|
|
|
|
(delwedd
F8664) (tudalen 001)
|
1 LIBER PRIMUS. DE SONIS.
Soni lingrn^ celiacae, quae est ex numero lingaanua Asiae et Eoropae ab eadem
oiigme profectarom, in tJiis quidem conoordans com ceteris, in aliis piopris
et sui generis, qoamquam ipsa quoque, ez qoo scripta extant monn mentai, in
dno foimamm genera dirisa est, ahemm hibernicam, altenun britan nicnm
gallicamque, sicut lingna ipsa omnis com universe congraant cam sonis
ceteraram lingaarum affinium, proprie tamen formantur ac mutantur suis viis
et legibus. Quorum sonorum tam origines quam formationis leges eruere, ele
ments igitur et quasi stamina lingnae utriusque, hibernicae et britannicae,
ex ponere propositom nobis est hoc libro primo.
Sonorum signa i.e. litterae, ex quo fere traduntur gallicae voces vel no mina
a Komanis, semper ex quo transiit christiaoa feligio a Romanis ad Gallos,
Britannos, Hibernos, romaua sunt vel latina, quae apud Hibernos iam inde a
saecolo quinto proprie formata et tranBgressa ad AngloR et Saxones nomen ao
ceperant litteraturae snglosaxonicae. Ante litteras has a Romanis traditas
cel ticis quoque popolis soam foisse scriptaram testari videtur nomen Ogmii
Gal k>ram dei, qui sermonis praeses perhibetur, etiamnunc servatum apud
Hibernos, quibus Ogma i=^Oyfuns') scripturae inventor est, Ogam (^Ogham,
Oghum) ipsius scriptorae vetastae proprium genus, et in vetastis lapidum
inscriptioni bos repertam et cognitum codicum nostrorum saeculi noni
soriptoribus.* Apud * Cl prMbt.
de cod. SannllensL De Ogvut, EUtiumi fiUo, scriptarae inventore ef. quse ex m
codice hibernico prodi<ut O’Donevui (Qramm. Iln^.
biberiL Introduct. XXVIII, not e). Seripturm ogmica codicis 8g. est generis
maxime communis eins, quod depingit O’Don. (Introd. XLvU) et appellatum dicit
OghSm cr<uibh ("virgulare*, modo iacentem a sinktra ad destram
eombiiiatlMiem omnem in aitum erexeris; craobh, arbor). Eet autem potiut
lineare hoc genus, cam ad UBewii recte dactam utpote fundamentum ab utraque
parte, infra et supra, ii&eolae item, et wio nunMro «t direcdone varia
litteius varius designantes, adhaereant, quas linearum catel ina dei Oniii
catellis fonitan aliquis comparaTerit De deo Ogaio plura leguntur apnd Luda
niun (ed. Oind. p. 598. 699.), qui eum dicit in %ura Herculis depictum,
attameo sermone tantnm et penaasioiie Ibrtem, senem , trahentem turbam
catenolis aureis et succineis e lingna sua duetis ■d anret aaditonun
libenter sequentium. En Ludani Tertw ipsa: Tuy 'HfiaxUa ol AtXroi 'U/ftioy
irofiaCovai iftyg tp (mxtuqtif^ ro it tliot too •>«ou narv tHloMOTor
yQa<f>ov<ii. ytgoir tnir aitott it ti fo/atof ... xo) narta fiaHor f
'HffaxlfB tlrai ur tlxattiat. allit na\ toioitot ir tx*i Sfiuf tir axtuiir
toi 'BijatUwt' «•>> }">p *9*' ii<p9(Qar trijntai t^r teC
ZccM, «lAMii. cnt. Bd. TL 1
|
|
|
|
|
(delwedd
F8665) (tudalen 002)
|
2 (3) I. 80NI.
Gambros quoque cuoomfenmtar vetnstae litteramm fonnae, similes nmis soiui
dicis et aptae ad incidendiim in lignum vel lapidem, ut alphabetum NemniTi,*
vel quae dicontur CoeUrren y beirdd, alphabetum Bardomm, cui opponitor Co«l
bren y menaiek, alpbabetum monachorom vel romanum. Figuras arbusculia vel
arborum et firuticum ramulis similes, quales sont runae scandicae, etiam a
Bardis hibernicis usurpatas esse inde colligi potest, quod arborum' vel
firuticnm no mina singulis litterarum figoris dederunt, ez quibus constat
alphabetum dictum Beih-luu-num (beith betola, luis fraxinus montazut, nton
firaxinus etc.). In haeo tamen latius inquirere magis est palaeographiae quam
grammatices.
Sonomm tam hibernicorum quam britannicomm communis ea est condicio, ut e
statn originario, qui ant apparet e monumentis vetustioribus aut detegitur
utraque lingna tam inter se quam cum linguis afBnibus comparata, certis collo
cationis legibus pulsae transeant in alios sonos secundarios, qui dici
possunt •Iterati vel infecti. Qua
matatione, quam nos dicemus infectionem, tan guntur tam vocales quam
consonae, quamvis diverso modo in nb^ue lingna. Tanguntur
autem maadme consonae (ezceptis solis aspiratis), inprimis tenues* qoae non
solum in mediis et extremis vocibus, sed etiam in initio positae in contextu
sermonis secondum easdem leges mutantur, etsi hoc loco accedunt pro priae
quaedam leges et aaomaliae. De hac igitar infectione consonaram initi» lium
proprio capite disseretur, postquam de sonis singulis eoramque infectione
expositum fiierit. Xiofiot, xaX to ionidop ixu t» 19 i*it^ «a> thw
yt»Qvtof naf^gttitiii, nml 10 to{oK Irttta
fitfoi'^ «(HStlpA TtQuitCxiivci. xal Slo( Bpagliic ioti o ya^ Jij ytquir
'HQaxliit txiiyot
dyffpoiniu*' nifiJtoXi t( nli{9o( Hxti, t* ttai' (utwr Snmyiat Jidtfiiirmix.
ilOfta dt tlalv ol unoal ItntaX XQ*"">^ '"^ iiiixtQOv
tlQyaafitrai , 2(i/io/c toixuini toi( MalUatoit . . , . ifaiiooX tnomai *aX
yiyiiSoth . .., ioi*6t€( axSmiiiiOfiffOi^, tl ivfijaortai.,.. 0» yif f/ur
{oi^pa^oc Sl^tP lidtiiti tm( tiSy iiafnHy tiQxi(y att tf( itiim( ftii' qJi)
to ^o/inlor, tijc il«i<i( il ti tdEai> tx^vaii(, tQvnifaa( toH Htoi tqr
ylHttmr mKQar, H tiei(^^( Hgo ftt¥OV( aitoit tnoliiat, xaX tntotQantai ii tl(
tovc ayoitftov( ftuJiHi', .... Ktlt6( it ti( nmQtatu(, . . qU6aoipo( oifimi
tti inix»Qia, tyt» 001, lipii, i (tfi, Ivai» tift yQa<fi( to «f yiyfiu.. .
.tor Idyoy ilfi*is ol KtltoX oi>x i»tntQ fiti( ofBlliirK BQft^n oio fttHa
tlrai, iXl.' 'HQaxitl avtoy ilxaCoftty, 5ti naQa nolv tov'EQfiov taxvf6 itQO(
e.vtof. ti H ytottr ninoiiitai, ftij Havftmii^C fiiro( ymQ e Jlo^ef ty y^Q^
ifiktt tyitlii tniitlxrva^mi tfCtfs^iJK. . . .wptt tl tiiy mtioy
txitilfttyov( Toi/( «•'Afaixei/c nQ6( t^y yliSttai' 6 ytQty ovto; 'HQaxlii( 6
l6yo( Hxii, ftitittovto Havfiaa^, tlim(
tijy ittty xaX yliititif ovyytyfiay rd it uloy xai aitoy filtti( toy 'HQaxXta
loyp ti
nayta ^yavfti9m lStQyacma9mi aoip&y ytyoftiyov xmX ntiSoi ti nliiata
fiiaaua 9ai. xaX ta yt fifXii aitoS ot Xoyoi tlaXy oiftui iSti( xaX (t/ato/ot
xaX taxti( xaX ti( ifivxa( tiiQ€uaxoyii(. niiQuiyta yovy ti Inii xaX ifiii(
ifmti ilymi, toaavta ftiy 6 Kilt6(. Ogintas erg« d«us et Mrmonls C^Pjxif^
sermo) et sapientiiM (aoipo( yty6fiiyo() prMses ntraqm re fit Tictor omnium
ut HerenleB. A voce biberu. oghein, oghttm, quie m dura contra commoDea
r^^olam serrnta concordat cum wunm, hod. amim (aninu), non diffwre videtur
cambr. hod. «f (g excoiaa, m iwwqiwttHF' regulam infecta sicut iu com. arem.
en^ contra hib. amm), elementum, unde vaiU deriTata, ut adi. ofiu
(elementarius) , subet (^dd (doctns, philoaophns) , ofyddiaeth (pfailoMphia,
scientia). CL gael. subst oidheam (dh pro gh; liber, institutio, ttactatos)
et adi. oMtteMMcA (idealis).
* D« 4|aio videas praei.et appendicem buins operis. Coeliren, lignum
memoriae, ut coe^aen, lapis memoriae. Ligno quadrato incisas eeso litteras a
Bardis et inde nomen ductom alphabeti ineisi aaserit Owenna. Sed nonne etiam
coelbren nomen singiilaris litterae, i «. raaiu, bacnJus memoriae, ut germ.
buehMtab (baculus libri)?
|
|
|
|
|
(delwedd
F8666) (tudalen 003)
|
3. 1. TOCAI.BS HXBBKMIOAE BRRVBS. (i) 3
CAPUT PRIUS.
De Bonorum seriebus, natura, infectione.
I. Soni hibernici.
A. Vocales.
Vocalium systemati, quod obMrvatum est
in lingoig stirpis indeoropaeae, non repugnst cehica lingaa. Contara vocalem
A, yocalium quasi centnim et principium, unde divergunt dao radii, extremae
positae sunt rocales ex altera paite T, ex altera U, quas inter et
principalem A intermediae sant E (inter a et i) et O (inter a et «): omnes
hae Vocales aut simplices, sive breves, correptae, ant daplices, sive longae,
productae. Adianctis extremis to calibus aut ad principalem a ant ad
intermedius « et o fiunt diphihongi sex AI, EU, 01 et AU, EU, OU, quibus nam
addenda sit lU ex extremis combi nata, dnbium relinquitur. Est haram
vocalium, praesertim simplicium, vis alte rans inter sese, quam nos dicemus
infectionem.
Vocales brcTes.
XX correptae exempla in vetustis nominibns gallieis exhibent iam poStae
latini veteres.* Vergil. ecL 1, 63: aut .^arin Parthas bibet. Lncan.
Claadian.: iboris, ^rarin, ^lrarim. Lucan. 1, 446: Toranis non mitior ara.
SiL Italic. 4, 232: mactat Labanimque Padamque et Cannam et malto vix fbsam
valnere Breucom Gorgoneoque Lorum torquentem lumina Tulta.** Martial. 14, epigr. 200: non sibi, sed domino Tenator
vertragas acer. Auson. Mosella: .^lisontia, Dra honus, Soravus, Corantonus,
Goramua (Galliae flavii), Nivomagus (locas) ; epist. 22. 24: Hebromag^; urb.
13: Tectosagi; parent 4: ^turrus; 8. 15: Burdigalae. Sidon. cann. 5. 13. 23:
Vacalis, Vachalis (fluvius); carm. 24: terram Gabalom satis nivosam. Addo
Catullns (Catull. 6. 8. 10 etc. Martial. 14, 195), nomen poStae Veronensis, e
lingna gallica ortum, ut aliorum scriptomm veteram It» liae saperioris.
* A poetis romanta vocnin gallicanun voctJes ea, qoa tudiebantar ex ore
peregrino, quanti tate redditas esse, non dubitun, cnm pateat ex utraque
lingna, taibernica et britannica, et com plaies poetae foerint nllicae
originis vel lin(;uae gtuKcae oabuerint cognitionem, ut 'Vergiiius, CataHus,
Ansoniua, Si&nins. Haec regula non destruitDr uua vel aitera licentia
poetica, ut cum Propertius i, 10. 41 corripit a nominis gallici Yirdomarus,
quam et utraque lingna vindicat lon gis et I^tis vetnstuii signo productionis
notat (Orell. 3683), vel cum alii poStae coj^nte metro producunt breves e, o
in nominibus ArSmoricus, Caledonius, MediSlanum. Recentiores poetae mi noris
sont auctoritatis in hac re, ut Venanlius Fortunatus, qui diTersa quantitate
proferat easdem nominum gennanicomm vocales: 4, 3 Thuringi producta «, 4, 2
et 8, 1 Thoringia, terra Toringa etnepta o, ut 7, 7 et 9, 1 nomen Danus, Dani
a modo producta modo correpta. Eodem modo in 3, 12. 14 KuaelU v producta, in
10, 10 Mosella o corropta.
** Nomins CMIorum. Item nomen fluTii Padus Verg. Claudian., et Podusa (Padi
ostium vel
fiwsa) Yerg. Aen. 11, 457, de cuins origine Plinius 3, 16: Metrodorus
Scepsius dicit, quoniam circa
batem arbor multa sit picea, quae pada gallice vocetur, Paduro hoc nomen
accepisse. Nomini
Labari iungi potest iliivii nomen Labara in chartis raedii aevi (suut tres
eins nomuis fluvioli ex
altnaw parte Dannvii piope Reginum, germ. grosso, kleine, schvaTze Laber).
Adi. lahar (lo
oseas), oibera. vet. tiMair, cambr, vet. heiabar (beue loquens, eloquens),
cambr. hod. q/U>far
(mutas')i lechlavea britannica lingna lapi» loquax (San-Mute, Merl. p. 49).
Adi. labar (superbns,
aiiueviM} VTb. 6^ eallibrt Xel. amalrili« quaecunque, coptate; i. » non
auperba, modesta; adi.
ua^ cnm p«rt. privat. aiahaT) 24'.
VjOOQIC 4 (C) L 1.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8667) (tudalen 004)
|
4 TOOALRS HIBKRinCAK BBBVBS.
Haac a eorreptain origuuuriam plarimae voces hibernicae revinent intactam, ut
maff, magen (oampus, locus) Wb. Sg*
cara (amicas; cf. nn. propr. Car rantonus Auson., Canintillas Inscript. Chrut
8, 2, Caratacos ibid. 902, 5. ac Ta dt., CaratallaB Grut. 862, 2) Wb. Sg.
cath (pogna; cf. Caturiges Caes., Catu slogi Plin., Catullus, nomen
Tricassini Gulli, Inscript. Mnr. 1068, 7. Coddacatus Catolli fiL, YesontinuB,
Inscr. Orell. 2064) Wb. 9*. gab, rogab (cepit, cecinit; cf. Gabali) fq.
labrad (locutio, sermo) Wb. fq. rann (pars) Wb. Sg. fq. Saepe tamen in alios
sonos transiit, ut ex eadem radice arb profecta in uno codice Wb.
inTeniuntur: comarpi (coheredes) 19*. eomarbttt (cohereditas) 4*. 9*. mdarpt
(exheredotio, repolsio) 19*. 26' ; unorpe nemde (hereditas caelestis) 27*.
danorpe (duae hereditates), Korpamin (heredes) 2'; nomSrpimm (me committo,
confido) 6'; nobirpaid (confidatis) 8', roairptha (commissa sunt) 8',
fortasse certa qua dam mutatiouum lege, vel ut pro originario eam, quod
nusquam extat, altemua tes formae leguntur eom (ipse), sem, sum, tium.
Regulari autem modo per infectionem bis alteratur
haec vocalis, ac principali quidem et frequentissima ratione, cum sequitur t
(sive e ex t origi naria) aut flexionis aat derivationis. Scriptio solita
vocalis ita infectae est AI in codicibus vetustis hibernicis: clainde
(generis, prolis; nom. cland) Wb. 5'. rainne (partis; nom. rann) Wb. Sg. fq.
cairimte (amo) Wb. 5'. 23*. baittimte (baptizo) Wb. 8*. baithit (baptisma)
12'. cUddeb (gladius) 6*. aithi (gl. foenus) Pr. Cr. 42*. aimter (tempus)
WT). fq. bairgen (panis ; cambr. bard) Wb. ML Sg. In quibusdam «' infidens
decidisse putanda est: flaith (dominium; = flathis) Wb. 9*, gen. Jlatho; aium
(nomen; = anmin?) fq., gen. annia. In aliis hibernica lingna discordat cam
ceteris, ut in maith (bonus; britann. mat; cf. nom. gall. vet. Teu tomatus
Caes.), plur. mathi, maithi; alia ratio intercedit inter traig (pes; cambr.
plur. traet fq. in Mab. = traget, pedes) Sg. 1*. 130*. et gall. vertragut
(ap. Mar tialem et Arrianum de venat. c. 3: ai de nodwxeig xvfts ai xelTtxai
xa kovyrai fiiv oveQtQayoi xirveg g>btv^ t^ xtXtDtfi) compos. cum
particula in tensiva ex radice trag (correre; cf. graec. tQtxot, got
thragja'), non ex nomine pedis, cuius thema (tragit, tragith) produnt formae
traigid (pedes) Wb. 23°. traigtUb (pedibus) Sg. 12O’. traigihech (gL pedes,
gl. pedester) Sg. 38'. 50*.
Inveniuntur tamen non rarae huius vocalis infectae scriptiones aliae
duae, Vox -ffu^uf.frequentissima in
nominibus locorum gallicis compositis cum nominibus propriia, ut CMSaromapig,
luUomagus, Drusomagus, Borbetomaeus, vel adiectivis sive substantivis, ut No
Tiomsjfus, Nivomaros, Rigomag;ns etc. Hibernice simplici mag significatur
camfnu: monasterinni quod campus navu id est MagUmga vocatur {.kma, navis)
Boll. lun. 2, 237. campus ^mm Scoti vocant Magk Soeithi, id est campus scuti.
Boll. lul. 5, 696. Britannice contra denvat mae* (-mages; cf. nomen loci
Magies, bodie Hays prope Heranura, in vita S. Corbin. c II. 35} aigni flcat
campum: yua ydeuthum j/ uua mauir (tum veni ad mognam planitiem) Hab. 1, 3 ;
simplez antem tua (=mag) locum: gnaroima (gl theatrum, i.e. locus ludendi;
gnaroi, ludus), digatma M. circus; i.e. locus separatus) gl, Oxon. Commune
utrique lingnae videtur derivat. magen, signm cans locum; hibern.: nach magen
(locus aliquis) Hl. 2^. 87'. ittinmagiMin (in boc loco) Sg. 30^ cambr.: yman
(hic, hoc loco; taan = magen, secundum regulam mediaep) Hab. 1, 264. arem.
mas fq. inserviens demonstrationi. Subst. simplex est generis fem. in utraque
lingna : hibern. maige rein (campi Ren, solitudines) Annai. 4. magistr. ap. O’Conn. 3, 123. y pebyllua hmno (locus
hic figendi tentoria; lumno pronom. fem.) Hab.
.S, 272: extat tamen hibermcum exemplum gen. neutri: ammag (locus) Wb. 12*.
Dubium num huc pcrtineant nomina propria in inscriptionibus vetustis:
Hacioriz Stein. 145. Hagionus Orell. 457. Hagiatus 1987. Uagiacus 4900.
Hagissius 1395. Uagidius Qrut 983, 10; certo non prtinent Hagunus Grut 1012,
8. UaguUa 912, 10. HaguUiniu 648, 2, nec -ma gulu» in comp. Taxuuagulus Caes.,
Conomaglus Bolland. Hart 1, 258, quod est recentius cambr. mael (pner,
servus), conferaidnm cum got magui (filius, puer) et hiberu. mug (servua).
|
|
|
|
|
(delwedd
F8668) (tudalen 005)
|
5. 1. VOCALKS HXBEBNIOAE BRENTO. (7) 5
E et I. Its particalae frequentiBsimBe in compositis tdr (vet. gall. are-,
cE. Aremorici, Arecomici) et aith, aid (vet. gall. ate-) scribontur tam er-,
ed-, quam tr-, id-. Adi.erdire (gl. celebre) Ml. 25*, plor. erdarcai (gl.
honore conspicui) Ml. 36% lude verb. erdaireiffidir (gL concelebrat) ML 28',
in Wb. saepius est airdire etirdircc; subst edbart, edpart (oblatio) in
glossis: ondedbairt (gl. ob latione) ML 33% oc indedpairt (in oblstione) Sg.
6\ 54*, oc edpartaib (in obla tionibus) Sg. 56% in Wb. frequentissimum est
idpart. Praefemnt codices Wb. et Sg. seriptionem ai et t, Mi.e: erlam
(paratus, oboediens) Ml. = * est air lam, irlam in Wb., in quo etiam airle
(voluntas), irladttgud (oboedientia) ex tant; eregem (j^. querela) Ml. 26\
27'. 35*, airigem (gL querimonia) Sg. 51*; ter iuem (poaitio, status) Ml.
34', tairiaaem (compos. do-air^em) Sg. 74'; eratitiu ^nor) ML fq., alius
airmitiu. Est tamen nutatio ubique, ut in Wb. praep. ar cum pronomine sufiSxo
est tam airiubei (ad vos) quam eruibei 27',. tam airriu (sd eos) quam erriu,
erru 4'. 11*. His addenda est tertia scriptio EI, admodum rara, ut in deib
(duobus; alius dib) Sg. 106\ feil Wb. Ml., quod slius scribitur fttUy Jil Wb.
