafrateo Will o Berlin—y gj 'rwssian Gu.a.rds-erbyn yn. th Ma ddeepan i boppath on os a? A da dd dee pan arall eblaw sceepo'r Prus- ian Guards o ar wynab y ddfiar. Yeu leepan wrth dano'r "mine" odd i gal ch wl rydd i'T re-inforoement ni i ddod ki1 alan, eb golli 11awer ar fywita, pan y t. iywa i eesaha nw. l'(); Am be&r o'r gloch ma'r cenynis mawr W" n dychra'r consart, a'r quick-firin yn eithu dros v'n penna ni, a ninna'n pen- PC" inno yn y dwT a'r mwd yn y trenches. Id-d rwppath fel yn yn ddiccon i ela. ha ollad ar ddyn, rwppath tebycca'r byd, Ilwn i feddwl, i deimlata tarria-r bach n sefyll o flan trap a dwy ne dair o ccod ffrenig miwn yndo, a finta yn Feilu cal chance idd i ecreggo nw. Odd Tr ddyn. Anodd dishgrifo shwd o ni'n aemlo. diocon teppyg fod collad ar v'n bi I nnar ni.. hi1 0 bothdi iccAn mu.nud wetti petwar qj, La ordars yn dod—"Stand by." Odd ob un yn passo'r command i'r nesa. atto th: dim on cwppwl o eiHatta. odd yr or- ars cyn cyradd y pen pella i'r trench. fa beth w i a Dai wetti i fydyddio yn MIC 'Uman Taligrafft." Odd pob un yn barod i waith; sdim wa rfadd wath odd yr anae wetti dod fod Vill o Berlin yn wabblo diccyn ar W1° wigaria a GreecP, yn promeesho lot i'r )ya ma os dethan nw mas i w ml add 4ta'r Soasinjars. On diccon awdd pro- ?'? eegha, gneud yw'r job. ¡eesha, gneu yw I' JO  Gwetwch fod Will an Co yn enniU, ?' rppath teppyg i'r en chap yn Amen(a we r fuwch fyssa i yn y diwadd. Beth TU n yr 'en chap mvnta chi, wel fel yn.  Odd na 'en foy wetti joino a mab i "? awd i brvnu buwch miwn ffair. I .hon vch doi a fi brynsen fuwch ffirst P 8 ass, un o'r black an tana na, os ta orna ma nw'n dishgrifo buwch. 1- ,hon a'r fuwch slia thre a fi dotwd i m miwn ca. Share a'n share alike i! Id i, an na.r a an nax. H Y'bora wettvny fi ath morwn y hachan 'J Me i- foyn lla.th i dy i ewyrth. On, yr col, fi gas fynd nol yn eatha andy eb Jiferyn o lath. I wettws y gmtt-en rth i mistir fod i ewyrth yn padlu roi ith, a ma'r boy off, a'i dempar wetti wni yn i brafigammu ddi i dy ei mth. 'Newvrth" mynta fa. "Achos beth i  i'n pallu roi ahar o'r Ilath i byrnson fnwch ar sha.r, alf an' alf?" 2 ?"Do. John," mynta'r ewyTth, "Do, do, ? bobo a.nr?r o'r fuwch i ti a finna; t ethwr i ishteddaa i i gonsitro shwd i ¡ A nnu'r fuwch, & ma tphwd y setlas i. li bia r part blan, o r cenol at y cvrna, ma mark o gol tar da fi i ddangos y boundry o'r col tar yn ol i flan i chwt i y fi yw'r perchen. Wel, nawT, usa. diccyn o gommon sense, John, ma cottar y fuwch yn diccwdd bad wetti i fixo yn y'n annar i, alia i ddim elp am YImy. O'r gattar ma'r llath yn dod, i ti'n diall i ffindas i mae y bora ma, on os wy ti'n licco dod bob bora i ottro di ochorr di, dera gytta gresso, a os gottri di lath o gyrna'r fuwch fel w i yn gottro llath o i chatter i wel na ffortshwn yn y'n aros ni. Fi ath John slia thre yn reccu fel perrot. Na shwd bydd i ar Bwlgaria a Greece 08 elpan nw Will, a sa Will yn diccwdd ennill (o'n odim fears am ynny), i fydd y ffools yn mynd at My Nabs i foyn 6har o'r faægaJl, a w i'n clywad Will fel sa. fa'n gweyd "Cewch, cewch—Gottrwch y cyrna, boys. 0 ia! "Stand bv." on tefa. Yr arcol odd i'n galad sefyll fel yn, o ni mor stiffa-d a phokars. W i'n cofio fTixo'r ba.gginet pan y clywson—"Pry pare to chaj-ge Wel, i wettas i y geira wrth y nesa ato i, o'n odd y'n llaish 1 yn swno mor ddiarth a. sa ni on newydd i gal a ma6 o'r ponshop. Odd a ddim vp swno yn deppyg i wilia. Ma ddisthwrwdd Ma'T filiata ma'r dent'st yn wilo am y pinshwn i dynu'ch dant chi, yn wath na'r diccyn plwckan ar y'ch jaw chi wrth gal dant mas. Yn syttan ma'r last command yn dod —"Go Ma-s o ni'n dringad o'r trenches; dros ben y cwta sand; mlan a ni; lawr a ni Fflop i genol y mwd a'r baw. 0 ni'n gweld rai o r boys yn cwmpo wetfi clwyfo, ne yn farw, mlan, mlan a ni o fiwn bothdi deg llath i'r Germans. Charge!" mynta'r o.(f: "Charger" "Charge!" mynta pob un o'n show- dwrs ninna, "Charge!" Odd y swn fel swn trana, pob un broil off o ar i ben x i gal gafal miwn Geiman. 1 "Charge" was the Captain's cry, f Theirs not to give reply, Theirs not to reason why, v Their but to "do" and "die." T Na bishyn o waith Tennyson am Light Brigade yn y Crimea: ma lot 0 1 'raggo wetti bod trw'r blynydda ar beth iethtn nw, on crettwch chi fi, un waith j ;as yn. i neyd genti nw, on ma cistal e barges a 'yn yn oal i neyd bob wthnos m Ffrainc a Flanders yn y ryfal mas 1 na, os wir ddyn. Nid ryttag y Light E brigade i lawr w i cofiwch, i, er ma d,ic- yn o fistake na.th i'r six 'undred Tyttag genol deg mil Tie racoor o Rwssians a lod nol—'but notr-not the six 'undred.' "Charge!" mynta ni, a phob un yn a reenad gwyllt am gal Iladd German. w (I'w Barhau.)
|
031 |
27 Tachwedd 1915 |
YR UNFAD SHWRNA-AR-DDEG-AR ICCAN. "AVOC AR VENJANCE." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978255/4 |
x |
|
DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. San GLYNFAB. (Awdurr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod GenMIaothol, lgll.-Tpfod- I iaith Canol Rhondda.) I YR UNFAD SHWRNA-AR-DDEG-AR ICCAN. "AVOC AR VENJANCE." Ma top-line y shwrna ma. yn ddiccon mawr i alw "chi" arno. Ma ofan arno i y by id y printars maa o wynt cyn cwppla printo'r line. On os dim i neyd. I fyda y line yn wiepran Twppath teppyg i'r peth Tietwa yr en winittog, un o'r hen cham- pions or triocan o flvnydda nol ne raccor. Dw i ddim yn cofio i address a; raid i fi neyd feJ y pappra—"Somewhere in Walos. Odd yr en byrerin yn claddu bachan bach yn rwyle, ba,chan tlawd odd a, on odd i bvrthinasa fa yn ddiccon cyfoethog. Odd no ddim 11a. war o bantnarship rwugi nw a Dafydd achos i fod a'n dlawd. I ddath dydd yr angladd fi gas Dafydd fedd rwng doi o'r tacla odd erbyn 'yn mor dlotta-d ag ynta., wath o niv wetti gorffod mnMsal a'r toccyns i gyd wrth farw. Na fel ma i yn wystod Odd bachan yn gofyn i en frawd o fleenor un diwyrnod— "Ble ma'T man gora i glascu diccyn o ari&n ?" "0, mynta'r en frawd "fcera sha'r fynwant, i blith y bedda; ma dicpon i ffcLI no, on i ti eampin diccyn. Ma'r, miliwn- aer yn gorffod gattal i gash-box a'i fankin account ar l&n y bedd, mynta nw, wath fi ga.nwe y bardd am dooeyns y cyfoethog fel yn— "Yd angau'n brin y deuant wy." beth am y top-line a'r en winit- tog? Wel, fel yn. Wrth gladdn Dafydd fi wctws rwppath teppyg i yn :— "Cul odd i ar Dafydd trw i fywyd; cul yw i ar Dafydd ma yn y fynwant, on fi ddaw amsar pan y bydd Dafydd yn gallu gweyd wrth i byrthnasa cyf- oethog—'Elbow room y j — Ma'r Censor yn eetha Btrick o bothdi uso geira a diocyn o rattle ynda nw, a na pam gorffod i fi ddoti strokan ar ol "elbo room." A sa dim Censor i watcho petha, walla y shocksa gair weddol o gryf y orottesi a'r ladies sy'n darllan anas Ni'n Doi. I fydd y top-line yn gweyd rwppath teppyg wrth y printars, on dim quite mot gryf a Dafydd—"Elbo room!" Wel, mlan a'r anas; ma pishyn bach o racy mat trod d yn dda weetha. i'ch pyrtoi chi, ac yn diccyn o elp i finna ddod i'n ngymal. Y peth diaetha w in gofio ar ol y gair "Charge," odd caleclip ar Dai yn sefyU ar dop tumble-down parapet. Sh'wd 1e odd wnnw, wel rwppath teppyg i gawl oa-mbwle clai, a baw, cwta sand a barb-wire yn gvmyshg a'u gilydd, ehang- di-fang. I nelson ddoi Sossinjar! 0 nw fel fa nw'n douto beth odd ora i neyd, pun a shotto i broicha i lan, ne geithu ato Ni'n Doi. Na pryd y teemias i want troi yn fwtchwr, allwn i ddim lelp; odd yn raid lladd rwy un, no mynd off o ar y men. Miwn ar bagginet i frest un, yr un peth i'r boy odd gytta fa, a odd na d-doi wetti mattal a'r byd ma miwn winoad. InmBOn Trench Numbar One eb fa,wr colliata. Poor dabs, o ni wetti cnocko'r wmladd maa o bob German odd yn Rcooa; odd pob nn o nw fel sa 'i ooesa, nw yn ry wan iddi oaxio nw. I goolson lawr diccyn, a Hia ordara yn dod. "Build lea,d oovars, an old the trench." I nethon yny trw shotto cwta sand i dop y trench. Odd y Germans yn tano a'r cenyns mawr arno ni o trench Num- bar Two. Na daM! yr arcol I gofias am ddoi groly-.i-doi frawd yn byw 09 blynydda nol yn Odd y tad a'r fam wetti mynd ar byrnawn dvdd Sattwra i farch- nad gaji atal y ddoi grotyn yn nre. Mynta Will wrth Twm Dere i ni g.al diccyn o sport a 'en farel ddrvll nad ?" "RightO!" mynta Twm, "Ma diccon o how r WT yn yr 'en ganietar na ar y dres- sar." I (I'ndwd yr en farel dry!! a'r po>-dwr "Nawr, mynta Will, "Dod y pokar yn y tan, neB i fod a'n etha. eoch. I lan- wa i y bare.l, a. der di a'r pokar iddi ddoti j ar y touch ole, a fi fydd no bouns gei di weld." P.)ppath yn brod, odd Will yn dala'r j lofi,rel 4r steppyn y drws, a'i ben a mar, sha dreckshwn yr ardd. Ma Twm yn dod a'r poka-r coch, yn i ddoti fa ar y touch ole, a ma bouns, ia ar menoos i. Fi ath v barel i'r ardd a Will ar ascwrn i gefan i'r cwtch dan star. Fuodd a, ddim wincad eyn bod ar i drad ¡ a'i ddwrn wrth drwyn Twm. "Cer o na ti'r ffool," mynta fa, "Odd genti ddicon o dan yn yr en bokar na i clano tynnell o bowdwr. Odd no ddiccon o dan gan y Germans i soeepo pob coppa o ono ni i golvw, on nethon nw fawr damage. ENNILL TRENCH NUMBER TWO. I jofeddwn am bothdi ddeg munad dim racoor, myn yffryd i, ma ni maa o'r I trench.. I ath Dai i gommando y boya a'r bombs, a chympohir odd y Soeginjars yn cal eetha ffetd o. gyrch. Mian ani, yn cwtcho w-rt-li gefan bob twmpyn bach mJaen wcttyny yn cyscoti wrth gefan llwyn bach, rwppath bothdi size llwyn gw^-peris no gurrans duon, mLa.n trw'r cwteri ma nw yn i Illw yn gommunica- tion trenches, a wetti ey-radd o fiwn i ddvenji o latheidi ma,'r gweidduyftto feJ milodd o ootars. Charge! Charge! j I nellscm Trench Number Two, o'r ar- eol, na beth odd sight odd gweelod y trench wetti cal i bafo a Germans, pob un o nw'n "dead o." Poor dabs. ENNILL TRENCH NUMBAR THREE. Off ar y trot i ddre-ckshwn Trench N umbar Throe! Odd pob un yn cymryd nuuitash o bob breec-yn o b-ren i gwatto diccyn. Miwn rwy berfformance fel yn y ma'r bachan tene a main yn dod mas yn ota. 0 ni'n nap pod crottyn os 11a war dvdd odd mor fain a nyttwydd. Wel. i nelha ddrychiolath ffirst class, netba. wir ddyn. i I Ar ddiNN-vrnod tywjjll o ni'n arfadd roi'r bai arno i fod a'n stoppo'r ail i ddod mas. "Cer fiha thre," myntar crots erill. "Bachan4 cer sha thre, oer i gwatto di big yn y gecc.in ne'r cwtch dan star, ma'r ail o of an dod maa, ma fa wetti danto twii di gyagod di ar y lJawr." I netha eetha turn out yn fisnas y cwatto Ina. Off a ni, a fi welson ddervven fawr o gnai eb fod yn bell, i gwatson wrth i chefan i, a 11a ble bu diccyn o e-eithu, crettv.ch chi fi, I fyssa'n worth i chi gen-ad petar milldir yn drad y'ch sa-na i gal pip arno ni. Mian a ni fel y ven- gance trw'r, pwlla. o nw 'n i galw yn craters; twil- dwfwn wftti caJ i gneud gan shells. Ma Ie! Odd no goesa yn pokan mas o'r rwbbetch, sossiojars wetti cal i claddu o dan y cwmp o ow. Beth o ni'n neud? 0, roi eetha blwck i'r esgid i gal gweld os odd y poor beggar yn fyw. Dim fears, odd pob un yn eetha marw. Roeson ni ddim yn ir, rush ytto, wath odd eon- tiracfc gytta Ni'n Doi a'r boys erill i glirio y rwbbetch o Trench Numbar Three. Ar y'n oclior ddo ni, i geson glip ar lot o Germans yn gweetho mashine guns. Ijawr a ni fel trucks o lo man ar i penna nw, miwn a,'r bagginets trw frest pob un-— short work myn yffryd i, a walla i rniall i un scapo, a sa chi yn i clywad I nw yn be can am gal byw,— I "KAMARADES! PAS KAPUT." Na o nw n ecreechan, rwy gross breed rwng German a Ffrench. Os y'ch chi am Vippod beth yw yshtir y geira., oi stall i fi weyd. Ma fa— "Comrades! Don't do ua in!" I (I'w barhau.) I
|
032 |
04 Rhagfyr 1914 |
Y DDOI-DDECFAD SHWRNA AR ICCAN. "TYNU SHA WEELOD Y PWLL.” http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978264/4 |
x |
|
>DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA AB BYFAL. Qan GLYNFAB. lawdwr "Scwt Ymlan"—BuddugoJ yn yr Bisteddfod Genedlaethol, lgll.-Tafod. iaith Canol Rhondda.) Y DDOI-DDECFAD SHWRNA AR I ICCAN. I "TYNU SHA WEELOD Y PWLL. W i fel sa ni'n clywad y Sos&injars yn cweiddu o yd—"Don t do us in peed- wch a'n lladd ni." On odd rai o'r rap- scaliwns yn ddicoon eccar i seithu ato ni ar ol i ni ennill y trench. I eeithws un o'r officars dwll trw law Dai, on ar fencos i nath y chap ni' ddim mwy o fistake yn i fywyd, wath, i werwi Conundrum Jones, ob dim gwell ffordd na threio cymryd mantash arno pan bo teemlata. carettig yn gweetho yn i frest a fel berman miwn toe, I rows Dai cistal peren iddo yn mon i glust ag y cas a ariod, fi gwmpw8 y boy .&r asgwm i gefan, a fi ishteddws Dai ar i chest a yn ettrych mor jokose a sa. fa miwn catar freecha yn room ffront Mrs. .Jones y lodgins. "Merci Merci mynta. fa, a. sia odd Dai yn poppan lan bob tro odd y boy yn anatlu. "Baclmn," mynta Dai, "W i fel sa ni'n ishta ar gonsartina ne goncordance. "Merci! Merci! mynta'r Sossinjar, "I ave a wife an five children at 9me." "Na beth ryfadd Shoni," mynta Dai, "Ma gan bob un o'r blokes ma wife an five children at ome, sdim ots os ta crot- tyn pymthag od yw a a dim on diccyn o- flew gwsjx'ris ar i wefus a yn coeddu fod mystash yn dod cympohir yr un en stoTi bY da. fa. Ma nw'n siwr o fod wetti practiao gweyd y stori cyn starto o dre." "Shut up mun," mynta fa. wrth y Sos- sinjar, "Shrut up, mun, or you will -fihiggle m-ci off your blooming stomach." On i gas drugaredd cympohir wath i gwmiws Dai o ar i fecyn a. "Tanks" mynta'r Sossinjar. "Sit down myn yffryd i," mynta Dai, "An don't you try ajiy gammocke agen my nabs. I ishteddws, a na He bu y boy yn ,sorapin y mwd o'i licced a ohillath bock, on cyn bo chi'n apal i beswch unwaith, i welswn Dai yn pointo'i ddryll i gornal un o'r dug-outs. Y mowcedd Ma laish schrechlyd yn deppyg i lai.%h Will, mab Ann, yn canu, "The Anchor's Weighs! yn tap-room y Star, rwy gross breed rwng whistle motor car a mouth organ mas o rypare. "Merci," mynta'r llaish, "Don't shoot! Mercy Kamarades! I am a Christian" j "Christian, I'm blowed, you want a tot of spring cleanin to make a Christian of you," mynta Dai. "Merci! Meirci "Aros di yr en geelog," mynta Dai, "I na i rwppath arall o ono ti miwn win- -cad." Ma. Dai yn pointo'r ddryll. "Merci," mynta'r boy, yn nesu mlan .A'i ddeelo lan, rwppath teppyg i'r wa-ra. ny, o ni'n wara amsar yn Dolig—Blind Mail's Buff. You are a Christian, are you!" mynta, Bai, "Halt Christian, an give the coun- tersign praps you ave forgotten it. Well I can see you are too good for this world, if you stay in it a little longar, your master, Will the Bwtchar, of Berlin, might spoil your carittor. Now Sossinjar go on your knees." Law a fe dab ar i benlinna. "Sarjant Dai Jones, of Dinae Cross, !■ will ————" "Merci, Merci mynta'r boy. "Well," mynta Dai, "you ave my sym- phony. "Bachan," myntwn i, "Paid bsd mor dwp, pishyn o ganu yn y Sol-fa yw sym phony—sympathy wy ti'n feddwl diccon teppyg. "Walla taw a. Look ere mate (mynta fa yn staran ar y Sossinjar) I am goin to convert you, I am goin to turn you into an Angel. Odd y Sossinjar yn diall diccon o Sys- nag i wppod fod Dai yn mynd idd i .seithu fa. Fi gwmpws fflop ar i wynab i'r baw a'r slwdge miwn ffit, odd yn <drenu i weld a, odd i gorff a yn shigglo fel pishyn o afu ar blat. "Gad i nawr, Dai," myntwn i, "paid .a phoenu raccor ar y criattur tlawd." "Eetha right Shoni," mynta Dai. "Dic- oon tt'ppyg fod lot o'r showdwrs cyffret- tin ddim yn moyn wmladd. 0 ni'n dar- Jlan fod c-aniiodd o'r Germans yn pallu mynd mas o'r trenohea yn acoos i Riga, a wmladd a'r Hwasians. A ma beth odd y pappra yn weyd, i'r German officars .ordro'r canons i gal i troi ati nw, a fe .soeepwa oannodd o'r Sossinjars i drag- wyddoldeb gan i canons i unan." "Beth di'n geesho weyd myntwn i. "Eetha gwir Shoni," mynta Dai, "ma gwyr trad y Germans yn oal i fforso i wmladd, a ma cannodd oe nacooe milodd .o nw wetti oal i lladd gan i officars nw i unaji. Ma blan bagginet yn ooclisii di gefen di yn siwr o neud rvy short o ahowdwr o ono ti." Ma'r bugles yn swno. Ma'r offioars yn dod roun yn wena o glust i glust, odd y Oreat Drive wetti dod i ben a Thrench Numbar Three wetti i ennill. "Take a little rest my gallant men," mynta nw, "but keep your eyes and ears 11 .open. Fi ath yr officars, a ma Dai yn troi at _y pit-hyii afu dynol ar y ilaw-r- "Get up, cock robin," mynta. Dai. I gwnnws y bloke, i wynab a fel pled- ren o lard, 1 ddoi licoed a yn agorad fel -drwa back kitchen. "Down tools, my boy," mynta Dai. "Pack your box, for we are to send you to a. Consideration Camp." "Concentration Camp," myntwn i. "WaJla taw a, mynta Dai, "O'n ma'r enw gas i roi gytta fi yn ddiccon da; ins, na lawer gormod o 'gon&itro' yn bod yn y camps ma yn Lloegr, mwy na sy yn O^rmany o bothdin showdwrs ni ey yia brisnars. ¡ I ba-ckwd y ddoi Sossinjar off gytta'r j rest, a fi orvvedd&on yn y dug-out i fytta'r I ticcyn o lwnch, cyn cal ntppyn. On fuo tli ddim yn ir cyn bod ar y trot, iiid y Kidgniant w i'n feddwl, on Ni'n Doi. Ar 01 b</ihc'ii awr o tpel ma Dai a finna yn cymryd walk tTW un o'r Communica- tion trendies. "Shoni," mynta Dai. "Os dim trist na threi-iff rai o'r beggars ddod ar y sly i gal gweld shwd i ni. Ma gen i idea genu- ine. Betli sa ti a fi yn shinko diccyn o bwll yn y trench ma. (Rhaid i chi gofio fod rai o'r trenches yn levala o dan y ddeiar). Ma nw'n dala llewod a chredur- iad o'r short yn Affrica wrth shinko pwlla. "Ar mencos i, Dai," myntwn i, "ma rwppath yn dy ben di efyd. Right 0, i ewn nol i ercyd mandral a raw, a fi shink- wn eetha bwll, a bobo man-ole yn yr ochra i Ni'n Doi gal lie i gwatto a I watcho'r Sossinjars, a chattw'r score." Nol ethon ni, yn i brasgammu ddi fel doi grottyn. Fi geson bobo fandrel a raw a na lie bu gweetho, allsa'r Navvy Bri- gade sy da John Ward ddim neud gwell na ohwioach gwaith. Dai odd a chon- tract y pwll a finna y man-oles. Fi ddi- benson y'n gwaith, i dynson y'n peepa mas, a na lIe odd smoko. I ethon nol i gal golwg ar y rest o'r Ridgment, i gal bod yn eaf y tro ma, o ni ddim am fod yn "Two Lost Men" yr ail waith." I ath Dai at un o'r officars, a na lie buo nw'n cwnsela, a wir ddyn ma fa'n dod nol a pharsaJ bach dan i gesal- bara a ollig a chaws a. dwy ITha. dair pottal o "Dere," mynta Dai, "Ma pop- path yn all Tight, i wettwa yr officar. "Yes, yes; go on an try your luck, we shall only be troubled with spies, I can trust Ni'n Doi, but keep your ears open for your own bugles and for the sneaking Germans. Off a ni. Os dewn ni nol yn fyw fi gewch wppod yr anas—"Ow Ni'p Doi trapped the Sossinjars." "Ne, os na ddewn ni nol yn fyw, i fydd yn raid i chi ela i Berlin i foyn copy or "Lokal- anT^iger, a diccon teppyg y gwelwch chi eading rwppath fel yn, a bo diccwdd i ni neud fflat shot —— "How the Austro-German-Turkish-Bul- gar Army trapped Ni'n Doi-the celebrat- ed 'Das Paar' from WTales. W i'n gweld gwynepa rai o chi yn dychra mynd fel sheeten. Dim fears, peedwch a gofitio, watchwch yr wthnos nessa. Fydd ddim eesha i chi byrnu Pap- pra Germany, a sa chi on neud 'ny, i gesech wech mish "for tradin with the enemy. (I'w Barhau.)
|
033 |
11 Rhagfyr 1915 |
Y DRYTTYDD SHWRNA-AR-DDEG AR-ICCAN. “NI'N DOI TRAPPED THE
SOSSINJARS http://papuraunewydd.llyfrgell.cymru/view/3978273/3978278/64/G.%20E.%20Thomas |
x |
|
DICCYN
0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. fAwdwr "Scwt
Ymlan"�Buddugoi
yn yr Eisteddfod Cranedlaethol, 1911.�TafocU iaith Canol Rhondda.) Y
DRYTTYDD SHWRNA-AR-DDEG AR-ICCAN. "OW NI'N DOI TRAPPED THE
SOSSINJARS." Na chi'n gwppod miwn clippad llicoad pwy nillws y turn
out yn yr underground trench, ma'r topline yn gweyd yn ootha. plaen, on dyw a.