Sg., fel Wb. eile (alius; alius aile) Wb. 6', Interdum a originsris intt^rs
msnet, praesertim in formis verborum: armitiu (honor) ML 35*. arigi (gL
queritur) ML 31*. aregi»om (gL questos) 31*. araieget (gL querentium) 29\
roadbartaigtet (obtuleront), oc adbartugud (in offerendo) ML 26*. adropred
(ob^ latom est) Wb. 15'. Patet inde, quomodo e vetusta gallica prsep. ambi
(ct Ambigstos Liv., Ambiliati Caes., Ambarri, ambacti Caes.) prodire potaevit
hibern. vet imme (circa, assimilsta b"), praep. item frequentissima in compositis
tmm-, im-, vel e gallica ande (cf. Andecavi Plin., Andecamulum, Andematnnnum,
An deritom Itin.) hibern. ind-, inn uon minos fr«quens in compositis. Yerum
in his, quae nunquam cum e aut ai scripts inveninntur, longe alism mutstionis
csussm fuisse suspicsmur, quae sols in aliis plnribus, in quibus i Inficieati
locos non esset, valere potuit, ut in ingor (aucora) Wb. 34*. eollnn (csro)
2\ 3*. tretindabia (per qusm iis erit: treaan-do-bia) 25'. arinchomalnathar
(at eam im pleat: aran-n-chom.) 31*, arimbad (ut esset: aran-bad) Tirech.
apud O’Don. 439, in formia artioali ind, inn, inno, innan. In quibus omnibus
cum vocalem ua •slis excipist snt geminsta (etiamsi sbgalariter scripta est:
arinchomalnathar) ant sequente medis, quse interdum sliis de csosis ia tenuem
mutatur: arin^ (nt sit) Yfh. 14\ 15*. 32*, int (nominativus sing. masc.
articuli), non dubitamns, quin hac positione consonarum (nn, mm, nd, ng, mb)
effects sit ills mntstio* Cetenun com Interdum alteinent a et o (nt in
vetuatis ism nominibus gal GeiB: Msgontiscum et Mog., Damnonii et Domn.),
mirsndum non est etiam pro infeets ot dnse scriptiones haad raro inveniri,
quae sliss vocalis o infectio nem significent, 01 et UI. Quarum illam, quae
valgaris extrs Connachtiam hodiems est pronontistio, O’Donov. 78. 85, prsebet
Cod. Wb. in his: toibre (des, ibidem taibre, e tabar, tabart, dare) 29*,
iim^'b tnboill (snnt emortus membrs; sg. marb, ball, s quo alius plur. baiU)
11'; vice versa ai pro ot re centiore scriptione extat in Cairbre (nom.
propr.), quod est coirbbre Sg. 194*, ia fairge (oceanas), fail (domas), qtise
avoii/oirgge, foil (in comp. mucc/oil) 8g. Nec rars est altera scriptio TJI:
eotmuU, eomuiUut (similis, similitado) Wb. 25'. 12*. 14', alius coamil,
coimiliu». eiirehuide (gL ovinns; derivatio Ere tptentiemmA adi. -ide, -ithe,
-the) Sg. 37*. forbuide (gL inteativum; in Wb. fr«>
|
|
|
|
|
(delwedd
F8669) (tudalen 006)
|
6 (8) I. 1. V0CALB8 HraERNICAE BRBVSS.
quentissimam/oiV&^ [=/orbiAe] perfectus) Sg. 22P. tenmuim et temam
(smnUui datiT. sabst aenm) Wb. 12°. 13'. anmuin (animam) Wb. 31" et
antnotn 32* atque an^tn Sg. 114. menmutn (mentem) Wb. et menmain, euide et
eide (cf. pronomina). Forsitan hac ratione explicanda sit differcntia, quae
e$t inter per fectam rogqd, rotgadsa (rogavi te) Wb. 27'', et praesens
gtadimm (precor) 29*, quocum facit substantivum guide (precatio) 7*, unde
compositum foi^<f« (men dicatio, = fogide^ foguide') 25'. Hic quoque vice
versa ai pro ui inveniri docent eilhaid (eensus) Ml. 36 , quod alius est
citbuid, et dativi ploralis ut mogaib (ser vis), gnimaib (factifi).
Proauntiationem iufectae ai nntasse inter « et t e sapradictie colligi
poterit. Quare vice vei^sa, nbi omnino non est a infecta, ai scriptu est non
soium pro i vocali pura originaria, sed etiam interdum pro e originaria.
Quamquam id non pertinet ad haeo efzempla in codicibus nostris
frequentissima, in quibus » et ai proiaiscae acribuntur: cm forcitiaid (sine
praeceptore) Wb. 31*, quod in aliis locis est forcitUd, In armidi (apad
veteres) Sg. 75* et la artidi 9V, tercaid (amans) Sg. 124* et sercid
188", plurimaque derivata in -id. quorum genetivi ut denmada (gl.
factoris) M1. 27*. aitrebthado (possessoris) Sg. 200* originariam a
ostendoot, oec ad haec: dercaide ^l. rubrenas) Sg. 35*. humaidi (gL aeneam)
Sg. 114* et kumide 15*. citnaidi (primi; sing. alius cetnide) Sg. 28*.
comaaenidaid (gl. compos) 8g. 105*. nephatcnaidid (gl. impos) 106*, iuxta
quae inveniuntur eeruxthe (gJ. absena) Wb. 18*. inchenadid (gl. absque) Sg.
213'; techtaite (qui habent; alius -ite) Sg. 21*. aliasque verborum
terminationes, praesertim l.pers. praes. -aim et -rfli; coemili (similes) Wb.
13' et cotmaili 33*. coemail, cosmailius (similis, simititudo) Sg. 1O’ et
coemiUe 11*, comiliux 163*, pro quibus non modo coamvil, comuiliue (v. supra)
inveniontur, sed etiam omissa infectionis nota «»m«/i Wb. 17'. cosmuliM 1*.
3'. 12*. 19'; doaibsem (iis) Sg. 50* pro solito doib tem, quod eadem fere
ratione differt a duib (vobis), quae intercedit inter-/oratb, forib (saper
eos) et fuirib, foirib (super vos); aodain (pronom. demonstr.) Wb. 17*, quod
aiibi semper sodin, amJodain (hoc modo) Sg. 6*. 187* et am. sodin, am. iodin
67*. 184', foiodin 182*, nusquam tamen cum o infecta, quam t originaria
poscebat; nec ad priorem at formae saidai (hi) Cr. 18*, pro qua solet quidem
scribi tidi, non tamen neglegendae sunt formae tuide, tuidiu, ttadi, tuidib,
quae infectionem prodcre videantui'. Snnt vero alia, in quibus aat dubia res
sit, at dunnai (nobis) Cr. 18*' pio solito dunni, aut a antecedens certo
possit superflua pntari, ut altcrn ai vocit). taidai, item saepissime in
nominativis plnralis numeri: robarti (maris refluzus) Cr. 2O’ et robartai
34*, quorum exempla praebet decli natio nominam tam substantivorum coiusvis
generis quam adiectivorum in -e desinentinm. Ai pro e videtur usurpari ante
liquidas: daintech (gl. dentatus) Sg. 159',* ingraimmai, ingraimmae
(persecntdo) in Ml., quod in Wb. i/i^rmm, acc. ingreim. pro ingi'enm, unde
ingrentid (persecutor) Wb. 18*.
Alteram infectionem vocalis a significat scriptio AU, quae locum radicalis a
obtinet sequente v, ut in bauUu (membra; sg. ball) Wb. 3*. 12*, pro quo buUu
Wb. 9*, rolavmvr (gl. audeo) Wb. 17*, pro quo rolomur Ml. 21*, unde rolaimem
Possit conferri cambr. deM, plur.
datmet, aed inTenio in Sg. 67*: do dHt (g1. ad dentem) datiTsm diit, qui
ledit ad dit, dent.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8670) (tudalen 007)
|
7. 1. TOCALES HIBStiaaAB BBKVBfl. (9) 7
■MT, itt* cotdaimemmar (aademus, non
and.) Wb. 15*. 17*. Non differt haec in fectio ab
ea, qua in lingna vetere islandica a ante u fit 0, ut in mogr (got. ma^,
filius, paer), gen. magar^ plor. megir, dat. mdgum, coios loco codices
islandici ezhibent eandem scriptionem au, av. Eodem aatem modo, quo pro in fecta ai invenimos « et ^ pro infecta hac au
scripta extant o et ». Quare al temaat irdorcu (magis conspicaos; cf. sapra
erdirc, erdarcai) Wb. 28' et irdureu 9\ ZV, aliaque, in quibua u infidens
decidisse patanda est, ut ropredchos, ro pridekos, ropredchut (praedicayi)
Wb. 17'. 7'. 20*. 23*; altemant laigiu (minor)
Sg. ^*. 120*, infecta a per t^ et lugu Wb. 16', exoossa i et hanc ob causam a
per u infecta; altemant immarmua (delictam) Wb. 10° et immormut 9*. IC, gen.
MMKOmt««Mr, infectione aat notuta aat non notata. In aliis (at in supra
dictis laigiu et lugu) modo haec modo illa infectio scripta est, ut in Sg.
38' est daurde et 33* dairde (gl. quemns), e subst. daur (gl. quercos) Sg.
38', quod hodie scri bitor dair (ita iam in glossis a Stokesio editis gl.
554), in quibus statuenda videtur forma originaria daru, deru (cf. deruce
[gl. glans] Sg. 113* et cambr. derw, quercus, unde derwydd, Draida), rffw (si
recte conferontor Druentia (Gall. fluT.; cf. Dorowention fluvii Brit. nomen
apud Bedam, et oppidi Dert>ention ibi dem in Itin. Anton.) et notissimom
Dndda) ac perhibenda u inficiens in radicem ingressa ut t in sapradictis
exemplis, ita ut inter daurde et daurde similis ratio intercedat atque inter
lugu et laigiu vel voiet forbuide et/oirbAt. (Num JaQat tQu» quoque
[Britanniae oppidum] ap. PtoL hoc referendum sit, dubitari potest propter
alius formus ut Duroveronm, Durarvemum in Itin.) Livenitur tamen 0808 hnivB
Bcriptionis au iam turbatos apud scriptores hibernicos, in positioni bos
saltem, in quibus iam non potest demonstrari u, interdum etaam -ubi ex
pectaree «t, ut in aurlatu, indaurlatath (oboedientia, oboeditionis; ut 6':
inaur Md, gL in oboedientium, et 14*: do aurlatu) Wb. 3*, in quo codem loco
est de irladugud. auriam (paratus), amachnaurchoiated aom (ne eausaretur [?]
ipse) Wb. 8*. doaurchanim (gL sagio) Sg. 60*, donaurchain, dinaurchein (gL
portendere) Ct. 33*. 33*. In codem cod. Cr. 37*: innaudbirt .i. ineaitc ((^
facies phase do mino too; i.e. iMnadbirt, innidbirt, oblationem, pascha,
accus. sing.; sed autrubert intbunb eqMStot (dixit id sanctus apostolns) Cam.
procol dubio ob sequens u pro atrubert acriptam est). Quam nntationem inter
ot (sive e, t*) et au (sive o, u) per onmes aetates lingnae hibernicae ad
novissimiun usque continuatun esse, ia praepositio&ibus potissimam air et
aith, doceant haec ex«mp]a: aurdam (pro domos, porticas) in Corn. gloss. et
Lib. Ballym. (apud ODon. p. 17), d. pL trdamaibh C!hron. Scot (ibid!, p. 315)
, hodie urdum vel eardam; aurta ^osiis) Oinn., iria, irtan GL 20. 39, dat.
oraain Lib. Ferm. (0*Don. 233), hodie urta, gen. urtan; aidaeht, edocht,
edoct (testunentum) Lib. Ardm. 17. a. 1, 18.b. 1, audaeht Qotm. et OL 4,
udhaeht O’Davor. ut hodie idhacht (O’Don. p. 14); Umaigde (oratio, precatio)
Wb. 4'. imigde 4*. 5'. imichthe 17', dat plur. inuehtaib Patr. hymn. apud
O’Don. 294. emaigthib id. apud St. ^itr. I. 346), aumaigihe (gL
(r<n1fJ.oratio) GL 24. umuighthi {gl. feidhil) p. 18. vmaigtiGl. 38, dat.
urmaithi ODavor. (v. teoir), acc. umaigthe Lib. Ferm. (O’Don. 319). Tametsi
quaedam ex his vere assimilata videri possunt ad sequens u vel o, ut formae
aurtu, tturdom, attdocht supponendae sint congraentes cura autritbert,
aurehoitted, neo absonam videtur cpsierre laigiu et lugu, vel airdircu Sg.
23* eiirdurcu, irdoreu
|
|
|
|
|
(delwedd
F8671) (tudalen 008)
|
8 ()0) L 1. TOOALBS BIBERNIOAK BRBTBS.
Wb., tamen eom non in omnis cadat hsec sappoaitio, miigis plaeet alia ratio.
Pronimtiationem infectae au pariter atque infectae ai natasse probant non
solum formae, quas prodidimus, rolotnur, bullu, lugu^ sed etiam hodiema
scriptio, quae qualemcnnque au fere in w, varius in o, mutaTit. Conicimns igitur, ubicunque au per inficientem u
ezplicari nequeat, nibil aliud ea scriptione significari nisi o vel u ez a
profectam eadem mntatione, quam snpra notavimus in «om, »um. Itaque in mira
illa soriptione dauraueh (gl. quercetum; ni &Uimnr, gen. plar. quercnum,
recent. darach) Sg. 53' priorem au vera infectione, ut snpra diximus, ex a
profectam, alteram assimilatam esse patamus antecedenti auy ut prorum tiandum
tit doroeh vel duruch.
Late enim patet alia quaedam vocalium assimilatio, priori illi rationi, qua
inficitur a sequente t aut u, prorsus opposita. Qua altera ratione non ante
cedens vocalis tangitar, sed potius ipsa sequentem yocalem mutat, aut pleua
ac iusta assimilatione (qiialis priore ratione effecta est in irdiree, bullu)
aut in fectione sola. Plenae igitur
assimilationis exempla praebent tam peregrina ad hibernicam sermonem
accommodata,'at ajwto/ (apostolus), abttanit (abstinentia), earear (carcer),
alnuan (eleemosyna) Wb., bachall (bacolus) L. Ardm. (O’Don. 437), epitiil (epistula), aollumun (= sollemne;
epulae) Wb. 9^, quam hibernicae fleziones nominom et Terbomm : antnan
(nomina), bemen (plagae), labratar (lo cnntur), labritir (loquaatar). Frequentior tamen in terminationibus est ea mu tatio soni, qua non
eadem atque antecedens, sed intermedia aliqua vocalis ef ficiatur, ut in
genetiyis (qui alius in o tcI a desinunt: fedo,/eda [arboris], mora [maris]
Sg.): utmalligthe (uutandi) Cr. 32*. foiUigthe (manifestationis) Sg. 21 1\
tire (terrae) Wb. MI. fine (vini) Ml. 24'; quae mutatio ab ea, de qua supra
actum est, vocalis a per sequentem i infectione nihil differt, niai quod in
his et similibns exemplis inficiens i antecedit ante vocalem infectam. Item
datiTus laithiu (diei) excussa th scribitur quidem lau Wb. 29*. MI. 29*, sed
etiam utr» que ratione mutatns Ido, lao Wb. i*. 6* et I6u 6*. Singularis Tero
infectionis forma oritur, si inficiens t vocali priraariae a (tcI o), ut in
acriptione at (ot) postposita est, ita anteponitur, ipsa tamen in e mututa
(cuins rei causa infira patebit) scriptione EA tcI EO.
EA in terminationibus sabstantiTonun et Terborum, in quibus alius est a. In
substantiTis qualiscanque generis et numeri: indcerchoiltea (gl. decreti;
nom. intcercholliud MI. 22**) MI. 26*. ruua incholnigthea (mysteria
incamationis) Wb. 27*. run ddnigthea wt tpirito n6ib (mysteriom
distribntionis spiritos saacti; nom. -igud) Wb. 21*. anamehairtea (gl.
doetores) Wb. 22*. cecha deUUdnea (onmes curae; nom. sg. dethiden) Wb. 3*. ua
erigmea (gL querelas; nom. sg. eregem, gen. erigme) MU 26^ tnua maiigea (gL
palpebras) MI. 30*. In faturi 3. pera. termina tione -i/ea, -t^a, -/ea, ut in
Wb. do/uirci/ea (mTeniet), noneSir/ea (salTabit nos), m te^ea (non iuTabit),
in Ml. atre/ea (habitabit) 36'; plnra exempla infra in Terbo; iozta illa
tamen inTenitur solum a: m atn/a (non placebit), nobaHr faxi (salTabit tos),
ticc/a (veniet) in Wb. Eodem modo in 3. ps. sing. coniunc tiri, quae alina
terminatur in a: connach moidea nech Wb. 2\ eondid diuegea in tpirut niib Wb.
4*. corrochiraitea sochuide Wb. 12* (cE exempla in Terbo).
EO in terminatione genetiTi numeri singularis, quae alius est o altemans cnm
a: intoimseo (gL ponderis; nom. U/inut, gl. mensora, et inmorthomui, gL pon
|
|
|
|
|
(delwedd
F8672) (tudalen 009)
|
I. ]. TOCALB8 mBKRNICAE BBEVES.
(H) 9
dos, ML 33*, unde toitniidetu, mensoratio, Sg. 25') Ml. 35'. Ibidem: inua
iar~ faiehtheo (gl. inquisitionis ; wmm». fi^isinniarfaigid, gl. adversiun
inquisitionem, ML 20*, qui codex ezliibet 24*: inua iarfaigiho, gl.
quaestionis). In his omnibus e non omnino
eaperfloa est, sed t opprespae per teiminationem vestigiam et quasi firoBtom.
Item scriptione pronominis demonstratiTi in Ml. : indua indfirteo (qoalitas
haius yiri) 36*. ceai ineethardaiseo (huina quatemitatis, horum quatuor) 36*,
eadem post antecedentem i infectio significatur, quae in ceteris codicibns
aot omnino non notatur: indepistUso (haec cpistula) Wb. 3*. indforeitUsa
(huios doctrinae) 16*, aat scriptione m: inua epistleae (huius epistalae) Wb.
14*.
Conturiam igitar rocalium mutationem, effectam a antecedente, illi similem,
de qua infra (sub I) disseretur, in quibusdam certe exemplis ai pro t (ut a
pro e) positae cemere licebit, ut cethardai, rohartai, quae codem modo pro
cethardi, robarti scripta Tidentar, quo e contrario iar/aichtheo,
incholnigthea pro iar/aifftho, intholnigAa. Itaque athair (pater) Sg. 31*.
brdthair (frater) 61', cam alius athir, bratiir scripta sint, concinunt cum
hodiema scriptione.
E<ztaat hae Bcriptiones in codicibus nostris vetustis, sed non secundum
certam regulam et communem usum, interdum quidem per abusum, pleramque tamen
non sine caosa. Patet vero inde profectam esse &moBam illam regalam
liagnae recentioris, tam hiberaicae ipsius quam gaelicae, qua scriptio recen
tior inquinata est adeo, at horrori sit homini extraneo vel pnrae scriptionis
ama tori. Hac enim regola, quae dicitur c6il le c6il ocus lethan le lethan,
vel ut hodie scribunt eaol le eaol agvt leathan le leathan („latine: subtilis
cum subtili et larga cam larga" O’Molloy; i.e. ponatur vocalis)
postulatur, ut inter contrarius dua ram syllabarum vocales, hinc a, o, u,
quas dicunt largas vel crassus, illinc i et a, quae subtiles vel macrae
dicuntur, intermedia aut poet consonam addatur voealls eiosdem seriei cnius
antecedens ant ante consonam eiusdem cuius altera vocaliB. Itaque recte
quidem se habent Albannach (Scotus), stiiUbh (oculis), sed non firintuuh
(verus), mdthir (mater), nathir (anguis), bardibh (bardis), dorsibh (portis),
pro quibus scribi debet firinneach, mdtha,ir, nafhair, hardaibh, dorsaibh,
eam snperflua a post a, o, superflua e post t. Antepositio largarom cemi tar
in adi. letJthan (vet hibern. lethan, latus), subst. rioghaeht (regnum; vei
hi bem. rt, rig, rex), quo modo cam pro correpta e orta sit scriptio communis
ea, pro t frequens scriptio io, additur ante vocalem tennem iterum superflua,
ut in gaei.eetJgmkr (frandator, lege celgir), rioghaich (regere, lege
righich, ut etiam saribi potest); tenuis antepositae exempla Idimkgheal (alba
manu praeditus), eompositam e Idmh (manus) et geal (albus), dihgitir
(alphabetum; vet. apgitir).
VJ brevia gaHicae exempla apud
veteres poStas. Vergil. ecl. 9, 28: Man taa..nimiam vicina Cr^monae. Verg. georg. 3, 204: Belgica vel molli melius feret esstfda collo.
Propert eleg. 2, 1, 86: ees^da
caelatis siste Britanua iagis. Horat carm. 4, 14: Drusns Gmaunos. Lucan. 1,
396: dcBeraere cavo tentoria fixa Lnnanno castraque quae Yogesi cnrvam super
ardua rapem; 1,435: canapen dentes rape Gcbennas (leg. Cebennas). SiL Ital.
4, IGO: infandi Senones (item Claadianns saepius in bell. Gild.). luvenal. 8,
157: aolam ii^onam. Aason. urb. 13: Rhodanus genitore Lemaono... rura
Cebennae; 5: Mediolani; 14: Nnnua sns; epist. 4. 7. 9: Mtfdnlis, Medulorum;
Mosell. 354: N«m«Baeque adiutameatn
|
|
|
|
|
(delwedd
F8673) (tudalen 010)
|
10 (13) I. 1. Y0CALE8 HraBBiaOAB
BBKVBS.
(Nemesa flav.; of. Yenant. Fortnn.: nomme Ytmenutis); ibid. 365: exilem he
suram; profess. 10: qui B«l«ni aedituas. Sidon. carm. 5, 212: Atr«batum
terras.
Intacta eadem vocalis in vocibus hibernicis: nem (caelum) fq. nemed (gl.
sacellam; cf. Yenant. Forton. 1, 9: nomine Vememetu voluit vocitare vetastus,
quod quasi fanum ingens gallica lingna refert. Porro : Yememetom, Britaiui.
oppid. Itin. Tasinemetum, loc. Noric. Itin., Aogustonemetnm, opp. GalL Itin.,
u^vyov arovifiernv Ptol., Nemetocenua Caes., Nemetomarus Inscr.) Sg. 13'.
18*. atreba, atrebat (babitant, possident; cf. Atrebates) fq. breth
(iudicium; cf. Yergobretas Caes.) Wb. 12*. ew in compos. irese (fides, =
air-ets, instantia; cf. esseda et Su-essiones i.e. bene statati, locati) Wb.
fq. meldacK, meUtach (acceptus, gratus; cf. Meldae Caes.) Wb. 4*. 9*. nert
(valor; cf. Nertomarus, Esunertus, Cobnertus, Urogenonertus, Nertonius,
nomina yirorum gallica in inscriptionibus vetustis) fq. dtlb (effigies) Wb.
men (gl. farina), lenn (gl. sogana) Sg. 51*.
Infecta e sequente t (vel «) in flezione aut derivatione fit I, in positione
interdum EI: nem (caelnm), gen. nime Wb. 2*. 21*. breth, brithenmact
(iudiciiun) Wb. 9*. ireus, gen. irisse (fidei) Wb. fq. grientairisem (=
do-air-issem, gl. solstitium) Cr. 35\ airchinnech (princeps; eenn (caput) Wb.
4*. aimser (tempus), gen. aimsire fq. ingen (filia), gen. ingine Sg. 100*.
sen (senei), comp. siniu Wb. 4*. 28*. toisech (praestans), comp. toisigiu,
superl. toisigem Sg. 42*. 153** ; etiamsi decidit vocaiis inficiens, ut in
dat. nim (caelo) Wb. lO^ 13*. Inc. Sg., acc. brith (iudicium) Wb. 9'. 13*, in
epir (dicit) Wb. 10\ asbir (dicis) Sg. 66'. Wb. 12*. In positione: geinti
(gentes) Wb. fq. meirddrech loc (gl. fomiz) Sg. 113*. creitme (fidei; nom.
cretem) Wb. 2'. deilb (imagini; nom. delb) Wb. Sg. cw< (quaestio,
interrogatio) Wb. 13'. 19'. cdinteist (bonum testimonium) 23*. dobiursa teist
(do testimonium) 27'. dotYatad teist de (quod datnm est testimoniam de eo)
28'. Invenitur tamen et e non in fectum in positione : genti, mertrech, gen.
mertrige, cretme, delbe, ser6e (immundi tiae), serce, deserce {tmotia), ferce
(irae; cf. genet sabstant. ordinis prioris ser. lY) Wb; et ei extra
positionem scriptum: deich (decem) Wb. Cr. asbeir (dicit), dobeir (aiFert,
dat) Wb. nem (venenum) Sg. 33*, gen. indneime 112', plur. neimi (gl. aconita)
139', unde adi. nemnech (vimlentus) Wb. 7', gen. n^mntcA (venenosi) Sg. 33'. Eodem modo U inficiens
in positione ad vocalem radicis e ipsam ac <;edit: 6 neurt, inneurt,
dativ. subst nert (valor) Wb. 6'. 18'. 25*. coindeulgg 8g. 25', e subst.
condelgg (comparatio) ; eztra positionem autem e va. i transire do cent,
quatenus quidem huc pertinent: dobiur (gl. do) Sg. 163*. isintuisiuUin (in
hoc casu; nom. titiset) Sg. 204*. duchiunn (e capite), arachiunn (corum eo;
noro. cenn) Wb. 11*. 16'; quamquam hic quoque inveniantur tam colleuth (cum
dimidio) Cr. 3' quam epur (dico) Wb. Sg. 6 hisul (ab infimo) Cr. 33*.
Vocalibns ceteria praeter i (e) et u accedentibus in flezione eztema
regnlariter e radicalis non tangitur: intesa (gl. caloris; nom. tes) Sg. 5*.
sendn (gl. senecio) Sg. 49'. becdn (gl. panxillum, gl. paululns) %. 14*. 48*.
Ut a in e et 0, sic e mutari videtur in a: atrab (habitatio) Wb. 3*. 21*, in
m: ditrub (desertum) MI., in o atque in vocales productas. E subat deXb (effi
gies) est derivatum procul dubio dolbud (figmentum) Wb. 4", in quo codem
loco legontor formae doilbthid (figulus)^ et rodndolln (finxit id, vas). Sic
adi.et sobst folus^ follv* (perspicnus, clarus, claritado), quod iam cxtat in
vetustis nominibns Vdunus, Volusianus^ e radice^U (videie; cambr. gvoelet)
ortara esee videtur, sic
|
|
|
|
|
(delwedd
F8674) (tudalen 011)
|
I. 1. TOCALES HIBEBiaCAE BREVES. (U) H
fairggce, foirggae (gL ThetiB, i. c. oceanas; cf. Ovs()yioviog laxsavn^ ap.
PtoL 2, 1. 2; 8, 3. ed. Wilberg., magnus oceanus ameridie insulae Hiberniae)
Sg. 112*. 124*, e radice fergg, ferg, cui significatio motionis, agitationis
snpponenda est, e qoft etiam nomina ferc, ferce (ira; =fergg, ferg, cf. sub
G) Wb. 22', fereaeh (iratos) Ml. 22*. 22^. Qoae mntatio in o Tix adscribenda
est u sequenti in dol bud, follus, cum etiam ante alius vocales inveniatur in
rodndolbi, foirge. Inve niretor iam in vetusto nomine Rhodanus, si iungendnm
esset vocibus item ve tustu gallicis Khedones Caes., Eporedii (i.e. boni
equomm domitores, Plin. 3, 17), reda (currus).
Mntationis coireptae « in productam a exemplnm est subst. brdth (iu didam) in
Wb. saepius extans iuxta formam breth, quod in hodiemo cambr. brawd (=
br&t) servatum, iam in vetusto nomine gallico Bratuspantiam apud Caes.
eztare videtor. Nec negari poterit mutatio correptae e in productam e, cum in
vetustis nostris codicibus non solum legamus formam num, deieh {dixa), sed
etiam scriptionee die, diee, deae (sdCc; de usu utriusque formae infra in
capite de numeralibus).* Mutationis denique in o productam ezem plom est
Bubst. sr6n (nasus) Sg. 95*. 97', si combinaudum est com verb. treitim (^
sterto) Sg. 185'.
Si e praedictis combinamus fonnulas delb dolb, treb trab troib irub, breth
brdth, rod rSd, tren trSn, habemus haec fragmenta et vesti^a eius mutationia
vocalium radicalium, quae in germanicis dialectis est communis et regularis,
ot in rsdicibus goticis grab grSb, gib gab gib.
I correpta in vetastU nominibus gallicis. Lucan. 1, 399: hi Tada lique nmt
ibarae; 1, 423: et Bttoriz longisque leves etc; 1,451: sacrorum Drutdae. SiL
Italic. 4, 206: iacalo accurrente Ltgaanus irruit. Auson. epist. 24: Al pinae
tecta Ytennae; urb. 8: opulenta Ytenna; MoselL 461: non tibi se Ltger
anteferet. Sidon. carm. 5, 209: Ltgerimque bipenni excisam per frosta bibet;
cam. 7, 324: quem vel Ntcer abluit unda. Horat
sat. 1, 6, 104: ducenda petorrtta; ep. 2, 1, 192: pilenta, petorrtta, naves.
Yirgtlius (vel Yei^lius) TibolL 4, 15. MartiaL 14, 195. Sidon. carm. 13.**
Ne tamen credas voceis gallicam rida
(cnums; d i prodnetam) ita hmgendam eeae cnm Uk vet. rtlkit (cnmmt), cnitu
conSonam originariam t, non d prodit hodiem. cambr. rAeefat (cevTere), aon
rheddu, quocum coaeordant tam arem. rtt (cnrens) Buhes 138, 8, quam eom. reui
(ciKnnit) Paae. 219, 9. Quamquam notandum est
biitannicam lingnam interdum diffenre ab Ubemiea gradn consonarum (de qua re
ivtn). Inter nomina gallica Yindobon. codids lee. 19 (Bndlielier catalo^.
codd. pliilol. p. 199) de nomine flnvii Kbodani legnntur haeoce *TOth
tiolentnm, dan et m gdlico et in bebreo indicem. ideo rhodanua iudex
TiolentoB.* Nominis BV*ik"* >yUal)« -an procul dubio deriTani est, de
iudiee eerte Bihil hic quaerandum; s^piifi catio taaen MoleN/M (cnrrens,
rapidus) non impugnanda, cnm etiam alia non male proferutur ia hia vetustia
notatis. Dt violalliu, rapidtu Rhodanns (de eins r^jiacitate loci jMetici sub
eotrepta), dc pl»eubu dici potnit Aw (*fluit incredibOi lenitate, ita ut
oculis m utrsm nar tem ftiat inffinri non posait'' Caes. B. O. 1, 12); ex
eaden rsdiee, ex qua alia ayllaba aevi Tatom est et nomen fluTii Araho et
nomen Tiri gallicnm Arc^» iu inacript. (hodiem. cambr. artf, mitis, pladdns).
** Nonen Tix dnbiae oruinis gallieae. Of. Veigiliae (stellae) Propert 1, 8,
10. Plin. fq. Oiifyilfm (oppid. Hispan.) Ptolem. 2, 6. Badix TOtnst cambr.
guerg (emcax) gl. Ox. extat ctiam in vetusto nomine VergobretnB apud Caes.
Etiam Ungna hibendca onginariam e sibi Tindieat in vocibns snpradictis
Ouf^rofoc wrtaco; PtoL, ferg, foirge. (^oodsi eiusdem ra M» eet vet. camtar.
mtirgiriam (gL hinnio) in isdem gloads Cxon., habes hic accommodatam <
ladidi ad i eequentis dniTationis, ut in scriptione VtrgiUut.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8675) (tudalen 012)
|
12 (16) I. 1. YOCALB8 HIBEBinCAE
BBBVKS.
Nob tacta i hibernica in monosyllabis: bitftbdo, bidbeo (semper TiTens,
immortalis) Wb. 3\ bithgairddi (gl. perpetuo breves), bithfotai (gl. semper
longae) Sg. 5*. 5". bith (mnndus) Wb. fq. (ita ut significet nomen
vetustum Biturigea aut sempcr aut mnndi vel late dominantes, i.e. potentes).
rith (cursns, cnrriculnm; cf. galL petorrttum): dindireet,i.r%th folo (gL disintiria;
i.e. cursns, flnxns sanguinis) L. Ardm. 189. b. 2; innarrith (gl. in nostro
cuiriculo) Sg. 108\ Jid Carbor; cf. Yiducasses Plin.) Sg. 53*. lingid (salit;
cC Lingones) Cr. 31*. Item ante t vel «:
inia (insnla) Sg. 194', gen. vn$e; fiche (Tiginti) Cr. Sg.
Ut aiteratur a sequente t^ ita Tice versa i deficiens ante a sive o («) pro
xime sequentis syllabae fit«: biih (mundus), gen. betho, betha Wb. lO^. 14?.
15'. ith (fiiimentum), gen. eiho, etha Sg. 46'. 61'. 53*. fid (arbor), fedo
Sg. 33*. 35\ 53*. rind (constellatio), gen. renda Sg. 73'. Est ita Italia
hibernice etal (fri etdil, ab Italia) Wb. 6', et Italidae etaldai Sg. 34', et
adi. lethan (latus) Wb. 16' concor dat cum Litana, nomine silvae in Italia
gallica apud Livium (23, 24. 34, 22. 42); codemque
modo adi. aegyptius fit hibernice aegeptacde Wb. SC, et philosophus fehub Wb.
26*, philosophia feUmbe Wb. 3O’.
Eadem de cansa -a toI -o
terminalis, si antecedit t inficiens, non -ia, -io scribitur, sed EA, EO (p.
8). Extat haec e pro i posita etiam in
monosyllabis ut/«r (tit) fq., in quibus cum per flexionem i redeat ut in gen.
sg., nom. pl. fir et acc. pL firu, a (o) deriTans mututa vocali anteoedente
ipsnm perisse pn tandum est; quare nominibus gallicis in -ios desinentibus
respondent hibernioa in -e. Eadem ante t (procul dubio ex a progressam
infectione) conspicitur in revhit (currunt; cf. supra rith) Wb. 11', Interdum
tamen i intactum relinquitur: gindn (gL osculum) Sg. 46' iuxta ferdn (gL
masculus) ibid.
De contraria i vooalis mutatione, quae fit a antecedentc ut in athair, brd
thair, cethardai, robartat, supra (p. 9) monuimus.
Infectio huius vocalis profecta
ab u sequente (vel omissa) in flexione aat derivatione, si notatur, sicut e
infectum scribitur lU: fiur (viro) Wb. Sg. ML, biuth (mnndo) Wb. hogiun (ex
ore) Wb. 5*. ariUiud (meritum) Wb. 2'. 21'. dind riuth (de cursn) Wb. 2O’.
fius (scientia) Wb. 1O’. 25'. 30*. Sg. 209. anfiue (in scitia) Wb. 25°.
indiueht, intiliucht (sensus, intellectus) Wb. Sg. fiiuch (in deri vatis
fiiuchidi, fliuehaide [humidi, hnmidorum], fliuchaigim [gL lippio] et compo
sito fliuchd*rce [gL lippns] = vliguot, cambr. gvelyp, madidus) Cr. Sg.
arriuth (gL adorior) Pr. Cr. 57'; quare haud raro oritur dubitatio, ntrum e
an t habenda sit originaria. Saepe Tero infectio haec omnino non notatur ut
in acc. plur. yfrw (Tiros) Sg. 28'. 68'. iaua bidthu (gL in saecula; i.e.
bithu) Wb. 4'; in aliis t ex truso in eius locum u successit: incairigud
(reprehensio) ML 34*. tomw (gL men snra; redit t in gen. intoimeeo [gL
ponderis] Ml. 35'.) Ml. 26'.
l/ gallica correpta apud poStas latinos Tcteres. VergiL Aen. 8, 727: ex
tremique hominum Morini. CatulL 36: annales
Yolusi. luTenal. 15, 1: Volusi Bithynice. Lucan. 1, 433 : qua Rhodanus raptum
velocibus undis in mare fert Ararim. SiL Italic. 3, 464: expaTit moles
Rhodanus etc. (et in aliis locis). Anson. urb. 8: praecipitis Rhodani sic
intercisa fluentis; ibid. 13: qua rapitur praeceps Khodanns (item
Claudianus). Sil. Ital. 3, 467: iam rura Vocnntift ewrpit (flurios).
|
|
|
|
|
(delwedd
F8676) (tudalen 013)
|
I. 1. VOCAU» niBBIUaCAB BRBVB8. (16) 13
Aiuon. profeM. 10: gentis Aremoricae; orb. 13: msinuant qua se Sequanis Al
lobroges oria; epist. 5: scirpea Domnotoni tanta est habitatio vaid? orb. 14:
Di Toua Cehamm lingoa; MoselL 461: non Axoua praeceps, Matroua non, Gallos
Belgasque intersita fines, Santonico reflans non ipse Garantonus aestu ;
ibidem que in ploribus locis Mosella. Sidon.
carm. 5, 208: Rheaus, Arar, Rhodanus, MoMS Matrons. Martial. 12, 24: o
iacanda, corinne, solitndo. Lucan. 1, 426: docilia rector rostrati Belga
corinni. SiL Ital. 17, 422: agmina falcifero circum venit arta corinno.
O lubemica integra in particulis eon-, com-, eo in eompositis at con dfle
(comparatio) Wb. 17^. eomaecobor (concapiscentia) Wb. 3*. eotecht (coitus,
adi tos) Wb. 9*, atque in nominibus plarimam, cnm secantur in proxima syllaba
a, mve u: mora (gen., maris; cf. Morini, Aremorici) Sg. 94*. molad (laas) Wb.
fq. notboeetha (quod te iaOtares) Wb. 5\ aeeobor (Tolantas) Wb. fq. folut,
fottus (apertus; cf. Yolasios, Yolusianus) Wb. fq. loimr (infirmas) Wb. Ser
vator eadem in monosyllabis, nec non interdum sequente t, sed quae alionde
pro fecta esse videtur: tol (volantas) Wb. Iq. trom (gravis) Wb. 14*. colinH
(gen. eolno, caro) Wb. 2*. In positione quoque o, ut e, saepius manet
intacta: torbe (otilitas) Wb. 1*. 2*. lobre (infirmitas) Wb. 18'. forbe
(perfectio) Wb. 3*. du/orbaithe {jfjL veneretor, nsque ad saperiora) Ml. 31*.
forbuide (gL intentivam) Sg. 221*. Sed hoc idem adiectiyom in Wb.
firequentissimam est/otir6^, cui conferas mox sequentia exempla doilbthid,
foirggae.
Vocslis o infectae scriptiones in codicibns vetastis hibernicis sont 01 et
UI, quae eandem habent causam, qoam habet ot ex a infecta; at goithimm (gl.
fu too; cf. cambr. hodiem. godineb, foroicatio, et godinefOy puella meretrix,
in lin gna provinciali) Sg. 190*. foihrigud (manifestatio, e feius) Wb. 3*.
dinaib doirtib (gL de portis; nom. sg. dorut) MI. 27^ doilblkid (figulus; cf.
dolbud, figmentum) Wb. 4*. foirggae (gl. Thetis; i.e. foirgge, foirge) Sg.
124*; sed, quatenus hac pertinent, itHe (omnis; cE annor. ol^ cambr. oll) fq.
buinne (gL tibia) Wb. 12*. tuHe (gen. subst. toL, volontas) Wb. 30*.
eottuindi (cum amaritadine, nom. luinde; cL londus, f^ indignatio, MI.) Wb.
29*. aluindid (significat; subst. thnd, signi ficatio, Sg.) Sg. 9\
Infectionis interdam etiam in monosyllaba invadentis (nt ai in flaith =
flathis , imm = ambi) exemplum inprimis uominandum est subst. iffKtr (mare)
l^. 8', qoam formam infectam prodisse e vetustiore mori demon strant nomina
gallica vetnsta cum ea voce composita Moritasgus (Gallas Seno) Caes., deos
Moritasgus Inscript. Orell. 2028, Moridanum (Britanniae oppidum) Itin.
Anton., MoQittttn^ij tX^vai^ (Britanniae aestnarium) PtoL, Morimarusa (=
mortaum mare) Plin. lufectioni etiam voces latinas patuisse docet memorabilis
scriptio ioiuit (lovis) Sg. 8*, quacum comparandum est tar ioib (gl. per
lovem) Sg. 217».
Sequente «, sive servatum est sive periit, pleromque non mutatur o, ut in
dat. eorp (corpori), acc. pl. eorpu Wb. fq.; sant tamen exempla o in » trans
gressi: onaeh mud (nullo modo) Sg. 25*. iecach lucc (gl. in omni loco) Wb.
7*, plnraque in compositione particulae con , interdum latctnte causa ut in
fekub, felltube (philoBophns, philosophia), orcun (occisio), domun (mandus)
Wb.
Ut tii ex t, ea, eo ex a, o, sic (m ex o prodire potuisse asaimilatam ad
vocalem antecedentem uno exemplo probatur Ml. 3O’: t»^ gnitlii aium fadetin
(l^ sab ipsius agit patrocinio; «ont, ipse, alibi tem post t vooalem).
|
|
|
|
|
(delwedd
F8677) (tudalen 014)
|
14 (17) I. 1. VOOALBg HIBERKICAE
BRBVSS.
U correpta gallica ve} britaimica. Lncan. I, 402:
solvnntar flaTi longa stationo Sttteni (concordat Sidonius carm. 24, 33
Rutenis) ; id. 1, 451 : sacro rom Dmidae (concordat Aoson. professor. 10, 22:
stirpe satus Druidom). Sil. Italic. 3, 468 : satisque Druentia laetom
ductoris vastavii iter. Auson. MoselL 479: te Druna, te sparsis incerta
Druentia ripis; ibid. 423: hostibns exactis Nicrum snper et Lupodnnum; et
464: gelido Durani de monte vointus amnis; id. parent 7: tellus quem Rutupina
te^t, et 18: praeside laetatns quo Rutupi' nus ager (Rutupiae portus Britann.
Ptol. Ammian. Itin.) Sidon. cann. 22, 103: cnrvata Dunmi moscoBe saburra
(Duranius fl., hodie Dordogne); id. carm. 5, 211 : defendit Turones.
Intacta u* in vocibus hibernieis mihus quam aliae vocttles correptae serva
tur, ut in particulis au (bene), du (maie) in compositis: sualcfti
(virtntes), dualehi (vitia) Wb. fq. ntacallmiehe (suavitas; i.e. boua
aSabilitus, acaldam) Wb. 15*. aulbir (eloquens, e labar; eadem particula in
vetustis nominibus gallicis: Sues siones Oaes. Sncarus, Sncaria Inscript.
Grut. 742, 3. Suasa Inscr. Gmt. 369, 5) Wb. 17\ 27';** nec non in nominibus
quibusdam monosyllabis et derivatis: mug (serN^uB, puer), sdirmug (gl.
libertus) Wb. 6'. 10*. dub (atramentum; adi. hibern. gaeL <fuiA, cambr.
arem. du, niger, unde nomen flnvii Dubis) Wb. 15'. MI. 13*. drmd (Dmidae) Wb.
26\ bunad, gen. bunid, dat. bunad (origo) Wb. b\ Sg. 38\ muntary gen.
muntaiire (&milia) Wb. 21*. 21\
In allis « in intermediam snam o recedit codem modo, quo t in « in bith^
betho, etal, ftltub, ai sequitor a (vel o): montar (&milia; snpra muntar)
Wb. 7*. ^t^, g^/o/o (sangoinis) L. Ardm.
189. b. 2. mug, gen. moga (servi) Wb. 17'; quin elaam ubi a mntuta est aut
periit: mogae, mogi (servi, plur.) Wb. 3*. 7*. moge (servomm) 29^ Quare non
solum croehad, crochtho (cracifizio, -ionis), rochrocktat (cmcifixemnt),
crochthe (cmcifixus) Wb., sed etiam nominativi croch (crax) Wb. 24'. bolc
(gl. nter; Festus ed. Dac. 1, p. 56: bulgan
Galli sacculos scorteos appellant) Ml. cUomn (gl. urceus; cf. Cilumum, Brit.
oppid., Notit. dign.) Sg. 49*. cor (positio; immechuretur Wb. 5'.) Wb. 8*.
dron (firmus, rectos; cf. Druua Auson.) Wb. 5^. 17^ Unde licet voces domun
(mundus) Wb. Cr., domunde (mundanus) Wb. fq. conferre cum nominibus vetustis
gallicis Dumnacus, Dnm norix, Dunmorigis (quod nomen non differat
significatione a nomine Biturix, Bituriges) apud Caes.
Sed etiam sine dicta causa v correptam transire in o comprobant acriptio nes
frequentes particularum «o-, do pro »»-, du-, dativi et accusativi ut Ido,
lao (diei) Wb. 4'. 6'. dfo (deos) Sg.
217'. gnimo (facta) Wb. 29*, comparativi ut lobro (debihor) Wb. IT.
Hunc correptamm t et u in e et o regreasum si distinguemns a iusta
infectione, quam efficit i aut u sequens, iustam infectionem u correptae non
* Interdnm v 8cripta in codd., prMsertim si sapra ocribitar, ut in Sg. MtUaeh
(gL porcnm)
66'. aerachair (gL crus = eroekuir 46*) 68'. coirtLborce (gl. cirta),
borggdae cuirtmde(gl driemis)
bl\ legenda sunt cuUach, aeraehuir, cuirt, contra aethir punet ocJibeirt (gl.
detrahiturque dehinc) Cr. 33* leg. oediubeirt.
** Quaevitur an eadem particula inseparabilia «»-, sat communis usua in
lingna sanscrita, sit rindicanda vetustissimae lingnao germanieae e nomine
Sogambri Tacit Strab., quod aliis est Si gambri, ut hibern. «u-, «o est
cambr. rel. hi-, A« (h = s). 'Nominis interpretatio e contracto Si>
gugambri certo omnibus vetustae lingnae gnaris (et mihi ignare meliorii)
nimis audas videbator.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8678) (tudalen 015)
|
I. 1. VOOALBS HIBERNICAS BREVB8. (»«)
15
aunbimnr saepe non ma^s notari qoam correptae t, ac scribi tam in Wb. 8*:
uuta cruch» (crucis) et Cam.: airde eruehe, ticsdl archruche (signom cracis,
snmp tio craeis nostrae), cenel eruehey fodiiu ehruehe (genos, toleratio cr.)
e croeh (= cruch) qoam in Sg. 6P: ainfSi lubae (gl. gummi; i.e. nomen
fimticis), cai snppo nendns nom. htb, vel muntire (fiuniliae) Wb. 21^ dat.
muniir 24\ 24*. In «Jiis tamen scripta est infectio UI: crumd (rotnndus;
cambr. crtonssmm, fem. cron) Sg. 49*. Ml.