Wei, N I'n Doi drows cias yn fiddleol yn y oompatiehon wn ytto. I wetas i yn
till o'r penota, os slawar dydd, os ma dan y ddeiar odd Will o Berlin yn setlo
i wmladd y byeea i yn siwr o droi mas yn ddobinno ar My Nabs. I ddewishws, a fi
gas cistal siashad ag y cas dyn ariod, gytta Ni'n Doi. 0, ia, coliars am weetho
dan ddeiar, a ma Will yn co&si gerna erbyn yn. Raid cal special workars
foT spessial joba i Chi'll gwpod, os am labro, rippo top, ne dorri pwccins, we
are the boys to do it. I fuas i yn cyscu nesa at fachan o Sais am bythefnos, a
oedd wnnw yn cleppran yn i gwsg, a na. fel w i wetti peeco lan gwmmid o Sysnag.
Ddotach chi ddim t-eelwr i fanedjo pwll glo, na chrydcl i ofalu am surjury
doctor, .er bod nw'n gweyd fod ewyr-crydd yn beth da i wella cwtta ar y'ch
deelo chi, on ma arno i of an nad yw yny yn ddicoon .iJ gwalitficashons.
Ddotwch chi ddim-o na, cerwc-h y mlan ar y'ch ook y'ch unan; na
"game" fach i chi i wara ar nosweetha tywyll y geua, a galweh
i yn "Ni'n Doi's Game, for Wintar Evenins. Na, ma raid cal praetiss. W
i'n cofio clywad anj wr boneddig, I yn byw miwn plas, odd wetti gneud i feddwl
i Lan i gal eetha ffest, odd a wetti invito bothdi annar cant o'i bant- nars
cyfoethog i'r gwppar, on myn deppyg fod cal waitars yn fwy o job na chal y
gwaddediocion. Gorffod iddo engage bachan o Irish- man, odd eb gal practiss, i
elpu i ando Toun y soups, a felly yn y blan, odd y poor dab ariod wetti ando
raccor na fccadenyn a. thatws drw'r pil. I ddath y swppar; odd y gwaddedic-
cioii yn dod yn i motors a'u carredges, yn gwppla ac yn dre-pals, drip drap ar
ol i gilydd. Fi ganws y gloch a ma'r ffest yn dychra. Diccyn yn nervous odd yr
Irishman, a phan welws a'r dukes a'r dutcheeses, y lords a'r ladies, fi ath i
goesa fa diccyn yn grynetig, on fi ddalws ati fel tarriar Will mab Ann a
throwsis y tramp. "B.a.chan," myntwn i, "Paid a
dangos .di ignorance, ma plant bach yn y Stander One, yn gwppod beth yw
Dutchess, on ta gwraig Dutchman yw i bachaji." "0,"
mynta Dai yn cnoi gil, "0, efa ba. chan." Odd na un 'en
Ddutchess, yn i cenol nw, yn drwm i ehlyad, odd onno yn ar- fadd cario
ear-trumpat i bob man i ddoti wrt-h i clilunt i eJpu iddi glywad. Ma'r extra.
waitar yn dyehra ar i dTafels, "pea- soup'' odd i ddepartmant <em>e</em>
i ddychra. Mlall ag <em>e</em>
o un i un yn wispran,- "Pea-soup, ser, Pea-soup, mum?" I
ddath o'r diwadd at yr en Ddutchess. "Pea-soup, mum," mynta
fa, yn eetha aicrvcus, a'r plat just shigglo maS. o'i ,ddew fa. I gwnnws yr en
wedjen yr ear trumpet at i clilust i gal clywad beth odd yr Irish waitar yn i
wispran. On, yr arool, o eesha practiss, i nath yr Irishman gamaynad, i grettws
ma style Dutchess o yfad pea-soup odd a, a fi arllwyaws y pktad soup lawr i'r
trumpat. "Begorra," mynta fa wettyny yn y gecyn, I thought it
was a moighty queer way of drinkin' soup. I gas y sack minvii shiffad, a beth
allsa fa ddishgwl on sack, ar ol plastro gwynab a blouse yr en Ddutchess a
chawl pis. On os dim danga.r i goli&r gal y sack pan yn gweetho yn y
trenGh?es, ma petha .felni yn nytyriol iddo, yn fwy nytyriol tia'r scent odd ar
ddillad y grottan dwm- Iws yn y gw-ely "organs" yn yr ardd
cyn mynd i gwrdd a'i sponar. On, ina Dai a finna yn i thrackan i iSba dreckshwn
y manoles a'r pwll odd 1 drappo'r Sossinjars. Diccyn o duadd cleppran odd yn
Dai. "Gad dy lap nawr Dai," myntwn i. "Ma raid i ni
fed mor ddishtaw a llic- oo d Blabban odd Dai o yd, odd a yn y'n â� ela i i gofio ,an115
Beecal Dffed, rvwle yn y North, os bothdi cant o flynydda yn ol, a ma lot o'i
short a niian bod yn awr, ¿ynoll yn wilia yn goeddus, ne
byrgethu, no areithio, ma Taid i nw gal cwppla'r pishvn ry genti nw, sa'r byd
yn mynd ar dan. A na wendid Dai, odd a boun o gal gweyd i stori. On beth am
anas y Bcecal Defed, i gwetas a wrth Dai pan .0 ni'n mynd i miwn i'r undergroun
paa- .sage. Dyma'r stori�
'ORSE MUSIC. Odd Beccal Defed yn y North, os blynydda 1101, yn ishta ar glaw,dd
yn watcho'r defed. 0 dan i gessal a odd rwy instrument ect-ha od i sh1.p, i enw
fa odd "Pib-gorn," rwppath teppyg i'r bag- pipes sydd
gvtta.'r Scotch Ighlandars, d.'1 ,-swn a. fel swn screch-v-cod, ne swn wheel cart
a, isha. diccym o earn arni. Deepan y pib-gorn oedd i ela. ofan ar y defed odd
yn arfadd trespassu. Odd no gwn ela mas un bora, a beca^yn y cotta cochon miwn
wyl; i ddethon eclio i'r beecal. "Beth vw'r musio sy gytta. ti
7" mynta Ull odd diccyn yn ffrath i dafod, on -oedd y Beecal yn
ddiceon flit i gwrdd .a.'a.' boy. "Orse Music," mynta'r
Beecal. "Gad i ni gal clywad tiwn ti," mynta un o'r
bonetidiccion. "O'r gora," mynta'r Beecal, "on ma
tykvra i fod." "Beth yw'r tylcra ?" mynta nw.
"Rhaid j chi u;i bobo swllt no startiff v mash-jen rjdim. I gk*cwd
bobo swllt miwn wmcad. "N fvxr," r'viita'r B^ec^ l.
"troiwch V'^rra'r e.yffv'j., wath rrar poun mawr ,vnr' a ch^rs o fwd
draw ma. Pan glywiff y cyffyla y music i fydd diccyn o waith gytta chi idd i
dala nw." I gas 'yn i neud, a fi ddychreuws y Beecal wara i diwn. Yr
arool! Ma'r cyff- yla yn dychra dywnso, odd y swn mor orllyd, a off a un i'r
porun, a off a un arall i'r gora a'r mwd. "Stoppwch!
SWppwcll!" mynta nw. "W i eb gwppla wara.r diwn
ytto," mynta'r Beecal, yn wthi nee bod i focha, fa fel twmplins. Ma
geffyl ne ddoi wettyny yn i tharo i i ddxeckshwn y gors. "Stoppwch!
Stoppweh!" mynta.'r el wrs. "W i eb gwppla. wara'r
diwn," mynta'r Beecal. A wara nath a, eb eeto pun a odd yr elwrs yn
boddi ne focu ne beedo. Ma lot o frotyr y beecal yn y'n gwlad ni eddi. Fi
deemlws Dai i fod a'n cal slap- pan, a fi ethon y mlan mor ddishtaw a'r bedd.
Ma na ormod o frawlan yn y Parliament, os wir ddyn, gormod o beeco en grach, on
ma raid i rai o'r M.P.'s gal mynd dcros i tiwn sa'n gwlad ni yn mynd yn j ibba
dares. Dim o'n oonach a gwneud gwyneppa 'ir ma rai erill, y tachla ma nw'n galw
Pessimists arni nw. "Beth yw Pessimists.?" mynta Dai.
"Y tacla ishal i yspryd," myntwn i, "dynon y bwrw
glaw tragwyddol, ma nw fel aa nw wetti cal i geni o dan ym- barels. Beth ma
Tit-Bits yn i weyd am deni nw I can imagine the wailing of some of the leading
pessimists if they could be turned over to Germany and trans- formed into
Germans. "0," mynta Dai, yn dychra consdtro,
"rwppath teppyg i 'yn�
I Y PESSIMIST. Y Pessimist yn drist drodd�i gonach A gwynab fel anglodd;
Ettrych naw'r, clyw a'n attrodd, "Y n y byd os dim dm bodd."
Eetha right Conundrum," myntwn ni, "Ne fel y gwetws
mishtir"- Pessimist a'i glustiau'n glo�i obaith, Y bwbach, myn wylo; Dyn y
glaw yn y baw yn hir bo, Yn rolan miwn ymbarelo. Ma isha i'r set gal wthnos yn
Germany a w i fed sa ni'n i clywad nw yn cajiu yn y Modd Lah. I gewch chi'r
cantwTs rwppath i'ch suito chi yn y Shwrna nesa; sa ni'n doti'r pishyn i miwn
yr wthnos ma, fyssa'n gofyn i'r printars weetho ovar- time. Yy un testyn fydd
i'r bregath�"0w
Ni'n Doi trapped the Sossinjars," chym- rws i ddim llawar o amsar i
neud 'ny, on ma. i'n cymryd twscid o amser i ddish- grifo'r trappin bisnas.
(I'w Barhau.)
|
034 |
18 Rhagfyr 1915 |
Y BYDWARYDD SHWRNA-AR-DDEG AR ICCAN. -OW NI'N DOI TRAPPED THE SOSSINJARS http://papuraunewydd.llyfrgell.cymru/view/3978282/3978287 |
x |
|
NFN DOI. I DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA AR BTFAL. Gan GLYNFAB. j(Awdw "Se.Nvt Ymlan"�Buddiugol yn yr Eisteddfod Genedlaeihol, 1911. Tafodiaith Canol Rliondda.) f Y BYDWARYDD SHWRNA-AR-DDEG All ICCAN. -OW NI'N DOI TRAPPED THE SO SSI N JARS." "PROMOSHON YTTO." ( I ddibeii-Oii y nhwrna ddiwetha gytta phromish o rwppath spessial i chi'r can- twrs, oil gorffod i fi ela ilithiron mail 'yn a. mynoo, i gal bod yn siwr na odd y diwn ddim yn gopparplate, Wel, myn deppyg odd i ddim. Chi'r cantwrs 'ny sy'n nrfadd cintach a chonach achos y'n bod ni, showdwrs Pryttan Fawr yn cymryd gormod o am- zar i gyrtadd Berlin, a'n bod ni'n cal am all i weltan nairr a JD y man, own- nwch y'ch calon. Chi'r cwynfannwxs, dynon y bwrwglaw-tragwyddol, c-erwch &m dro i Germany, a mynwch afal miwn rwy gonLShnrwr ne'r gilydd iddo gal y'oh troi chi yn Germans am gwppwl o fyneeta a chi fyddwch yn canu y don ma gytta wyl, ar fencos i. CAN Y PESSIMIST. I I (Yn Germany). I Ni wetti ffeilu'n mhobman, Ma cistal gweyd y gwir; Fflat shot yw ar y moroedd, Fflat shot yw aT y tir � I gostws llongau ryfal Pum mil miliynan' i gyd, Dyw'r lot gwerth tatta-n bwtwr, O'n testyn sport i'r byd. Odd poppath fol yn wispran,� I Paris r .vn am dro, On ffeilu nethpwd yno, Von Kluck ath mas o'i go -"I Calais," mynta'r Crown Prince MaV ffordd yn rydd fy nhad, ""0 own," medd Will, "mewn wilbar, "On' ewn ni byth ar drad." Fi dreison focu Rwssia "Then Poland shall be free, Fi droison nol dan erc.a.n, Do, dyn-di-shefo-ni. Ath submarines i weetho Fel pecs o dan y don, A chrowd sydd 'eddyw'.n gorwadd Yn ports my old friend John. Fi dreison dywli ata Cehvydda yn mob man,� I ra.nu y gelynion Medd Will�"A splendid plan" On ffeilu fu y'¡J1 anas, Dath Italy i'r mas, I wmlad4. Joe o Austria, Do, do, y tacla cas. .-odd llawar mwy o showdwxs; A phowdwr gytta ni, :Ma'r fantash wetti cholli, A nin.1. nawr yn "dri" Ma'r "Colonies" yn difa Wy'n teemlo'n eetha blin, Dos gento ni yn aros O'n Colonies�ond un. Raid fydd cal mentyg arian, '-Nla'r toceyiif, bron air ben Raid cal 'en gownt, mi On peedwch gofyn�When." Ma pris y ba,l'a'n cwimi, Ma prinder, crettwch fi, Nid "ni" sy'n tacu Pryttan On "hi" sy'n tacu ni. Pam bo Dai a finina yn i ffwsliiain i mlan, rowch donk i "Pessimist'' nes bo cwilydd ar y cintach" rs i bwsho'i gwyn- ,epa i'r golwg. Yn i tai dyla nw fod, wath ma. wilia a rai o'r short yn ddiccon i neud y'ch dillad chi i d-dampo, otti wir ddyn. I greiddsou y man 'oles a miwn a ni i bobo un. "Mum is. the word, Dai," myntwn i. "Tyn di gillath bock mas, a fel bydd y Sossinjars yn cwmpo i'r pwll tor 'ack ar y pijshyn preii ma." Na sotiwd, a na netho ni, odd dim "gair i gal i wilia nes bo pob Soseinjar "ddesa wetti cymryd y plwnsh. Wrth gwrs odd y'n myddylia ni'n. mynd yn y twyllwch a'r disht-awrwdd, fel wheels en glock wetti i'r pwysa dori. Eisht! ma swn o ddreckshwn oornal y Sossinjars I glippas y mys, ma.'t signal i Dai i fod yn wide awake. Odd i'n dywyll, odd myn yffryd i, fel twyllwch yr Aifft. 0 nw'n gweyd y gallsa- chi dori sclei&hes o wnnw, a bod y dynon odd yn arfadd mynd i'r Aifft ar i olidays yn pyrnu soieislian a racoor, i gal mynd a ge aha. thre, idd i ongan ar y wal fel ornamant. Anodd crettu rwppath fel na, mwy na st-uri am gendar i dacu Dai ma. a'i wascod wen. Wel cistal i gweyd i tra bo ni'n axoa i'r Soesinjars. I wetir fod oendaj- tacu Dai Conun- druni Jone..s wetti cwmpo miwn cariad dros i ben a'i glusta a chrottan fach bert o Sysnas. I fi yn mynd a i am walks, a fi welson fod diccyn o newitiath yn "rig out" y boy bob-un-diccyn. I set-Ion i fynd am bythwynos i Borthcawl i ddwr y mor. Y noswath cyn etacrto fi ath y cendar i bymu waeood wen, i gal tori diccyn o ddash. I greiddwd Porthcawl, a men bothdi ^diwyraod de ddoi, fie dedmlws y boy licsa fa gal baddo yn y mor. I wettws wrtjh i glomem. "All right," mynta i, "But don't for- -get your white waifitcoat." "No fears my purty gel," mynta fa, rwy short o Sysnag cyffyla odd gytta fa. I strippwe, i ath i'r mor,, i faddws, on diccyn yn ehy odd a., wath "twbin wmolch" odd y mor mwya fi a'n baddo yndo o'r blan, a dim yn ammal yn wnnw allwn grettu. I ddath lot o'r visitors i bara-do yn accos i'r fan, dynon a myn- .ywod, a chrottesi, a ma fa mas, i wishgws fel llychetan, a off a fe at i wcdgen. "Where is your white waistcoat," myn- ta i, yn staran ? Ma'r boy yn dychra pippo arno unan dim wyscod. Drychwa ilia ddreckahwn y mor; dim wyscod wen. Odd dim i neud on mynd sh'r lodgins eb un. I bassws blwyddyn, fi briotwg Cender- ,daeu-Dai y grot-tan, a ma'r par ytto yn Porthcawl. I ath y boy i faddo, i strip- pws, a'r arcol ma fa'n gweiddu. I glet- twa y fenyw fach i fod a wetti cal y cramp. Yn He ni ma fa'n gweiddu- "Mary! Mary! Ere's the wasood wen." "Where?'' mynta Mary. "On me, my gel, it as been on me since last yeajr. Odd a'n eetha right, odd a wetti gwish- go'r wascod wen o dan i grys yn i gys- seitmant. Sdim eesha gweyd ma. nid ooliar odd a., watih i nd'n wmolch drosto ni bob nos, a mor lanad a'r gneuan. Eisht! Ma blwnsh i'r pwll � a doi blwnsh wettyny I dorras dri 'ack yn y pren, a diccyn o flan y mys yn y fargan. Mlan o nw'n dod a cympohir odd gytta Ni'n Doi ddiccon o waith i dorri 'acks. Na fel buws i am bothdi awr ne raccor, nes i ni grettu y byssa raid i ni weiddu "stop," i gal mynd mas i foyn raccor o god. On fi ddath diwadd ar y plwnsho, a ma dywelwch dychrynllyd, i ath mor ddishtaw chi allsach glywa,d y'ch lliccad yn clippan, sa chi o'n gwrando yn ddic- con tar. I rosson gwartar awr cyn mwf- yd na wilia, ond o'r diwadd ma laish Dai yn ecco trw'T passage. "Bachan myntwn i, "Paid a screch- an, wy ti gwnrwg a chrottyn Sara, ibank y Pwl." "Beth o bothdi wnnw?" mynta Dai. "Dringatwr bach da odd a," myntwn i, "on fi ddringws unwath yn omrod, i ddringws i ben catar i gal ti-eio orcyd y pot jam o dop y dressar, a fi gwmpws y pot o farmalade wynab-warad ar i ben a. Na He odd picil. Y noswath onno 1 ryttws doi fobby i dy Sara achos fod y crottyn yn screchan yw-bw b-murdar, a yn y diwadd dim on i fam odd yn treio creeipo i wallt a poor dab. "Well," mynta Dai. "Sawl 'ack sy gytta ti Shoni? Ma gen i iccan." I gynnas y lantarn fach odd yn y mock i, a diwadd-y-gwt ma Dai a finna yn crippan mas o'r man-oles a chramps yn y'n coesa ni allwch fentro. I rifson yr acks a odd gytta ni bobo iccan. Iccan o Sossinjars yn gorwadd yn farw ceg yn y pwll! I rytson i wddwg y lefal, a fi wetson yr anas wrth yr officar. "Wot the Llanfair-pwll-gwyn-gyll-go- ger-y-chwyrn drobwll ar you talkin about! (on nid y gai-r na wetws a) Twenty Ger- mans trapped!" Na wetws a, ne rwppath teppyg. Myn ticcyn fi droiws a.to ni. "I believe you lads," mynta. fa, "Yes I believe you. But it is almost too won- derful to believe." "You fix a bowk," mynta Dai, "ovar the pit, an, I'll bring them up, one by one, 'ere is the 'acks, ser, in my stick." "Bachan, ca di ben," myntwn i, "Wy ti'n deppyg i'r bloke na yn un o'r plays na yn Llundan, odd yn bragcro i fod a wetti Iladd 'yn a 'yn o Germans, a wetti claddu nw. Odd i bantnars a yn pallu crettu, a fi ginicws i cwnni nw o*r bedd idd i lladd nw'r ail waith. 0 ni'n gwppod ma diccyn a fentar odd tynu plans a ceebo pwll eb byrmishon y chief officar. Na fel ma i yn ammal. Odd na wr a gwraig 08 slawar dydd yn byw yn fo ath y wraig yn eetha tost, i gollws i iechyd, a fi ath yn ishal yspryd. I ath i gattw'r gwely. Na lie buws i am fishoedd eb opath dod yn well, a odd y doctor wetti gweyd wrth John y gwr ma diccon, teppyb y byssa. fa yn witwar eympohir. I ddath Ann, war y wraig, i dendo ar Mary a i ofalu diccyn am John, poor dab. Na lie odd y wraig dost yn gronan yn y gwely, a John a Ann, a gwynepa trisM, yn wilia ar y Ilawr o flan y tan yn ddishtaw. Ma gnock ar lawr y llofft. "John," mynta Ann, "CerwA lan i'r lofft, ma Mary poor thing yn cnocko. Fi ath John i lan yn daw a! yn i slaps. "Well, Mary fach," mynta fa, "Beth chi'n mofyn?" Miwn Ilais gwan a chryn- etig fi wetws Mary "W i am i chi�John�a Ann y ngwar- i-briotll,oitii,-a,r ol-i fi fynd a'dli gatal chi." "H'm, h'm, ia," mynta John, "On', Mary ceeshwch fyw, w i ddim am y'ch colli chi." "Na, John, w i'n matal a'r byd." "Well," mynta John yn ettrych sha'r llawr, "M Ann a fi wetti bod yn wilia diceyn ar y point." "Beth ?" mynta Mary. "Wetti bod yn wilia eeshws cyn i fi farw Ottich chi n wir Ma Mary o'r gwely, lawr i'r gecyn. "Wetti bod yn wilia am brioti atrtvich chi. Packa di fox a. mas a ti." Mas gas i fynd, fi wellws Mary, a fi byw am iccan mlynadd, a chas John ddim bod yn witwar. Tynu plans eb byrmishon odd John a Ann wetti bod yn neud. I geson y'n galw i dent y Kernal. "Ma'n promoshions ni, Dai," myntwn i "yn cal i claddu yn y pwll gytta'r Sos- sinjars. "H'm," mynta Dai, yn cnoi lumpin o bacco fflat, "H' m. "Sarjant Jones," mynta'r Kernal, "Take this sisars a'n cut off your Sar- jant's stripes." I nath Dai, a golwg eetha bwl ar i wynab a. "Sarjant Morgan," mynta fa, yn wara a'i fystash, "Cut off your stripes." I netho. "You 'aye done a deed worthy to be recorded in the listory of the Ridgment," mynta'r Kernal." I congratulate you Liff tenant Jones an' Lifftenant Morgan, the Captain will introduce you to the offi- car at the canteen." Na newitiath ar deemlata I'r canteen yr etho ni i yfad iechyd da i'r Kernal a'r boys yn gweiddu nes i bod nw',n grug. (I'w Barhau.)
|
035 |
25 Rhagfyr 1915 |
Y BYMTHECFAD SHWRNA AR ICCAN.