18*. cuiap (gL tricaspis) Pr. Cr. 39'. muinter (fiunilia) Wb. 7*. 14*. 25*.
26*, gen. muintire 9'. 28*, dat. muinthr 11'. ri niuil (luua lulii) Cr. 32*.
duine (homo; cambr. di/n e don?) fq. bibern. gael. hodiem. duHle (foliom;
vetast gall. dula in aefmdSovXa Diosc., quinquefolium ; lusi forte in his
rectius sapponitur donCj dola = foliam). Ob confasionem vero cnm o (cuius
britannica quoque exempla vetosta infira proferentar) interdam huios infectio
01 intrasa videtur, siquidan conferendum est subst loth (gl. coenom, gl.
Leraa; := lat. lotom) Sg. 34', gen. loitie (paladis, gl. Mefitis, cni
saperscribitar: no. loithe infer. i.e. nomen paladis inferoram) Sg. 127*, cum
nominibus gallicis Lutetia Caes., Luteva Plin., atque roithiueh (gL serenas)
Ml. 33', irroiMnchi (gl. in hilaritate) Wb. 5*, cam no mine Rnteni (i.e. hilares).
Certo huc pertinent mointer (&milia; supra
mutUary montar, muinter) Wb. 1". croich (craci, crucem; cruich Cam.) Wb.
20". 20°. 20*. 28*. rioffoa (regolae,
regalam) Sg. 20*. 9*.
Simili ratione atque ea, eo ex. a, o (p. 8) ortam cernimus lU ex U, assimi
latam praecedenia (vel omissae) vocali i vel e: inua firaingUu (veros
angelos) Wb. 9*. kituiiiu (in casus) Sg. 71*.
Patet ex antedictis matatas esse vocales correptas modis variis ac diversis.
Cnm enim tres vocales piincipales A I U inficerent invicem et inficerentur,
non modo dnplex orta est infectionis ratio, altera regnlaris, qua vocalis
antecedens sequenti bi&riam assimilata est, ut a in ai («, «') et au (o,
u) transiret, «* in « et tit, «« in et »t, ex intermediis e va. ei (i) et eu
(tu), o in ot (ut) et «> muta revur, altera, quae postea demum in communem
regulam abiit, sequentem e con teario vocalem assimilans antecedenti, ut ea,
eo («) ex a, o prediret, iu ex u (o), ot ex t, ot» (o) ex u ; verom etiam
haram vocalium infectione vel assimilatione ortarom commixtio saepe inter se
fS»cta est, qua difficilis redditur invesiagatio verae originis. E. c. commemoramns ei, oi, tt» pro ot positus, quarum exempla supra
aant allata. Sed duces iofectionam regnlarium, quaram prior poterit cQci
infectio iusta, posterior defectio, snnt I et A.
« Vocales longae.
A productae exempla vetusta gaQica apud poetas. Yergil. Georg. 2, 159: lacus
tantos, te, Lori maxime, teque fluctibus et firemitu adsurgens, Benace,
marino; Aeo. 10, 205: quos patre Benaco velatus. . . Mincius
ducebat (cE Clau dian. epithal. Pali.et Celer. 107: volucres, . . quas Lorius
audit, quas Benacus alit. Venant. Fortnnat. 10, 10: Antonnacensis castelli; ergo et Dumnftcus, Di vitificus,
Avitftcum, Ebivftcam, lulificam, Magontid,cura). CatulL
35: Lorinmque Htns. Ovid. Horat : Dannvios. Lucan. 1, 445 : placatur sanguine
diro Teutotes. Aoaon. nrb. 5: etMedioIani miraomnia; epist. 5: Condatem ad
portnm; Mosell. 1. 367: Nava, Saravns. Coripp. 2, 124: Raveuua (cf. Ravidus
CatuII. 40). Est
|
|
|
|
|
(delwedd
F8679) (tudalen 016)
|
16 (19) I. 1. VOCALBS HIBBRinCAB
LONOAB.
etiam prodactae a notatio in inscriptione Verou. in Msffei Mos. Yer. 121, 3
(Orell. 3582): Virdomiras*. . P&mae sorori.
In codicibus hibernicis vetustis productio vocalium notator vel aceenta acuto
saprascripto, vel scriptioae daplici vocalium, addito interdum insapo'
accentu, ut d, i etc., aa, da, ad, ec etc. Rarius et dubium productionis
signam » vel a additum vocfdi tam aotatae quam non notatae : ddu (= dd, duo)
Cr. 42^, iu (=0» ium(~im) Inc. Sg. deac (=deec "Wb. an = diac?) ML Cr.
A productae hibernicae exempla e codicibus: mdr (magnus) Wb. Sg. fq. fid
arddmdr (arbor alta, i.e. magnae altitudinis, ut cemimar, gl. capito, Sg.
52'. ubi deest notatio; cf. nomina gallica virorum et feminanun composita
-manu, -maray* Sg. 58*. gndth, gndd (eolitus, consuetus; cf. uomina virorum
gallica cpmposita -gnatua)*** Wb. Sg. fq. Cr. 18*. Concordant igitur cam
linguis affi nibus mdthir, brdthir (m&ter, frftter) Wb. Sg. mdthrathatu
(gl. matrimonium) Sg. 53\ Aliae quaedam voces: sdl (gl. calx) Sg. 68".
indocbdl (gloria) Wb. 4*. ticicU (somptio) Camarac. cndm (os, ossis) Wb. i*.
ho Idmib (manibus) Wb. 9*. Id moetae (gl. manulatus) Sg. 60*. dceldme (gl.
lacertus) Sg. 68*. rdmce (remi) Sg. 36% dnib (divitiis) Wb. 27*. Idn
(plenus), Idne (plenitudo) Wb. Sg. fq. Idnamnas (coningium) Wb. lO*. sldn
(sanus, salvus, gl. sospes) Wb. 4'. 8'. Sg. 66*. 143*. bdn (albns) Camarac.
stdn (gl. stagnum, potius: stannum) Sg. 73'. ddn (donum, ars, ingenium) Wb.
Sg. fq. ddne (gl. davus ; i.e. Danus) Sg. 8\ ddnatu (gl. au dacia) Sg. 9O’.
imthdnad (gl. talionem) Sg. 181*. dru (gl. rien) Sg. 96\ dram (numeras) Sg.
26*. 41*. ond Idr (gl. ab solo, patirio) MI. 22*. tdr (contemptns) Wb.l^*.
roadrichaet (contempserunt) 1*. fd» (vanus) Wb. 11*. bddud (naufraginm) Wb.
17*. insddaim (gl. iacio) Pr. Cr. 57'. rurddi (locutus est) Wb. 7*. imrddaim
(gl. tracto) Pr. O. 62*. gdd (precatio ?; Wb. 31'. rotgddua (rogavi te) 27*.
irbdg, irbdga (contentiones), arbdgimae (glorior) Wb. V. 16*. brdge (gl.
cervix) Sg. 50*. sndthe (j^. filum) Sg. 54*. srdthath (gl. acus) Sg. 107*.
srdthatat/t (gl. aculeus) Sg. 47'. brdth (iudicium) Wb. 23'. inua scdth (gL
colores et fignras; i.e. um brarum) Sg. 108*. cddi (quivis) fq. Derivatio
frequentissima -ach nunquam in
Ita recte; sed blso Propert 4, 10. 41
-mams eum coirepta a (cf. p. 3 not. *).
** Apod soriptoree: Viridomuiia Caes., Indnth>manu Cae8. Cic, Aegntoinanu
Cic , Comlxuo narua Ut., Xiouiita Polyb., ZfitfiofiaQa Anth. Pal. app. 103.
CiTismanis regulus Qallomm LiT. S4, 43. 'AtdtoftttQos rdUtjy finnliv!
Phitthrcb. (Reisk. 7, 343). In inscriptionibns ap. Ornt : Ifaceua Maeemari f.
703, 1. 878, 5. Aaetomarus 738, 1. Isjitttmarus 807, 5. 880, 4.
Ezeincomarus9ll,3;apad M urat. : Sollmara (dea) 114, I ; apud OrelL:
Belatumara 497, lUiomams 1965, Segomarus 2133, Ner tomarus 3394; apnd
Steiner.: Solimari fiL 334, Dacomaina Cod. iMcript. Danub. et Rken. 307.
IMnomogetimaTO (deo) M«m. des Antiq. de France 13, XVIII. Alia in
inacriptionibus et nummis (cf. Qlnck, p. 76 sq. Ikitr. in. 432 sqq.) :
Admarus, Adiatomams, Agomans, Assedomams, Brogi mams, Bro^mara, Bussumams,
Cannitogfimarus, Cohmmomarus, Condomanis, Comatimara, Ectima ms, EUiomams,
Ibliomarus, lantumara, Itmams, Intomarus, Litumara, Leucimara, LeudOBiara,
I^mbaromanis, Magimara^, Moejtmarus, Nemetomanis, NuomaniB, Redsomarus,
Bessimams, Solu mams, Spumarus, Tronmams, Trogimara, Viromaras. Adde derivata: Ecimarius, Nertomarins, Atismaria,
lUiomaria, Solimariaea, quare dubitari rix potest, quin apud Orell. 3015
(SoKmabias) lef|;endum sit Solimariua. Nomina yirorum hibernica codem modo
composita: lomatmar, londad war, londatmar (= Indntiomaras) Annal. IV.
magistr. ap. O’Conn. 3, 6a 6 1 . Anyetmar (= Aigentoma ms) ibid. p. 45.
Teaelitmar, lUaehtmar Tigera. ap. O’Coun. i, 31.
*•• Apnd «criptores: Critognatns, Bodnognatns Caes., Eposopiatus Liv.,
Kngatyfuioi Polyb. (24,4), Cassiffnatua Liv., KntovynTos Cass. Dio. In
inscriptiombus ap. Orat: Attgnata 758, 11. 763,6; ap. Hurat : Senognatus
1383,5. Arignotns (-gnattis?) 1459,5; ap. Orell : Mefftfignatius 4883. Cf.
ap. Steiner.: (inatus Vindonius Messor l>00, et Lucius Gnalius Mascellio
303. Adde: Cintucnatus, Cintngnata, Cintugnatius, Bussognata, Busugnatius,
Camulognata, Detognata, Tugna tius (?) Beitr.
UI. 436 sq.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8680) (tudalen 017)
|
L 1. VOCALBS IHBBRmUAB IX)NGAIC. (31)
17
codicibus nostris -dek notuta est; d ergo, cnius vetasta longitado etiamnunc
gervator in cambr. -auc, -atcc, arem. -^c, in hibernica lingna ob nimium
fortasse eiu8 derivationis usum in a correptani abisse putanda est, ut e,
alius producta excussa sequente n in substantivis , nusquam c notatur in
terminatiouibus fre quentibns verborum -et, -etur (ex -ent, entar). In
quibusdam d contractione vei productione snppletoria orta est; ut in ddl (=
dalld, cambr. vet. dall, gl. forum, dadlt., gl. curia, in glossis Oxon.) in
compositis et derivatis ddliuide (gl. foram), ddldde (gl. forensis), ddlem
(gL oaupo) Sg. 57*. 63*. vix non in mdm (iagum, servitas = ma-gm, cf. mug,
servus, Wb. Sg. et kondoirmaiglhetaid [gl. squalore, i.e. vili servitute] Ml.
28'.) Wb. 8*. 21'. et dr (gl. strages; cambr. aer, acies; cf. yeragri Caes.
compos at vertragus) Sg. 5O’.
Vocalis dupHcata in Wb.: laa, Ida (dies) 5'. 6'. indocbdal (gloria) 4'. Idaw,
ladm (manus) 9*. 12*. 26'. maam, mdam (servitus) 3'. 9*. sladn (salvus) 12'.
rlaar (tabula) 15*. fade, fdas (vnnus) 13'. 25*. acdat/i (umbra) 12". In
Cam.: baan (albus).
Patere hanc vocalem tnfectioni, ut patent aliae productae, plura demon Btrant
exempla: ki fdithib (in prophetis; nom. infdith Wb. IS^^/ditht (prophe tae)
21', rickto et/aithce, legis et prophetarum, 21'; cf. vAtes) Wb. 13*. nam
braithre (fratrum), uambraithrib (a fratribus sais; brdthir) Wb. 1O’. 33'.
dv-mE (gen., numeri; dram) Sg. 71'. bdigmi (gl. gloriamur) Wb. 2^. gnaithio
(magis ositatas; gndth) Sg. 20O’. Sunt tamen etiam sine infectione Idme,
Idmae (gon., manas) Sg. 68*. 68'. brathre (fratrum) Wb. V. gnathiu
(usitatior) Sg. 179".
Memoranda est vocalis huius in adiectivo regulariter scripto mdr mutatio non
in&equens in o productam : itmor athorbe de dunni (est magva eius
utilitas no bis) Wb. 1*. rociei tide m6or nimnit/i (passus hic, Christus,
magnam tribulatio nen) Wb. 6*. «V m6r indethiden file donua diibsi (magna est
sollicitu^do quam habeo de vobis) Wb. 26*. is/oflus naek mor brig artic.
liuni (gl. integros in nostj-a non invenlains lingjia articulos; i.e.
manifestum est non csse magnum valorem articuU «pud nos, LaiJnos) Sg. 26'.
Sic uva. 6 mutatum, quod infectione in 6i transgreditur, iu peregrinis
riaglori (regulares) Cr. kumatddit (hnmilitas), caind loir (=* candelflriun),
alt6ir (altare) Wb.« or6it (oratio) in inscriptionibus hiber mcis vetastia. g
prodacta gallica (cf. ei et i). Yexgil.
ecl. 10, 47 : nives et frigora RboDi (et sic deincrtps Rh§nas apud omnes
poStas). Lucan. 1, 445: horrens que feris altaribus llcfsus; id. 1, 424:
optimus excusso Leucus R«mu8que la certo^ 1, 441: to quoque laetatus converti
proelia, Tr«vir. Anson. orb. 4: Tr« Tericaeqoe urbis soliuni. Sidon. carm.
24, 32: ibis Tr^^idon. Auson. epist. 7: habet innctos Yasatiea reiiu,
caballos. Yenant Fortunat. 3, 20: curriculi genus
est^ memorat quod Graliia, ivda (cf. Hor. sat. 2,6, 42. Martial. 10, 13, I). In aciiptio metrica Mediolanensis
apud Giruter. 1161, 6: visere (J<?noinanos. Addo V«n>ua Catull.
Ciandian., ut Va-annius, VtranBiolas (amici CatuUi nomen) Ca tDll. U. 2a 47.
Vooalis e producta in lingna vetusta hibernica solet resolvi in lA, lA (^ra
rior scriptio asnimilata lE, EA, siquidem his stgnificatur ideiii souus) tam
in iDOBosyllabis quam in derivatis: cm rian (gl. cie KU«5Uuiu) >Sg.
217". cian, cian
Zm*.-\, URAHM. CBLT. Ed. II. 2
|
|
|
|
|
(delwedd
F8681) (tudalen 018)
|
18 C22) I. 1. vocalks HIBERKICaE
longar.
(gU ultra, gl. remotus; cf. Cenomani) Wb. 3*. Sg. 39'. Pr. Cr. 59*. ciian,
dtan (gl. creber, gl. celer, gl. praepea, gl. pemix) Sg. 20*. 64'. 66*. 69*.
ffrien, grian (sol, gl. lucifer) Cr. 33". Sg. 61*, grientairisem (gl.
solstitium) Cr. 36*. riar (vo luntas) Wb. 9*. diae, diasa (spica) Wb. 13'.
fial (v^Ium, velamen) Wb. 15'. 15'. ciall
(intellectus) Wb. Sg. fq. sliab (mons) Sg. 63*. cUab (corbis) Sg. 49*. 53*.
67*. viiad (honor) Wb. 13', nuathamH (dignitate) 23'. deriad (gl. bigae; riad
= rlda) Sg. 54*. Jiad (coram) Wb. fq. inua criad (luti, gen.) Wb. 4'. riag
(gl. patibulum) Sg. 63*. fto, lie (lapis) Sg. 67'. Wb. 4''. 21', gen. dat
liace, liac Wb. 4'. Sg. 22*. 65*. deac (num. X forma, alia« diee, dSc, cf.
num.; aicdea Sg. Cam. = dia) Cr. Ml. sciuth (gl. scutum) Sg. 49*. fiack,
fiaek (debitum) Wb. 2'. Uach, Uach (niiser) Wb. 4*. 4'. nue (mac nethar, i.e.
sororis filius) Corn. cUaA (cra tes; med. lat. cUtt ap. Canginm, cleteUa
Greg. Tur. 7, 37) in vetusto nomine urbis Dublinii AthcUath (vadnm cratum) in
chron. hib. Item in peregrinia: tiatu (sSnsus) Wb. 11*. 12^. intciam (gl.
schema) Ml. 29*. pian (poena) Wb. 10*.
Eodem modo cum flexionibus vel derivationibus : amaib pianaib (poenis) Ml.
18*. issianeib (in sensibus) Wb. 27*. focialtar (Bnbintellegitur) Wb. 29*. ad
fiadar (profertur) Sg. 74\ fiadnisM (testimonium) Wb. 1'. 2*. 3*. diamuin
(purus) Wb. 6'. sUassit (gL poples) Sg. 66'. o thosuch bliadne (ab initio'
anni) Cr. 32*. hi cach bUadin (quovis anno), isinbliadintin (hoc anno), teora
bliadni (tres anni) Cr. 32*. 32'. bUadnide (gl. annotinus) Cr. 43*. riagul,
riagol (r^nla) Wb. Sg. Cr. fiacail (deus) Inc. Sg. fiaclaich (gl. dentatam)
Sg. 49*. briathar (ver bum) Wb. Sg. fq. friambriathra (contra verba eorum)
Wb. 31'. criathar (gl. cerebrum; potius: eribrum) ^. 48'. it fiachaich (gl.
debent) Wb. 7*.
In aliis tamen accedentibus ant derivationibus aut flexionibus ia recedit in
e originarium, ita ut haec possit videri infectione orta ex ia: dine (gl. ce
leritas; e dian) Cr. 18*. dinum (facere; ex codem dian?) Wb. Sg. fq. bdas
pine (mors poenae; pian) Wb. 4*, bis pen (quod est poena, acc. pro nom.) 15*,
pen MI. 16*. fechem (debitor; fiach) Wb. 82*. inua grene (solis, gen.),
taraingrhn (snpra solem) Ml. 16*. fUe (gl. honestus, gl. verecundia) Sg. 26*.
Ml. 15*. fHmae (gl. saepes; cf. fial) Sg. 5O’. isnaib slebih (in montibus;
sliab) Ml. 29*. elibene (sporta; cUab) Wb. 17*. cridume (gl. auricbalcom;
compos. crid-ume e eriad) Sg. 73*. armbrethre (verbi nostri) Wb. 17'. Item
non solum derivata sed etiam monosyllaba: rilad (manifestatio), rorilus
(manifestavi) Wb. 12*. 13*. fiUre (^. codice, aperto) Cr. 32*. bilat (gl.
compitum) Sg. 24*. bilre (lingna) Sg. 31*. ciU (maritus, sooius) Wb.Sg.
trimuin (infinnns) Wb 17'. gisachtach (gl. pavo) Sg. 8*. bes, bisad (mos),
cisad (passio) Wb. fq. tete (luzuria) Wb. 2O’. dieu, diccu, dicad (videre),
Ug, legend, Ugatar etc. (legere) Wb. drict (pars) Wb. 4*. drieht, drecht (gl.
ex parte) 11*. 5*. ndidicde (decemnovenalis; cf. num.) Cr. bU (labium), scil
(nuntiue) Wb. fq. cil (gl. augurium) Sg. 69'. nim (gl. oujj) Sg. 113'. trin
(fortis) Wb. Sg. fq. mir (digitns) Inc. Sg. it, cet (zelus) Wb. fq. rit (res)
Wb. Sg. fq. In aliis (, quae non resolvitur, non originaria, sed productione
snpple toria sine dubio orta est, ut in sit (via =^ sent', cambr. vet hint,
got sinths, via) Wb. 24*, unde sitche (uzor) 10*. Utenaab (gl. audax) Sg.
5O’, inua Uteua (gl. ausus, plur.; rolliumur, rulaimur, audeo) Ml. 16*.
(^<(gl. fidis; ctmhT.tant, scr. tdntu, tdnti) Sg. 46'. do dHt (gl. ad
dentem; nom. dit = dent) Sg. 67*. citne (primus; cambr. kynt, kerOaf) Wb. 9*;
cum infectione mHt (magnitudo; cambr.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8682) (tudalen 019)
|
I. 1. VOOALSS HCBEIQuCAK LON6AB. (33)
19
mnnti Yn>. Sg. fq. fin (gl.
plostmm, plaastram; ef. isL vet. va^) Sg. 21*. At
(avis = «t&n, cambr. vet etin, plur. e^n^ gloss. Ozon.) Sg. eendl
(genTis) = ««• nethly eambr. vet cenetl) Wb. Sg. fq. Qaaevitur, an simili
modo orta sint alia ut M (labiom), «cil (nontius), trin (fortis)?
Scriptio daplex haius vocalis non infrequens, praesertim in Wb.: dde (dei,
gen., al. di) fq., ffUe, gleee (claras) 12*. 12*. sciel (nuntins) 27*. bielre (lingna) 12*. eiele (socius) 6*. ceniel
(genas) 5*. 28^ dorigiensat (fecerunt) 5*. rocies, roekiett (passus est)
t>\ 6*. bies, biesad (mos, habitos) 9*. 11*.
died (inquietos) 25'. Met (zelus) 5'. cietne (primns) 7*. diee (X; cf. nam.)
15*. dreecht (portio; supra driet, drieht) 5*. In Cr. : ua ree fil d terra
usq. ad XII signa (cf. Wb. 22*: amaib reib ilib, gl. super omnes caelos) 18*.
In Cam.: beet (mos), reet (res). Rarior in aliis codicibus est scriptio eu,
ut in Sg. doseiulaim (gi.experior) 157*. in Jnc Sg. iu, him.
Infectio haius vocalis produetae solet notari vel E, E vel E1, EI (at supra d
et dt): brithir, brethir (dat., verbo; nom. briatfiar) Sg. fq. dobreUhre
(adverbii; dobriatAar) Sg. 39*. ceille^ ciOle (gen., intellectus; nom. dall)
Sg. 188*. 193*, cAe, eiele, ciile (socius) Wb. 6*. 9*. 25*. eociilsine (gL
societas) Wb. 19*. cosHtchi (com oxore; nom. sitche) Wb. 10*. itside
(aaditonun, gen.) Wb. 11*. indhHtsidi (aoditores) 30*. Htset (audiaDt) 13*.
dtbaid (sensns, sententia) Ml. 36*. lase co eiitbemi (cum consentis) Wb. 1'.
ba biicthi (plorandum erat) Wb. 1*. cen im dOenn (sine circamspectione) Wb.
22'. lHcei (sinit), roleieed (concessom est), liieid (sinite) Wb. 3*. b\ 6*.
o brHneiu (gl. a carie) Gr. 34*. Item iii monosyl \tt\nB:fiith (gL rien, gL
iSbra; cf. teora/ithi Inc. Sg.) Sg. 68*. 69*. 100*. sUie (gl. lodiz) Sg. 69'.
Uir (nobilis) Wb. 4°. Sg. 41*, comp. liriu Sg. 41*. seim (gl. macer) Sg. 37',
seimtaua (gi.exilem) Sg. 14*, comp. semiu (g^ exilior) Sg. 14*. Uim (saltos)
Wb. 5*. ceil (sensnm, acc. e eial, eiall) Wb. 9'. hi ceill, huaeheitl,
huaeMai (dat) Sg.61*. 67*. 77*. ipOn (in poena) Wb. 26*. cHn (donec, quamdiu;
a eian, remotos) Wb. 10*, diehHn (ex longinquo, dadam) 21'. isleib (in monte)
Wb. 15*, ho sleib do sUib (e monte ad montem) MI. 29*. briie (mendaciom;
acc.) Wb. 27*. fiieh (debita) Wb. 4*. airmitiu fOd inchinn (honor debitas
capitis), aimtitiu fiid donaib preceptorib (L d. praeceptoribos) Wb. 7*. 15*.
tHt (pfervi dae, plar. fem.) Wb. 29*, in quibus e infecta est flexione intema
t. Interdum nuUa infectionis causa: re each riit (gl. inprimis; i.e. ante
omnem rem) Wb. 13*.
Pancissima sunt exempla scriptionis lEI: lieic (lapides, nom. pl.) Sg. 18*.
huasallieig (gL archiater) dr. 35*, cf. liaig (gl. medicus; rec. liigh, cf
got likeis) Corn. (v. midaeh).
Propria est infectionis scriptio EIUI, EUI, tUl, EOI, praesertim ante li.
quidas: rnd/ina (caro) MI. 22*. bedU, bHuil (labia, plur.; bil) Wb. 7'. 12^.
ee ne6il, eensuil (generis; eenil) Wb. 1*. 5*. 17*. eenhtU, ceniuil, ceniuU,
cenHuU Sg; 88*. 30*. 32*. 40*. 61*. no./eiuir (gl. earex; i.e. nom. graminis,
gen. a/ir; cf. Vtrona?) Sg. 68*. indeiuin (avis, gen.; in) Sg. 93*. triuin
(herois, gen.; trin) Sg. 96*. triuin (plur., fortes) Wb. 27*. adgeufn,
adidgeuin (cognovit, cogn. eam.; 1. pers. adginsa, cognovi, in codem loco)
Wb. 12'. m etargeiuin side riam (non oovit hic ante) Sg. 197*. Praeter
infectionis rajdonem, immo nbi iu expectares: dockeneiuil (gl commania snnt;
i.e. quod nd genus) Sg. 64*. ibarseiuUsi (in
|
|
|
|
|
(delwedd
F8683) (tudalen 020)
|
20 (34) I. 1. TOCALBS HJBEIUnOAB
LOMGAE.
nontio Testro) Wb. IV. Exempla ubi non est liquida: indeoll (gl. zeli; non
et, cBt Wb. fq.) ML 32*. intseuit {nm) ML
Altera infectto nro notatur; ged nbi notatur, «mbitor EU, EU, lU, TU, EO:
biulu (labia) Inc. Sg. beulu Sg. 6*. beolu Wb, 2>\ eeneul (generi) Sg.
4U*. cen{ul 3I\ ceniul 2*. 10*. indechenhd (abL
adrerbii loco: bigenere, communiter) 203'. inumlu (gi. in nubibns; i.e. in
nnbea, a nom. nil^ liod. nial) Wb. 2b*.
I in vetiistig nominibua galHcis. Catoll. 102: mihi redde decem sestertia,
Stlo; 38; Ytbenni pater. SiL Italic. 4, 80: agmen Ttcmt flectit ad undas
(oon> cordal Claudian. YI. Cons. Hon. 195). Anson. Mosell. 438: haec ego,
Ytvisca ducens ab origine gentem, Ausonius; ibid. 11: Ntvomogum divi castra
inclita Constantini, urb. 14: Dtvoua Celtarom lingna fou^ addite diviii.
Sidon. cann. 24, 16i binc t« suscipiet benigna Brnras. Addo lAvitts, 1'liniua,
nomina gallica Italiae superioris: pellibus exiguis artatur I/tvius iugens,
MartiaL 14, 190. vidit nubentem Pltnius androgynum, Auson. vpigr. 69;* nec non SicfonttM, 6al liae meridionalis : hoc te
Stdonios tnns precatur, Sidon. carm. 13,
25.
Cum tamen Romani ut graecum sic gallicum EI more suo in i transforma verint,
haud raro dubii haeremns, num vere sit statuenda t originaria. Id quod
negandum certe est de vocibus Dtvoua (cui conferenda videntor Divodumm,
Divitiacus, Divio) et rwr, quarum tam verior soriptio servata quam altera
trans formatio invenitur in nommis et inscriptionibns] Jsiovova, DSvogndta,
Dudno reix et Dubnorgx = Dumnoiiz Caes., gen. uivenoQeiyog (cf. GlAck. p. 4.
69. 70). Alternant igitor hic vocales gallicae, ut saepios altemant rocales productae,
non solum in diversis lingnis, sed etiam in nua eademque; ut hib. rolln,
linad (implevit, implere), verbnm frequentissimum, sed adi.et subst. Idn,
Idne (plenos, plenitudo) et lat jdenusy ut ri, rig respondet latino rex,
rSgia, et fir cnm der^vatis firian, firinne (in Wb. fq.) lat verua, vSritas.
Quaproptw mirandum non est in his lingnam hibernicam nec ipsam sibi constaie
nec cum britannicis dialectis semper concoidare. Ut snbst. hibern. dioy geu.
dH, dd (deus) redit ad formam devoa {detvos) cnm parte formarum
britaonicarum, cum.aliae div prodant (ef. 1 britann.).
Cetemm intacta maaet » in rocibns hiberniciB, ut U (color, splendor: arU, gL
propter gloriam vnltus, i.e. splendorem fiaciei, Mosis; cambr. nubst et adi.
liu, color, coloratus; cf. Livius) Wb. 15*. ail (semen; cf Silo ap. CatuU. et Silus Novariensis ap. Sueton. de clar.
rhetor. 6, Silius Tacit. Annal. 11, 3b, et
Silius Italicus) Wb. 4*. 13*. Sg.68*. Cr. 18*. iniled (mtlitum), mj&e
(mtlitift) Wb. 11*. 28*. fin,/tnn (vlnum) Wb. 11'. 28\ Sg. 35*. ecrin (gL
armarinmy, scrmire (gL arcarius; cf. germ. scrtn, schrein) Sg. 33*. Wb. 7*.
actihend, rotcrib. roseribad (formae verbi sertbere) Wb. Sg. fq. tid, aiid
(pax; cf. Stdonios) Wb. 24'. 27'. idol (Idolum) Wb. fq. r/, gen. rig (rex,
princeps; cf. nomina virorum et popu lorum composita -ru;, gen. -rigia, plur.
-rigea,** quae vox eadem est, quae in
* Uvo in inseriptiane ad l«cum VerlMnuiii: Cncca IdTonis fil. Orell. 4901 «t
LtvtM Apoi> linis (Beleni gallici) cogaomen in inicr. Bonnensi: ApoIUni LJTio OrelU 3021. Momen ▼iri »tem. P/(Vkw ap. D. Hor. 375.
** Nomina popttlonmi Bitoriges, Caturiges Caes. Plin. Nomina Tironim apod
scriptorM Am biorix, Dumnorix, Lugotoriz, Orgetorix, Cingetoriz,
Vercingetorix, Kporedorix ap. Cvn.; Adiatorix ap.Cic. Liv. Strab.. Boiorix
ap. Liv. (34, 46). InnnfflmiH; Cantorix Duchalais 153. 437.4.18. Jn
|
|
|
|
|
(delwedd
F8684) (tudalen 021)
|
L 1. VOOAtBS HIBEIuaOAK LONOAE. (25.
36) 21
gennanids secundcuii legem maianun scribitur -ricus, got. -reiks) Wb. Sg.
fich (g^ manicipiiun), o fich (^. a pago; lat. vicus, germ. -wth, wth) Sg.
53*. 37''.
Vocea aliae qoaedam hibernioae vetustae eigno solito notatAe : ni (res, ali
quid) Wb. Sg. fq. bi (gl. pix; adi. bidCf gl. Picenum, gl. Picens) Sg. 50^.
68^ nm radix deriTatorum et compositonim rimaire (computator) Cr. 3^ adrimi,
adrivtfiter (adnumerat, adnumerabuntor) Wb. fq. fm, Unn (pars; cL fin, ftnn)
Wb. Sg. fq. lin (gl. revis, reve) Sg. 46\ «in (tempestas) Cr. 33*. dinu (gl;
agna) Sg. 39». 49*. ditea, dilesa (certus, proprius) Wb. 5*. Sg.. 27*. 29*.
dilmin, dil main (licitus) Wb. 4'. Sg. 168*. 210*. lir (gl. colera rubea) Cr.
35\ aconmir (gL medicatis frugibus offun; apud St.: mir, mica, gl. 156,
coinmir [gL ofEa] gl. 276) Sg. 103*. dir (conveniens, iustus) Wb. 27*. Ml.
30*. «tV (longns) Wb. 3*. ttr (terra) Wb. 2'. 33*. Sg. 39*. cir (gl. pecten)
Sg. 63*. mardr (gl. strigilis) Pr. Cr. 27*. ^« (gl. infra) Sg. 46*. inl
(deiectus, demersus) Cr. 18*. »it (bic) Wb. Sg. Uyim (gl. linguo, linxi; cf.
il«'z"') Sg. 176*. brig (valor) Wb. 11*. 19*. Sg. 150».* ditiu (gl.
teges), diddith (gL velum, veloi) Sg. 50*. 60*. tcith (molestia) Wb. 23*.
erit/tid (gi.emax; sed eren, cuahr. pren emere) Sg. 60\ didnad, dithnad (salus,
sanitas) Wb. 1*. 14*. crieh (iinis)
Sg. 9*. 217*. richt (statua, destinatio) Si;. 197*. OrituT interdum i ex e
vel t correpta, si sequens n excutitur, ut mi, geu. mis (mensis) Cr. 32*.
32*. mii^e (gl. mensumus, gl. menstruus) Sg. 38*. 58*, ci» (gl. fiscos, gL
Tectigal; = censns) Sg. 37*. 52*. cistae (gl. censorins) Sg. 35*. In aliis
productio orta est e combinationibus Ja, jo: ic, icc (salus, sanitas; cambr.
iaeh, sanns, iechuit, aanitaa) Wb. fq. ith (gl. pnls; cambr. iot; cf. J
hibern.) Sg. 70*. 113*.
Vocalis duplicata in codiee Wb.: lii
(color, splendor) 12*. nii (res) 8*. rii (rex) 28*. gniim (fiMstum) 1'. 6*.
IHn (pars) 27*. dHr (propriua, oonveniens) 26*. 31*. tHr (terra) 29*. aimdHa
(praedicatio) 12*. aiid (pax) 27*. briig (yalor) 6*. Hethe (salratus) 5*.
liit (blasphemia) 2*. diith (gl. detrimentum) 8*. adith (mo lestia) 18*.
Scriptioms iu in aliis codicibns pro t, ot du, iu pro a, e (p. 16), non certa
sont exempla, fortasse giugrann (gl. anser) l^. 64*, qood scribitur ab codem
36* gigrann; et diuacart, diuacoiU in Inc. Sg. pro diacart, diacoilt? Sed
confer in decompositione formulam DO-0 transeuntem in DIU. In ho diema tamen
scriptione hibernica et gaelica firequens est io pro {.
Jnfectionis expers est <: airde side (signum pacis) Wb. 24*. run icce (my
•teriam salutis) Wb. 20*. «
ij longa gallica apnd poStas latinos veteres. Horat. carm. 1, 16: Norioas
eosis. Vei^L georg. 3, 474: Norica siquis caetella. . . rideat. Id. eclog. 9,
28;
iaKriptioiubDS, ^. Grut. 931,8: Andcbrocirigis f ; ap. Mnrai 649: l/tlptopii
'Jtittofnyoi; 12&S: BcUorix; »pudOrell.347: Togiru; 1974: Eporedirigia
f.; 1980: Muti Cnttuigi (prodii ngi); 8059: Apolliiu Toatiori^; 4967 i
Vsssorix; iii>. Stein. 145: Ma^orix; 996: Elvorix; 703: Tieani Se«>ri
g8MM. In Dominibus ▼irorum brituuicis, tam cambricis aaam aremoricii, -ri {= rig) noa lolttB m c«dem potitione
iDveuitur, ut Chtri, Bledri, sed ctiam frequentiiM praecedit (ef. I «t bri taus ); item in nomine viri bibern. Bioghbardan, Rigbardan
in Anna]. IV. masiBtr. ap. O’Conn. 3, tlC; K33. Addenda nomioa vetuata
loconuo Rigodulum Tac, Kigomagus Stem. Anunian., 'Piyo iov/fhf (oppid.
Britannl) PtoL
* Tdem tanquam adiectiTnm: mater eins (S. Endei) Brig nomine id est vigorota
vd virtuoua BoO. Mart. !t, 369. Mater Aiga (S. Ciwgalli) Boll. MaL 2, 580.
Mulier Brigh ibid. p. 683. 8ic britanu. 6ri (= brig) in adL comp<M. camor.
guobri (gL graTia) gl, Ozon. , froquenti in nominibua viroraia areaiaTicis
Catwobri, Hatlmobri etc.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8685) (tudalen 022)
|
22 (37) I. 1. T0CALE8 mBERNICAB
LOKOAB.
nimium vicina Cremonae, Mantoa. Gatoll. 85: Yeronam reniat, novi reUnquM»
Comi moenia; 59: BonObiensis Rid&. Martial. 14, 195: magna aao debet
Ye< roua Catullo. Auson. Mo8elL365: tenuemque Drahonom. (Addo iovxcove ao^
men berbae gallicum apud Bioscoridem 4, 172 et ^afiQtiva, nom. fluy. Hiber niae ap. Ptol.). Sil. Italic. 4, 148: Boiorum mobili« ala. Sed
cf. ou ct 4.
Produota o hibernica, analogiam sequens productae e^ reflolTitor in UA, pro
quo interdum infectum UAl etiam in monosyllabis: huar Mrogenair (hora qua
natus est) in carm. ML 1, do liair, innddin udir (ad horum, eudem hora) Wb.
16*. 25'. budid (viotoria) Wb. 11*. 27'. 3O’. buadUa, buuulUu (gl. fomix; i.e.
lapis triomphalis) Sg. 69'. 113'. innam buadach (gl. Tictorum; of.
Bodiocasses, Bodiontici, Teutobodiaci Plin. (Boudicca? Tac.) Bodicus,
Britannor. comes, Grreg. Tur. 5, 16) Ml. 21*. 34'.* dinUruth buadarthu (gl.
de tuTbulento riyo; nom. buadarthe-, cf. Bodotria Tac.P = Bodortia?) Ml. 2\
tluag (gl. agfflen; cL Catu tloffi, i.e. pugnae agmina, pugnaces, belgicus
popolus. uti legendum apud Plin. 4, 17 pro corruptis lectionibns Catoslogi,
Catutlugi, Castuluffi, Cattolpffi) Sg. 20*, huat/iad, huathady huathath
(Bmga\antM; ci.'Siiadivo{, pop. Britannlae ap. Pto]., i.e. singulares, pauci)
Wb. 4'. 5*. Quaevitur, niun contractum sit adl. tualang (aptus, peritus) Wb.
6'. 12^ 13*. 13'. ex dofotang., an conferendum cnm nomine populi Tvlingi ap.
Caes., Tylangi ap. Avien. (cf. ou). Addo alia exempla solutae ua, uaii luam
(gl. celox) Sg. 69*. ruamnae (gl. lodix) Sg. 69*. fuan (gl. tunicaj lacema)
Wb. 30*. lase bua nudin do (gl. oum ei vacuum fucrit) Wb. 14*, ocuain (gl.
benignas; i.e. in commodando) 31*. cuanene (gl. pugil) Sg. 50*. furuar
(eifecit) Wb. 2*. eitniforuar (gl. oculus non vidit . . . ., quae praeparavit
deus, 1 Gor. 2, 9; i.e. quae sint ea quae praeparavit) 8*. fonuxr fdilti
dunni (effecit gaudium nobis) 14*. doguilie fodruar (gl. a maerore venerunt)
Ml. 20*. ishifodriiaT (ipse eEfecit id, deus) Wb,15*. (cf. gloss. ad Oeng. F<L EpiL 91-.
fondruair.i.fodera, quae vox praecedit Wb. 14'.) friuar dialemnethu de
(efficit eo politiores, nos omnes?) Wb. 4*. tuare (cibus) Wb. 6'. 10*. huus,
tuai, anuua (supra) Wb. Sg. Cr. gtuui sacht (periculum) Wb. 13*. uobar (Taua
gloriatio) Wb. 13*. gruad (gl. mala) Sg. 14*. tuag (arcus; tuag nime, arcus
caeli) Sg. 107*. fuad,fuath,fuath (fbrma, figura) Wb. 24*. 32*. 32*. Sg. 3*. 137*. tuad, tuath (populus) Wb. 4*. 5*. 30*. ar
luach (gl. propter foenus) Sg. 41*. bruach (gL margo) Sg. 61*. Uuicharnn (gl.
laftnds) Sg. 47*. tuachil (gl. astutua) Sg. 60*. (tuaichle, astutia, Wb.).
Eodem modo in graecis toI latinis vocabulis transumptis tractari docomento
eist vox gluas (explanatio, explicatio) haud infrequens in Wb. : gluaea 8*,
gluas indi riam (expIana;tio eius quod ante) 17*. gluas fortani aarubart riam
(expL super eo ottod dixit ante; cf. beim foris fitrtani asrubart riam 9*)
32*. gluas forafeniui fui thuas (gL quibus autem infenaus est? Hebr. 3, 17;
i.e. expL ad fensus fui Quae posaunt Tideri addenda , Boduo((natns Caea. ,
Marobodaus (nomen sine dubio ori(nns memianieuiD, Md quod lidetur ad
etymologiain gallicam traneformatum a iinitimis Oallia) Tac, Ate hoduus
Inscr. Qrui. 758, 11, in hi« potiu* correptam o etatuendam probat -bodu baud
rarum in nominibus virorum corapoiins arcmoricis et cambricis. Aremorica e chartular. Rbedonens.-. Tri bodn \, 26. 3,
13. Catuodu J, 30. Euhodu D. Mor. 323. Cambrica e libro Landav.: ArMods,
Arthuodu 136. Gurbodu, Guruodu, Gurvodu 220 153. 170. 171. 17« 181, in quo
libro invenitur etism derivat, Bodiic 230. Eandem correptan o exbibet hodiern
CMnbr. bodd (beneplatitum, vo hitttas), boddut (gratos, acceptus). Hibern. buad, buaid (vietoria) britaniuce tiihud (cambr. bod. h»dd)
itera satia frequeut in nominibus vironim, ut Cathud, Budhoium, Budic,
Wrbudic (cf. btitann.).
|
|
|
|
|
(delwedd
F8686) (tudalen 023)
|
I. 1. TOCALBS HIBBRinCAB
IX>KOAB. W 23
snpra, i.e. ofiFensus fbi c. 3, 10) 33'; in Sg.: do ghunte (ad expl.) 31*. do
gludisa 63*. do gludit anarbot (gl. haec buxus arbor) 61'. do gluait far acer
(gl. haec acer lu^r) lOO' — quam nihil aliud esse apparet nisi graecam
yluaaa, glossa. In quibusdam ua Bolnta redit in 6 acoedente flexione vel
derivatione: uatAad, dat in 6thud (in singulari), deriv. dthatnat (gl.
pauculas) Sg. 41*. 49\ luoickamn^ gen. lochaimn (latemae) ^. 24*.* saiba %n
obsr (gl. per inanem fel laciam ; sapra uabar) Wb. 27*. Sed certus et
strictua usus hic statoi vix potest. Ahemiuit enim saepius formulae: huar
(hora), gen. hdre: euit h6re (ratione ho rae) Wb. 1€\ accas. hdir: cid co
hoir (gl. neque ad horam) Wb. 18*; sed Cr. 25*: teora cethramdin huare (gl.
dodrans horae). Eodem modo multnm variat ■criptio vocis frequenti» in Wb. et Sg.
tanquam coniunctionie uare (quia), huare, udire,
huaire, ore, hore. Nec aliter iuxta foruar ceteraque supra allata inve
ninntar: nif6iret cwmtach writse (non efficiunt aedificationem ecclesiae) Wb.
27*. amqfoiritue doguilei (gl. ne iterum in tristitiam venirem ad vos) 14*,
eiquidem codem pertinent. E budid (victoria; manus altera codicis. Wb. in
codem loco seribit boi(t) prodiit gen. buade Wb. 24% e tuath (populus) gen.
tuaithe Wb. 5*. 16*. 28\ accus. tudith (etir tudith) 28*, plur. derivati
<k«<i (laici) 27'; at quod in Cr. scribitor euua (sarsom), est in Wb.
eoos (gl. sursum) 20*, « tdaib (gl. in altis) 2*, atque in Wb. ipso ttm
foduacair (=fo-d-uad-gair, id. indicat) 11*. 1n Tenitor quam fordcrad
(^fo^o-dd-grad, descriptus est) 19*. cenfdcre (sine tao nitione} 8*. ocf6cru
(in monitione) 31*.
Voces, in quibus servatur 6, e
codicibus. nostris: 6a (gl. iecur) Sg. 65*. 6a Wb. 12*. bochaiU (gl. bubulcos ; cf. bugel, gL pastor, Vocab.) Sg.