"EISH-TAWSON A MYFYRDOTA." http://newspapers.library.wales/view/3978291/3978296/44 |
x |
|
BieeTN 0 ANNAS BAI A FINNA A'R KTFAL. Gan GLYNFAB. ^Awdwa- "Sowt Ymilan"�Buddrugol yn yr Eisteddfod Genedlatmhol, 1911. Tafodiaath Canol Rhondda..) T BYMTHECFAD SHWRNA AR I ICCAN. "EISH-TAWSON A MYFYRDOTA." I Walla. gwetwch chi ma shwrna diccyn ;yn drisht yw y shwrna ma, on os dim i neud. Ar ol y gosfa roison ni i'r Sossin- jars odd i'n ffine i gal diccyn o spel a dishtawrwdd. Myn deppyg yn bod ni wetti cnoko tvt 11 yn ngweelottion i plans nw, wath i geson lonydd am yn acoos i ddiwyrnod, a dim wn canons i ollti peelen yn clnsta ni. On cofiwch chi, odd lot, o'n boys ni wetti cal amall i "jib- betad eetha cas. I ddath y "relief" i gwmryd y'n lie ci, a ma wespw d gan y Kernal. "My brave lads! you desarve three days' rept." "Thankyw Ser," mynta ni yn un llaish mor gryfad a chor mawr y Crystal Palace. Sdim dout gytta fi na chlywson nw'r gweiddu yn trenches y Sossinjars, a chrettu yn bod ni yn mynd i neud Twsh ar i penna nw fel tyrinall o fricka. Cwat- f«:¡'i penna nath y ran fwya o'r Sossin- jars, on o'n ni'J1 cal clip ar amall i bwl- ffin ten o German yn i skeedadlo i sha dreckshwn Berlin, yn deppyg i Dai-Ty- Top pan odd y wraig ar i ol a, yn ryttag a phokar ooch yn i llaw. Ymjoyo buo ni, on cympohir ma'r post man yn dod, a wir ddyn, ma Dai a finna yn cal bobo fwndaJ o lithyron a box bach ne ddoi. Odd i'n blesar ettrych ar y boys odd yn cal llethyr, ne barsal, yn slippo o'r golwg i ddarllan-" News from 'Ome." Na lie odd dwr yn ryttag o licced y bechgyn! <7haps rag odd yn gwppod beth odd ofan pan yn taclo'r Sossinjars; boys odd yn jofadd i'r bwlatf i raccso i cron nw eb fflin&ha-n on nt; r, wrth gal notyn o dre, o wrth dad, ne fam, ne wedgen, yn 1Wan fel babies bach pan fyssa'r gath yn i sci-apin nw. On Odd no ammall i showdwr bach yn ettrych yn eotha diflas, odd ar fencos i, a fi wetws un wrth Dai, a'r dwr lond i liccad a,� "I 'ave no 'ome to expect a lettar from, no father, no mother, no nobody; I am alone in the world." I dwtchws yn a chalon Dai, a gorffod a fi droi i ettrych i rwyla arall. "Wot?" mynta Dai. "Wot? Look ,eTe me boy, you shall 'ave 'alf my lettar, I am blowed an wotevar is in the bloom- min boxes, you shall 'ave 'alf o that. Now cheer up." Fi che-clrws up, wir ddyn, on odd a'n emilan wrth feddwl cal anonar o lethyr Dai. I gas &har-a-sha<r-alike o barsels Ni'n Doi. Na destyn i fyrddoni arno; i alas i yr idea i Mishtir,� "Y Bachan 'eb Lethyr o Dre." Myn wthnos i ddath can fach berta'r byd o wrth Mishdir, a ma i i chi "Y lnLWR HEB LYTHYR 0 DRE." I Fe'i ganwyd yn slums un o'r trefi, Bu fyw ar ymylon y bedd; Yn droednoeth, a,'i ddiHad yn garpiau, A newyn yn Ilwydo ei wedd Mhlith crwydriaid cwteri y tyfodd, Estynodd "Dyngarweh" ei law Fe'i cipiwyd o nythle trueni, I'r tlotty a safai gerllaw. Un o gywion yr estrys na wyddai Am dad i'w amddiffyn rhag cam, Am wresog belydrau o gariad Yn tanio dan fynwes ei fam Un o blant y Gwarcheidwaid yw'r milwr, 4 Atebodd i stiin Corn y Gad, Aeth allan fel dewr ddyn i Flanders I ymladd dros Ryddid ei Wlad. Mae "Safle'r Gerbydres" yn orlawn, A dagrau yn rhychio pob gwedd, Mae swn y "Ffarwel" fel cnul angau "I ryddid yr ant/�neu i fedd." Y fam rydd ei chusan i'w bachgen, A dacw gariadferch yn brudd,- -40nd hwn-ni chlyw neb yn dweyd 'Farwel' Does neb i gusanu ei rudd. Mae allan yn moethder yr yradrech, Yn medi'r gelynion a'i gledd, 'Dyw mellt a tharanau yr ornest Ond megis yn tanio ei wedd Ni wyr beth yw ofn am eiliad, Mae'n ieuanc, a'i freichiau yn gre', Fel cawT mae'n gwynebu'r gelynion� Y Milwr heb Lythyr o Dre. Oer ddwyfron y ddae'r yw ei wely, Pan daenir cysgodion y nos, Pan beidia hyll adsain magnelau I ruthTo dros ddyffryn a rhos Breuddwydia- Ond nid oas ymylwaith 0 gariad yw freuddwyd e'; Yn effro, neu'n cyagu, un unig Yw'r Milwr heb Lythyr o Dre. Ond, wele, pan daenodd y wawrddydd Oleuni oreurai y bryn, Fe saiodd fel Adjax i herio, Gan ddal earn ei gleddyf yn dyn; i Daeth bwled o lawddryll y gelyn Ymsuddodd i'w gaJon e' Fe syrthiodd i'r ffos oer, yn farw,� Daeth "Llythyr" i'r Milwr o Dre. 0 Dre Draw tu hwnt i'r cysgodion 0 Dre; ger gorseddfainc eir Tad, LIe nad oes swn erchyll ryfela Yn rhwygo awelon y wlad ,-0 Dre! Lie mae hyfryd drigfannau A phawb yn cvdoesu mewn hedd, Draw, draw lie ma.e'r euraidd balmantau Heb ofid, heb boen, ac heb fedd. Fe'i claddwyd yn ymyl y goedwig, AstyJlen sy'n nodi y lie; 'Does neb wrth fynd heibio yn cofio Y Milwr heb Lythyr o Dre Ond tybed fod engyl yn dyfod Yn ddistaw, trwy ganghau y ffrith, Gan adael ei enw'n getrfiedig Mewn perlog lyth'Tenau o wlith. Cwsg Wron yn ymyl y Goedwig, Daw Gwanwyn a.'i allwedd cyn hir I ddadgloi y blagur, daw glaswellt, A blodeu i harddu y tir Distawa erch ddadwrdd y brwydro Ymdodda, ymgolIa. mewn hedd, Tyr adar y Goedwig i ganu I Eu mawl-gan i Dduw dros dy fedd. Na'r gan o waith Mishtir Ni'n Dai, a as na thoddith y geira na y'ch calonau chi, cistal i chi socko'ch inside miwn olive oil, ar fenoos i. Wel nawr am y llithyron geson Ni'n Doi. "Beth ma.r glomman yn weyd?" myn- ta Dai. "Same to you, Conundrum," myntwn 1. "Well," mynta Dad," ma Mary Cather- ine yn gweyd fod Will mab Ann wetti cal job iddi shuito fa o'r diwadd, yn Mwll y Winsor." "Beth yw'r jobin, bachan?" myntwn i. "Wy ti'n gwpod," mynta Dai, "mor ffond odd Will i gwni ar i drad i glep- pran yn meetins y gweeth wrs ?" "Ottw, ottw," myntwn i, "Wad mlan." "Wy ti'n gwpod efyd fod Will mab Ann yn drwmedd iawn i ffordd a bod pob un yn shapo i urian i gyscu nes bo Will yn cwppla'i speech?" "Ottw," myntwn i, yn ffeilu diall beth odd y rigmarole odd gytta Dai. Bachan gwed beth yw'r jobbin." "Wel, maT gwendid ma yn Will wetti talu'r ffordd," mynta Dai. "Myn deppyg fod doi geffyl eetha stwbbwrn yn stappla'r Winsor, a dim shwd beth i'r oslara i ddoti'r 'bit' yn i genna nw." "Ia," myntwn i, "On ble ma Will mab Ann yn dod i miwn?" "Ma Will wetti cal i eneaio i fvnd lawr i'r stappla bob bora yr un pryd a'r oslars. I waith a yw aros o flan y ddoi geffyi stwbbwrn, a gneud un o'i speech- es. "Bachan," myntwn i, "W i'n dychra specto, ceir mlan." "Ma'r oslar ar y watch, a'i ddoi liecad ar y cyffyla., a fel ma. Wil yn speechan ma'r ddoi geffyl yn dychra teemlo yr effath, yn mynd diccyn yn gysglyd, fel Ni'n Doi, yn mynd o dan winidocath Wil. O'r diwadd ma'r ddoi geffyl yn dychra gapo, a. miwn ma'r 'bits' yn cal i stwffo pan agoriff penna y cyffyla., fel ergyd o fwa sath." I wyrthinas i a fi wetas,� "Cistal i Will mab Ann gattw i lieced yn accor, wath ma lot o sharatwrs yn y'n gwlad ni yn eetha teppyg iddo, a wetti qualifio i lanw job o'r short. "Beth ma Maggie Ellen yn weyd ?'' mynta Dai. "0 rvvppath o bothdi gyfrath ncwydd ceuad tyfarna. Rwy New Pules. Fydd y Tyfarna ddim yn accor trwy'r dydd, yn dychra am ddoiddeg, stop tap am annar .awr wetti doi; accor am wech, stop tap am naw." "Wei myn yffryd i," mynta Dai. "Na beth yw turn out! Ma rwppath fel na yn y'n nicklan i. A ma fydd yn capso pop- peth Os eVin ni'n ol yn fywo'r ryfal ma, shwd ewn ni ar ddwy wedgen i lawr sha Gardydd, ar ddiwetydd dy Sattwrn ? Cyradd Cardydd am dri-Stop Tap "Bachan," myntwn i, "I fydd pop a lemonade, soda water a golchon o'r short yn cal i gwyrthu." "Ia," mynta Dai. "Na ffest on tefa! W i yn ffansio Ni'n Doi a'r ddwy glom- man, Maggie Ellen a Mary Catherine yn mynd miwn i'r Royal 'Otel yn Gaerdydd� W i'n ffeilu peedo wyrthin wrth feddwl am y trip. Aros diccyn bach i fi gal ym menydd i 'workin ordar. Fi weetha i ddrama fach i shuito cwrdd oeenog. Characters Ni'n Doi an their Gels. Place A 'Otel in Cardiff. Time Aftar the War. Enter Ni'n Doi, Maggie Ellen an Mary Catherine. Dai Lemonade for my lady. Diod fain dod i fi. Shoni Rho bepparmint yn ginta, Ar dagu ma Maggie ma. Dai Pint o lath i Mary Catherine. An a Jar of Sloe Gin. Shoni Gingar Ale's on sale now I see, No, just 'and Gingar-Brandy. Dai 0 yffach give me coffee, Dash it all a dish o' tea. Y Ddoi 'Oi, 'oi, man Wait 'alf a mo. You mix for us some Oxo. "Fi urtiff y lanlord gai'di weld Shoni," mynta. Dai, "Dera Dai," myntwn i, "Walla ma deioni'r wlad odd miwn golwg �"for duration of the war" fel ma nw'n gweyd. (I'w Barhau.)
|
036 |
8 Ionawr 1916 |
YR UNFAD-SHWRNA-AR-BYMTHAG
AR-ICCAN. "RACCOR O FYFYRDOTA." sion_prys_113_ni-n-doi_llais-llafur_1916_0091k.htm |
x |
x |
(UCHOD)
|
037 |
15
Ionawr 1916 |
YR
AIL-SHWRNA-AR-BYMTHAG-AR- ICCAN. "DICCYN O WAITH SHARP A'R I LLICCED.” http://newspapers.library.wales/view/3978318/3978323 |
x |
|
NFN DOI. I DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. I s(Aw-dwr "Sowt Ymlan"�Buddugol yn yr Eisteddfod GenetH&eitholj 1911. TafocLraath Canol Rhondda..) TR AIL-SHWRNA-AR-BYMTHAG-AR- ICCAN. "DICCYN 0 WAITH SHARP A'R I LLICCED." "GAFFERS AR GWMPNI 0 '1 SNIPERS." I THE SNIPER. I -III will wipe," says the Sniper-"out of I Dirty Bosches together, rbein' Iss, my'n jaich, each sossinjer Yn' andy '11 go "down under." Odd Syr Walter Scott a Dickens, a r "boys na. yn ffond o starto penota a phishyn o boatry, a ma finna. yn esho jfrieud rv< path o'r short. Boys eetha ,clyfar o nw, on myn yffryd i fyssa ddim un o nw yn apal i ecrifenu Ni'n Doi, a doti pwt o englyn yn dop line, wath odd dim un o nw wetti cal i neud yn fardd nol Brain a Defed beirdd Ynys Pryttan. "Buck up Ni'n Doi!" odd y command, on tefa, yn niwadd y shwrna ddiwetha. 0 ni'n ffeilu diall beth odd r- ''new move" nes i'r KernaJ y'n ordro Ni'n Doi i fynd idd i wynepu fa yn i dent. I ethon miwn a fi aafson o'i flan a. "Lifftenant Jones an' Lifftenant Mor- gan," mynta fa yn ffidlan gytta'i fystash, "I am goin' to trust you with a danger- ous expedition. You must, each of you, pick out fifteen of the finest shots in the Ridgment, an' go out snipin', make the arrangements at once." I salutson y'n doi, a mas a ni. "Bachan," mynta Dai, ma jobbin eetha ticklish, Shoni; i fydd yn wath na cheesho cla&cu rent yn dai'T' Cwmpni ar amsar strike. "Otti, ar mencos i," myntwn i, "on ma raid "show pluck," bachan. Ma'r Kernal fel sa fa wetti'n ffansio Ni'n Doi, a wish- yn-y-byd beth fydd y'n anas ni cyn y diwadd." Y'ch chi'n gwpod beth yw Sniper spo. Chi'r seithwrs, i chi'n naipod yr atar bach na ma. nw'n galw Snipes ami nhw. Wel ma nw mor fain a mor wimmwth fel ma gofyn cal llicced mor sharped a nyt- twdd, a braich mor gatarn a'r Rocks o' Gibralter cyn y gellwch chi ladd un o'r tacla bach, pan ma nw'n etfan drw'r awyr. Os diccwdd i chi ladd un, wel, na chi yn cal y'ch counto yn good shot, a good "sniper." Y'n contract ni odd peeco mas bobo bymthag o good shots a fi nethon, a w i yn siwr odd dim gwell seithwr na Dai Conundrum Jones; fi gaethiff dwll trw bishyn tair, on i chi dywli'r coin lan. W i'n cofio un diwettydd o ni'n cerad ax yr ewl diccyn o flan Dai yn tori diccyn 0 dwtch, a smoko shiggar, a wiw ma "Wsish" eebo blan y nrwyn i. I dinnas y shiggar mas o men, i ddishgwilas nol, a na lie odd Dai yn wyrthin fel sa collad arno, odd a wetti seithu'r lleety o ar flan y shiggar mor lanad a sa chi wetti grop- pe fa a shishwrn. Na diocyn o dwtch sniper i chi: Odd tori'r boteli bach na sydd ar ben y taligrafft on' rwpath fel wara plant i Dai. On ma gofyn cal practiss, os ar men- cos i, cyn bo bachan "n qualifyo. i fod yn sniper. W i'n cofio clrwad am Irish- man yn ceesho mentyg dryll gytta fferm- wr. a'n mynd mas am ddiwettydd o seithu. Diccyn teppyer na fuws a axiod yn andlo dryll, wath odd a wetti bod yn rysymu a'i unan ar y ffordd- "The mor powdar a'n shots I'll put in the barrel the more birds I'll kill," mynta fa. I lanws y barel nes bo peth o'r pow- dwr yn dyferi mas, a mlan yr ath a. Odd no dderyn ba-ch yn sefyll ar ben pren, bothdi ddeg Hath off, yn i chanu i chaJon i. "Wait a bit, my purty bird," mynta'r hen foy. I anelws, a fi sithws, on yr arcol, ma'r Irishman yn cal y glatchan fwya gas a ariod gan y ddryll, nes i fod a ar ascwrn i gefan yn y gwttar. On' odd y d,eryn bach yn para i ganu. I gwnws yr Irishman ar i drad, i ddishgwilws ar y deryn bach, shigglws i ddwrn arno, a fi wetws� "Ah my purty bird, look 'ear! you wouldn't sing if you was this side of the gun. On i gas eetha lesson. Mian a fo ytto, i ofalws ddoti llai o bowdwr a shot y tro nesa co dderyn bach ytto yn canu, anel- ws, fi seithws, gwmpws rwpath i'r Ilawr, a ma'r boy yn ryttag. I welws rwy griat- tur od yn i spriwingad i ar y liawr, gitchws yndo, a mynta fa� "You was a moighty fine bird before I blew all your feathers off." Erbyn ettrych broca odd gytta'r Irish- man, odd y deryn yn fyw a iach, a 'eb i dwtch. Sa wnna yn y ridgmant fyssa Dai a finna ddim yn i ddewish a yn un o'r Snipers. 0 ma raid cal practis cyn dod yn sniper. Ma bod yn sniper yn golycu risko'r bywyta. bob mynad, i chi'n gwpod yn y byd o bwy ddreckshwn y daw bwletsan i'ch neggo chi. Risk yw i, ar mencos Ottich chi'n gwpod beth ma'r Sossin j ars yn y'n galw ni ? Wel�"Y Black 'And Gang." Ma preesh ar y'n penna. ni, a dyw bywyta Conundrum a finna ddim gwerth pishyn grot. Os diai ets beth fydd y Sossinjars yn neyd, walla ma cario jackad o ddwr i dori sychad i bantnars. sdim i neyd on roi pilfren iddo fa. WTalla ma cariobwyd i'r trench i boor beggars sy bron starvo, sdim i neyd on roi iron-coated-pills iddo fa. "Bla ma'ch Christionoccath chi ?" my*- ta chi. W i ddim yn gwpod, wir ddyn, walla i fod a yn yr un man ,a Christionoc- cath pack o onno chi sydd yn nTe, wetti cal i ddoti gytta'r dill'ad-dy-shul yn y drar isha yn y cysyndrors, i aros nes bo eosha nw ytto. Wi'n wilia sense, o ottw, wrnwch chi faint liccwch chi, ma i yn 'en bryl i in ettrych yn straight i licaed petha. I Walla y newn ni wilia diccyn o bothdi Christkmoocath ar ol i Wil o Berlin, y Cl«wn Prince, a'r carda sy gytta nw. gal i cloi yn gwtch glo Buckin-am Palas. Mian a mattar y snipin ta, a becan y'ch pardwn chi am y mod i wetti bod yn wobblan diccyn ar yr ewl, ma dyn yn cal i widlaji weetha i droi at rwpath y tu fas i'r jobbin sy mwn llaw. I ni'n gorffod seithu o bob twll a chor- nal, weetha a fan right yn nannadd Y' trench, walla bydd y Sossinjars bothdi annar canllath off. Weetha i fyddwn ar ben colfan fel un o dwrkeys y ffeerad; weetha o genol ruins en dy sha oefan y trench. "Shoni," mynta Dai, yn crippan ar i drad a'i ddelo fel broca, a'r boys wrth i gwt a, "Ma ecclws yn yfflon draw mYlI- co, w i'n ffansio ma talcan eetha saff fydd a i weetho yndo." "Right o," myntwn i, "fi sefiff y boys dnan yn i gattw Iliccad ar y Sossinjars a 'fi ddwa l gytta ti." Fe ethon yn doi i miwn i ruins yr en ecclws. Odd no un wal uchal yn sefyll, a phar o god, fel y gwetwn ni'r coliars, yn accos i'T top. "Co spottyn gen-u-ine," mynta Dai, "a co ysgol weddol gryf; cer i moyn i, 1 ro i dreial i'r idea." Ddotwd yr yshgol yn erbyn y wal, a ma Dai yn dychra dringad fel wiwar, a lan a ge. Bothdi'r oenol odd no dwll yn y wall, a fi gas y Sossinjars bip ar Dai, odd e ddim yn specto, on i spectas i. "Gen-u-ine!" mynta fa, yn tynu spyin' glass i mas. Ma spottyn ffirst class, Shoni; watcha di unan w i yn dod lawr i ercyd y paraffamalia. Ddychreiws i shwTna shag i lawr, on pan ddatha yn gyfar y twll, ma ping! ping! ping! bwlats y Sossinjars yn dych- ra swno, wiw a rai rwng i goesa fa, a dros i ysgwydd a, a thrw lwck fi scapws a'r peth nesa welas odd Dai a dwy-gos-o- bothdi yn slidra.n lawr blwmp i'r llawr; w i'n siwr fod y dynon sy'n byw yn Awstralia yn cretti fod earthquake wetti cymeryd He. "Bachan," mynta fa. yn wilia fel dyn yn jofadd o wrth browm-titus, a'i wynt fel mecyn armonian a rap yndi. "Ma'r Soss-in-jars a idea am seithu ott-in ba- chan." "Cistal i ni newi d y ta l cen, Conun- drum," myntwn i. "Ma diccyn ar y mwya o ffoul air ma bachan, ar top yn (lychra dtibblan. Co en dy bach draw .mynco i newitwn y'n lodgins." Fi nethon, a fi wistlas ar y boys erill i ddod ar y'n ol ni. "Ty bach ffamws," myntwn i, pan greiddson ni no. Odd no stars a room gwely eetha cyfan, a fuo Ni'n Doi ddim yn 'ir cyn doti'r Snipers yn i lIe i ddych- ra'r pottin bisnass. Seithu buo ni nes odd y'n drylla ni yn ddicoon poth i bopi scatan arni nw. On' yr arcol ma randiboo cympohir, ma. shell yn cwmpo o fiwn i bump llath i'r ty. Mas a ni fel gwiningod o flan fferet. "Seek eovar mynta Dai a finna. "Covar be blowed," mynta un o'r boys. "Puzzle find it!" Wir ddyn gwir y gwetws a, trick odd cal sjafa.1 miwn brWVTHHI i mvatto wrth i ehefan i. W i'n cofio am grottyn yn y lie geso i'n ngwnni; odd rai dynon yn arfadd jokan o bothdi fa, a gweyd on bai fod shuit o ddillad am dano y byssa'n anodd idd i beeco fa mas yn mlith dynon, y byssa fa yn anweletig. Rwpath bothdi wyth od odd a pan ath a ar goll. Na lie y buws i fam yn wilo am Jack trw gyttol y diwetydd, drw'r streets, mas i'r ceia, yn y ood, lawr trw'r gwaith arn. I chwestshwn i o yd odd� "Welsoch chi Jack bach ni ?" On odd neb wetti gweld clip o Jack, myn deppyg. Sha thre yr ath i yn weppan ac yn llefan bron tori i chalon i'r geccyn yr ath i ai f-fetog wrth i llicced. Miwn ticcyn i glvws swn, i dvnnws i ffetog lawr o ar i llicced, a erbyn idd i I bippan, beth odd no on Jack bach yn i cwatto yn gymffwrddis wrth gefan y pokar. Ond, odd dim pokar gytta ni, poor dabs. Fi ffinson drench gwa.g a lawr y slippws pob un. "Boys," myntwn i, "Let's ide in the dug oute an' ave a bit of a spel." Miwn a ni fr dug outs, a fi warnes i y boys beedo mwdjid nes i fi roir signal. Cyn pen pum munad ma'r nefodd yn dychra duø, a ma'r eira yn dychra cwmpo. Na beth odd eira ar mencos i, nid jokan bwrw eira odd i, odd a'n dod a'n dod lawr fel sheets gwely. Wyrthin o ni ar y dychra, on ar men- cos j, i ethon i ddychra pippo ar y'n gilydd mi wn ticcyn yn eetha prysur, wath odd i'n ootha teppyg fod doi Lifftenant a deg-ar-iccan o snipers yn mynd i gal i claddu yn yr eira-yn fyw "Fel man-blu teg a drwsiwyd, Fry yn ystordy Duw. mynta Mishtir, on odd ddim llawer o wyl bvrddoni ar neb o ni, odd yr eira wetti troi mas yn jailar, y dug-outs wett.i troi yn "lock-ups." Lawr odd yr eira yn dod, a men awr odd dryssa y dug-outs wetti cal i ceiad, a dishtawrwdd yn tyrnasu. "Ma i'n ddobinno," mynta Dai, "Sdim use meddwl ara roi'r gose idd i, wath fi gewn yn drilo fel gwaccar gan y Sossin- jars." "Catw'n gool, bachan," myntwn i. "Fi ddaw rwpath o rwyla i achub y'n byw- yta ni." Fi glirson dwll bach yn y drws eira i gal pippo mas, a myn deppyg fod boys i gyd wetti neud yr un peth, na lie buo ni fel lot a ddefed. "Dan luwchjon oerion eria." Ond ma swn diarth yn cwmpo ar y'n clusta ni, a fi ddottwd un yn mob "dug- out" i bippan mas. Poppath yn wyn, eb ol trod un ened byw. Ma'r swn yn cryffa! Yn dod yn nes Aeroplane odd  no! i (I'w B:hau.)