58*. bou (tu torbe dob6u, gl. ad nihil utile, verbis oontendere) Wb. 30^.
indrom (Roma) Sg. 174*. aron (gL nasus) Sg. 95*. sr6nbennach (gL rhinoceros)
Sg. 97*. Ld. brdn (tristitia) Wb. 5*. 14'. Sg. 42*. medonda, med6ndm (medius)
Sg. 10*. inmedoncha (intestina) Wb. 12*. Sg. 111*. muirm6ru (gl. siren) Sg.
96*. c6re (pax) Wb. 2*. 5*. 7*. 13*. st6ride
(corporalis) Wb. 2*. t6be (decisio) Wb. 2*. 5*. %. 118*. cr6 datu (dorities;
apud St. cruaidh, durus, gl. 674) Wb. 31*. 6g (integer, perfectus) Wb. Sg.
6ge (integritus, virginitas) Wb. 10*. I6g (merces, cE luaclC) Wb. fq. trog
(miser; cf. Trogus, Trogmi) Wb. 19*. trocaire (misericordia) Wb. 5*. 15*. b6e (gl. oscBlum) Sg. 46*. In quibusdam tamen 6 ex
d prodisse supra adnotavi mus; in aliis contractione ortum est: anihan dor6nta
de dobriath. (—dorogenfa, nomina &cta simt de adverbiis) Sg. 216*. ni
arindi dor6ntcesi anisiu (non quia Toe feceritis hoc) Wb. 16*. cid fognim cid
fochisad dorrdniar (sive active sive passive factum est) 13*. cedurdnath ni
dimaith (etsi factum est aliquid boni) 33*. sechichruth dondr6n (=
do-n-d-rogin, quomodocunque id fecero) 5*. act dorronai cori frissotn (modo
feceris pacem cum eo) 32*. dorronad siid (quod &cta est pax) 26*. cid
doronad friu (quid factum est de iis?) 15*. frinii du ronad nach aile (ad rem
quam fecisset alius quis) 8*. am. donad (sicut faceret) Sg. 6*. In aliis ex
au vel ou contractum est, de quibus videas sub his di phthongis; mmor
contractio est in voce 6c (iuvenis), de qoa sub J et V spi rantibus.
Patet inde fonua galKca locam
(concordat brit lugam in Vocab.), quao etiamDunoser Tala Tidetur ia nomine
Locarno, oppjdi ad caput lacus 'Verbani (lago magj^ore); latioam formam
eontra exbibet Lueema, nomen civitatis belreticae ad finem lacus Lucemici.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8687) (tudalen 024)
|
94 (39) I. 1. VOOALES HXBERNIOAX
LOVGAE.
Scriptic» daplex hnins vocalis in Wb.: too8 (gL sanam) 20*. c6or (gl. locus,
libri) 12''. imrdol (pleoitudo ? ^. foi-^il, furoil, abiindantia, 10*. 16*.
derdil, pe noria, 18*) 12*. In Cam.: ood (ab eo). In Sg. sool (gl. velum; sed
70*: seol, gl. carbasos) 14*, Uon, loon (gl. adeps) 70*. 125*.
Infectio hoius vocalis prodoctae est tJAI, UAl sire 01: udigliu, huaialiu
(altior, nobilior; uagat) Wb. 19*. 33*. ni foruditligemni (gL non
sapereztendimus nos) Wb. 17^ <foi0tV j>(>^^2uut«(additPaala8
explanationem; ut supra <2o «//uaur ; gluag) Wb. 4'. uaithed (solitarius:
ni ba uaithedf gl, adventas cam omnibus sanctis) Wb. 25*. asatordimed asruaim
(ana^ Xeyofieva in loco obscuro glossae marginoJis; cf. buaid et boid sapra)
Wb. 11*. preceptdir (praeceptor; plur. pre cepit&rt) Wb. 22*. Aigthidi
(gL sartores; i.e. redintegratores, 6g) Sg. 186*. In quibusdam contractio inesse
videtur: dianderdimtia (si id susciperent, er-/o-emT) Wb. 26*. indM ndd
arroimaat buith in gloria xpi (qbi non susceporint esse in g^ Chr.) 26*.
iroimed cdch achiele per caritatemi.domaith/ris$ (gL propter quod sos cipite
invicem; i.e. soscipito suum quisque sociam p. c. id est ad bonum ei) 6*.
maniroinuid ni dilgibther duib (ni acceperitis, non ignoscetur vobis) 38*. *
U gallica prodttcta. Auson. MoselL 423: hostibus exactis Nicrum super et
Lupodunum. Sidon. carm. 13, 24: reddas patrium, .. Lugdunum exonerans sais
ruinis. Yenant. Fortun. 3, 29: orbs Yereduna; id. 8, 6: Augastodunom. Horat.
carm. 4, 4. 14. Orid. fast. 1, 12: Drusus (concordat Claudianus) * Auson.
Mosell. 855: Sura tuas properat non degener ire sub undas.**
Integra mansit haec vocalis in lingna hibernica: dun (gL castrum, gl. arx)
Sg. 57*. 60^, deriv. dunattae (gl. castrensis) Sg. 57*, verb. com^.
frisdiinaini (gL ut qtfiaiXui Ti)v f.toxlov, obsero, obserare) Pr.
0^.57", ipi9at./ri8rodun»at (gL obstruxe runt) Ml. 22*, pass.^ucfun^ar (gLobstruitur)
ML 14*. En codicibus nostris satis nota et communis vox, qoae passim cemitm'
in vetustis nominibbs oppidorum gallioO' rum, ut Lupodunum, Cambodunum,
Augustodunam etc. Cuius genetivns inesse vi detur in nomine vetusto hih.
Jdaeldiiin (i.e. calvas castri).*** Significatione non multum differt ab hac
voce vox diir, non minns frequens in compositis oppidorum nominibus i^allicis
vel britannieis, tam in priore quam in posteriore loco : Autissio darum,
Divodurum, Boiodurum, Yitudnrum, Octodurum, Brivodnrum, Batavoda rum etc.
Durobriva, Durocatalaunum, Durocortorom, Darocomovium, Durovernum etc. in
Itinerariis et apud scriptores; lexicon enim hibernioum (O’Reilly) exhi bet
adi. ditr (quod non inveni in glosais meis), in vetastis glessis glossatam
voee
* Cic. Bmt. 38: proaepoa Mt Dnui, qui piimus eognomen hoo sh interfecto Dnuo,
Gallo rum duce, tulit Cf. Condrusi, nomen pmnb belgici. Nomen revust hibern.:
Simul filius Druis Ajinal. Ulton. ad «. 734 »p. O’Conn. 4, 79. Subst. hodiem.
dni$, druis (libido).
** Sara MoseUaoa, bod. Sure; est etiam Snra Rhenana, Alsatica. Nomina Tirorum
gallic4 in insrriptt. : SuraS (Cremonensis) Orell. 2738. Surus (Tribocus)
Qrell. 340ft. Surinus in iiiiior. Ra tisbon. ap. Gmt 715, 4. Ct Surbntinm,
locus Korid, in tab. Peut. Cf. hodiem. cambr. *ir (gau dium, bonus animus)?
Fuerit iode significatio nominiun Dmsus, Sunis haud multum diversa, i.e.
libidinosns, bilarls. Cf. supra p. 31 nom. propr. Brip;a e subst M^.
*** In ^iotitia chronologica in Or. t7*: ^btU muvrchatho m. maikiuin (mors
Uoricati filii Mas lidanQ hi eluain m. tmnoit dimda chiardin X tittno'' Idem
nomen in chronicis hib6raicis: Cola »aek mc Maoileduin, Anu. IV. mag. O’Conn.
3, 339. Catusach mac Maelduin, Conaal mac Maele dtUn,Asa Ult. O’C. i, 63. 64.
Praecedit quoque, ut dur, sic tiun iu nominibus: Ihtnchad, Uun ehadh, kua.
Tigera. et IV mag. O’C. 3, 213. 3, 330. 358. Dunghai Ann. IV mag. 00. 3, 386.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8688) (tudalen 025)
|
L 1. VOCALES HIBERmCAB L0K6AB.
(><» 25
damgeoM (mdL fortis, seconui, sabst. fortificatio),* Eadcm voeallB in aliis
voci-. bos: mulu (mfilos, acc. pW.), muldae (gl. mfilionicas; cf. nomen Tiri
britamii com in inscript ap. Grut. 700, 6: Epomolus, i.e. eqiiomulus) Sg. 3S\
cul (ter gum; cf. lat. cdlus) Sg. 148^ dul^ pl. duli (elementum), diiUm
(creator) Wb. Sg. fq. run (mysterium; cf. got. geim. rona) Wb. fq. mutUith
(gi.eruditor) Wb. 1*. fflun (gl. genu) Sg. 63*. 172 . ceti fodrubu (gL sine
deflexionum moris) ML 22*. cuhut (conscientia; cf. Bituriges Cubi?) Wb. 1*.
rumugaat (gL suffo demnt, aHaria tua; i.e. abseoAderunt? cf. Sg. 9':
formuigthe, formuchthai, gL abscondita) Wb. 5*. araseruta (ut scmtetur) Wb.
SV. dluth (gl. stamen) Sg. 14\ dluthe (adhaerendi, gen.) Sg. 9*. rundluth (gL
densaTerat) Ml. 33*. m&chni (gL proditores protervi; rod. mug, much?) Wb.
30°. Haeo quoque vocalis in terdam contractione orta est, ut in nue (novus),
cbi (romor), tuus (initium) e nevia, dev, tevOS (cf. Y hib.), in duthract,
duthracht (Toluntas) Wb. fq. e do futhracht, in dut (partic.) e dufiua, dt^ua
(ad sciendum).
Interdum producta u altemat cum
aliis vocalibns, ut onm a {Mrodlicta: gnui» (fiacies) Wb. 12*. 6 gnuia (gL s
fceie) Wb. 25*, plur. ua gnuitai (gL ora) ML 32*. gnus, gen. gnuto (mds,
eonsuetudo) Sg. 215*. airdegnuaigud (gl. signi-' ficatio) Sg. 77*, redeunt ad
radicem gnu, gen (cf. supra compos. adgen, adgeiuin, p. 19), ex qua et
frequens adi. gndth (consaetos), et subst. gnda in Wb. 10*: triagndian (per
consuetndinem eius, com ea, uzore), et ibidem: maith lea dgnaai (gl.
consentit habitare cum illa). Hmor vocalium Tarietas
cemitur in derivatis et compositis radicis «o vel au (vertere), in quibus non
solum 6 et u altemant (nt in Terbo ipso: doaoi, convertis, Cr. 33*. doaoat,
conveitunt, Sg. 209'; hib. med. muilinn imaui each [molendinum quod
circomvertit equiis] 6L nuircmMilind), sed etiam d (a) invenitur: tiith (=
do-i6uth: dochum tutha adere, gL pro liber tate: Aeneadae in ferrum pro
Ubertate mebant, Yerg.; i.e. ad assequendam li beitatem) Sg. 31*; tintuuth (=
do-ind-i., interpretatio) Wb. 12*, tintud aeptien (interpretatio LXX) ML 2*. 3* et tintditft (interpretamini) Wb. 12*, dorintai (in
terpretatus ee), tintaeaiu (interpretaris) MI. 3*, tentat/iig, iima
tintatach, ua iin taihaeh (inteipretes, iaterpretum) MI. 2*. 2*; in Sg.
impiith (^^imb-i., gL vertex) 60^. impud (gL otQo^r^ 106*. tre impuud (gl.
per anastropben) 202* et im pdidach (gL versutus) 60*.**
Yoealis duplicata : eHu (gloria, fiama) Wb. 7'. ruun,
ruiin (mysterium, my steriomm) Wb. 1'. 12*. 12*. cuul (iarnachuul, iarcuul
post tergum) Wb. 24*. 31*. tUua (partic.) Wb. fq. luud (velocitas) in Wb. 2*:
ialtiud leu teiatiu fuiU (gL velooes pedes eomm ad effimdendam sanguinem;
i.e. est velocitas secandam
* AdL ia Ifl. = .i itindm daingen (gl in edito, positus; i.e. in castro
firmo); verb. denom. in Sg. 19*: dainffTugim (gl moenio). Subst. in inferiore
latinitate: dangion (apud Orderie. Vital.), dai^n, dongoimi, donghon, dor^on
(castmm) ap. CwUrium ; etiaro nunc extans in gall. doi^n, don geon, anel
dungeon. Concordat com dictip etiam hodiem. cambr. dir (= dur.\ subst.
seeuritus, adi. certns, wmus.
** In his tameii si o toI « radicis elisam esse snmimus vel contractam cum
vocali sequenle, Don magis diiTenmt tintM et lintalhach quam dHoud, dilaud
(remiasio) Wb. et diigadath (gl. iu dnlgens) Sg. 39\ Nec Tero recentiore
forma diotgadh, diolgadh et similibus collutis miruin cui quam Tidebitor idem
vocalium discrimen intereedere inter nomina eallica Indutius in inscript. ap.
Orell. 431, Indutiomarus ap. Caee. atque hibern. Jondatmar (ex OConn. supra
memoratiun p. IG aot **. N<m addo nomen sancti britaimici Jltutua,
Ildutv»; schola egreg;ii ma^stri Britannonira Ebeti BOBine, Boll. lul. 6,
676. inBnla nsque in hodiemum diem Luma Hilduli vocator, Boll. ka. t, 968. in
boeanim inett mbst brit hO, hibern. tuath (popalas; = t60.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8689) (tudalen 026)
|
26 (M) I. 1. PRODOCnO VOCALIUM
HIBEBinCA.
eos effosio saogainam). Sapra tintuttth Wb. impuud Sg. arthuu» (primum) Ml.
19*. 29*. In Cam.: duun (nobis).
Infectio lll: oc tuiste duile (in creatione mundi) Wb. 5*. ramuintet (didice
ront; cf. tnuntith) Wb. 5\ huandluithi (gl. rim&; cf. dluthe) Sg. 46*.
tuithlae (gL gibbus) Sg. 22*. formuigthe (cf. supra/ormMcAtAai),
indformmchdetad (gl. abscon< ditae, extremitatas) Sg. 9^
Patet e dictis, multis quidem affectionibus etiam vocales productas obnoxius
esse, non tamen adeo, ut suiit correptae. Potenmt manere intacti tres apices
<r, {, u; intermediae «, o ex parte tantum solutae snnt in eus, inter quas
sunt mediae, ia et ua, quarum infectio A', Ai, udi frequentior est Ex
prioribus i nun quam inficitur; d et u infectione fiant di et ui, non tamen
eemper. Postquam hacusque singillatim dictum
est de vocalibus tam brevibus quam longis, hoc loco uniTerse addenda sunt
quaedam de earundem vocalium productione et elisione in quibusdam
positionibus.
Cum in positione quam dicantj i.e. ante consonas iunctus, saepissime in aliis
linguis vocales corripiantur, in hibernica iingna vetusta non modo longna
revineri patet tam e signatione codicum nostromm (quamquam multum abest, ut
sit commanis haec notatio) qoam e solutioae vocalium « et o in la et uo, sed
ctiam vocales priacipio breves productas esse ante, combinationes semi
vocalium, praesertim f, r, «, curo ceteris consonis. Exempla atraramque sunt:
sians (s «m«, sensus) Wb. 11*. 12*. ienaitaib ( : ni itsiannb spiritdldib
fn6iti, gl. frustra inflatus sensu camis suae; i.e. non ih sensibus
spiritaalibns gloriandum; sed 23*: t iaeh tensfoirbthiu, gl. omni sehsn) Wb.
27*. uall (s uatt), gen. vMbe (snperbia) Wb. 1O’. 14*. 30*. cuart in adrerb.
inchuartaigthith (gl. circum) Sg. 218', imnueudurt (circumcirca; cf.
Cortoriacam, Durocortorum ?) Inc. Sg. erist (Ofaristas; etiam nonc
CW<M<=Crt8t) Wb. 15'. iaac (=Sse, piscis) Corn. ditr6 scibea (gL
iudicabit te) Wb. 1*. dirosci (distinguit) Sg. 42'. Eodem modo ce terae
vocales: fdilte (gaudium) Wb. fq. itttatdrcud (relatio), atdrcadach (relati
vus) Sg: 200*. 209». dodircci, tdireet (efficit, efficiunt) Wb. 8». 12*.
rechttdireidib (gl. legislatoribus) Sg. 44*. moirb (mortai; pro mdirb) Yfh.
11*. nomSrpimm (con fido) Wb. 6*. intavrdirgud arrudirffeaiar dia (gl.
propositum dei) Wb. 4'. air dirgtui Sg. 63'. dimdirgud (gl. de strato meo)
Ml. 21*. essiirge (resurrectio) Wb. fq. indearc (amor; «= indeiere, cf, deac
= dic, p. 18) Wb. 33*. indirge (gl. iniqui tas) Wb. 1*. mHekumae {jgL cimex)
Sg. 69». CQH!idith (dominum, acc.) Sg. 29'. asdirce (Terborat) Wb. 11*.
dufchintu (remuneratio) Wb. 3*. 20*. cursackad, cur sagad (reprehensio) Wb.
7'. 14*. todHrgim, dodurgim, toturgim, doturget (irrito, irritant) Sg. 24*.
54*. 60*. 68*. urphaisiu, do iirfuisiti (gl. cancer, morbas) Sg[. 100* ruse
(gl. cortex) Sg. 68\ Tdem usus ante duplicatae illas consonas : cicdl, gen.
eiille (sensus) Wb. Sg. fq. Mt7/ (membra; pro bdill, alius baill) Wb. 11'.
Non singularis estltngna hibernica in faac re; nam ex germanicis quoque scan
dinavica vocales quasdam (quainquam non omnes) origine breves prodacit ante
combinationes eiosmodi at Inp, Is, If, l'g, Ip, Ik, ng, nk, at, sk. Qaid quod
etiam hodie lingna vulganB Rhenensis francica (prope Spirum, Heidelbergam)
pro
|
|
|
|
|
(delwedd
F8690) (tudalen 027)
|
L 1. PRODUCTIO KT RLI8IO VOCAUUM
HlBERinCA. (33.34) 27
docit a in vocibus ffdrcW (hortus), vtdrdi (expectare) etc., ac per magnani
Ger maniae partem inorebmit consuetudo producendi et a in drty hdrt et e in
erdey werden, pferd.
Contra firequenter eliduntur vocales tam radicis quam derivationie*, et tllae
quidem in vocibus auctis ab initio et in fine, etsi plemmque breves, — quae
iam in lingna gallica vetusta excussae esse videiitur, si recte confemntur no
nina Abndios Tac., unde Abndiacura* (Vindelic. opp.) Itin., et "Efiovda
(ins. Brit) Ptol., atque Abducien. voceti fil. (Inscr. ap Orell. 2049) —
interdum tamen etiam longae, ut d vel t periit in his: ni fodlat chenel (gl.
non discer nnnt genera; sed affirmative: fodakt chenel Sg. 198*; sing.
fo«rfa/t Wb. 12*. fo ddKeen^l Sg. 107', a ddl, pars, cambr. daul) Sg. 197*.
comfuirmud (combinatio; ^ ewn-fiMritnud) Sg. 208*. remfuimiedcha (gl.
praepositivae; = rem-fo-rim.) Sg. 212*. ahntirmed (adnumeratus est) Wb. 2*.
ataruirmiget (adposuerunt, adnume raverunt ea; mox atarimtit, adponebant ea)
Sg. 188\ Vocales breves elisae, A: nifodmat (non tolerant; affirmative:
donaibhi fodaimet Wb. 2*; britann. gwoddaf^ guddaf) Wb. 20*. inmmalle
fosdidmnt (gl. restituti in corpore sustinebunt, fu"? tora sapplicia
mali; = fot-didamat) Ml. 15*. adrograd, ararograd (vetitom est, quod T. e.;
=rogarad) Wh. 2*. 3*. forchongrimm (praecipio; for-con-garim) Wb, 9*.
conroehra (nt amet; = conrochara) Wb. 6*. cotcramni, conchoicram (destrui
mna, quod destmamus; coicar) Wb. 2\ cotcrad (pro eosearad, destroctio) Wb.
2*. 26*. ma eterrotcra (=
eterroscara, si discesserit) Wb. 9*. mlbair, aulbairigthe (eloquens etc.;
<= tu-labair, bene loquena) Wb. 8*. 12^ tre digbdii, iamdigbail (di gabdly
desnmptio) Sg. 9*. dirogbad (= dtrogabad^ ablatum, desnmptnm est) Sg. 9*.
naehimvgba (ne nos eapiat; =rogaba) Wb. 15*. Reiecta E: anvbrad (dic tnm est;
aeroberad) Wb. 3'. Umnathar (cogitet; rad. men in menme, aaima) Wb. 17*.
eonro^ator (aedificavemnt; = conrotegatar, »teg, domns), eunutgim (gL ar
chitector; '=eonotegim) Sg. 32\ 141'. coitchen (communis; = eotechtn,
eot^en?) Sg. fq. gntm (actio), fognam (servitua) fq., sed rogdni (fecit),
foruigdni (servivit) Wb. taidchriee (redemptio; doradchiuir, redemit) Wb. 2*.
Elisae J, U: imfolngi (effieitX nifulngidai (non perficitis; = imfolingi,
folingidti) Wb. 4*. 8*. dilgud (remiasio),
di^/idn (r&mittitis; <= dilugud, cf. dotuiginue, remitto, Wb. 14*) Wb.
2*. 5*. 14*. Semaeht (gl. nequam: icmachi arindi ndd cumaiAg maith do denom;
i.e. impotens, quia non potest facere bonum) Sg. 50*.
Derivantes autem vocales in principio formnlamm bisyllabarum vel plurium
sjllabanun, quae aut per flexionem verbomm cooriuntur, ut -aaamy -tsem,,
-ibid, -ibea, -ibed^ -abam, -ibern, -imii, -itii, -athar, -ither, -atar,
-itir, -tbther (= ibither), -at4f -ite, -ithe, ithi etc, ant per
derivationem, ut -<u, -ui (gen. -aua, -aacu, -uua), 'iu, -wiKf -ad, -ud
(gen. -atho, -utho% -ithe, -ide, -adach, -edach, -athatu, -ithetu etc, tnm
quidem elidi non solent, cnm vocalis radicis ant primitivae derivationis
peiiit; praeterea aotem eas servari non oportet nisi post positionem, quam
dixe rim gravem, i.e. si liquida liquidam vel mnta mutam excipit, denique si
priorem loenm tenet muta. Exempla infra in libris de verbo et derivatione;
quae ad
* Pertinere huc videDtur nomina: Eptiaeum in pago Wabarinse, in cbart. a 77C,
ap. Vales., Kptadius (Oalitu, civis Auj^todunensis, lec. f>), Bollanf
August 4, 778. Abudiacum quoque locus Vinddiciae Eptaticnm dicitur in Vita S.