|
038 |
29 Ionawr 1916 |
Y DDOI-NAWFAD SHWRNA A'R I ICCAN. "WARA PLANT AG AEROPLANE." SCWT YMLAEN I NI'N DOI YTTO http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978336/4 |
x |
|
NI'N DOI. I OICGYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFA1. I 1 San GLYNFAB. I 4 Awd,wr "Sowt Ymlan"—Buddnagol y* yr Eisteddfod Genedlaeihal, 1911. Tafodiadth Canol Rhondd*.) I Y DDOI-NAWFAD SHWRNA A'R I ICCAN. "WARA PLANT AG AEROPLANE." I .t'SCWT YMLAEN I NI'N DOI YTTO I —D.C.M. Ni'ch gydawson chi yn y shwrna ddi- -wetha. miwn diccyn o ywmwr gesso on -do fa.; gesso bothdi beth odd wetti dic cVtdd i Ni'n DOl, pun a. angladd ar 01 cal yn mocu yn yr eiTa, 00 diccyn o show off aT "dmtacks of war," fel mil scrifenwrs Sysnag ma yn dishgrifo amall i strokan smart. Wei i chi'n dychra specto ma r tin- tacks of war' gariws y dydd, ne fysswn i ddim yn apaJ i scribblan y diecyn shwr- na ma. Lawr a dath yr Aeroplane, fel rwy dderyn dychrynllyd o fawr German machine odd a wetti colli i lfOTdd yn y storom. Miwn ticcyn fi dwtchws a'r llawT. Fua-s i ddim wincad cyn i throttan i trw'r underground trench i warno pob un o'r snipers i fod yn wide-awake, a doti bachan i bippan mas. 0 nw'n eetha cool, pob un mor alffsoke a bricoan. Ma'r pilot yn crippan mas o'r Aeroplane, yn ettrych ina a co mor urt a Wil-bach-trowsis-rib pan odd y teacher yn yr yshgol bo-dydd yn gofyn iddo faint odd twice-one-are- -two. Cympohir ma fa'n dychra wara i ddeelo, a ninna yn gvsseitmant o flan y'n trad o dop y'n pen. On fwdjws ddim un o ni! Na. o ni'n well-trained, odd na anvdd i fod, pan fyssa ni yn cwatto, cyn byssa. un o ni yn wyflyd un fotfadd. On', yr arcol, miwn shiffad cyn byssa chi yn apal i wayd Rhosllanerchrugog-yn- Mochnant fi welson ddeg o Sossinjars yn eefvll roun i'T machine, a iraor gysseited a Band-of-Ope roun i durnabouts Danter ne Studts. "Buck up my boys," myntwn i. "I'll give the signal, &n we'll bag the bloomin lot." "Roias y signal! Mas a ni fel bota o'r bvd anweletic! "Ands up myntwi i. a fi nethon miwn wincad. Odd a'n ddiccon i ala cerfyi i gnoi gil wrth woeld y sossinjars, poor dabs yn ettrych arno ni. 0 nw'n siwr o fod yn cretti y'n bod ni newrdd gwnni yn gorfforol o'r bedd. Na beth odd staran. W i'n cofio stori am faohan odd yn arfadd cal booze nawr a yn y man, a wrth gwrs yn cal i unan yn amal yn lodgo yn y gwttar ar ochr yr ewl. Un noswath i ddigwyddws gwmpo i'r gvttar .0 flan shop undartakar. Odd y gweethwra ooffinna bothdi cwppla am y diwetydd, a phan ddethon nw mas i'r ewl, na oeson mw Ianto yn y gwttar yn cyscu fel plecyn. Odd i'n noswath eetha. or, on odd na ddicr-on o f'ene vn benna.'r boys odd yn maniffrakshro C()ffmœ i wppod y b-vss?'r poor dab yn apt o rewi yn delpyn cyn y bora. "Citchwch| "Boys," mynta'r foreman, "Citchwch yn Ian to, fi cariwn a i miwn i'r shop, fi gaiff gyscu miwn ooffin am eno, i fydd yny yn fwy cyffwrddis na chwttar." "Right 0," mynta'r boys, a fe ga,riwd y cyscattur i miwn i'r shop, i dotwd a miwn coffin odd eb i gwppla, i gloiwd y drws, a off a'r gweethwrs sha thre. CrLatur odd Ianto odd yn amal yn cal "stop lamp," y fe odd ola gwt bob amser. I gas i warno a'i "warmo" gan mishtir yr yshgol-bo-dydd o bothdi bod yn ddi- weddar; gas ilawar i wipsy ar y cron noth gan i fam, an son on. On No Good Na an cam i chi o garritor Ianto. I gys-gws, i warnws, i ddiunws! Fi ,ddath y wawr i ddvwnso ar i wynab a, fi goclishws un o belytTa'r oil blan i drwyn a. I e-gorw S. liooed Drychws roun i'r room, rwbbws i licced nes i bod nw mor gochad a llicced Kippar-errin I gwnw s ar d ishta, odd a'n eotha sobor DaWT. Dim on coffinna odd roun ddo. "Wel, myn yffryd i," mynta fa. "Ma i! Ia ar mencos i. Wei, raid lwo, i warnwh mam fi la war gwaith o bothdi bod miwn pryd. I wetws y manidjar y ceswn ni "Stop Lamp" diwetha cympohir. a wir ddyn, gwir y gwetws a. Ma i! Ma'r at- gyfottLad wetti cymryd lie, a Ianto wetti le-al i atal ar ol. Wei, cistal 001 mwgyn bach, ne jaw o baoco Ringar, er mwyn coolo diccyn or y menydd. Sdian i neud ■on' ceesho i thrackan i ar i ol nw ai y'n ook y'n unan." Odd Ianto diccyn yn fwy cool na'r sos- sinjars, cllwch wpod wrth yr annas. Fi nabson y crew i gyd mor rwyddad a wara plant. "Eleven prisnars," mynta Dai, "an a flyin' concordance in good rypar. Now, Sossinjars, all ands on deck, an carry the paraffarnalia. to the British Ead quar- ters. Off a ni, a'r Sossinjars yn cario'r Aero- plane, sha dreckshwTi y'n lines ni. Na rzadiboo odd yn y camp pan greiddson ni no. Wel, i grettas i y byssa'r officars yn cwmpo ar y'n gwddwca ni, i'n cysanu ni, do wir ddyn. I ath Dai a finna a'r boys erill i dent y General, a na He odd ffest olwb o'r short ora yn y'n aros ni. My gallant comrades," mynta'r Ker- I nal, "You will all be mentioned in dis- patches. The two Lifftenants will be re- oom.mended for the D.C.M." Wrth fynd mas i wettas "Dai," myntwn i, "Os os xaccor o brom- oehions i fod, i fydd yn raid i Ni'n Doi shapo TWY gontrivance i gario'r titles." "W i'n cofio dairllan." mynta Dai, "yn un o'r cOedda.ta.'T plant, am ddefed Syria fod i cwtta nw mor fawr, nes odd y beecal yn gorffod elyniu cart bach i gario'r gwt. Allu di fentro, Shoni, y bydd cistal droppo notyn at William y Sar yn bwll y Winsor i ddychra plamo cwppwl o blanka i neud bobo gart i Ni'n Doi i gario'r dygrees ma." Pan o ni'n yfad iechyd i'n gilydd yn v tent, o ni gyd yn teemlo eesha rwpath i dwymo'n inside ni, wath o ni bron sythu ar ol trampan trw'r eira. Fi gwn- nws y Sais fi Dai yn i bwnsho os slawar dydd ar i drad. "Ealth to the Kernal," mynta fa, "An a check to influenza." Son am influenza, w i'n cofio story glywas i am fachan odd yn jotadd o wrth influenza, a ma bantnar yn dod, a'n roi diccyn o ddreckshwns iddo shwd i roi stop ar y clefyd. "Cerwch a phottal o whisci gytta chi i'r gwely eno, a dotwch y'ch 'hat' ar y pillo, a na shure shot i'ch gwella chi." lira," mynta'r claf, ma amall i ddoctor yn recommendo whisci., on beth sy gytta'r 'ha.t' i neud a'r fisnas?" "Gnewch chi fel w i'n weyd. Miwn a chi i'r gwely, cymrwch eetha glasad o whishci,.a pippwch ar yr 'hat. Ia," mynta'r claf. "Os ma un 'hat' fydd no, cymrwch eetha vlasad ytto." "la," mynta'r claf, w i yn i gweld i ar mencos i. Go on." "Pippwch ar yr 'hat' ytto, a os bydd dwy hat no, wel, ma'n bryd i chi stop- po'r moddion am y nos." Odd y bachan yn gweyd y story wet- tyny. "Fe liccas y moddion cistal, a fe stic- cas at y 'conscription' a.r mencos i, nes erbvn cenol nos, odd no ddiccon o hatta ar y gobennydd i starto Jumble Sale. On cofiwch chi. "Kill or Cure" odd taclo moddion mar gryfad ar y rate na.. Odd na fachan unwath a'i wraig yn eetha climercog i ieohyd, i wetws y doctor y byssa'n raid cal 'confirmation' arni cyn y byssa i'n gwella. Bachan eetha ishal yn i ymgylchiata odd y gwr gwraig, a odd a'n gwpod y byssa cal confirmation, fel ma Dw yn i alw fa, yn gostus. "Look ere,' mynta'r doctor, "I know you are poor, I'll make the sase on on these terms-One pound-Kill or Cure." Na setlwd. on diwadd y gwt i ddiffot- ws y fenyw fach rwmg i deelo nw. Cympohir ma Bill doctor yn dod. "0," mynta'r gwr, nawr yn witwar, wrtho i unan. "Aros diccyn bach, doctor, con track y w contrack." Lan a ge i'r surjury. "Wot is this Bill V mynta fa yn eetha werw. "For medical attendance," mynta'r doc- tor. Ay, ay," mynta'r gwitwar, "the con- tract was One Pound-Kill or Cure." "Quite so," myata gwr y salse a'r senna. "Doctor, ariser me a question or two. Did you 'cure' er?" "No," mynta'r doctor, "And no one Di"d N o, l d. kill' her?" else could." Did you 'kill' her?" "Wot man ? Certainly not!" "Well mun you 'ave broken the con- track. You didn't cure er, nor you did not, kill er. Good mornin, ser." I startws y doctor ar i ol a, on miwn ticcyn ma fa'n dychra wyrthin, a wara teg iddo fa, odd gwell principle yn'do na Will o Berlin, i stickws at y oontrack— "Kill or Cure." (I Barhau.).
|
039 |
http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978354/4 |
x |
|
NTN POL DIOiYN 0 ANNAS DAI A FINNA A R RYFAL. gan GLYNFAB. ufAwdwr "Scwt Ymlan"— Buddogol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, 1911. Tafodi-aath Canol Rhondda.) Y BYDWARYDD-SHWRNA-AR- DDEG. -"DICCYN 0 SPEL FACH, WARA TEG ONTEFA?" W i'n clywad fod rhai o no chi yn .cyntach a chonach os na fydd Dai a fin- nau wrthi animar an' tongs yn cornda-cu'r Sossinjaa-s, yn apt o wispran wrth y'ch jplydd fel yn- "-Ala Ni'n Doi just ar ben; sdim gytta nw i weyd." Naccos a aj fencos i, rossweh diccyn bach, sa ni'n stoppo wmladd nawr, a starto 'i thrackan i sha dreckshwn y Red Cow ar unwaith, i fyssa'r annas yn siwr <o fod yn a.pal i stretcho coise y stori ta foeth. Wath os bydd anal wetti atal yndo ni, sha'r Red Cow i Ni'n Doi yn mynd, a on i chi glusfeefiO rwy byrnawn olii gewch yn clywad ni yn cnocko cowntar y tafarn bach, a yn ordro rwpath ma'r big bugs ma yn i alw yn "t.hroat lubri- catcher." Wel, lw-weh nawT fod nabbo aeroplane, un-ar-ddeg o Sossinjarg, a ynnill D.C.M. yn roi awl i Ni'n Doi a'r Snipers i gal wthnos o spel. I chi'n lwo spo. O'r gora, lie down geeon ni, a lie down nethon ni, yn teemlo ma teelwng i'r gweathwr i spel. Attrodd story-ayes., amoko, canu, a bytta, na Brogram y Cwrdd Bach, fuo ni yn i gatw somewhere be-ind the trenches. I gas Will o Berlin, myn deppyg, wpod- -am y'n stranca ni, a fi gas ffit o gonvolu- aions o'r short ora. Walla y'ch bod chi wetti darllen yn y pappra i fod a'n dost ■os diccyn. Ma lot o wanol stories wetti cal i lletu, rai yn gweyd i fod a'n gorffod mynd o dan gorporashon o achos i wddwg a rai erill yn brawlan rwpath aTall, on ma'r gath maa o'r cwtyn o'r diwadd. Ni'n Doi sy wetti neggo My Nabs, a 'IIla'r prisnars yn wispran i fod a wetti annar setlo schottc/r spwnge lan cs nag yw Dai a. finna yn cal y'n ordro sha thre. Miwn o bothdi tri meeah chi gewch bicsher card o Ni'n Doi yn fefyll o flan y Red Cow a bobo-(Ballws y Censor atal y gair miwn o achos y New Lickar Act) yn yn deelo. lIla\ Sais 'ny gas scuffle gytta Dai. yn dud miwn i'n tent ni un noswath yn wena gyd. "Look ore chaps." mynta fa, "Me an' my malts 'ave settled to ave a con.'art to-night. Are yon game Nindoy?" "Rjg-ftt O," m,-ntu. F'iii, fcSoioni me will sing a song or two." "Well," roynta.'r Sais, "I ave composed a spessial .zoiig for you Dai, I 'ope vou will not feel insulted." "All right," myntq, Dai, "Sing wotever you like you will never result me mun. Fi ddath saith o'r gloch, i geson y Ker- tial i ishta yn y gatar fel contructor, a ena'r program off. Os dim eesha gweyd enwa'r can ion i gyd spo, y ppth mwya newydd odd ran y Pais i Dai Conundrum Jones. Rwpath o'r un dwtch a part blan y diwn Tipperary, toncwch i ar onno. Dychmyccion yw'r pynillion a na poth yw byrddoniath on tefa. DAI CONUNDRUM JONES, D.C.M. He lay within a dug-out For he'd bad a rousing bout, He found he'd crept within a gun When he was "fired" out; He gripped his bay'net tightly, As he flew on through the mist, He "skewered" thirteen gaa'ra.ls,- Killed a "platoon" with hia fist. The Captain said—"Conundrum Yoa've a Sunday off this week," And when the day came Dai was eff A "divert" dress to sneak. He reached the Kiel Canal by night, He dived-O 'twas a treat! He "drilled" holes in the bottoms Of the Kaiser's blooming fleet. Dai sat upon a mermaid's lap And watched them coming down, Then up he went and on the bank, He saw Von Tirpitz frown, He tied him by his whiskers, To the spikes above the gate, The Kaiser came and sacked old Vo. But foimd it was too late. Odd Dai yn cochi fel crottan un-ar- bymthag od pan yn cwrdd a'i sponar. "Old on I'm blowed," mynta Dai, "this is too much poatry." "Silence!" mynta'r Kernal miwn llaish fel ootar, "Silanoe! Poatry or no poatry I believe Lifftenant Dai Jones is quite able to do so." Yr arcol, na weiddu wettyny pob pen yn accor o achos supplimant y Kernal, a Dai yn plyocu i ben i gwatto i wynab, on odd a mor falched a phwnah. Mian ath y gan. Conundrum raced along the sky, A biplane took him up, He hovered round the birth-place Now the "berth" of Bertha Krupp. The Kaiser's palace was his mark, And soon it met its doom, There's only "one bit" left for Bill, And that's the "padded room." In Loos there was a corner It waa tight as tight could be, Come boys, says Dai, "bring out y&r tools, And make a 'bomb' of me." We rammed him in a mortar, He was blown right to the square, Three thousand Huns threw down their arms, They saw Dai Jones was there. "Gormottiath ar fencos i," mynta Dai, rwng i ddannadd, "0 ia! Gormottiath mYll yffryd i." "Eisht bachan," myntwn i, "Bydd yn dawal, dim on diccyn o &port yw a; ma fa'n dangos fod cettyn o olwg gan y boys ar N i'n Doi. I ddibennws y gan yn syttan, do wir ddyn. Ma bounce mwya dychrynllyd yr ochor tu fas o'r tent! Pounce wettyny I needws y Kernal yn gorfforol mas o'r gatar, needws dros ben anar dwsin o fenches fel crottyn. Beth odd no? 0, surprise attack gretson ni. I chi, pan yn grots, wetti bod walla yn pocan pren i genol nyth- cacwn. Na llo ma. gy«seitiua,nt on tefa. Run peth odd effath y pownsan ma arno ni, off a ni, yn gwau trw'n gilydd, pob un yn ryttag i wilo am i dwls. "Where are the Snipers?" mynta'r Ker- nal, "Let the two Lifftenants form a Bombing Party." Odd dim eesha gweyd ddwywath, i grynoison at y'n gilydd, setlon y pro- gram, wilson am y bombs, a off a ni yn ddoi gwmpni, a Ni'n Doi yn ledars. All- wcli wpod fod amser twym o'n blan ni. Notyn.—Ma Dai a Finna yn eetha ffond o Shiggards a Bacco Ringar, Mr. Golyc- cydd. (I'w Barhau.)<
|
040 |
19
Chwefror 1916 |
Y DDOIGINFAD SHWRNA. I RANDIBOO AR HANDY-BOMBS http://newspapers.library.wales/view/3978363/3978368 |
x |
|
NFN DOI. Dieco e ANNAS DAI A FINNA A R RYFAL. Gan SLYWFAB. .\A wtl W'.r "Sewt Ymlan"-]B"diagol ya yr Eisteddfod Genediaatiiol, Iftll. 'IW«diaith CaDoQl Rhondda.) Y DDOIGINFAD SHWRNA. I RANDIBOO AR HANDY-BOMBS." I Na destyn cynghaneddoi onteia, on walla y gwetiff Briailydd, a Mafonwy, a boys y gatar fod na BroBst Lafarog yn y line. Gweted nw beth wetan nw, ma na la war i Sossinjar yn y German trenches yn ffeilu gweyd gair ar ol cal dose o'r "andy-bombs," a'u "lafarog" cwppla. Ou, bant a'r cart! Dai a finna yn ledars air y Bombin Party odd yr int geso chi yn y shwrna o'r blan. Wir ddyn ma.'r shwrnion man mynd mlan efyd, cistal tynu i fwccwl cympohir, ne i fydd Ni'n Doi yn qualifyo am Old Age Pension y gwr back o Criecith, wath i ni nawr yn y Rearuitin Age-, sef Forty. Odd Mary Catherine, i chi'n gwpod anas y grotten ma, i yw clomman Dai, odd i un diwetydd yn ongan dillad ar y line, a ma fenyw y drws nesa lan yn Zweiddu- "A ve you eard from Davey lately Mary Catherine?" mynta i. "Yes," mynta wedgen Dai. "Oh," mynta'r fenyw. "Is it true e as been commotioned ?" "Y es, yndeed," mynta'r wedgen, yn roi filing idd i grecian Ifringe, "yes yndeed, Ia an Shoni 'ave been comported into Lifftenante, an the two are leaders of a Bpitoon. I gas y glonkan ormo eetha lond pen, A miwn a i i'r ty. Na grottan sharp ar Tenjance yw Mary Catherine, er fod amall i air eb fod up-to-date. Platoon" odd i'n feddwl. Mian ar anas. I chi'n gwpod beth yw Bomb spo?" Walla cistal i fi sponio dic- cyn. Wel, rwpath tepycca'r byd i blwm pwdin amsar yn Dolig o ran shap, a ma i llawn mor both cfyd. Ne gwetwch rwp. path tebbyg i biedren o lard wetti black- ledo. Poelen roun, a phishyn bach o beth i ni'r coliars yn i aw yn ffuse, yn ongan wrthi. I olxi'n tano'r ffuse, a yna yn shotto'r bomb i genol y Sessinjars. Raid i chi fod yn eetha quick efyd, ne falla y bydd yr Amberlance yn ych peeko chi lan yn bishes mor fanad a'r stwff ma'r bwtchwr yn gneud sossinjars o ono. Gorffod i Ni'n Doi gal lot o bractisa i ahotto bombs, i fuon wrthi am fish trw gyttol yr arnfw. On i <1dthon yn gam- stars cympohir; y ffact a ge, sa Dai yn gweld clerem ar gloch-dy ecclws fi ddetha'n gome to ami; fi ajielsa, a fe ehotsa mor straight a sa-th, a i fyssa no an gleran yn llai i gocclish i dop-pee fa. Na'r beauty o bonib-throwin, i chi'n gallu gweld Ilw'n dod wrth catw liked yn gorad ma shawns gytta. chi prydni i ddangoe y'ch gwybotath. W i'n oofio story am ddotor odd yn noted am gatw'i licced yn agor pan yn myn'd i weld dyn tost, a odd ny'n elp I id do ffindo mas beth odd yn mat tar. I wetir i'r doctor fynd a chrottyn bach .0 was gytta fa ar i rouns un diwettydd. ¡ I ethoK i ciiian i dy, a ar ol ffeelo puis y poor dab odd yn dost, i ffindws i fod a'n I gwathyccu yn lie dod yn well. I bippws o bcthda'r ty, a fi welws rwpath, a ma fa'n dychra catw m-?etwr Res bo'r ty yn ecoo 'i gyd. Am y dyn mynta fa, "on gwetas i chi am beedo bytta cockles "Do Sex," mynta'r claf. "Oa y'ch chi ain gicoo'r bwccat byt- twch raccor." "Dim racoar, Ser," mynta'r boy. "Dim raccor wir ddyn nes y mod i wetti gwella. -J Wrth fynd sha. thre, i wetws y crottyn wirth i fishtir- "Mishtir! I chi'n glefar! Dim on ffeelo 'i buls, a. netho chi ,a fi ffindsoch mas beth odd yn i stwmog a." "Do bachan," mynta'T doctor, "a on i ti gatw di licced yn eetha accor, i allu di weyd lot o betha. I droias i'n llicced sha'r grat, a fi welas lot o grecyn coos o dan y grat. Catw di licoed yn acoor o yn i mas." I gwmpws y doctor o ar gefan i geffyl cyn pen wthnos, odd a'n ffond o fod acha cefan ceffyl, gorffod iddo gatw'i wely am spel. I elws y gwas bach i weld shwd odd y dyn tost yn dod mian. I ath y crottyn a fi ddath yn ol. llWel, shwd od da, bachan?" mynta'r doctor. "Eetha tost o yd," mynta'r crottyR, "on fi Toias i cistal pryd o dafod iddo ag a gas a ariod, a fi neiff les iddo, gobeetho niishtir." "Bachan, beth wetast ti?" mynta'r mdshtir. "Am y dyn," myntwll. i, "i chi'n moyn cicco'r bwccat? I chi wetti bytta ceffyl." "Gwatu nath a, a fi gitchwg yn y pokar i mwrw i." "Wyrthinws y doctor nes bo'r gwely'n shigglo. ''Bachan! Ti gwetast i! Bytta ceffyl?" ."la, Ser, w i'n siwr o ni, wath i gat- was y'n llicced yn acor, i bippas o dan y gwely, a fi welas ffrwyn a saddle. Nawr, myntwn i, ble ma'r oeffyl? Yr un man a'r cockles diccon tebbyg." Ia, on tefa, y pwysicrwdd o gatw y llicced yn aooor, na roia en.edic.ath i'r story, a'r uit peth gytta'r bombs. Cyn byssa'r Bombthrowin yR dychra odd yn raid gneud paratoata, lino'r top a blan- ceti, cotta-mawr, A chwta sand. Mor ginted a byssa bomb yn cyradd y trench odd y nesa at a spot yn ceesho'i focu fa a rwpath nesa i law. "Bomb!" mynta un o'r officars, a na lie odd pot un yn i cherod i nerth i drad i gwatto am diocyn cyn talu n-l. Ma llawar i ahowdwr bach wedi cal y D.C.M. am gitcho gafal miwn bomb a'i shotto i'n nol i drenches y Sossinjar,3 cyn i bod i'n cal shawns i ddamedjo'n boys ni. Ma 'yn yn gofyn diccyn w game. Naw'r cyn performance y Bombs ma raid cal paratoata, rwy short o ragymat- trodd. Ma'r canons mawr fel swn trana yn bombardo trenches y Sossinjars, y barb-wire, cwta sands, y postis yn cal i wthi yn jibbadares yfflon catach. liShoni," mynta Dai, yn ishta ar i eotla ar dop y trench, Dere ma, dere lan i ti gal gweld y panarmonium bachan, ma'r Soesinjars yn i cherad i fel gweepad, ottin ar mencoa i." I etho lan, a fi Lshteddas wrth ochor Dai, epottyn eetha pyryclua, on odd gan y Sossinjars ddiccon o waith i tieud i ,,afio u cron i unan, eb eesha mood wI am roi pobo bilsen i yours truly�Ni'n Doi. 0, odd wir ddyn. Mynd, yr areol, na beth odd mynd! Odd yn Idiecon i ela dyn i wyrthin i fyrvolath worth i gweld nw yn onocco yn erbyn i gilydd yn y communication trenches. Dim on nifar fach rosws ar ol, a fi grippwjs y poor dabs ny i miwn i'r dug-outs, fel lliccod ffrerug i en gwttar pan fyssa tan-Lara ar i gol nw. Os gweddison mr ariod o nw'a gneud ny nawr on shwd weddi odd i anodd gwpod; wa-Ea i bod i rwppath yn deppyg i wedai'r grottan fach odd yn gweyd i phatar cyn mynd i'r gwely. Odd diccyn o streef wetti bod, myn deppyg, rwng y grottan a'i brawd bach. I I ath y nurse &'r plant Wa.'T gwely, i ath y ddoi fach ochor yn ochor ar i penliniau i woud y patar; o'r diwadd y I ddath yn stop a.r y grottan, a ma. beth wettws i� "Dear Lord, excuse me for a little bit, cause I want to give Tommy a kick." Dicoon tebbyg ma rwppath o'r short licsa'r Sossinjax's weyd, on "1,0 go" ar mencos i, odd dim stwff "kick" ar ol yn y carda. Ma'r signal i ni o'r diwadd. 0 ni wetti gweetho tunnai o fiwn i dair llath i drenches y Sossinjars, a wetti doti eetiia charge o dynamite. Wiw ma danad Os dim geira gytta fi yn ddiccon cryf i ddishgrifo yr olyccfa; fi ddiws y nefoedd fel y black gan y baw a'r llacca, y cerryg a'r cod. Miwn shiffad ma ni off! Charge! Ia myn yffryd i. Odd dim tesha i'r offioars weyd ddwywaith off a ni a'r cwta bombs ar y'n cefna, odd gan Dai a finna bobo ddaiddeg; mlan a ni am gant llath nes cyradd y trench cynta.- Criattir eetha. diamddiffyn yw y Bom- ber, cofiwch chi, os gento fe ddim ond yr iron-coated pills. Wel beth yw'r ar- rangemants ? Ma petwar boy a baginet yn guardo'r bomb-thrower, doi yn ryttag o'i flan a, a doi ar i ol a yn glos wrth i gwt a. Anghofia i byth o'r pantomime, na, na, wir ddyn. Ceeshwch ddychmycu Dai a finna a'r boys erill yn ryttag dtros ymyl y trench fel dynon a choliad arni nw, a'n necafl ni odd wilo am Sossinjars odd yn sew lean yn y dug-outs, ne yn cwatto miwn manna erill o'r trench. I welswn Dai yn ewnni law, wetws a ddim, a mlan etho i atto. I greiddas ochor Conundrum miwn wincad, dim on pointo a'i law odd a, -just marw eesha wyrthin. I bippas lawr i'r trench, a na lie odd tri German lysti yn closo'n dyn at ochor y trench, feJ tair o ddefed yn gwascu yn erbyn bon y clawdd, pan fydd storm yn dod. o I allswn dwtch a penna'r tri sa ni on plve-cu, wath o nw fel ostriches yn cwat- to'u penna, a chrettu i bod nw'n saff. I netho sign ar Dai, Ian ath dwÿ fraich, lawr ath dwy fomb, a off ath tri Sossin- jar i dragwyddoldab. Fi warson avoc ar blaggards, on, raid 1",°, gorffod i Ni'n Doi an Co. i chered i, wath fi ddath Gei-man reinforcements, a odd y'n bombs ni ar ben. Nol etho ni, a phob un yn fyw, a dim galwg gwath ar y gweetha. na sa'r gath wetti bod yn i scrapin a. Gwaith eetha bishi yw Bombin, ma diccyn o golli Nvya wrth y gwaith, a ar ol i fi ishta lawr, odd y wys wetti cwnni diccyn o rash ar y ngwynab i. "Da.i," myntwn i, "Otti'n ngwynab i'n goch?" "Ga weld, bachan," mynta Dai, yn dishgwl axno i, "Ma fa bachan, wy ti yn genol frech y ieir, wji, ar mencos i. "Beth di'n gleppran," myntwn i. "Walla mod i'n wrong Shoni," mynta Dai, "a gobeetho mod i, on gweld y plifvn na ar di gap di nath i fi grettu dy fod t.i'n start-o yn frech y ieir." Ddath yn nos, a grson gwppwl o oria o gyscu, a nid eb edshi,, o ni wetti roi shwd ueltad i'r Sossinjars fM na odd dim want ar y tacla i'n dishturbo ni am diccyn. (I Bairhau.)
|
041 |
26 Chwefror 1916 |
YR UNFAD SHWRNA-A-DEIGAN. "JOBBIN NEWYDD SPON." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978372/4 |
x |
|
NTN DPI. DICCTN 0 ANNAS DAI A TINNA AR RYFAL* I Gan GLYNFAB. (Awdwr "Sc>t Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, lgll.-Tafod- iaith Canol Rhondda.) YR UNFAD SHWRNA-A-DEIGAN. "JOBBIN NEWYDD SPON." Pan o Ni'n Doi a'r boys erill yn ishta yn eetha jokose, fel collars yn y twll cloi yn saff tu cefn i'r trenches, ar ol bed yn "wara'r bear" a'r SossinjaTs, ma. ewn gronan yn cyradd y'n clusta ni. "Beth yw'r gronan na, bachan myn- ta Dai. "W i ddim yn gwpod, bachan, myn- twn i," ma rwy un wetti cal i atal ar ol allu fentro. Cistal reckno'T Bombm Brigade.. Fi ddath nol yn llysco un o r Bombars acha raw, fel y bachan ny gas y V.C. yn y Dardanelles. Y Sais odd & wetti rac- so i gos wrth grippan o dan y barb-wire. Fuo ni ddim wincad cyn i gario fa. i dent y doctor, bothdi filltir shag i 001 i'r trenches. I dotwyd a yn y gwely, a ma'r doctor a'r nurse yn dod idd i dendo fa. Gronan odd y poor dab o yd. I aggsa/minws y doctor fa, a fi wetws y curse— "Put a mustard poultice on is back, an put bags of salt at is feet." I glwyswn Dai yn pwffan wyrthin. "Bachan," myntwn i, "paid a bod yn yegawn. "Alia i ddim peedo wir ddyn," mynta Dai. On' pwffan wyrthin odd Dai, a o tr diwadd ma fa'n troi at y doctor- "Doctor," mynta Dai, "You Iacttar or- der some vingar for 'is o-acl, an some peppar for 'is nose, an then you %,ill iiiape a bloomin 'cruet stand' of 'itii. I wyrthinws y Rwrse a'r doctor, :L oi a Ni'n Doi gan atal y Sais yn cy?< u yn esmwth. Pan greiddson ni y boys erill i ffinson y lot miwn cysscitmant iy.11- rynllyd. "The Kernal as been untin for you," mynta. un o'r boys, "an' wants you in 'is tent in a jiffy." Off a Dai a finna ax rae gwyllt, yn ceesho gesso beth odd yn bod; i bauson y sentry a fi wetws wnnw- "The Kernal is waitin." .Miwn a ni, nethon salute, a ma'r KeT- jial yn ando pappar bach i Dai. "Read that Lifftenant Jorws," mynta fa. "Excuse me," mynta Dai, yn fanars i gyd," I am not much of a scholar, I can't read words with more than two cylindars. I wyrthinws y Keraal, a fi geso i "go" ar y notyn, a ma beth odd arno- "Dear Kernal-Are those dare-devils, Ni'n Doi, still alive and under your command? If so, could you spare them for a month ? Please send them to my 'eadquarteTs at We must put a stop to the Zeppelin naids. "Y ours truly, "General ———— I roia* y notyn yn ol i'r Kernal a na lie odd Dai a finna yn staran i dop y tent fel dummies yn ffeilw gweyd gair. "Well," mynta'r Kernal. I "Wot are we to do aftar reachin' there" mynta Dai. "You will be taught 'ow to manage an Aeroplane. Somethin must be done to stop the avoc of the Zeppelins. The —— General thinks you are the- men to do it. Remember it is a great complimant. Now go an pack up, a guide is waitin to con- duct you to the lines. Fi salutson y Kernal a mas a ni. Wait," mynta'r Kernal. "Just one "Ord-Good Luck to you Ni'n Doi, you are startin a cyreer that may sycure you the V.C. "Good-night, an thenkyw ser," mynta Dai yn sorapin i dalcen. Off a ni! Pan wetson ni wrth y boys, i gret-son y byssa nw'n shigglo'n deelo ni off, fi jofeddas i bone yn y ngarddwn am wthnos. Fe ddath y guide-un o'r odd a, on yn apal 1 frygawthan diccyn o Sysnag cyff- yla. "Well ma i myn yffryd i," mynta Dai, yn cleppran ar y ffordd, "ma jobbin fydd yn fwy pyryclus na gweetho o dan y screens ar ben Pwll y Winsor. W i'n gweld shawns wetti dod i fi gario'r con- vention By gytta fi i m<1B." "Invention, bachan," myntwn i. "O'r gora in-vention, os wy ti mor byrticilar o bothdi geira. On cystal cyr- add y spot cyn tynu plans on tefa." "la," myntwn i. "On raid lwo, Dai, ma geli i diccyn o gewe ar yr idea sy a %,?etti ini dd<)d yn gytta ti, os wir ddyn, a wetti ini ddod yn gamstaars ar etfan fi gewn amsar i gon- sitro. Greicldson Ead Quartars General a fi ddath mas i shiglo deelo a ni. ''Bon jour, Ni'n Doi," mynta fa. "Ay, ay, myn yffryd i," mynta Dai, "Ow axe you?" Shigglo deelo fuo ni am diccyn, a wet- tyn i ethon i gal eetha. bryd o fwyd yn dent y General, a hwnw'n jabbran trw gytbol yr amsar. "Y ou will require," mynta fa—"Ze non- chalance-, wot you call it." "Challenge i'm blowed," mynta Dai." Shoni an me will challenge the bloomin lot of them. On newn ni Shoni? Bachan, apeta'r gwrboneddig. "Non, non," mynta'r General yn smil- an. Nonchalance-ze coolnese-ze ah es- prit-ze Don't Care." "0, ay, ay Ser," mynta Dai a sleishen o 'am yn i ben, "0, ay. ay Ser. Shoni an me do understand. On di ni Shoni." I ddibenson y pryd bwyd, a fi ledws y General ni at y mechanic. Odd na both- di ddwsan o fachines yn y shed, un a dic- cyn o size undo, a wn myn deppyb odd i gario Ni'n Doi i lan i'r cwmmwla i gwrdd a'r Zeppelins. I Btartson y bora wettyny ar y'n lessons, dim on Ni'n Doi ar injinaire odd yn y secrat, odd pawb erill yn gorffod catw bant, fel sa'r spot- tin, odd Dai a Finna yn treeco yndo, a'r frech goch ne'r pas wetti tori mas no. Ajt ford fach odd map o'r world wetti shapo a. chwyr-gwenyn y mynyddodd, y brynna, yr afonydd, y coedydd, y ceia, y trefydd an so on fel picskwr o'n blan ni. Odd no dwmpin eetha mawr a 'ir i ddan- gos y mynyddodd a'r brynna, es o nw'n rai uchal odd dab o baint arian odd yn dangos afonydd a fflatches ma'na a mynco yn lie llyn ne boun o ddwr. Gwyrdd gola odd yr ar-ndd o lefydd fflat a cheia, gwyrdd tywyll odd yn arwdd, o god a phetha o'r short. Rwpath sych iawn sy gytta chi nawr mynta chi, on sych ne beedo odd a'n beth da. i Ni'n Doi i wpod petha felna. I ddysgson y lesson miwn clippad a odd yn raid gneud ni er mwyn gwpod ble i ddishgyn pan yn gweetho yr Aeroplane sha dreckshwn y llawr am ol bed yn Vlara "wick-wiw" a'r boys ay'n byw yn Mars a Jupitar, eb son am yr en foy a'r baich drain sy'n lodgo yn y Lloiad. Wettyny i geson y'n teutro yn y my- shinary, on wara plant odd yn i Ni'n I Doi, wath odd Dai a Finna wetti bod yn dreifo injin blwmpo yn Mwll y Winsor pan odd yr injinaires ar strike. Fi ddath yr amsar i ni geesho peeco tricks yr etfan i lan cympohir, a na lie I odd Dai a Finna un ar tro, yn ngwmpni'r injinaire, yn mynd lan i'T ywyr, yn etfan nol a blan, lan a lawr, upside down, in- side out, wynab i warad, fel atar yn I cwrso cilion. Thorson Ni'n Doi ddim cwmmid o j gapars ariod o'r blan yn y'n os, naddo ar fenoos i. Fi ddysgsen ffordd i starto, a I etoppo, ma yny yn ddiccyn o drick. I glywas am fachan brynwg foto-car ddysg- ws y ffordd i starto'r consarn, on yn eetha twp o bothdi stoppo. Odd e a'i foto yn mynd ar yd yr ewl drwnpick un diwet- ydd, a fi roVts. lift i en wraig fach. Fe ethon yn eetha comfforddis am bothdi dwy filldir, on wiw yr ath y moto i bost taligrafft, a fi gas yr en wraig fach i unan yn ishta yn dwt ar genol yr ewl. I gwn- ws yn eetha digonsarn, odd i'n crettu ma felna odd petha i fod wath ma'r ride cynta. gas i miwn moto. "Thenkyw Ser," mynta i, yn gneud cwrtshi nes shifto'r lliwch. "Thenkyw Ser am y ride, fi ynjoyas i nunan, on gwetwch ser, shwd i chi'n stoppo'r moto- car pan na fydd post-taligrafft yn accos ?" "Good, good" mynta'r injinaire wrtho ni un bora, rwy ann.ar Frenchman odd a, odd a'n gallu gweyd amall i air Cymrag, a odd Dai yn plete ma un o'r Johnny Winwns odd a. I ddethon miwn trawad yn apal i fynd lan y'n unen, a na ynjayment. Odd Dai wetti cymryd yn i ben ma ato Ni'n Doi odd y bardd nw yn pointo pan y gwetws a— "Uwch, uwch, uchach yr el, Dringed i gadair angel." On ma dyn yn apt o grettu poppath mian gysseitmant. "Good, good mynta'r Johnny Win- wim. Ar ol pythvwnos o bractiss ar etfan, fe ddath y General, a fi'l1 camolws ni, on fe dywlws int y byrsa fa'n dishgwl i ni roi trip yn uwck sha dreckshwn y sers a'r planeta. "Right you axe," mynta Dai, "any where you like, ser, only I want to ave a little extra practiss with my invention. It is goin to make convoutions in flyin." "Tres bien-very good," mynta'r Gener- al, Tres bren' yn shotto'i freecha o both- di fel ma'r portars yn i neud i starto'r Irish Express. Odd patent Dai yn ffirst cla--s, catwch a'n dawal, wath &a WTill Berlin on cal clip arno, i fydd y ryfal ma diccyn vyn cwppla. Walla ma cistal doti'r patent o'r golwg yd wthnos nesa, pcedwch a cheesho gesso beth yw a wath ffindweh. chi byth mas. (I Barhau.)