Toszonis, Boll. lan. 2, M, et in Vita B. Herluccae auc tore Panlo Bemried.
fsec. IS), Boll. April. 2, bitS: in ripa Ltci fluminis locus msKnae
antiquitatis qu vocatur Eptatien. Hodie Effach cum raliquiis roroanae
vetuttatis.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8691) (tudalen 028)
|
28 (M) I. I. EU8IO VOCALtmf
HIBEiafIO&.
exhibendnm conBpectnm hic conigo sine notatione
locorum, ubi extant. Exempl» fiexionuffi Terbalium: ropredehauem,
ropredchtMem (praedlcavimus; predadtr'), prede/abid (praedicabit), doaidlibea
Cvisitabit; do-adal, tadalt), doaidlxbem (adibimus), dofuxre^ea (inveniet;
fuirec), arnutoinnitie (ne cogitarent; tomen = fomen), labrafarumttr
(loquemur), labrither (dicitur; labar), predehither, pred chidir
(praedicatur), tomnihther (cogitabitur), conocoinalnide (^-ithe, ut
impleretar; eomld7i), predchite (qui praedicant), oirdnithe (ordinatus;
ordan), airmtthi (nn merandus,; drani), fodlaidi (dividendu8;/<KfaV),
nietectitis (non haberent id), fodit nder (subauditur). Exempla dehvationum :
dilgotho (remissionis), patnide (lepo rinus; patu Corn., geu. patan),
gentlide (gentilis), bliadnide (annuus; bUadin), dilffodach (indulgens),
mdthratJiatu (matrimonium ; mdthir, gen. mdthar), immar mmua (scandali; nOm.
-u«), rectide (legalis), citnide (primarius), citnidetu (ori ginalitas).
Post positionem vero, in qua liquidam sequitur muta, vel post liquidam
gieminatam nou aliter ac post vocalem radicis productam vocales illae etsi iu
terdum revinentur, saepius tamen eliduntur. Exempla reventarum vocalium in
verbis: condelgatar (comparantur) , doillatar (declinantur), dugdithatar
(circnm veniuntur), cuiretur (ponunt), morate (qui magnificant); in
derivatis: londus, gen. londaiM (indignationis), diUedach (declinabilis),
ttoride (corporalis), artide (ve terum), a/'«uf«^u (vetustas). Exempla
elisarum vocallum: direUsut (declinave runt, a vero), ro8eirc«et (amaveruut),
eotondelcfam (comparabimus uos), nertfidir (fbrtificabitur), adrimfem (adnumerabimas),
adrimter^ adrimjiter (adnumeiaQtor, -abnntur), dofoirmfed (adderet; =
doforimfed?), Uic/imme, leicfidir (sinemue, re mittetar), creitfider
(credetur), doberrthe (tonderetur), nciintae (implebatur), er emlcthe
(apertns); in derivatione: coitdienma (communitatis; nom. eottchennan),
tarbde (taorinns), marbde (mortuos), cercde (galliaaceus), corpde
(corporeus), ddinde (humanns), beirthid (tonsor), doilbUiid (figulos),
ranntatu (partitio), eorp thatu (corporalitas), bietatu (moralitas),
foirbthetu (firmitas). Quare sunt exempla vocalis modo reventae modo elisae
in uua eademque voce: m laHiaset (non de* derunt) Wb. V. ni tartsat Wb. '24'.
atroiilisset, adroillisef, assidrailliset (mememnt) Wb. 4*. 17*. nid arilaet,
ni ariUset (non m.) Wb. i'. 4*. scribatar (scriboHtur) Wb. 17'. seribtair Sg.
6». cretite, erette (qui credunt) Wb. 3*. 16*. dt^orhallhe (j^. veneretur)
Ml. 31*. forbuide (gl. intentivum) Sg. 221*. foirbthe (perfectos), foirbthetu
(firmitas) Wb. fq. brdinidae (gl. molaris) Sg. 57', sed br&inde (gL ro
sariom) Sg. 35*.
Denique post vocalrai brevem radieis com consoua simplici vel post voc» lem
finientem sine consoua constanter elidontur vocales a principio
terminationum; ut in verbis : rocarsam (amavimus), rogabsam (sumpsimus),
roscarsid (secessistis), roscarsat (recesserunt), asbermia (dicebamus),
a«6M'<w (dicebant), gnither (ope ratur), berthar (fertur), bertar
(ferantur), etirscartar (discemuntur), crochthe (cra cifixus), item in verbis
denominatiYis frequentibus in -igim: -igsem, -igfedy -igther, -igthir,
-igfithir, -igfide, -igthe. Excipiantur deponentla verba in -igur, quae
quidem in 1. pers. plur. praes. fonnent -igmar, -igiher (pro igammar, igem
mar), in 3. tamen pers. sing. et plur., at sit differentia ab isdem personis
vwbi passivi reicientibus vocales, semper revineant formus -igidir, -igedar,
-igitir, -ige tar, ut alia verba eiosdem seriei -athar, -atar etca agathar
(timet), fnoladwr
|
|
|
|
|
(delwedd
F8692) (tudalen 029)
|
I. 1. DIPHTHONOI HIBERNICAE. (36) 29
(landat), Idbrathur (loquitur), doeuirethar (Mciscit), taidminedar
(Bignificitt), mgtanmmar, meatinmir (iudicamos), laimemmar (audemus),
«echemmar (sequimur), labratar, iahritir (locuntur), imniechuretur (tractant).
Exempla derivatoruiu elidentiam vocHles: imhfsan (contentio), plor. imbrennd^
crochad (cmcifixio), gen. erochtho, aubstantiva in -igud, gen. -igtho,
-ie/Uho, domunde (mandaniu), talnumde (terrestris), alpande (alpinus),
aitrebthid (habitator), bathach (mori bnndns), itngabthach (viiahundus),
treodatu (trinitas), secfidetu (consequentia), nepheoHffabthetu
(incontineutia).
Interdum nihil inierest, utrum vocalis radicis elidatur ua terminationis :
roll^ieidn (legistis) Ml. 17^ et roligsid (legistis) Wb. V. imfoghaidetith
(asum) Wb. 9*. et mo]( codem loco nepltcongabthetid (ircontinentiam).
Diphthongi.
Diphthongi officiantor binis vocalibus uua syllaba oomprehensis. Gaios modi
comb>aa4one8 sez, de quibns dabitari nequit, proerearant lingnae celti
cae, utjiote prinoipem vocalem A atque intermedius E et iQOgentes Cum ex
tremis I et 13: ai, oi, ei; au, ou, eu. Quae aliae inveniantur, oua fortasse
t« excepta, de caius natura nondum satis constat, nihil sant nisi variationes
illo ram. Monendnm auteni est non modo e diphthongis ei et ou vocales produc
tas ^ et (, o et t2 prodirc potuisse, sed etiam aliarum mutationum apud
Chdlos fitctarum vestigia extare, si quidem nec temere Romani raeda, Graeci
^dida (Fleckeisen, 50 artikel etc.) scripserant, et Teutomati uomea. cam
Touto simir libnsque coniongere licet.
Eandem ordinem etsi nihil impedit quominas sequamur in lingna hibernic*, qoae
novis daabiis ta et ua in locum gallicarom ei et ou suffectis ipsa quoque sex
diphthongos habere potait: a«, os, «i; ov, tfo, eu\ tamen concedendnm est
numerum diphthongorum hibernicarum, ut auctum matatione vocalium ac solu ^ooe
aemivocalium, ita magis magtsque deminutam esse comraixtione et con
tractiune. Quo fikctum est, ut lingna hodiema, quamvis abundare videator
diphtbongiii, verus tamen easdemque antiquas viz tres servaverit: ao, m, tui.
Codices nostri vetusti. signare solent diphtbongorum vocales priores accenta
acuto, ut ui, du, quo fiicilius disfemaator ab infectionibus (at, au), qoae
rega lariter non signantar.
Al. Exempla gallica vetnsta, cum
dabitari non possit de quantitate di phthongorum, iam licet colligere ex
omnibus scriptoribus, ui ex inscriptionibus, non e po^tis solis. Scriptio AI indabiam diphthongum prodit in inscriptione helveUca:
Comeli Bilcatsionis fiL ap. Orell. 316, cui nomini conferenda snnt Quisio,
Gnhis, Coixo (n. fem.), SattuIIus, Batcorixsus, Mosgatto (Beitr. III. 197),
denique apud Gregor. Toron.: Catnonense castrum (>, 13. In dei nomine
Ag> ganaicoa (luppiter, Orelli-Henzen 5612) forsitan rectius uepares
vocales; in aliis ut Yalgasmatenxs, vicani Altiotenses, Annaius, Bedat'us,
Benata, Licotus, Pintotus, Sasatus, Turatns, Ulboconaius, Yercaius Inscr.,
Eccatos, Yadnatos Numm. (Beitr. I. c), IaQTat[o<;?] inscr. Neinaaa. etsi
pro consoua t accipien dam pataTeris, diphthongum tamen magis commendore
videntur et furmae Co
|
|
|
|
|
(delwedd
F8693) (tudalen 030)
|
30 (37) !■ !• DIPHTHONGI HIBBRNICAR.
totio, Ceotio (deo) 1. c. 200. et notiBsimam illud Annaeorum nomen. Romani
enim scriptores gsUicam diphthougum, ut graecam AI, in suam AE Tertenmt:
^«nus Tac., Atyog Ptol., Aegna (Allobrox, Caes. B. Civ^ 3, 69. 79), il^dai,
Coaroesi, Pa«mani CaeB. Quare quin Batocaseis Auson. prof. 4, 7 per 4^' le
gendum sit, vix potest dubitari.
In codicibus hibernicis vetustis haec diphthongus scribi solet Al (interdnm
AI deiiciente accentu, ut in ceteris di|)hthoDgi8) : »di (gl. lacenia,
tnnica) Wb. 30*. locctdil (gl. loligo, genus piscis) Sg. 47'. tdin (diversos)
Wb. fq. edin (b* nus) Wb. fq. ecdin (g\. indecens) Cr. 43*. mdini (dona,
pretiosa; cf. lat mfimia, vet moenia, diversa ea quidem diphthongo, sed
cognata) Wb. 23*. Sg. 33*. com mdin (favor) Wb. 6*. 25*. inua degmaini
(beneficia), honaib mordegmainib (gl. tantis beneficiis) Ml. 27*. 25'. «a'tr
(ars) Sg. 90*. 133*. dir, airid (vituperatio, vituperatis) Wb. 16', tathdir
(vituperatio) 8*, donathdira (quam vituperat) 3*. cdirehuide (gl. ovinus) Sg.
37'. dia (aetas) Wb. 9*. 12*. 17'. 21'.
25', gen. dita, diuo Wb. 16*. 29*. daueuir (gl. scurra) Sg. 56'. aaigul
(tempus, aetas) Wb. 15'. Ml. 16*. «at* (falsus) Wb. 30". tdibapstil
(pseudoapostoli) Wb. 16'. 28', tdil^rtu, tdibairde (falsa miracula, signa)
Wb. 16*. gdid (ventus) Cr. 19*. tdid (gL fhr) %. 47'. ffditha (siq^ientes,
plur. fem.) Wb. 18*. dogdithaiih (gl. illado), dogai' thaim (gl. pellicio)
Sg. 24*, dogdithim (j^. lacto) Sg. 145*. iUth (gl. pinita), dedith (gL
bipennis) Sg. 67*. bdith (gl idiota, stultas) Wb. 13'. edith, edithedi ^l.
acus, Pr. Cr. 26': eaith, gl. furfur) Sg.68*. tdithar Oabor) Wb. 23*.
Defidente tamen a in o et i in « (p. 4 et 12) haud raro in codidbus ea dem
aevipta est 6l, AE. 6E: adagmdini (beneficia soa; sopra degmaiai) Wb. 28*.
6u, (aetas; supra ats) Wb. 13'. 21». 28', gen. 6Ua 8*. 32'. 28*. dn Wb. 28'.
Cr. 3r. 32». aes Cr. 82*. moekomdetia (aequales meos) Wb. 18*. 6eia (gen.)
Wb. 10°. toibapttU (supra tdib') Wb. 8°. 17', gen. tnua toebapatal 18'. t»ua
tdeb ehore (gl. syrtium) Cr. 34'. indoitcairi (gl. vilitatem; cf. daiscuir)
Ml. 25'. ader (:ader oc auidigud »il., ^. Vietor in arte grammatica de
syllabis; suprs »atr) Sg. 7'. del (gl. fuscina, tridens) Sg. 37'. Pr. Cr. 14'. cder, eaer (gl. bacca, gl. baccar) Sg. 22*. 126*. caech
(gl. luscus) Sg. 24'. aed (n. propr. in notatione chronologica marginali cod.
Cr. ]5*r DCCCXVII. aed rem hibernice moritur. CC Aedui; hibera. hod. aodh,
ignis). Itaque in cod. Cr. infectio genetivi propria notatur scriptione dit
32* (nom. et acc. det, aet t. supra).
Recentioribus utriusque dialecti scriptoribus placuit ao scribi tam pro di
sive de quam pro 6i, 6e originaria, mira quidem ea scriptione, sed quam postu
lare videretur nota itla orthographiae regula. Unde nova prodiit diphthongi
huius infectae soriptio oot.
\j\ galHca servata haad raro invenitar in inscriptionibDS , ut in termina
tioiie nom. plur. in inscriptione Novarensi: Tanotaliknot Q. e.
Dannotaliknoi), praeterea in inacr. Nemausensi in voce mutila ab initio:
[I^kXonoixaxn^, Di vioiiensi: Donos, Tudertana: Kotsis, Moguntina: Adbogins
Ctftnagi f. na(tione) Petrucorius, Steiner. 440, quibuscum comparanda sunt:
Botniccus, Gotnus, Dot nus, EssouruB, Coisstoboc^ensis regis), Rotpus,
fortasse Sunonra, Yindorotcus, Binnnus (Beitr. lil. 197), vix Astotlannus, loincissus,
A.nteIota8, Botus cum compositis Botocalus, Botodurum, Combotomarus, Botbrix
(ib.), quamquam scrip
|
|
|
|
|
(delwedd
F8694) (tudalen 031)
|
I. 1. DIPHTHOHOl HIBERKICAE. (40.41) 31
tione Soiio, Koiios, Boiiorix his quoque diphthongus vindicari ridetur. La
tini scriptores huic diphthongum more sao in 0E mutarunt: Momis (nomen
fluvii) Mel., Moenus Plin. Tac. Eumen., Momicaptus regulus Gallorum Liv. 24,
42.* Easdem formus ot et oe servavit lingna hibernica vetusta, non servavit
britannica vetosta, quae hanc diphthongum semper transformavit in </.**
Codices vetusti hibernici etsi OE in omnibus fere vocibus, quibus conve nit
haec diphthongos, passim habent, saepius tamen servarunt 01: din, oen (unos)
Wb. Sg. fq. 6entUy oenut, oenur Wb. 7*. 13*. 14*. inii oinas (qui abstinet)
Wb. 6\ doini (homines), doinde (faumanus) Wb. fq. doinacht, doinecKt Wb. 13*.
15*. doenacht (humanitas) Wb, 33*. 33'. t6ir (liber) Wb. 7'. s6er, soer (gl.
inge naoB) Sg. 97*. »6irmug, s6irchele (gl. libertus) Wb. 10*. rotts6irni,
ronwdirsa (liberavit, salvavit nos, me) Wb. 2*. 3\ dessimrecht soire dochdch,
arsdireni (ezemplum salutis cuivis salus nosti-a) Wb. 14*. soere, s6ire
(libertatis, nobili tatis) Sg. 31*. 40*. t soiri ceneoit (gl. nobilitate
generis) Wb. 17*. doer (g\. man cipiom) Sg. 51*. diermam (gl. squalor) Sg.
2O’. ni d6ir farmbeiliu (gl. vos in came non estia sed in spiritu) Wb. 4*.
d6ire (miseria) Wb. 1 7'. ind6iri (in captivitatem), adoiri (e captivitate)
Wb. 12*. 30*. 6egid (hospites, plur.) Wb. 21*. oiffetha (ho spites, acc.) Wb.
28*. 6igedacht (hospitalitas) Wb. 26*. doe (gl. tardus) Sg. 66*. broen
(pluvia) Cr. 18*. e6a (gl. macer) Sg. 50*. coim (pretiosus) Wb. 4*. 27». coil
et c6im (gL species, orationis; i e. tenuis et omata) Sg. 26*. inua cloen
Ompiorum) Cam. cl6in (iniquns), clotne (iniquitas) Wb. 4*. 26*. derch6iniud
(despe ratio) Wb. 15*. 21*. crois (cupedia) Wb. 9*. f6isite (confessio) Wb.
3*. 4*. toisrenn (materia) Wb. 4*. 9*. 6iph (forma, habitus ; hod. aoiM) Wb.
7'. noA (sanctus), nAibe (sanetitas), ron6ib, ron6ibad (sanctificavit, -atus
est) Wb. fq. toib (latus) Wb. 20*. 21'. noidiu (gl. infans) Sg. 124*.
noidenacht (infantia) Wb. 24*. rofoi ded (missus est), ro/6itea (missi sunt)
Wb. 23*. 27'. nof6id (gl. me mittere) 23*. isdo foitir (ad id mitlitur) 25*.
goithlachde (gl. palustcr) Sg. 54*. m6ith (tener) Wb. 19*. troetfutth
(subiectio, submissio) Wb. 6*. In aliis vero 6i vel 6e con tractione ortum
est, ut in his: arfoemat (accipiunt) Wb. 34*. araf6im (quod tccipit) 13'.
arafoimat, ara/6imtar Sg. 60*. 156*. 210*.
Quamvis frequenter di variata in ot et 6e in ambitum huius diphthongi
transeat, varissima in nostris codicibus sunt exempla CQUtrariae mutationis,
ut aine (anius, fem.) Cr. 31'. maidem (gloriatio) Wb. 17*, manu alia
scriptum, cum tlius semper moidem, n09m6idel (gloriantui') etc. inveniantur.
Inferioris autem aetatis libri utramque diphthongam scriptione ae roiscere
consuerunt, quo fac tam est, ut postea atque in hodiemis dialectis utraque
eadem scriptione ao (oot) notaretor; ceterum diversitatem originis prodit
lingna britannica diserte distingaens ot (a«) et u (=ot).
kA galliea (nisi addere velis ea, in quibus t consonam esse aut patet aut
verisimile est, ut Detotaras Caes. Cic. ^ 7 < ota^og Strab., Vmgenus,
EmacAos
* Ci.etiam : Hoeais TiUa. If onast S. Petri Carnot. cod. diplom. , ed. Guirard , p. 37. 'Alxi fioirrfs, nomen loci ap. Piol.,
et sine dnbio fluvii, unde postea Alcmona, a parte poite liora pothu
conferendum erit cum loci nomine gallico Ifuenua in Itin. Anton., derivato
Mu-enna.
** Nam cambr. veL oi, arem. vet oe orta est ez S. DiBerentiae causa ab hac
secundaria oi originariam mntatam eese in i afRrmari nequit, cum aliis sonis
matatione coinddentibus, ut i ori> ginaria tranagreBsa in i, nibilo magls
mntttur aonos alter.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8695) (tudalen 032)
|
32 (38) I. 1. DtPHS-HONGI
HIBBHNICAE.
etc. Inscr. Beitr. m. 198) paacis exemplia vel ex insoriptloiubiu
comprobator: AYdeus (lupplter), jStduor (Hermes), Yntro, Ltftturo,
Stftssetus, R«ttagenu8 (ibid.), quibua num Adonetcus (luppiter) et GWduBmorum
populus (Caes.) conferendi sint, incertnm est. Sed
supra iam (p. 20) adnotavimus ad habc diphthongum sine dubio multa eorum
referenda esse, quae per i 8cribun.tur, praesertim a scriptoribus latinis; ut
Ltcus nom. fluv. (Ltcca Venant Fort., minns recto ^ftxiag PtoL), unde Licates
Plin. Aixactot Ptol., cum hibern. Ka, lie (lApiB)> geu. Ixac, Uaec Sg. Wb.
vel fsca cum cambr. uisc, tcysc comparantes ad prima riam formam Leiccos,
Eisca deducimur. Ceterum ne ipsam quidem lingnam gailici^ se abstinuisse
duplici huius diphthongi motatione patebit ei qui, quae aopra commemontTimus,
Jemvnva Numm. et Dtvoua Inscr., Dtvo et Devogn&ta, vel Dubnor^z, Dnbnor^
Dumnortx contulerit.
Hibernice haec diphthongus etsi interdum in t abisse putanda est at in ri
(rex), tnin (tener; com. muin), fortasse in sid (pax), cui quidem cambr.
hedwek sirailiter respondeat atque lech hibernico fut, regnlariter tamen
reddi ridetor vocali E et diphthongo lA. E. c. nominamus dicL, gen. dU dd
(deas = deiv<Mi), lia^ gen. liacc (lapis = leix), quibus forsitan alla
quaedam addenda sint ut cia (quis T) Wb. Sg. MI., ciad (silva) servatum in
composito ciadcholum (gl. palumbes) Sg. 70*, cH (gl. augurium) Sg. 69",
quibus respondent cambr. vet. fmi, coit, coll, ot fA* (grwncn) , gen. feiuir
Sg. 68', quocum conferendum est cambr. fftcdr, ut riad = lat. raeda, ut nice
(nepos) Corn. = cambr. nei, com. noi, ut ^fiad (eonun), fiadnisse
(testimonium) Wb., quae per vocalis incrementum formata aoitt ez radice fid.
Ad eondem diphthongam revocandae videntor formae fifi minae ut biu et bio
(vivns), gniu et gnio (Eacio).
AU gallica apod scriptores latinos et vetustiores et recentiores satis fine
qoens: Tat/nus (Tac.; "super fluvios Totinnco Ittaque", dipl. ap.
Mortene 2, 8), Tausius (quidam e Tungris, Capitolin. Pertin. cap. 11),
i4«Ierci (Caes.), R/im rici (Caes. Plin.; Raurenam oppid. Itin. Ant.;
Rat^racus, nom. viri, dipl. a. 653 ap. Mabill. de re dipl. p. 467), Lattro
(nomen figuli) Steiner. Cod. inscript. rom. Danub. et Rheni 116, Lattriacum
(oppid. Norici ripensis in Itin. et ap. Ammian.; "in Andecavo villas
nnocupatas Lat<riiu:o et . . " Martine 1, 51), Taurisci (Plin.),
Donotot/rus (Helvins, Caes. B. G. 7, 65), Lat<sanua (Itiii.; cf.