|
042 |
11 Mawrth 1916 |
yr-ail-shwrna-a-deigan. I WARA WICK-WIW A'R BYTTODD I UWCHBEN." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978390/4 |
x |
|
>NI'N DOI. I DICCYN 0 ANNAS DAI A FINN A Alt RYFAL. Gan GLYNFAB. fAwdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, 1911.- Ta-fodiaith Ca.nol Rhondda). yr-ail-shwrna-a-deigan. I WARA WICK-WIW A'R BYTTODD I UWCHBEN." Tel v gwetas i, practise etfan fUWB Dai a Finna am amsar, a odd no golli 11? fentro; odd Dai wetti sychu a H?h i got mor amal nes  Tn sipots bach oochn i ? pyd ??ch?" myntwn i "ma <h dal«m fel pifhyn ? '? ??" ?"' Wy ti'n ,d-?t  ?accw, ??n," mvnta Dai, "Un' ???-? nnath gwanol i rash jest tori mM arno •. w i wetti cal pwl bach o fyr- ??1 Wa?a cistal i wevd a nawr tro 1>0 X'n ?'?' "'?? os neb yn gwpod ??a5 ddiccwdd i Ni'n Doi pan fydd- ??yn dodjan y sers miwn fflyin- m.a.shine' mYntwn i, yn eobri d i cc y n, "Dai,' <'ffia lot o sense yn beth ti'n weyd. Mas a'r fyrrddoniath, a fi Bcnfenna i a lawr." Mas dath i yn un reepm, a ma fe i -chi- "TRIP YN YR YWYR." I Ffarwel nawr i'r ddeiar, (AID spel tG-be-shuar), Yn etfa.-n fel atar, y byddwn Ni'n Doi, LaD rwng y planolt, Yn wavo y'n atta, (Os na ewn ni'n gatta), Y byddwn yn g!oi,— Ar gwrs fel bythiad Roun oornal y Lloiad, A wiw yn spriwingad Dros iwybraw y gwynt. I "Satwrn" y pippwn, A'r "Oil" a gocleeslnvn, A wetyn fi blwnshwn I "Mars" ar yn hynt. Taligrafftwn i "Venus," "Please kpa bed for us, We' re two quite notorous, Tis Shorii an' Me." I "Neptune" own wetyn, I dreelo rwy get yn, Peth eetha cyffretin, Fydd etf an' i ni: Fi gwtchwn wrth gefan Rwy gwmwl yn syttan, (Nid achos bod ofan) Piln glyw-wn ni Zepp. Dewn mas fel Uychetan, Fi rown iddi glatchan, Ar ascwrn i chefan, Bydd Will yn gneud wep: Pan glywiff a'r anas, Drw drws back i balas, Fod shookin gatanas, Yn diecwdd up-stairs: Fod Zepp weMi hollti, Gan Da-i JI4.eR a Shomi, A nawr vn y North Sea,— 1 R racs jibbadares. "Well Dai," myntwn i, "raid i fi 3rwo y mod i yn licco'r syniata sy gytta â, on' ma'r pishyn byrddoniath toppyea grychydd wy ti wetti gyfan- sodd-ianod. Ar ol ni ble.so'r mechanic a'r General ma Dai yn dyreha yxpla-ino'r "'patant" odd gytta fa. Gesso'ch chi ddi.m beth odd a, dO a? Wara teg i chi, odd dim dishgwyl i chi neud. Wei, catweh y ■secrat! Ma fa. I chiwetti bod miwn printin office spo a wetti gweld y gillath fawr na g gvtta'r printars i dori'r raflins o ar ILppl-a ? Giloteen yw i enw i. Naddo, walla, wath -,d;m pawb yn byw l brintin-ofifoe. | Wel dewch ytto am dro bach. I chi wetti bed miwn sceepor, a wetti cal, ,clip ar machine cbaffo, a wetti gweld V cillith sy n shaffDgwmr i'r cyffyla. WeI. catwch gillath yn y'ch meddwl am diccyn bach. ytto, un gair bach, i chi wetti gweld y trychwrs yn 11 i fo cod a beth ma nw yn i alw yn cross-cut saw, an dyn pob pen i leefo stoncyn. Ottichl 0 ni'n meddwl y byss« cbi'n cal rwy short o jdirnatath on i fi i bara m'an. Nawr, myd'lylwch am gillath 'ir, rwy short o gross breed rwng giloteen, cill- V ath shaffo, a cross-cut eh ddanadd, a na bart o "batant" Dai yn y'ch gafal chi. Odd y gillath mor 'ir a gweelod y fflyin mashino,, a tror sharpad a I Ta^ar. Idea Dai c^d xo'r cHIath o ?a7,ar T(-I e,% T),)i P,,l d fflxo, r L.illath o dan y ff?in ma?rr? etfan Dght dros ben y German Zcnpe'in. nos byssa'r gillath vn i thori mor 1-nad a bwtchwr yn t,ori vfitlvs o cig moch. "Good, good!" mvrta'r mechanic. Fi ath v General i [Tal glasad wech <o fuws bron cal ffit wrth glywad Dai vn yxplaino. "Excellent! Guerre a mort-War to the denth." m v,,ti'r General. Am bythvwnos fno ni'n gneud dim on' etfan yn accos vn practiso tori cwta vr un sbn n n bvloons, odd no bothdi annar cant -0 fvloons yn soun' wrt-h raffn. Dai vr "Observer," a fianna odd v vn dreivo'r in- jin. Lan a ni. rf)",) a ni, a wiw eetha sweepad eebo i'r b,l"on a w sh! na i'n ddoi annar. Odd v General V dyn a chollad pwvllt yn gweiddu "Guerre a mort! Guerre "a mort!" a 'Dai vn ettrych arno fel dc'f wepthn. "Shoni. mvia T).ni, "licswn sa'r eneral vn stoprio "iddu "gwer a stwff arno N' In Doi, on i fydd eesha diccyn ar blokes y Zeppelins, i blastro 'i unen cyn ewpplu ni a nw. Beth di'n weyd?" I ethon Ian am y last trip, i nethon y peth teppyca allse nw i Zeppelin, a fi gollyngwd i'n~ rydd. Ma Dai a finna'u dychra'r cwrs, gwaith eetha calad ar mencos i: cwrso a dodjo, slido a mynd mlan, Ian a lawr, a Dai a'i licoed led v pen. O'r diwadd ma Dai yn gweiddu- "On the ball Shoni! "Extra betrol i'r injin, a wiw dros y cwtyn mwg, a "Conundrum's patant Zepp scleishin' knife" yn gneud i gwaith yn ffirst class. I rappwd y cwtyn o flan i drwyn i flan i gwt, mor lariad a sa chi'n scleisho erfinan. Do, wir ddyn. a fi'n elws i i gofio am Filgi Mockyn Penronen. I ddethon Lawr mor ysgawn a phlif- yn wrth ochor y General a'r mechanic. lIBravo, Nindoy," m\-nta'r General. I geson spel bach, wath odd poppath yn gomplete nawr, a fi ethon i dent y General i gal glychu'n whistles. Beth wetsoch chi ? Eeesha gwpod rwpath o bothdi milgi Mockyn Penronen? 'V l, gwetwch yn uwch. wath ma rattle dvchrynllyd gytta injin aeroplane a diccyn o drick yw clywad dynon yn wispran. A gweyd y gwir, paji mai Dai a finna lan yn yr ywyr, di ni ddim yn w i lia I l aii-ar, cl im on I i- wilia llawar, dim on' gneud gwynepa ar y'n gilydd annar yr amsar. Er mwyn y'ch pleso chi, cystal gweyd v stori am y milgi. MOQkyn Penron- en gwettws i yn pa rlwr bach y yn y pentra. 6s byddwch chi yn crettu fed na diccyn o stretcho'n bod, betlwch a Mockyn. Poacher odd Mockyn, on' eetha good short, a odd gento fa filgast o'r enw Ffan, toppax o ast am ddala scwamoc- od, a chistal poacher a Mockyn. Un pyrnawn odd y ddoi yn cymrvd stroll fach dros dir y Cwm; gwrddson a'r ffermwr. "Shwt i chi eddi ser?" mynta Mock Y11. "Da di ginning, Morgan, mynta'r ffermwr. "Os rwpath i gal ma, ser?" mynta Mockyn. "Os," mynta'r ffermwr. "Ma ec-warnog a chefan au, bob nos bothdi woch o'r gloch, yn ishta. ar twmpin co. Ma pob milgi yn y pentra wetti cal cwrs ar i ol i, on' wetti ffeilu dala'r criattur bach wimmwth." Otti nw, ser." mynta Mockyn "wel gaiff Ffan dreial, ser?" "Caiff, saiff os wy ti'n licoo, dere nos yfory. On' cistal i fi roi "tip" bach i ti," mynta'r ffermwr. "Dere ma" ettrych ar y twll ma sy ar weelod y glwyd. TVeJ, na'r fan ma'r sewarn-og yn meaddti pob milgi. Wiw trw'r twil, a erbyn fod y milgi wetti springan dros y glwyd, ma'r scwarnog fach wetti eal blan, a'n cwatto yn ddicon pell off." "0," mynta Mockyn, "Fi garantia i T diliff Ffan i." I ddwa i a Ffan lan ma erbyn weoh diwetydd yfory, a i fydd y scwarnog yn gawl erbyn di- wetydd drennydd." Y Iloswath 'ny chi allsach weld Mock- yn yn i grwmp yn cwtchan wrth i gIwyd, yn potchach rwpath a'r twll, a beth odd y criattur cute yn neud on' clymu "bill-ook" yn ganoI y twlI. "Na," mynta fa, "Os na ddaliff Ffan di, fi ddaliff y "bill-'ook di." Off a Mockyn dan wyrthin sha thre. Am wech o'r gloch noswath wettyny odd y scwarnog yn ishta ar v twmpin, a Mockyn a Ffan yn closo'trw'r bertth shag ati. Yr arcl, ma'r cwrs yn dychra.! Off a'r scwarnog, a Ffan wrth i chwt i. Greiddws y twll a wiw a'r scwarnog rwng y bill-'ook ar post- clwyd. Ffeelws Ffan a stoppo miwn pryd, i cldalwa y bill-'ook Ffan ar flan i thrwyn, a fi olltws i'n lan drw ascwrn i chefan i flan i chwt. "Beth wettyny?'' mynta. un a bant- itars Mockyn. "'Wel," mynta Mockyn. "I gwnwd sewarnog arall, i ath y ddoi annar ar ol bobo scwarnog, a fi laddson v ddwy. I neidas ina dros ben y glwyd gitchas yn y ddoi annar, clappas nw at i gilydd pan o nw'n dwym, a i fi Ffan yn cwrso scwarnocod am flvnydda wettynv." N a, ma y "Na, ma Ffan wetti i blingo os blynydda. Fi net ho bar o fenyg c'i chron i. A na beth sydd, pan fysswn i yn cered ar' y ceia, a bod diccwdd i wimngen ne scwarnog gwnni o mlan odd y ddii,y fanag yn elippp o ar y neelo i a yn starto ar i ol nw." Pesswch fuodd pan tars Mockyn am amsar, fentra ddim un <> nw weyd wrtho i fod a'n gweyd oelwdd, on' diccon toppyg foci Moekyn wetti att- rodd y story gymraant o weetha nes i fod a'n crettu i fod a'n gweyd y gwir odd a wetti dod i grettu unan. Ma'r story ma wetti'n catw ni o wrth y'n gwaith, rappo Zeppelins sy'n y'n aros ni. I fyddw ni yn apal i ganu yr en gomic song, o nw'n i thoncan os deugan mlynadd yn 01- Up in a baloon, boys Up in a baloon All among the pretty stars Sailing round the moon. (I'w barhau).</p>
|
043 |
25 Mawrth 1916 1 Ebrill - x 8 Ebrill -x 15 Ebrill - x |
Y DRYTTYDD-SHWRNA-A-DEIGAN "YN NGWDDWG Y CWTIN MA SAFIO'R CAN." http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978408/4 |
x |
|
NI'N DOI. I InCCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. <Awdwr "Scwt Ymlan"—Buddugol yn yr Eisteddfod Gen-edltothol, 1911.- Tafodiaith Ca.nol Rhondda). Y DRYTTYDD-SHWRNA-A-DEIGAN "YN NGWDDWG Y CWTIN MA SAFIO'R CAN." "Bachan," mynta JJai yn pippan dros yn ysgwydd i, na dop line da di- ginnins; mvn brain i ia Nvir ddyn. Ia onna a "Otti/' myntwn i, "Ma onna a diccyn o dwtch yndi, fie g-reti. ff y dar- llenwrs y'n bod Ni'n Doi wetti gravitato miwn rwy gDle-djo yn Ffrainc." "Beth wetast ti am grafu tatto, bachan," mynta Dai. "Fyssa -gneu d nv yn ishelad dychrynllyd i ddoi ushowdwr fol Ni'n Doi. Dim o'r jobbin na i'r bachan main ma, Shoni cret di 1i. Ar ol i ni gwppla gwascu peepan wynt Will o Berlin, w i'n meddwl tywli'n lliceod o bothdi i dreio eal johbin i fod yn sheffonier i rwy wr- 'boneddig." "Shaffar, bachan," myntwn i. "Rwpath i ddala ornaments yw sheffonier. Arno i of an nag wy ti ddim yn diall Sysnag yr "Igh Class," Dai. Gravitato yw eal 6Cleicath miwn colledjo, a chal dygree fel B.A., B.D., Q.P., a rwpath o'r short. Wel, ma raid Iwo, ma'r top line yn eetha stylish, "dywettiad" Cymrag yw rwpath felraa, "problem" yn Sysnag, a "Pultum i'n z  Carvo" yw a yn Latin, fel v gwetas i yn un o'r penota o'r blan. Miwn iaith blaen fel sy gvtta ni ma'r exclama- tion gora o ddvwettiad o'r short- 'Llond bambox o sense wetti scwtto i fox pills, no "Diccyn mawr miwn diccyn bach." Cistal i ti bippan os yw'r scriws i gyd yn right, wath ma raid cal poppath yn saf, a "in workin' ordar," pan fyddwn Ni'n Doi yn wil- mocan roun' i'r serB a'r planets raid ■fir fencos i. "Shoni," mynta Dai. yn citcho vn y box twls. "W i'n cofio beth wetws gwas bach y ffeerad. "Beth i" myntwn i. "Odd i fishtir wetti pyrnu motor-car ttewydd a ar ol dod yn gapable ar dreivo fi addawws fynd a'i wraig a'r gwas bach am drip i Mynta'r crottyn wrth y forwn y bora 'ny— Mary I 'ave washed all ovar an' dlange.d aU my clothes." "You changed all your clothes on Sunday, an' washe d on Saturday, wot you want to do it agen so soon, snynta'r forwn. "I am afraid Master is'nt much of a sheffonier," mynta'r crottyn, an' praps we will 'ave a haccident. If We do, an' I am tumbled out I want the doetar an' the cornar to find me ,clan wotever." "Yn ascwrn i, Dai." mvntwn i, "odd lot yn ngopyn y crottyn. W i'n cretti mar ffordd gora yw i Ni'n Doi gal ashollovar. Right 0, ni own i gal serwbbad cyn stILi-to, < a wettyny os landwn i yn Mars fydd dim eesha i r chaps nv sy a'u gwynapa fel sa nw yn 1,4P-n-ol y yallo jandars, i dywli 'ints fod eesha sera fall arno ni." "Right you are! Agreed!" mynta Dai. Ni netho. 'ny. On' beth s- ~-tta'r tooline—"Yn "ngwddwg y cwtin ma c,afio'r ean" i neud a Zeppelins? Wel, Yn cyn bo'r ceffyl yn ryttag mas -w'r amsar i farro drws y stapnl, ontefa ? 'Cyn bo'r Zeppelins yn cyradd Prvttan ■yw'r amsar idd i nabbo nw a'u jscleisho nw a phatant T)ai.11 "Eetha right," mynta chi." ffamws wir ddvn; ma'n lliced ni yn dychra accor." Ma nw'n gweyd vn pappra fod y Zeppelins yn cyradd Prvttan bothdi "deg o'r gloch y sios, weetha cyn 'nv a weetha wettyny. a'n bisnas ni vw ceaho ) doti brake, ar y carda cyn bo nw'n cyradd a chal shawns i neud avoc. Na newn i, qllwfh fentro. Wei. goo-byo, ma Ni'n Doi off am drip i'r cwmwla, I -a cyn y bydd Dai a finna vn ilor mashine cistal i chi'r darllenwrs ddar- Hen pishyn nath Mishtir i'r Cwmwl, i gtil ancam shwd spottin fydd Dai a finne yn trvfei'u drosto, a diccon toppvg ma wrth gefan cwmwl v bydd- wn Ni'n Doi yn cwatto, i watcho'r 2epps yn dod sha dreckshwn y j slaughtorouv. Pan welwn i nw, wiiv j-mas a ni fel enrvd o raw, a-w eh. '(swn y sc leiahin knife vw wnna). 'V- Y CWMWL. I It mron yr ifoni 9 neiilr mor mawr aflonydd, Ymguddia y cwmmwl yn lu o ddefn- ynau; Ymgvfyd ^nghanol ein ——71, ym- geisvdd Am  euri.?.? renog y nef-  Fel man Mu a drwsiwyJ d E? law yr Anfeidrol. Fry. frv i'r ffurfafen Y °^r llwJ8 a'u denodd, Mewn und.p.b mae north" yw arwydd- air ei grwvdrol Uai. th, swyrol a dvstaw i'r nefOedtll esgynodd. Mor ha-rdd vr ymgrwydra drt«>r r nef anfesurawl. Fel pear ymchwiliad am wybren sydd newvdd; Ac 0! mor anfoddlon i'w frurf, cyf- ncwidiawl Yw'r cwmmwl er cododd i entyrch y cynddydd; Amryliw vmddenjrvs uwchben, a maWr- oddog, P,etni,i wrth ddewig rhwng daear a nefoedd Ymdaena M p?.-?w;? •, cerri?o? "ryni?, Ac wele! mae'n rhwygo n-in frad y mynyddoedd. .t: c.Jp" t.i: Mor hardd ar brydnawnddydd o haf yw'r olygfa, Y cwmmwl fry, fry yn y nef, a'i gymdeithion, Fel plant ieuanc gwridgoch yn myn'd ar eu rhodfa, A'r haul daflai'i wrid megys perl ar ei ddwyfron Machluda yr haul mawr; y cwmmwl dywylla, Pruddhau mae yn awr o dan bwys yr ysgaru Ond etto, fel pe o wyleidd-dra a wrida. Tra'r haul, olaf gusan i'w rudd sydd yn rhoddi. 'Nol hirfaith sychadu dan boethder heulwenau Holl natur groesawa ef megys eti- fedd A'r heli o'r weilgi a syrth yn ddefn- ynau, A grogwyd fry, fry, yn ystordy tru- garedd; Yn nyfnder y gauaf, pan chwytha'r Gogleddwynt, A phiccell o rewwynt i daro pob gwrthddrych, Ysgydwa yr eira fel plu—bydd am danvnt Yn fantell o burdeb nefolaidd a harddwyoh. "Bachan," mynta Dai," ma pwla o wyrthin Jc.\st i'n ngwppla i. Mynyffryd i w i'n cal gweladicath ecclur, fel ma'r pyrgethwr yn gweyd, ar yr oil gon- sarn. W i'n ffansia clywad y Zeppelin yn rappo fel swn fflounces Mary Catherine pan gitchws i ffrock dy' Sul i yn y barb-wire. Ottw ar fencos i. "Paid a. becso," myntwn i. "Ma dychra'r diwadd yn annas y ryfal, a raid i ti Dai fod yn wide awake, walla cewn ni hip ar ddrws y ffront Red Cow yn Berlin, fydd. i -weld a yn cwmni'n calon ni." "Arno i ofan nag i Ni'n Doi ddim diccon o scolars i wpood v gwaniath rwng "Red Cow" a "Black 'Orse" yn iaith v German. Cistal satisfyo nunen wrth weld y spot i fyddwn no cwmpo- hir." mvnta. Dai. Genral a'r mechanic yn rvttag mas i weyd goo'hye a good luck. I eggsaminws y Genral y patant seleish- ar. "Bravo." mynta fa, "Ze Germans will remember ze Rwssian Baron. Ha! Ha! 0 ni'n ffeilu diall both odd a'n fryg- awthan ar v dychra. Mian a ge yn gresendo, staccato, sforzendo, wath odd un annar o'r Genral yn Ightalian o or hor i fam. "Wot about the Baron, Genral? mynta Dai yn eetha ecor. I wettws v story, walla ma 'en. weddal yw i i'ch annar chi. on ma raid iddi gal dod mas. fel Will bach trvwsis molskin pan ddalws i fam a yn y cwpwrt yn twccid jam. Ma i, yn short 'and, i chi. Tryfeelwr dychrynllyd odd y Baron ma, myn deppyg, a seethwr ffirst class. Odd a un diwetvdd vn cerad trw allt o god a wetti uso oob catrish- an odd yn i boccad a, pan ddath hweh- y-danas idd i gwrdd Bet.h 0<1<.11 i nevd ? Dim shotsan i gal. I wilws yn i bock, a na lie odd lot o gerryg cherries. Miwn i'r dryll. a nw lie shots, gwnws y ddryll, bwvntws, a fi danws. I greiddws y bwch yn i dalcan, laddws a udim ge, wath i drows v criattar roun' a fi gymrws y gose. Miwn blwyddvn wettyny odd a'n ewcan trw'r un allt- o god, fi ddath vr un bwch-y- danas i gwrdd a ge, on. vr arcol annwl odd pren cherries glana glappws y Baron i lieead arno vn tyfu mas o dalcan y eriattur. On nid onna odd y story wettws y Genral, a diccon teppyg gwetwch chi fod eesha diccyn o alan i chal i lawr. Wei gwrandwch to. Odd no dre yn Rwssia, a wal fawr roun idd i. a doi ddrws o arn cryf i fynd trwyddi nw. Am ddeg o'r gloch y nos odd y ddoi ddrws yn cal i ceiad by clock work. Cwmpo lawr odd v drwssa yn neud. a gweelod y ddoi ddrws fel cillath fwtchwr o sharp. Odd gofyn bod yn wide awake pan fvssa'r clock yn dychra taro. Fe ddath y Baron aoha cefan ceffyl sha'r dri" ma, pun a odd yr 'en foy yn gwpod y rules dw i ddim yn apal i wneyd. Odd a'n passo trw'r drws pan odd v clock yn ewppla taro! Mian ath v ceffyl, odd no fountan tu fewn, a fi drows v Baron ben v- eriattur blinetic i gal roi llwncad o ddwr iddo. On' v mowredd fi glyw- ws swn tu cefan, drvchws nol. a na lie odd pob diferyn odd y ceffyl yn -fad yn rw.shian mas fel dwr o bistyll. Beth odd yn bod? Wei. i chi'n gesso, odd v ceffyl wetti dori yn ddoi annar, a odd un annar ar ol tu fas i'r drws arn. Nol a'r Baron! Winiws y ddoi annar wrth i gilvdd a sprigs o laurel, i gatws y ceffvl yn fyw. Miwn j amsar fi dvfws y laural ar gefan y ceffyl fel llwyn o god gwspris, a odd dim ots gan y Baron pwy dvwydd odd i. odd e yn eetha eomffwrddis vn cys- coti ar gefan y ceffyl o dan y llwyn bob amsar. I Na storv'r Genral, cretwch i ne beedo. On. i fydd na waniath lan yn yr vwyr fvdd dim sprigs o laural i gal no. 0 na fvdd os na thweiff boys y Zeppelins beth o beeca drain o fwndal yr 'en fov s- vn v lloiad. "Ready!" mynta Dai. Lan a ni. a'r Genral a'r mechanic yn Rhigglo bobo neeshad bock, nes i Ni'n Doi gofio'r 'en gan fach Iny- "Chwifio'r catnch Gwyn." Goo'bve now wotever, ond— Myddvlwch am deno Ni'n Doi Wrth -rippan sha'r gwely yn dawal, Yn sweeno drw'r nefodd yn crloi Fel milrrwns ar atan vr awal: Bydd WiI1 o Berlin lan y llofft Yn cwtchan vn dyn dan v dillad, A'r Grown Prince a'i fenydd yn sofft Yn starnn fel bachan a chollad. I I (I'w barhau).
|
044 |
22 Ebrill 1916 |
Y BEDWERYDD SHWRNA-A-DEI- GAN. «0-0 ISH T. http://cymru1914.org/en/view/newspaper/3978444/4 |
x |
DICCYN 0 ANNAS BAI A ttNNA AB BYFsAlh Gan GLYNFAB. Awdwr "Scwt Ymiaull-Buddugol yn yr Eisteddfod G-enedlaethol, 1911.- Tafodiadth Canol Rhoadda). Y BEDWERYDD SHWRNA-A-DEI- GAN. «0-0 ISH T." "Wel, myn yfflon i Shorn," mynta Dai, I'iCwy ti siwr o fod yn jofadd o wrth 'soft- nin' o* the brain'; wyt wir ddyn." "Pam wy ti'n cxettu rwpath felna bach- -in," myntwn i. "Wel, ettrych ar y top-line; pwy sy'n mynd i ddiall rwy gonsarn o'r short; fydd gan y darll-enwrs ddim atremp o beth wy ti'n geesho Vieyd; ma fa'r p-eth teppycoa i schleisben o daligrafft o hetJia'r byd." Catw'n good Dai," myntwn i, "ma lot dychrynllyd o feddwl yn cwatto o dan gessal yr 'ead-line na; os ar mencos i. Na beth ma dynoo. gweebotua yn i alw yn 'Gonscriptive 'Ead-line." Ma na ddish- grifiad byw yn y top-line, ti'n gweld. Beth yw a? Wel y machan mawr i, swn y gillath yn rappo'r Zeppelins, clustfeena Dai, 0 o-ish-t!" "Clyfar ar mencos i," mynta Dai, yn lorchan ar ascwrn i gefan, gen-u-ine myn yffryd i. la wir ddyn na diceyn o dwtch y gravitate ytto Shoni." "Be chi'n weyd?" mynta, chi'r dyrllen- ytTs, "Dai yn gorwadd air ascwrn i gefan, a. Shoini yn scribblan! Na "Ni'n Doi" wetti cal i dala. o'r diwadd. Os dim lorch- an a scribblan yn cymryd lie miwn aero- plane lam yn ngenol y cwmw la. Diccon teppyg naccos a. Ottich chi'n arettu y'n bod Ni'n Doi yn ddiccon twp dreelo pyth-efnos miwn lie mcxr or a'r ywyr amsar 'yn o'r flwyddyn ? I edfan- son i spottyn mor oerad a'r North Pole .0 Ni'n Doi bron sythu. Sa ni'n wilia gair odd y S? yn pooan mlas o'n penna ni yn un P,,?hin. Na fel buo Ni'n Dor yn aportan a'n ? .,?1 un diwyrnod dychrynllyd o or g dd gL° Zni 0 rackets gan yr injin i ni o g 'n (jiddil yn wilia. Beth i chi'n p-ettu «*on1 Fi ddechreuaon wilia ?ttu ??1.. a'n unn J:i gaj treio'oh arwan chi yn Nawr, ? chi wetti gwel'd y 'penny- dawal  zna.ohine yn y statlOUS,' in-the-s?? P ?tiM machine yn y stations,' lie i brinto'ch enwa am Ile i cbi'll geenog. Ottich wrth gwrs. I chi'n tynu peeshyn o din mas o'r slot a'ah enw chi arno. Wel, na rwpath teppyg i beth odd yn diccwdd yn y'n anas Ni'n Doi, ond- yn lie tin, y'n anal i wetti rewi odd no yn strips. 0 ni'n wilia am spel, y brywddeca yn rewi, un snatch ar dannadd, a na'r peesh- yn yn rydd i ni idd i ando o un i'r nail. Geson sport ar mencos i. I gatson y peeshis ia am ddwyrnota, a i fuon yn meddwl i cinnig nw fel cowrosity i'r Welsh MeAseum yn Gardydd. O'n fi ath yn accident arno ni. "Dyn-di-shefoni," mynta chi. Do, cistal lwo. I ethon yn ry accos i'r Lloiad"; i bippson i miwn trw drws y back, a, fel odd i'n diocwdd, odd yr 'en foy sy a contract y cod yn y lloiad, wrthi yn fishi'n pocan y tan. I ffeilson droi off I yn ddiccon quick, a phan etho ni i bippo ar y peeshis ia, odd pob un wetti toddi. I ath Dai a finna mor flattad a ffroisan. Shoni," mynta Dai, a golwg drisht arno fa, "W i wetti darllan lawar gwaith am ffeiraton a phyrgethwrs "yn annarch y dorf a geira toddetic," on ma'r shawns gynta ddath o fiwn cyrradd i fi gal pip ar eira o'r short." Odd i'n eetha gwir fod Dai yn lorchan ar i gefan, a finna yn scribblan, wath o Ni'n Doi wetti dod nol i'r ddaeair ar ol gneud avoc o bothdi annar dwsan o Zep- pelins Will o Berlin a'i bantnar "Eos Wiskars. Na ffugenw eetho classical i Von Tyr- pant ontefa? Yn steddfod Brystwyth walla y bydd Dai Conundrum Jones a j Shoni Pompren Morgan yn draggo yr 'en Von wrth i locksis i ben y platform i ni gal i urddo fa yn fardd yn ol Brain a Defed Beirdd Ynys Pryttan. Walla bydd Will nxab Ann wetti itcho my nabs o Berlin wrth gorneli i fyetash, a. yn i lusco fynta ml an, 'efyd. 0 'yn i maa i fydd Will yn cal i napod fel "Ap Brwm- etan. Walla yw petha ffoma. Walla na fydd dim "V on Wiskars" rut "Ap Brwmstan" ar gal erbyn 'ny, na ma Dai a finna yn grettu. I welsoch yn y pappra fod Zep- pellin wetti cwmpo yn garlibbwns i'r North Sea? "Shot down by some Dutch Boldiers," mynta nw. Efa'n wir! Dim o'ch Dutch chi! Gofnwch i Dai. Os y'ch chi am glywad Dad yn recu yn wath na pawan gwetwch 'ny wrtho. I fydd i'n amsar twym ar y Comporter elws y celwdd na i'r pappra; ma Dai yn It tyngu y caiff wnnw ergyd yn bit i stwm- og settliff yr "insuggestion of the stum- I muck" iddo am i os. Ni'n Doi settlws I onno myn yffrydi i- "A wafco 'yn aed a i" "A gwated i'r Oil gwnni. Mynta pappur arall The Zeppelin came down like a gigantic flaming torch. Shot by the French guns." Yr un oriattur celwddog ytto diccon teppyg! Ma rwpath felna yn y'n ela i gofio am bregath Dafi Roland y Bala, pan odd a'n dishgrifo colliata yr 'en Jacob. Rwpath fel 'yn odd part o'r brecath "Joseph yntau nid yn fyw. (Dyna gelwydd Jacob). Simeon yntau nid yn fyw. (Dyna gelwydd eto; clywch ar yr hen batriarch yn palu celwydd dan ei ddwylo.)" A palu oelwydd ma'r Compsrter na wetti bod yn i neud o bothdi y Zeppelins. Nawr dyrllenwrs dysgwch y'ch plant i weyd y gwir, trw apad y cwestshwn na nes bo'r creiga yn ecoo trwy Gymru i gyd, o Penpych i Garnigli, Garn Fawr Ian i'r Frenni Plinlimmon rol 'ynny Y n derbyn y glee Moel Siabod a'r Banna Catar Idris a'r Wyddfa Yn Sysnag yn wilia "Tis Good News I spec." A Carnedd Llywelyn A Eppynt fydd wetyn O'r trad Ian i'r coryn Yn shigglo i gyd. Am fod Dai a Shoni Yn fyw, iach, a 'einy Yn ad do eleni Gal eddwch i'r byd. Nawr blant apetweh. Cwestshwn Who smashed six Zepps? Apad Ni'n Doi. "Bachan, dyw'r idea ddim yn original Shoni," mynta Dai. "Beth di'n frawlan ?" myntwn i yn werwi. "Cadw di wallt," mynta Dai. "W i yn i weld a yn ry deppyg i'r gan no, Who Killed Cock Robin." 0 ia, gorwadd odd Dai, sa chi wetti'n ngatai i fynd mlan a'r story. "Dai," wetie i, "Shwd wy ti?" "Eeetha blinetic bachan," mynta Dai. "W i'n teemlo'n deppyg i'r grottan fach petar od onno odd yn mynd sha'r gwely, a'r nurse yn i chommando i i weyd i phatar. W "Say your preyers, my dier," mynta'r nurse. "I 'ave," mynta'r grottan fach a'i llic- ced bron ceiad. "Wot did you say?" mynta'r nurse yn smilan. "I said—'Please yzcuse me cos I am so tired.' "Did you get an onseT?" mynta'r nurse. "Y es, he said—'Please don't mention it, Miss Jones. W inna yn eetha teppyg, yn flinetic dychrynllyd; cer di mlan a'r anas, w i yn dvchra slwmbran. "Please don't mention it Conundrum," myntwn i, a cistal i fi ddishgrifo— "Ow Ni'n Doi cwrsed the Zepps." (I Barhau.)
|
045 |
29 Ebrill 1916 |
Y BIMMAD-SHWRNA-A-REIGAN. I'R IAN I'R LAN! I FRYNNA BAN
ANRYTTADD http://newspapers.library.wales/view/3978453/3978458 |
x |
|
NFN DOl. 19ICGYN ø AMAS 1t.1 A FINNA AR BYFAL. Gan GLYNFAB. -,(Awdwr "Scwt Ymla.n"â��Buddugol yn yr Eisteddfod Gewedlaathol, 1911.â�� Tafodiaith Canol Rhortdda), Y BIMMAD-SHWRNA-AREIGAN. I'R IAN I'R LAN! I FRYNNA BAN ANRYTTADD "Bachan," mynta Dad, "Wy ti'n prac- iiso Solo Twps? Na'r gan ganws Dick mab Lisa 'pan gas a'r woper ar y tylera nag odd y Byrniad ddim i glywad i laish A byth wetty ny. A gwir y gwetws a wath i retirws Dick o'r stage, a fi briot- ws, a chympohir odd i oil ddelight a yn oanu "l.a.ry 'ad a little lam i ela'r baby i gyscu." m,yntwn i, (cito 'â�¢BLsht! Car di ben," myntwn i, "Ro â� wara teg i fi iTOi count am 'Ow Ni'n Doi Cwrsed the Zeppelins.' Bachan, ma. gen ti ddoi ben i di bregath! Wy ti'n dychra dod diceyn yn classical, mynta Dai. "Wel, scrifena mlan, wIn mynd i bippo dros lethyr diwetha Mary Catherine. Wy ti'n cofio bath odd i'n weyd o bothdi Ann mam Wil 111, "Bydd yn dawal bachian," myntwn i, â�� cesho scribblan diccyn, "i fydd d?T- y v oa-PP? yn CMtti y'n bod Ni'n lienors > c? >n nabbo gan y Sossin- DOl weLl I ???-' » yn braggo," mynta Mary "Ma. ??o? Will did join the show- Catherine. _ripti0n.' Myn deppyg i fod dars by ISUP,'?.cnp tion. ma a wetti pleso r Inn 'Ã�n now e as been Ann yn  '?j??, A n now 0 as been Ann yn i ffa j in the Bantams, there made a 9 ?.t h?ne. youa.reM?y" ?edjan, "As 'e? That "Oh," myn a t Dai an Shoni 'ave been is nothin to, y both been made Cormor- made, they '3v" both been ma d e Cormor- ant? of the â�¢ i phen i sl?P?' mynta anto -f the -A' r 4,Bacharl i gelwsi ph- i s la p mynt, D.i. et, » mvntwn i, ? -y-add fel "Wel- ^ck jest ryttag i lawr, "Cis-I pwys? ?' 'yd yr peth. Ca'di ben." tal i ??'"? i geiws i ben glatch, a fi W?T  diccyn o lonydd i fynd mlan <res o urn "T1.C: a,r <W" a â��7 ??? T'N ? DOI CWRSED THE ZEP- PELlN S a a.il ben. Sa gytta fi un pen wet- i fy??,wn a phreca.th gwmmid 0 tyny size a'r studant bach ny odd yn pyrgethu yn Os sdim eesha gweyd y story i gyd, os a? Studant odd wetti gatal i bregath ar ol ar y dressin table yn y bedroom lie odd a'n cysgu. I ath off gytta'r train bora dy Llun. Y prydnawn ny fi ath gwraig y ty i daolu'r gwely a fi ffindws y brec.ath. Ar y dychra odd ami of an citcho miwn peth mc:? g _?s segretic, on, bob yn diccyn i gas diccon o blwck. I ddrechwg ddarllan la, y brecath 1103 Sul! Odd y racymatrodd yr un peth a wetws y boy bach yn y pwlpit y pen cinta-air am air; yr ail ben, 'eb un gair yn eesha. On' I drows y ddalan â��"Ac yn dryttydd af yn o li." Fuws y y fenyw jest cal ffit. Odd line wetti cal i rulo 0 un cortial i'r nail, o'r top i'r gweelod, a ar y line odd y boy bach wetti scrifenu "0 'yn i'r diwaddâ��gweiddu." On, dim on doi ben sy L i mrecath i, on ma gweiddxi i fod, os mynyffryd i cyn y diwadd, a My Nabs 0 Berlin fydd a'r contract i neyd ny, pan weliff i Zep- pelins yn cwmpo yn yfflon catach i'r llawr, un ar ol y nail fel bwndeLs o racs. Wel, goo-bye i'r story a yes a nawr am yr anas. "Iir la.n! I Frynna ben anryt tadd!" I adawson yr Aerodrome. Na chi air a diccyn o dwtch yndo. I chi'n gwpod b,pth yw Aerodrome spo ? Wel, rwy short o stapal i Fflyin Mashines-cyffyla.'r ywyr -na beth yw a. I weiddas "Let go!" a fi letson go, a lan a ni. Shag i Ian yr ethon ni i ddrecksh wn y sers yn gwneud yr yn ma nw yn i alw yn "Corkscrew Ascent." "Be chi'n weyd mynta boys yi Up Bittars a'r Lemonade, "Allsach chi'ch doi ddim mynd aan drip i'r ywyr eb fodd- rach am gorksori'w. Rag y'ch cwilydd ohi." Wir ddyn ma clywad rwpath felna yn cwnni wyrthin arno i. Otti ar fencoe i. Ma gweebotath rai dynon yn eetha bach. Corkscrew Ascent yw mynd lan i'r ywvr wiw-wewâ��fel shap corkscrew, ne, gwet- wch fel un o r stars na sy yn ngenol rai o'r shoppa drapars sha Cardydd ne Yet- yr-Esgyrn Ottich chi'n satisfied ar yr exclamation na. "Cymmar bwyll, Shoni," mynta Dai. "Gatw diccyn raccor i'r law dde, ne i fy yn golishon rvngo ni a un o'r byttodd bach ma; bachan, ma nw o'n bothdi ni fel 'aid o gilion. Slow down Shoni ar mencos i. Wy ti'n gwpod ble i ni? Wel, myn yffryd i, dimon scapo cnocko telpyn mas o Mars nethon ni ia' wir ddpi. "Ffor \'y ti'n gwpod ma Mars odd 0. 7': wetas 1 yn wyrthin, on yn dreifo yn eetha gofalus. 'Gwpod?' mynta Dai. "Sdim fears y r gneiff y bachan ma fistake yn enwetic os caiff a glip ar y dynon ar mynywod. Co un o r boys a'r locksia lliw mwstart yn 116higg 10 nshad bock arno ni. Bachan ma p .fw-tt=nt co! Ma'r streets yn llawn o ddynon, mynywod, a phIant, a phob uti yn ?afo nee?had. I shiggla i neeshad yn ol arni nw, fel ma'r coastguards yn tali- graffto at i giddil. Ottin, ar mencos i nua nw'n wilia. a Ni'n Doi. Eisht 1.1.- "A Messageâ�� from- Marsâ�� Welcome â�� Ni'n Doi." "Jaist ariod i apeta i'r bovs. Slow down nawT Shoni," mynta Dai, "i fi gal wara I teg i daligTaffto. NawT ta." "Soa-ry can't come to Mars to-day, Ni'n Doi ar going to visit My Nal,&-Ili Ber- lin. We will come for a week-end aftar the war is ovar." Na shomadioath i'r bechgyn melyn, ar- no i ofan Shoni, w i felsa ni'n gweld rai o'r plant yn plwckanwrth ffedoca i mam- ma., ac yn enwffan llefan. Mian a ti Shoni, sdim i neud, i alwn co yn straight o'r Red Cow, ar ol screggo â�¢ gwddwg y Kaisar. Yn svttan fi glywswn we-lod y fflyin mashine yn raspan yn ddychrynflyd, fel swn cart yn raspan an o gerrvg. "Bachan! Beth sy'n bod?" mvntwn i. "Shoni, mynta Dai, dere mas o man- na, prntta roun Wy ti yn nge-nol y Milky Way. Ala'r en fvttodd bach ma fel marbles, fe dreelan weelod y consarn. Dere mas bachan, full staam ahead." Mas dethon ni, on nid achog fod Dai a Finna yn cretti ma byttodd bach y LlwybjT Llaethog odd yn gcrapin qwee- lod yr Aeroplane. Joke fach Dai odd onna, n path yn deppyg i'r jokan am y German Aeroplane ffinson nw yn soU«t yn yr ywyr, o achos fod y mashine wetti corddi y llwybyr yn fenyn i gyd nes cloggo'^ r niashinary. "Shoni," mynta Dai, yn gysseited, "Ma German mashine diccyn ishlaw i ni; gad i ni gal go arni." "Right 0," myntwn i, yn eetdia cool' Practis makes master." Ma i'n gwrs Ar i 01 i am ddeg-milldir- ar-iccan lan uwch i phen i, lawr yn syt. tan wrth i ochor i, arllws bwlets iddi fel cessar, mlaji a ni o'i blan i; i druison roun. a nol shag atti fel y tarw yn erbyn post I dwyd. I drows y German pilot i fashine j diccyn bach i'r llaw with, a na He odd y bachan odd yn gneud yr un jobbin a Dai-y pilot-yn ongan mas yn farw ceg. Extra dose o iron coated pi11s, a ma.'r injinaire yn cal i setlo. consaon fel dram wag wrth j j y'n Aeroplane ni," mynta Dai. Na nethon ni a fuo ni fawr amsar cyn j [ llusco'r German Aeroplane i'r British lines. Na lie odd gweiddu, on odd dim amsar i wasto, lan a ni fel o'r blan i'r awyr, greiddson bothdi naw mil o droed- feddi i genol y c-wmwla, a'r arcol ma Zeppelin yn dod. "Slippa wrth (gefan y cwmwl co, Shoni" mynta. Dai, "i ni gal wara wick-wiw a'r Zepp am diccyn bach, jest i gal yn anal. Sha cefan cwrowl y slippon ni, a Dai a'i ddoi licc-ad fel dwy sawsar yn catw look out. Dod odd y Zepp, o'r diwadd fe ddath deno ni, rwy short o gwtin mmg bothdi saith cant trotfadd o yd. Go!" mvnta Dai. "Mian etho ni a O-o--ish-t, i dor- son y Zepp yn i chenol fel tori ystlys o gig moch. Nol a ni i'r cwmwla i bipp&on tawr, a fi welson y Zeppelin yn cwmpo i'r mor yn accos i â��â��â��â�� "Nunbar one," mynta Dai, "Gad i ni slippo i'r ddeiar i reporto, a chal ffeed o oil i'r in'in." Fi ddishgynson, a w i'n siwr na ddish- gynws doi yn falchach ariod. I greiddson dent y French Genral, odd wnnw yn dywnso fel crottyn. "Bravo! Bravissimo Ni'n Doi," mynta fu. Sforzando, Allegro, Agitato," mynta. Dai yn IIetu'i fret. (I barhau.)
I EARLY DOORS THIS WAY!" !…
|
047 |
28
Hydref 1916 |
Y SEITHFED SHWRNA A DEIGAN. "COLLI AEROPLANE A NABBO
SUBMARINE” http://newspapers.library.wales/view/3978687/3978695 |
x |
|
NI"N DOl. I DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA I A'R RYFAL. I Gan GLYNFAB. 1 (Awdwr "Scwt Ymlan"�Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, 1911.� I Tafodiaith Canol Rhondda). Nodiad.�Yn ystod y misoedd di- I weddaf y mae Mawer o holi wedi bod am y ddau "baintnar" "Ni'n Doi." Gan eu bod yn egluro en distawrwydd eu hunain, nid oes an gen i'r Gal. wneiud hyn; ond nid o Ie fydda-i eu siorhau fod liu o ddarllenwyr y "Llais" wedi hiraethu ar eu hoi. Gyda llaw, y mae ymddiheuriad yn ddyledus oddi- wrth d- 1 y wasg. Yn y rhifyn di- w-eddaf rhoddodd yr ail "despatch" yn lie yr urn a ganlyn.�GoJ.  Y SEITHFED SHWRNA A DEIGAN. I "COLLI AEROPLANE A NABBO SUBMARINE. Shwd i chi myn yffryd i ? 0 chi didyrllenwrs, w i'n clywad, yn gneud gwynepa a. dicyn o dwtch anglodd yndi nw, achos fod rwy un wetti roi'r snwffar arno Ni'n Doi. No fears, my boy! Rwy un wetti scwloain dalan o gopy-book My Nabs odd wnnw, wath ma Will yn bwrlymu celwydda. Ma. rwpth ar licced Will myn nw; ma fa'n gweld poppath du yn wyn. Os caiff i ffleet a got tan yn y North Sea, nes i bod i'n nratach. Will yn gweiddu "Victory." On, raid 1wo y'n bod Ni'n Doi wetti cal lot o marrow shaves, o do, ar men- cos i. I fuws jest mynd yn iw-bwb arno ni un diwettydd. Ond! I ni'n fyw! Ottin win* ddyn, mor fyw a brythill miwn pwll tro. Ma naw bywyd miwn oath, mynrta nw. Wei, con- si trwch am ddwy gath a, bothdi annar dwsiin o gatha bach gytta pob un. Os i clii'n gryf miwn jograffy recknwch y swm i lan, a i fydd gytta chi ancam o faint o fywytta sy yndo Ni'n Doi! Sdim ryfadd fod Will o Berlin yn plastro notisses ar welydd Berlin yn cynnyg gwopor am Ni'n Doi�dead or alive. Wel, shwd i ohi ytto. Wir ddyn, sdim ryfadd y mod i yn rwv short o shi.gglo da chi ar bappur raccor na unwa.th, a pan gewn ni shawns i bippo sha thre. i fydd na shigglo deelo ar venjance. Y shwrrna dddwetha o rui'n wispran yn y'ch dusta chi y'n bod Ni'n Doi yn i thracam i sha dreckswn yr ywyr, i f genod y Zepps a'r Fokkers. I nethon a diccon teppyg y'ch bod chi wetti fod Zepps a Fokkers a chon- sarns o'r short wetti bod yn cwmpo o'r iawyr f-el cyWlOltydd o hifil-1if.}hon. Ma'r anas yn ffact, Ni'n Doi nath yr avock. la wir ddyn, Dai a Finna. Y reswm nag yw y'n enwa ni yn. y pappra yw yn lie bo Will a'i bantmars yn geso Me i ni, wath sa My Nabs yn specto fi gartea'r Zepps a'r Fokkars yn i cwbwrba. I chi'n diall nawr, wel catweh y secrat. Na'r trias o Adda yn Eten yd at Will yn Berlin�"Un sy'n oi, a un arall yn yn Sysnag�"One sows an ,.anothar raps." Son am sponio! W i'n cofio class yn yr Ysgol Shul yn-a mishtr Ni'n Doi odd gaffar y class. Odd Dai a Fina, phetwar o chaps erill yn y class: 0 Ni'n Doi mor dwppad a sledge prydni (erbyn eddy i ni ymhlith y bota golaotig.) On yr arcol, odd y petwar ax.tll-wel na fe, os dim aecprdian weti goeddu a geira all ddishgnfo penna'r petwar. Yn y class y d'sgson pi ddarllan Cwmrag. Miwn bothdi^meesh n1 ddoi. nva mlshtir yn dyèhr1 pli amall i gwestshwn, a ma'r anas ma'n wir bob gair, ma-Misbtir jtx fachan' bach ry- spectable, a wetws a gelwdd ariod a gwpod ny. A 'r Phariseaid a'r Sadducea d a'r Ysgrifoayddion," a felly yn y blan. Na ,r atnod, fed y gwetws yr eI1 wraig no, ma i yn Pistol Jonah, ne w i'n siwr I i bod i rywla yn y Testament Newydd. "Nawr boys," mynta. Mishtir, apet- wch amall i gwestswn. Tomos, pwy a pheth odd y rai yn ?" t "NVel," mynta Twm, yn wara a'i doppee, "Wi'n crettu ma rai o'r "Uppar Tens o nw." Ma, Twm yn roi ffling i'r cettyn gwallt o ar i dalcan, a yn ettryoh mor yziii)-ortant a D.D. newydd oal i ddygree. Odd a fel sa fa wetti cal gwaradicath o high-dea odd wetti bod yn gwasgu ar i fennydd os meesh. "la," mynta Mishtir, eb smile ar i wynab a. "la; beth yw'ch barn chi William?" "Wel, r^path teppyg i Tomos," myn ta Will mab Ann. "Allwn i grettu ma rai o'r 'crachiach' o nw." "Nawr, Morgan," mynta Mishtir, "os gen i chi rwpath i weyd." Ma Mockyn Ty Top yn troi gwyn i licced i'r golwg fcl pon g'lacwydd Mari- rank-y-Forge pan odd marblan yn i wddwg a. "W i'n crettu, mynta Mock, "ma rwv short o inspectars o nw, nvpath teppyg i Mr �� (Fel odd i'n d'iccwdd, Inspectar o Newsance odd Mr-). Agorws Dai a Finna ddim o'n penna, a fi ffeelws Mishtir oli raccor. I chi'n diall rettiad y story spo ?" Wel eon a.m .sponio startws y pishyn ma, a i chi'n barod i Iwo fod amall i Dvvm, Will a Mockyn miwn bod o yd. On y peth odd yn ngil y moch i odd yn� Ni'n Doi sy'n oi avock Yn ngenol y Zepps, I A erill yn meti'r anryttadd: Ni ewn rwy ddiwetydd Miwn "pumpa" lan i'r atepø, A'r Brenin yn falch i ni gyradd: Fi ibinnif far frestis Dai Jones, Dinas Cross, A finna, rwy fedal size cossin. "Ni'n Doi," wetdff ynta, "You've pumped all the sauce� Out of Billy my cousin, in Berlin. '7 A sdim ots da ni, metan yr anryttadd, faint fyna nw, screggo Will o Berlin a'i griw yw anca<m y'n bywyd ni a- chal ishta ar y'n sotla unwath ytto ar batrtin dwpwl Pwilil y Winsor, yn weeto. i'r carredge weelod y pwll i'n lando ni ar ben pwll, a sha thre wettyny at Mary Catherine a Maggie Ellen-y'n. clom,anod ni nawr, on y'n gwraecadd ni prydni, os na chwmpa i miwn cariad a.. gweetw My Nabs 0 Berlin wath gweetw fydd i pan cwrddiff Dai a Finna a Will. Wet!, lan a ni! I'r yWJT las uwohben i gaaml y Zappa. Na die btlo Ni'n Doi felsa ni miwn alibwe-bin.na yn cnocco'r pinna lawr. Un ar ol y nail, lawtr o nw'n mynd, Zepps an Fokkers, Fok- kers an Zepps yn garlibwns nes i Dai roi sarech. "Olt Shoni ar mencos i, olt! I nå'n ynloado gormod o rwbbish, baclian, fi lanwn Flandars a Ffrainc a Zepps a Fokkers. Ease up, Shoni, lan a ti wrth gefan Mars i ni gal spel a yn- joyo conservation a Landlord y Blue Boar. I gaiff Genral Haig a'r ebaps- sy gytta fa amsar i rawo'r rwbbish ir gob. On, yr arcol, odd rwppath yn wrong Etha'r machine ddim lan na lawr! I" sefws! I ddath yn Bialiiroth a Bal- sepon arno ni! "Dai, myntwn i "rna in ddobino bachan; w i'n ffeelu mwdjid y con- bachan w 1 sarn. Catw'n gool; treia grippan at yr injin; ma rwppath wetti cloggo ar mencos i. I grippws Dai. "I gwela i," mynta Dai. "Right 0 Shoni. On cistal mynd Lawr sha.'r' ddeiaj- i ryparo." Lawr etho ni a ewl rydd o Mars i'r ddeiar. I landon nyn saf. Os bu eesha Cwrdd Diolchgarwch ariod, lawr odd ny. Sa ni wetti loitran am gwartor awr arall i fyssa'r mashine yn dishgya fel ergyd o raw i fyssa Dai a Fin/nia ynr yfflon catach, yn cal y'n clascu at y's, gilydd fel glo man miwn gwocar. "Wel Shoni Morgan," mynta Dai, r "let us shiggle ands let us 'ooaiguLate' each other. Bachan ma un atian i'r mashine fel rityll. Ma i, ar mencos ir os dim sihawns i gal stwff i rypaxo." "Eisht!" myntwn i, "cwat di bem wrth gefan y stoncyn n-a; w i' n specto y'n bod Ni'n Doi yn ngenol y Sossin- jars. Ma'r mor mynma, a co slashyn a German ar asewrn i gefan yn cyscu." "la," mynta Dai. "A co rwppath -t.epycalr byd i submarine wrth ochor y dwr. Nawr, Ni'n Doi, if you lose an aeroplane try an nab a submarine. I nethon ny, a chi gewch yr anas yn y swhrna. nes
http://newspapers.library.wales/view/3978696/3978704
|
048 |
4
Tachwedd 1916 |
YR WYTHFAD-SHWRNA-A-DEIGAN. NABBO SUBMARINE. http://newspapers.library.wales/view/3978696/3978704 |
x |
|
NFN DOI. I DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. I (Awdwr "Scwt Ymlan"â��Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlacthol, 1911.â�� Tafodiaith Canol Rhondda). YR :WYTHFAD-SRWRKA-A.. I DEIGAN. NABBO SUBMARINE. I 0 ia! Gwekl un o'r Sossinjars ar asowrn i gefan, a'i glywad a yn wraii fel trombon ontefa! Gweld <?ub- maine yn owa.tto miwn cornal, yn poppan lam a law-r yn cetha jokose ar wyneb y mor! Nar wdadiceath wetaS am deni. "0_ !)., Da. "Sosinjar wetrus ti P" mNii,L-t 1. "Y n bla bachan? Ma misadd i yn weenad am gal gwaaou' i Ixxrpan wynt a. "Old on, Dai," wedais i. "Y fi gas glip arno gyntta; fair does, ar y mencos i. Na.wr fie do.sswn pwy sy idd i screggo fa. Two out of thrco no 'slap toss,' pun sy fod?" "Slap toss, air menoos i, ne fi ddiniff y bloke,"mj-nta Dai. "Tails" mvnta fa, a "tails'' odd i. Off a Dai fel gwennol, a miwn wincad ma fan rsoun iddi gornopion a. Yr aroal odd y poor beggar yn wthi fel puncsher .miwn wheel motai-.oar. "Eifeht muin," mynta Dai, "or myn yffiryd i I'll scrog you, there you." "Mein Gott!" mynta'r bloke, "I give in I" Needaa inna ml/an i sezo'i iogla fa, a na lie odd Dai a Finn a fel John y gwas yn ngafal a llwtwn (lafad odd yn dyahra. cyndroni! "Mevn Gatt. miwn Haih un yn aranar mcÃ. "1 give in!" Os corcyn yn di boccad da, Shon.i," mynta Dai. "Wel, stwff a idd i ben a. IVi i- ddyn, fio gas u tammad c«rcyn mwy o efFath ar y Sossinjiu- nn. di-rn ma'r dwr yn dychra. ryttag o'i liccad a,, a ma 5a'n dychra anwffan llefam. "Wots tho mat tar inuia" ? ni)-nta Pai. "Lagar boar; lagar bper! mynta fa, a'r ge-ira yn dod mos bob ocbor i'r corcyn. Irath gwnnws ar y boy: i nath y oorcyn iddo gofio am "en wLa-d i enooiccath," wath odd t-ast 1aga.r beer arno, a ffindo pottal ne ddwy nath Dai yn y trenches, bothdi pythywnoa yn ol, a odd a wetti! eatw'r oorcyn yn gofatal! "No struggle, Mein Gott!" mynta fa. "All right cock-robin," mynta Dai. "If you do it will be dobinno ott you, I my nab". Now, -were is your paoxt- I ix>intw,q y Sossrajaoi at dy bach to gwellt. Ma fa'n gneud nioehwn i scri.feniu; i andws Dari flacdled iùrlo a daJan o bappar, a ma'r prisnar ad war yn dvohra soribblanâ�� W "Thirty of my chums are feastin. m that cotage; they are all drunk by mow. iSpafro my life. I'll elp you to work tho submarine ata. ga were evar you llika." "Sdim iiso crcit ipopouath. Shoai," mvnta. Dai, "on raid 1wG fod cock- roibin yn drychid yn fachan eetha rygpectable. { "Eetha right," mynwn i. "W i'n cofio story wetwa Griffiths Cvrdydd, am German odd ar i long a yn cr«eshu < i Amorioii. I gwmpws bloke vm dost iawin; odd poena. dyclirynllyd arno fa, a odd panvib wetti roi pob gopath i Ian .a r y shelf. "Don't iroublo about me," mynta fa. wrth y Captan. "When I am dead push m-e out through the port-hole, an continue your journey." Marw nath a. "Murphy," mynro'r Capten wrth un o blant Mari, "go down to bunk 25 ac push the body of the dead G?r- main through the ^port-hole. "Ba jabera, I will," mynta'r Irish- roan. Milwii txiccyn i gwrddwa y Captan a Murphy a fi wetws wrtho, "Did you carry out my orciara, Murphy?" "Betgorra I did, but I ad a deuce of a trouble to get im through, for e was kicki-n an scratelling like old Nick himself." Captain, n'r wys yn byrmanu ar r dalcan a, "Wot!" I I Y(.*i, gar. E told mo o wu'nt d--ad. Sez I, through the port-hole ye go ye spalpeen; do ye knew bettor than the Captain. An please, sor, ye cant be- livo a Germa.n at onny toime, an that German is now two miles a-storni of us. "Number 2.3 was dead," nmita r Caiptan, a'i wallt yn cwnni M brwch canes. "E was dead as a poor post, "Nuimber 25 did ye say Captain? I j thought ye said Nurn-bar 45," mynta. r Irishman yn ddiooon digonsarn, a off M: e. f a ma wn yn Baf." Now, Laigar Beer, you lie down; go to cwtoh." Down ath y German a mi wn dippad i otws i wlad y byrddwyton a i^eshad hock Dai yn cadtw'r corcyn yn i le yn i ben a. Off a Ni'n Doi at y ty-to-wellf., i neson ato ar fleena'n trad. Na 81e o nw yn gorwadd yn mhob twll a chorual yn feddw sock a'r swn fel y gwetws y halrdd- "Fel gwichiad soniarus pump iccan h o tfoc. Nol a ni a'i gwynt yn v'n dwrna, "Eiaht Dai," myntwni. "Beth sv mas ar y mm? B.ong ryfai myn yffryd i. la, wir ddyn. I gHc.haa yn y spyin-glas, drychas at y Hung: "Jaist i Dai," myntwui i? bron mynd a chollad arno i. "Dai,. bachan, Jkmg ,ryi'aJ. Jdliüoo y-,y onna!" < "Catw'n gool, bachan,' ii!ynt;i Dai, "paid mynd yn gysaeited." I hippos o lx>thdiv a%wir d-drir i welas en din samwn gwag; i gitohas fel sw ni'n cal gafal miivn ffortsh ,vn. "Sboiii," mynta Doo, "wvt ti off o ar di ben. I fyddi di yn <-wa lifvo i gal ticcat I Garfyrddiis os na ddoti dl' r, brake ami." "Dai," myntwn i "w i'n mynd i wtho 'Eliot rojx^' o hwn. "VV.itnass ar men cos -i mvnta Dai. "Na ddiewn o gonffidanco fed Shorn" Morgan off o ar i ben. 'Khotrope!' Bachan, rwppaih i roud blouses i'r crottesi ifanc yw 'Eliot-rop' short, o liw yw a. On yrir dd}Ti, Ni,lart teg i ti, nawr ccso i gramp Lr vi- idea. 'EliografF' wy Ã�'u feddwl. Eeetha kbd Wy ti'n meddwl wilia a -I ol li coe--doia an dashes an da shea an dote. .Staa-ta'r oorporation, Shoni." Sfarto it a Ã� duiullwA Cardinal odd ar r ilang. Ma'r naoasâ��- "We are Ni'n Doi; aeroplane damaged; cangh1; a German; thirtv Germana drunk ia cottage a hundrad yards away to tlio right. Let em avc- a shell 1" "All right" odd yr a.+ tab. Ma bowna dyehryinilyd. Maen dath y shell o fiwn dooUath i'r ty-to-gwellt, Mas a'r tin aamwn yttoâ��Ten' yarde, short!" Ma i'n alibaloo miwn wincad; mlwll i'r ty ath y shell, a ma pob ened ya etfan i'r byd Jirall eb femad o ryp- pydd, o odd dim eewha tallu greun rent am y ty-go-gwe?lt byth wettyny. Ma'r tia samwmn yn dyrcha elebran -rtto- "Splendid shot! Everything is jibba- dares! I I Cymphoir ma gwppw] o fata yn dod o wirth y llong ryfal, a ma. dri offioars. a'u dillad yn ffrilla ac yn ffrals, yn lando. I ethau. Ni'n Don i gwrdd a TXW fo saiutson. "I congratulate you, Ni'n Doi, mynta'r Cardinal. "You are done ont-, of the finest scout in deeds in the istory of tho war. Your names are wcH known in the Army a,n Navy. I will bring your names to the direct; notice of the authorities. We ave been searchin for a submarine." I goohwa Dai. "Shoni," mynta fa, "I spwyliff yr Officar (B-eatty odd a) y'n sport ni. i myntwn i, yn bowo. "There's the submarine. But Dai an me theught of aving a trip up the Spree to cail on Will of Berlin. Will you let us ave it for A month?" I wyrthinws Cardinal Beatty, a fi joinws y rest gytta fa. "Were is your crew P" mynta fa yu,, smilaa, "Ere is one," myntwn i, yn pwynto at y Gorman, "an Dai an me makes three." "Wei, mynta Sir David Beatty. "Wel, on condition that you are not- going to run anv risks, you mAv uso the submarine. Wo cannot spare two of the short of Ni'n Doi to be put in- sido a 'Consternation Camp.' Your will probably be wanted at Buckin- ham Palas soon." I andws fwndeli o faoe0 fflat i ni, a off ag e a'r officara sha drec-hswn y nia.n-o-war. "Yxcuse me, sor," mynta D3.1 "Irt wot street is Buckinham Palas, not for Shoni an me to lose the way. I gariws y gwynt gwestsliwn Dai, ar i atan y ffor-go-with, a ma fa ar atam y gwynt o ydâ��In wot street IS Buckinham PaLieo?" On i gewn wpod rwy ddiwettydd. "Trenu na fvssa Beatty wetti clywad" mynta Dai; on edim ots walla wath ma brawd Twin cad in galad yet* blLsman yn Llundain, a fio ddaw wnnw gytta Tii, ddicon teppyg." (I'w tbarhau). Printed and Published by "Llais Llafur" Co.. Ltd., Ystalvfera, m the County of Glamorgan, Nov. 4, 191G-
|
049 |
21 Hydref 1916 |
Y NAWFAD-SHWRNA-A-DEIGAN. "DICCIN O GLEPAR" A WETTYNY "YSCURSION YN NGENOL SCATAN.” http://newspapers.library.wales/view/3978678/3978686 |
x |
|
r NFN DOI. I DICCYN 0 ANNAS DAI A FINNA I A'R RYFAL. Gan GLYNFAB. (Awdwr "Ekwt Ymlan"-Buddugol yn yr Eisteddfod Genedlaethol, 1911.� Tafodiaith Canol Rhondda). Y N AWFAD-SHWRN A-A-DEIG AN. "DICCIN 0 GLEPAR" A WETTYNY "YSCURSION YN NGENOL SCATAN. I dynson y corcy n, mas o ben y bloke ;o ni'n ddoi men un nawr, odd i ba-ntnars a i gyd yn eet'ha tawal jn etfan trw'r ywyr fel glo man, wath i geson i wthi yn yfflon fel y gwetas i. "Wel mun," mynta Dai, "Were do you come from P" Odd y poor dab wetti urto, yn staran arno Ni'n Doi. "Now Lagar Beer," myntwn i, "Was you born in Berlin or were mun. I spose you are a sossinjar, "Bejorra, I'm not," mynta fa "I'm from County Cork." "Well ar mencos i," myntwn i, "Ma beth yw surprise," "la, wir ddyn, mynta Dai, "Eetba right, ma'r dywettiad ny yn eetha gwir�"Cyn cwrdd doi ddyn na doi fynydd. "Otti ma fa Dai," myntwn i. "Otti ma fa bachan, i ffindws Mari I war Mockyn Blue Bell fod y geira yn wir pan y dalws y packman i yn cwatto yn y cwtch dan star yn back kitchin Will mab Ann. Otti, otii bachan. | "Mymyffryd i," mynta Dai. a'i licced a fel doi golsyn," na sponiad o'r lleisho a'r llefan nath a pan stwffwon ni'r oorcyn iddi i ben a. Meddwl am dre nath e�County Cork�a Ni'n Doi yn cretti ma bias Lagar ar y corcyn elws irath arno fa. Son am ddoi golsyn, ma rwpath felna yn y'n ela i gofio am Dai Pick- an-tos yn cyradd sha thre o'r clwb ar nos Satwrn. Odd Myrged i wraig a yn y gwely 09 oria, a fi gishws Dai grippan miwn i'r ty 'eb yn wpbod i'r glomman. I Iwyddws i ffindo'r latch I' a miwn a ge. Off a'r scitsha miwn wincad! On', i ddath want wiff ar Dai, a dyna beth i cwpplws i. Odd dim tan yn y gecyn, a fi ath sha dreckshwn y back kitchin yn y tywyll. Odd Myrged yn arfadd cwatto'r matches rag ofan i Dai ddoti'r ty ex dan. A gwayd y gwir pan fvssa Dai yn gatal y clwb ar nos Satwrn odd a ddim yn gwpod llawar o waniath rwng dwr a than, oilOll c-locs ma. backache pills an' so on. I grippws sha dreck- shwn grat y back kitchen! Yr arcol, odd no ddoi golsyn o dan yn ddish- gleiro o dan y grat! ) "Landed," mynta Dai yn ddishtaw, "Landed ar mencos i! Nawr am fwgin o'r cettyn cwtta"�fel ma'r bardefc yn gweyd. I dynws pishyn a bappar o'i boc- cad, i rolws a'n spil, nesws at a colsyn i wthws--on, Ymow-Tedd-na dura out odd no wthi y ddoi ben 'r spil, a fuwB Dai ddim yn 'ir cyn i skeedadlan i o'r back-kitchen, yn cnoooo'r cydeera ar draws i giddil. Nid doi golsyn odd no, on' doi liccad y gath, a allsa'r gath ddim jofadd i Dai bwsho spil idd i Ilioced i. Pan greiddws a'r gwely, ma Myrged yn duno, yn cynni canwll, a na sight! Odd gwynab Dai yn scratches i gyd, fel sa 'aid o gilion wetti bod yn ceebo trenches armo. "Ble i chi wetti bo-d Dafydd?" myn- ta Myrged, yn eetha. werw. "O," mynta Dai (nos cyn. Dolig odd I i). Wetti bod yn peeco mwar allu fentro, ble ti'n feddwl w i wetti bod." I wetws yr anas, a fi ffeilws Myrged i naggo fa achos i bod i'n wyrthin nes mynd yn ddoi ddwpwl. On' i ofalws yr 'en giwen fed box o fatchea jn andy i Dai pan fyssa fa'r cyrradd o'r I clwb o yn i mas. Rwpath teppyg i'r doctor cyffyla yn or?r'°'r gWM bach i wt-hi powdwr trwy beipen lawr i wddwg ceffyl. Fi ddath I' y gwas mas o'r stapal, a'i ddeelo yn gwascu pit i stwmog, a yn ochan fel mok>r-car a eesha oil. "Wots the mattar mun?" mynta'r Doctor, "'Wot are you owlin åbout? Did you blow the powdar down the ¡ 'orse's throat?" "No, sir,' mynta'r £ was. "Wot the dickins are you saying? I' Why dida't you? "Please, ser," mynta'r gwas, "P-pleaee ser, the 'orse blew first." Yn anaa Dai Pick-an'-To6a y gath j wthws ginta. ) "Well Patrick," mynta Dai, "Ex- claim yourself. 'Ow was you with the Sossinjars then?" "I was a prisnor with the spal- peens," mynta'r poor dab." Look 'ere, begorra, I'll pay the blaggards out soma day. Look, d'ye see this?" I dryohson! yr arcol odd a wetti cal ibeggo yn soun wrth y ddeiar, fel ma nw'n gneud i nanny-goats. I tynson a'n rydd, i gwnws ar i drad, stretchws i goesa, fie gapws, a fi wetws. "Now lead me to the Kaiser, an', lie jabers, I'll crack is skull." "Bachan," mynta Dai. "Ma Patrickj yn teemte ddicyn yn werw at Will o Berlin. "Cool down Patrick," mvntwn i, "You sbail 'a.ve a chance to it the I cokernut, if you will ygree to work the injin of the submarine. I)vti an' me ¡ wajnt to take a trip to see my nebs the Kaisfer. Wot do TOU say?" Tcar man:" a Ie v.jnali ( a'n mynd yn deppyg i liw llath skim, gan dymera at Will. "Wots your name?" myntwn i. "Patrick Sullivan, sorr," mynta fa. "Allu fentro," mynta Dai, "i fod a'n pyrthin i'r 'en Mari Sullivan odd yn clascu racs yn Cluttach." "Eisht, bachan," myntwn i, "Paid a resulto'r poor dab." "Sit down Patrick," mynta Dai, "an' keep your air on. Praps Will 0, Berlin will crack your cokernut ffirst." "If 'e does it ffirst, e'll be blown to smithereens for I'll put a dynamite cartridge in me at," mynta Pat. "Dyw Pat ddim yn styriad y cesa fe ll i wthi yn yfflon catach ofyd, mynta, Dai. "N a fyssa golyccfa, ax; mencog i, pishes o Will a pishes a Pat yn cwrso' i giddi'l yn yr ywyr.' I wyrthinson y'n tri, gwnson gytta'n gidclir, fel Cor Mawr Dowlais miwn steddfod, a lawr a. ni at y Submarine. "There's another prisnar on board," mynta Pat. "WotP" a Sossinjar?" mynta Dai. "No, all Englishman, a bloke that- pulla picters for the papars, e's wot they call a artist," mynta Pat. Lawr a ni i genol y submarine, a na. lee odd y bacban odd yn tyau pittwrs yn soun wrth bost. I dorson y oordya a ma fa'n dychra ewni ar i drad. Dychra mynta chi, la dychra cwnni, i gretaa i na fyssa fa byth yn cwppla cwni. Cwni odd o yd, rwy slimmin wech a thair yn dral i na. I gym- rws rwpath yn acos i gwartar awr i straito'n unan. "Ar mencos i," mynta Dai, "sa wn yn diccwdd cwmpo yn erbyn torth," fyssa ddim eesha cillath i dori barn menyn bachan." Wy ti'n eetha right wir ddyn, Dai," myntwn i, I nethe Ni'n Doi ffort- ehwn wrth fynd a wn o bothdi'r ffeira. I geoo ti fynd i ffront y booth a gweiddi: 'Come up! Come up! and see "the 'Uman Bread Scleisher!" "Gad i nawr," mvnta Dai. "t newn use o'r chap ma, i gaiff dynu pittwrs o'r petha sy dan y dwr�wales a sharks, kippara a bloatars, scatan, an so on. I allwn gal views o longa Will o Berlin sy wetti shinko. Ma. Dafy Jones a'r Mermaids wetti gneud cwpwrt-cornal a dressin tables at phetha felna a longa ryfel Will erbyn yn. I agorwn Cinemas yn Jericho » Yetybantpren, a ma deitl un: "Yscursion yn genol Scatan." I wetson wrth y Sais pwy o ni. I starwa ddicvn yn wvllt. "We is Ni'n Doi," mynta Dai." Us Two�Shoni an' Me." The Sossiniars call us "Das Paar,' an' the last lettar we ad from the Tsar of Rwshia was with this dyreckshon: To "Nindoovitsh," Y etybompren, Pom. I gw.mpws yn i 'yd, fie ath yn ddwy ddwppwl, i straitws i unan miwn 'alf a shake, a mynta fa: "Have been on the look out for you in ordar to send your picktars to the papars. My ffortshwn will soon made.
|
050 |
11 Tachwedd 1916 |
Y DDECFAD
SHWRNA-A-DEIGAN. 'YSCURSION
YN NGENOL SCATAN' sion_prys_113_ni-n-doi_llais-llafur_1916_0091k.htm |
x |
x |
(UCHOD)
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Sumbolau: ā ǣ ē ī ō ū / ˡ ɑ æ ɛ ɪ
ɔ ʊ ə ɑˑ eˑ iˑ oˑ uˑ ɑː
æː eː iː oː uː
/ ɥ / ð ɬ ŋ ʃ ʧ θ ʒ ʤ / aɪ ɔɪ
əɪ ɪʊ aʊ ɛʊ əʊ / ә
ʌ ŵ ŷ ẃ ŵŷ
ẃỳ ă ĕ ĭ ŏ ŭ ẁ ẃ ẅ Ẁ £
---------------------------------------
Y TUDALEN HWN:
www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_113_ni-n-doi_llais-llafur_1916_0091k.htm
---------------------------------------
Creuwyd: 24-04-2017
Adolygiadau diweddaraf: 24-04-2017
Delweddau:
---------------------------------------
Ble'r wyf i? Yr ych chi'n ymwéld ag un o dudalennau'r Wefan
CYMRU-CATALONIA
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web CYMRU-CATALONIA (=
Gal·les-Catalunya)
Where am I? You are visiting a page from the CYMRU-CATALONIA (=
Wales-Catalonia) Website
Weə-r äm ai? Yüu äa-r víziting ə peij fröm dhə CYMRU-CATALONIA
(= Weilz-Katəlóuniə) Wébsait