Latisiacus Martine 1, 84, Lot/sdanum, Stabulaus in vitis = .),
CasaivelluHnus, Yercassivellatmns, Yellatinodunum (Caee.), Qenat<ni
(Horat), Nemuima (Itin., Auson.), Carat<sius (Eutropv), 'Alavvoi (pop.
noricus), 'Akawag (flnv. Brit), 'A?.avvu (oppid. Britann.) ap. Ptolem.
alatida : avis galerita appeUata quondam, postea gallico vocabulo etiam
legioni nomen dederat alaudae. Plin. 11, 17. Ye ram in paucis haec
diphthongns comprobatur inscriptionibus vetustis : Coblav noni Murat 1490, 6
(cf. Catalatmi Eumen. Eutrop., Orolaunum, vicus inter Mosam et Mosellam, in
Itin. Anton.), Pa«ainnaa, Pausinua Inacr. Helv. Orell. 5066, fiar()t^o vafiavitixa^n,
Tonvitnvg vafiavaarig, D(i)ontat/rios (Inftcr. 1. 2. 14. ex Beckeri ratione);
in aliis inScriptiones praebent OU, quam diphthongam Romani in au
transformasse videntur. Ac ne in uh quidem, quae per au lecte scribuntur,
vetustissimam semper formam servatam esse apparet ex vocabulis cambricis
Uawen (hilaris), llawrr (multam), Casswallawn. quorom nullum ad au
diphthungum revocari potest. Quare quae ratio inter Qenava et Qenauni.
|
|
|
|
|
(delwedd
F8696) (tudalen 033)
|
I. 1. DIPHTHOyOI HIBBRNICAE. (39) 33
YellaTU et -vellMiiiu intercedere yidetur, eadem nescio an in aliis quibusdam
statuendu eit, ut at> ezcoasa aliqua vocali in diphthongum transierit.
Hibernice haec diphthongus in panciaaimis integra manet, nec in nostris
quidem codicibns certa exempla AIT servatae extant nisi peregrina: »dvl
(Sanl) Goid. 20. augtortda (auctoritas) Wb. 14\ quibus addendnm augaiit
(gen., mensis Angusti) Oeng. F^l. Aug. 31 ; praeterea antem ne transnmpta
quidem hanc di phthongum serrarunt Potius contracta 6 conspicitur in 6r
(anrum : or ngUm, aumm param) Cod. PauL ap. St Groid. 39, gen. ^ (MS. Yatic.
ap. Pertz. YII. 481), in nomine Pauli in Wb.: do pool (Paulo), ho pool (a P.)
7*. 14*. dobeir pil (fert P.), pol ingrentid (P. persecutor) 4'. 18'. rob6i
pol (fait P.) 24*. baga poll (contentio nes P.) 30*; denique infecta (ut in
gen. Hr, pdil) in cmM (gl. causatiTUB), hi coii (gl. in causa) Sg. 77'. cm«
(causam) Wb. 2'. Nec aliter in vocabulia vere hibenucis i respondet au
vetustae : 6 (lat aurit, got. avsS) Ql. 33. Corn. t. <ttV«, quare eandem
contractionem statnere licet in rocibns quibusdam supra enume ratis sub 0, ui
6g (integer; cf. lat auged) Wb. Sg., vel quae per -6n snnt de nTats, meddn (medium),
inmedinach (intemus) Wb. Sg., si conferua nomina vetusta Genauni, ^A^.avvni.
InTeniuntur quidem in codicibus nostris panca siTC per AU scripta: haue (gl.
nepos) Sg. 29*. maice 7 hdvx, m. 7 aui (filii et nepotes) 30*. do maceaib et
auib (fiHis et n.) 28*. la auu (apud n.) Tir. 11; nav (naTis) Paul.; gdu et
fir (fiJsum et Temm; bis), fir et gdu (bis; quater ergo, in textu et margine)
Wb. 14*. conid gau dAibtem (ut sit fidsum eis) Sg. 40* ; siTe per OU: 1«ur
(suffi ciens, satis) Wb. 4*. 5*. 10*. 11*. 24'. in lour (gl. satin?) Sg. 15».
iahur com». (snfficit oomp9S.) Sg. 159*. ni lour lett (non sufficit ei) Ml.
35*. loure, ar loure ni (gl. Bofficientia nostra; cf. Lauro, Lauriacum,
Laurentius) Wb. 15*. loun (=t l6on, loon, gl. adeps, Sg. 70*. 125', unde I6naiehthi,
gl. adipati, crassi, cordis, Ml. 20*?) in sententia: m tucsam loun Unn
ithUnthsa (gl. nihil intulimus in hunc mundom; i.e. non attulimns penum
nobiscum) Wb. 29\
At nec in his negabimns diphthongum esse certe instabilem, si conferemus
cambr. Uavier (multum), arem. gaou et plur. hod. geeier (mendacia), lat avtM,
lat navi$', et in isdem posteriore vocali deficiente (p. 14) vel utraque
assimi lata (p. 8) non solum AO oritur, sed etiam 60 vel 6 contracta ut
supra: gdo etfir Wb. in codem loco, in quo supra gdv. ndch gdo dum anatbiur
^I. deus scit, quod non mentior; i.e. quod non est &Isum mihi quod dico)
Wb. 17'. eani gdo diibti anatberid (an non falsum Tobis, quod dicitis?) Wb.
5*. ni g6o dun (non fidsnm nobis, non EBUimur) Wb. 14'. nipa g6o anduraimggrt
(non erit &lsnm, quod promisit deus) Wb. 31*. oltodin asg6 doib (ideo
fallnntur, hae revici) MI. 21*. techitir goa (secuntur falsa) Wb. 31\ to
goacka (erumt men dacia, signa) Wb. 26*. inua gldomathe (gl. linearum), paulo
infra nom. ingloi nathe Sg. 3V dongloanaithiu (gl. ad normam iustitiae) MI.
35'. am loor frieach rOt (gL snm sufficiens; alius Umr) Wb. 24\ no (naTis)
Lib. Lagen., ex aliis libris corxectum noi St Goid. YU., gen. noe Sg. 69*.
132\ d6i (gl. clavi) Sg. 189*. t6 (silens; cambr. taw, tace, teuii, tacere)
Mss. recent. Postremo U, quam scriptio nem exhibent pauci codicum nostrorum
loci: istu (Esau) Tr. 85. ba inee dun epert gue (difficile nobis dicere
falsum; i.e. dictio falsitatis, gen.?) Wb. 14*. iagu/breeU doberam (est
fAlsum testimonium quod damus) Wb. 18". gnaigedar (mentitor),
ZtCSa, QUAMM. CBLT. Ed. II. 3
|
|
|
|
|
(delwedd
F8697) (tudalen 034)
|
34 (*2) I. 1. DIPHTHONGI HIBBRinCAE.
gnaigitir (mentiuntiur) Ml. 31^, inTaluit in librie recentioribus pro
qualicanque au: ughdur (auctor) St. gl. 1107. ugdar QX. 38 (^intaugdar Gild.
Lor. gl. 2), fer cuin do condmail (causidicus) St gl. 434; ua (nepos) Gl. 38,
item MS. apud O’Don. 132. 162. 445. 446 etc., clui (clayi) Yis. Adamn. (St.
Beitr. I. 463). Sic hodie ughdar, euis, wo, gu et go.
UU gallica vix unquam apud scriptores, nisi forte huc pertinent Tufv ytvDi
Strab. et nomen insulae Ktvowug Ptol., frequentissime inTenitur in in
scriptionibus: curator vikanor. Loosonnensium, Orell (ampliss. coQ.) 324. Na^
riae Novsantiae Orell. (Inscr. Helret. Turic. 1844) 166. Morcnrio To«reno In
Bcript ap. Stein. cod. inscript Danub. et Rheni 1, 781. Cotmae Grut. 816, 6.
Murat 1390, 3. Anderoudo viro Murat 1577, 3.' Bovdo, BouAu, Boudiae Gmt 838,
6. 722, 9» 1137, 3 (cf. Bowdobrica Itin. Ant). Lowpi fil. (inscr. Trcver.)
Stein. 605. Loutins Orell. (ampliss. colL) 4994 loKtissia Stein. 208. Touti
fiL Or 422. Toiito (dativ.) Murat. 1503, 5. 1779, 13. ToMtia Orell. 1501
Towtio rigi (Apollini) Orell. 2059. Toutonis fil. Grut 807, 11. Toutelae Grut
858, 2. Toutilli filiae Mnrat 1281, 6. Cootus Orell 480. Tnrocetei Yepi f.
Momms. 80. Troucillius Stein. 263. Alotmis Orell. 1964. Acoimis (inscript
Agunt.; cf. Acau nus, Agaiinus, Agaunum, i.e. petra, saxum, Boll. Febr. 3,
741, Sept. 6, 342. 345) Orell. 1995. Mogouno (ApoIIini Granno M.) Orell. 2000
Carassounius Orell. (Inscr. Helv. Turic. 1844) 302. 01Io«/dio (Marti) Murat
1981, 3. Adde ex nummis: Counus (cf. Caunus, pater Gildasii, Boll. lan. 2, t)58)
ap. DuchaL p. 406 n. 102; ex inscr. mere gallicis: Tooviiovs (civis? rex?)
Nofuiuaaitgy AndecamuIus Toutissicnos (Becker. 2. 10), Tekos Toutiu[s] Insc^. Novar. ; de nique multa similia Beitr.
III. 191 sqq. Sed eadem diphthongos, tit aHomanis scripiione an reddita (cf.
Lausanna, Caunus, campi Raudii), sic apud Celtas. ipsos mututa esse videtur
duplici ratione in ?/ et ^ (pariter atque » in t et e), Itaque non soliun cum
nominibus Boudius, Boudia, Boudicca conferre licet Bo diocasses, Bodicus, cum
Toutus et similibus Tutus, Tutius, Tuto, Tutia (I. c. 195), sed etiam quae
videtur differentia inter gall. uxello-, TTxe^Iodunam Hirt^ et hibern. uasal,
cambr. uchel (altus) interesse, hanc ita explicaveris facillime.
Hibernica enim lingna hanc diphthongnm regulariter in (6 vel) UA con vertit,
cuius mutationis certissima eunt exempla: tuaik, buad (populus) YH)., budid
(victoria) Wb., huat, huua (supra) Sg. 17'. Cr. 18°, ondo huaml (sabli mis)
Cr 33*, quibus gall. Toutns, Boudius, Uxellodunum (i.e. Ouxellodunum, oppidum
in praerupto monte situm) conferenda sunt; adde e libris recentiori bus ruadh
(ruber), cf. Anderoudas (et Roudus FrShner. 1799). PotnisBe certe ou in tf
abire infira npparebit.
jCilJ gallica,' etsi non abundante, idonea tamen exemplonim oopia pro batur
tam apud scriptores qoam in inscriptionibns: 6r«»ni Horat. Ttfutates Lu can. T^utalus Sil. Ital. T^tomatus Caes.
T^<tobodiaci Plin. J^uronins Aus. parent. 14. Pkt^moxii Caes. Cfutrones
Caes. Leuga (miliare gallicum) fq. L«uci (populus Galliae; cf super rivum
heuco, super rivum qui dioitur Lmcus dipl. ap. Baluzium 2, p. 1429. 1462)
Caes. L«ucaro (opp. Brit) Itia. Ant Marti Leucetio Inscript. apud Grat.58, 3,
atque, si tamen continent diphthongum,
|
|
|
|
|
(delwedd
F8698) (tudalen 035)
|
I. 1. DIPHTHOKGI HIBERNICAE. (*^) 85
Ateu\a. Orell. 3274 Sug«ulo
Orell. (Inscr. Iielvet. 1844) n. 154. D^usns,
D^uss Grut. 807, 6. 838, 14. Mercorius Lei/d(ici)aaus Stein. 1221; denique
eunaes Inscr. Paris. et i«ura septies in inscr. repertum. Oonferenda fere
videtur lU niisnma: Ltvda, Ltudatus Grut. 824, 2. 1159, 2, item in nomine
loci 'Fiov aianva (cf. Ktusatium Mabill. sec. 2, 799. et Bwsa, nomen fluvii
helvetici) ap. Ptolem. ; in aliis vero dubitari vix potest, quin eu cum ou
artissimo cognatio nis vinculo coniunctum sit. Nam T^utomatus cum Totttus,
L^wcetius cum Lou cetius, Lotccita conferendam videtor, denique i«uru in oua
inscriptione scriptum est ettoqoVy in quo vocabulo iu eundem locum obtinet quem
S in Bodicus contra Boudicca. Britannicam vero nomen viri lolm (Orell. 1965)
non magis videtur diphthongum contincre quam Ivra nomen montis.
In vetustis codicibus hibernicis quamquam duplici scriptione inveniuntur tU
(etiam in hodiemis dialectis, sed accentu reiecto in posteriorem vocalem:
bibern. ^«, gael. fi/, subst pretium, adi. dignus; gael. tW, cognitio) etEU
vel E0, de neutra tamen firmis argumentis probari potest, eam vere respondere
gallicae diphthongo. Nam quae vox gallica uua ex commemoratis probabili
coniectora explicata est, t^t^ vel eiu^ov (fecit), haec eandem soni
mutationem sobisae videtur, quam ow subitura erat, si quidem recte iurad (gl.
factam est) L. Ardm. 189. b. 1. Jritammiurat (afficiunt me), ft^mmtor«a (gl.
me adficiet) Ml. 32*. 33*. conferuntur; in his igitar non hib. tu gallicae
eu, sed i respondet galL t sive tt (cf. E1), u vel 6 gall. eu sive (".
Qaare si recte hib. iula^ eola, eola (peritus), plur. eulitf, dolig, eolig,
iolich Wb. fq. keulas (peritia) Sg. 209*. cnm nomimbus lolus, Ateula
conferantur, quaerendnm est, num vere contineant diphthongum, an « et e
simili ratione ad pristinam ei revocandae sint Nec magis liquet de ceteris
huius scriptionis exemplis: eu (gl, stipes) Sg. 66*. deo M (demens) Wb. 2*.
31*. indeolid (gl. gratis) Wb. 26\ deoladacht (gratia, cle mentia) Wb. 2\
bevra (gl. sudes) Sg. 67'. feugud (gl. marcor, -oris) Sg. 100*. rhtd (gL
geln) Sg. 63' ar tSuti (ob pretiosa) Wb. 23*, quorum forsitan hoc et illad ad
mutaiionem vocalis ^ (p. 20) referendum sit lam vero quae per iu sciibnntar,
fiu (dignus), biu (vivus) Inc. Sg. sive biu Wb. 13*, in his t« ex priatina v
prodisse inEra demonstrabitur. Neque omnino huc pertinent alia, quomm iu ant
infectionem prodit (p. 10. 12), ut apiurt (spiritus; ai.epirtit') Tr. 98. 100,
gen. apiurto id. 86, ant per compositioncm coalait, ut fortasse dUtti (gl.
sineeri; d'. diuit tiltab, gl. syllaba sincera, sola, Sg. 25*. 26*. con
diuiti, gl. in omnem simplicitatem, Wb. 17*) Wb. 23*, certo formula diu non
infrequens in compositis e di-o (et oompositionem), aut consoua excussa ut s
in «tur (so> ror; cE. S hib.).
Quae illis sex diphihongis gallicis addeuda poterat videri tanquam septima,
lci, hanc in exemplis Beitr. III. 199. propositis: lera, f^gidi, 2!»silus,
f«^dussins, Dercotedns, Bortedus; liiecdi, DtWio, Pt«poms, GrtVgeius, Ortelo,
Dncdocius, nec fere esse diphthongum suspicamur neque eadem utique ratione
explicandam esse. Nam in sex primo loco positis j consonantem esse nobis
quidem veri simillimnm videtur; contra in iis, quae secuntur, diiudicare non
audemus, sepa randaene sint voeales binis syllabis, an soni quaedam ampliatio
statuenda, eios similis quse in oscis tuirrl, diumpaia facta est lUud in
verbo iewu conteu
|
|
|
|
|
(delwedd F8699) (tudalen 036)
|
36 (*>,) I. 1. OONSOKAK CBLTICAX.
dere non dabitamus propter formu euaQov et hib. iiirad^ de quibafl sopra egi
mas; hoc ot in lingois, quas dicant romanaa, sic in vetere iam gallica
&otam esse credamus oportet, si recte traditam est Agedinci oppidi nomen
in inscrip tione aliqua Ajfied. scriptom esse (cf. Glftck. 16. not ^. Qua
soni ezaberar tione forsitan explicetur illad rj, quod pro e correpta non
solom apud scripto res graecos (ut Ptol. NefiJjrai) inTenitur, sed etiam in
inscriptionibus (vtntjtot) et nummis (AyrjS) graece soriptis.
Sed utcunque de hoc ie stataeadum est, ad hibernicam liagnam certe non
pertinet, quae quinque ac fere quattaor diphthongis contenta, at, ot', to,
av, tia, dici Tiz potest seztam procreaaee.
B. Consonae.
Consonaram celticarum classes ut in ceteris liagais indeuropaeis sant
semiTocalium liquidae et spirantes, mutarum mediae, tennes, aspiratae.
Mutaram temi quamque classem soni constitaant, qui oris orgar nis
discemuntar, labiales, dentales, gatturales, semiTocaliom duas clas ses
quatemi soni, non codem certo modo distincti. In semirocalibns quod sit
proprium ac diTorgat a lingois affinibus non animadTertitar, sed in mutis.
Qaarum proprietas ea est, ut ez parte taatom cum mutis ceteraram ut latinae
et germanicae concordent, ez parte ergo discordent Res autem ita se habet
Lingnam graecam potissimnm, aliquanto minas hudnam iribus matanim dassibus,
mediis, tenoibus, aspiratis, abnndare et hac copia fere oongraere cum indica
constat Ez linguis septentrionalium nationam germanica ntitur quidem eadem
copia, non tamen ita congmit, ut quae in vocibns harum lin gnarum commnnibns
aspiratae sunt in graeca et latina, eaedem sint aspiratae in germanica. In
hac enim, quae in illis sunt aspiratae, fiMitae sunt mediae secundam regulam
transpositionis mntamm germaoicarum eandem, qua quae eztant mediae in
meridionalibus lingais, tenuee, quae tenues, EEu:tae sunt aspi ratae. Sistunt
has classium transgressiones hae duae voces goticae b&ea (,—far gtUy
(prjyog) et tunthut (= dmt-, ndnvt-), in quibus e mediis pristinis ff, d prodie
runt tenaes k, t, « tenoi t aspirata th^ ez aspirata (f media b,
Lingnae ab utraque parte germanicae confines, celtica ab ocddente, slaTica
cum lituanica ab oriente, proprium modum secutae et intermedium, id unum
concordant cnm germaoica, quod transposaerunt aspiratas in medius, reliquemnt
tamen intactas medius et tenues, ut saat in graeca et latina. Ecce ezempla.
Mediae et teaues servatae, ut in meridionalibus linguis: hib. dia, brit. vet
duiu = galL deivo-, dtvo-, dioo (kit deus, diotu, lit devat, ind. dSvdt).
brit vet dec (hib. vet deich, cambr. hod. deg, c aut infecta ant destituta;
sW. det^H, = iixa, deeem, ind. ddfan; at got tcahun). hib. vet dit, brit datU
(lit dantit, = lat. dent, dentit; at got. tunthut). radiz gan in Tariis
formis ut hib. vet roginir, gein, ingen Wb. Sg., brit. ganer, ganet (gr.
yivitg, lat geww, got hinx) cnm radice gen, gni (jp. yiyvwaMo, lat. (g)notco;
germ. kenneiC), Tennes: HetovaQia (Brit oppid.) ap. Ptol. e numero brit.
petuar = hib. vet ceMr (Ut keturt, «eol ni&oqeg, dor. titoQtg, lat
quallun", got fidvor pro fithnor). hib. brit tri (~ TQStg, tret, lit
trt/t, shiT. trpe; got threit). rad. trag (currere) in gall. vet ver
|
|
|
|
|
(delwedd F8700) (tudalen 037)
|
J. 1. OOHtOKAB OSLTIOAB. (M.46) 87
trofftUj hib. vet traiff (cf. p. 4, = gr. r^^eiv; got. thragjan). hib. brii
ew, «ui» (mcvwr, xwns, lat cattw; genn. htnd). hib. vet. c^, brit eant (=>
gr. Ixoroi', bit 4r0i(<«m; got AuwQ. «a<i( (pagna, in nommibus gallicis
Catoriges, Cataslogi; brit vet cai) in stuta prlstino eonsonarum eadem toz
est quae got hathm ^agna, Bupponenda e ceteris dialectis germanicis). brit
Tot. dacr (= gr. ddxQV, lat laevima'), at sapradictam dee (decem, dexa)
Aspiratae pristinae factae mediae in septentrionalibus lingais oniTersis.
Labialis in priocipio vocis : Terb. subst hib. brit vet buith, bot (slaT.
byti, lit. hvti, germ. bim, bitt etc.; at gr. tfvio, lat fui,/ore). radix
hib. brit ber (hib. TOt atbiitr, dobiur etc. fq. cambr. vet aperih =» atbtrt,
hod. berfa (germ. bakre), got hairan, slaT. brati, bern', gr. qiiQto, lat
f«ro). hib. vet ben, be (caesio, occisio, germ. bano, ocoisor; gr.
if>»vng). brit beftr (ss beber, quod optimi codd. exhibent Prisc. 5, 3,
14,* rel biber, cf. Bibrax Remorom, Bibracte Aedaorum ap. Caes., gael.
beahhar, germ. biber, anglosaz. beofor, soaad. bifr, slaT. bobt-u, lit.
hibru»', l^fiber). hib. vet brdUar, brit braut (goL brothar, slsr. bratrH,
lit ftnUu; at gr. qiQTjii^Q Hesycb., lat frater). cambr. hiodeu (germ.
bioma', at lat fIw). hib. vet bri» (i.e. briJa} got brikan; lat frangere). In
media vel ex trema: hib. dat pl. -t6 (lat. -(i)bu«', ind. dat abl. -bhjaa,
instr. •&Aw). gall. vet 0016^ hib. vet imb (germ. um^'; gr. a^qiC)., hib.
gaeL (frabhal (= germ. graben? gr. yQaqisiv). — Dentalis in principio: cambr.
dor (ralTa), hib. vet (for««, cambr. drwt (porta; got ^fatcro, slar. doerf,
lit <2iiry«; sed gr. 9vQa). hib. <f«ar (got dauktar, lit. dukter-,
slaT. duiter-', gr. 9vy6tt]Q. In media et extrema voce: brit. in«d, m«fu
(genn. m«<fo, lit. m«<ft2<; gr. fU&v). hib. a«d (ignis, n. pr.,
cf. Aedoi; gr. ai!>-), In combinatione tamen originaria <&r lege
non senrata extat tennis in hib. vet adi. trSn (i.e. treen), comp tresa,
treasa (fortior) ML Wb., cambr. traha (aadax, strenaas), quod Tix differt a
gr. OQaavg. — Gotturalis in principio: hib. vet. ^otm (lat A»«in«), cambr.
vet gaem (gr. x**t*'O’ lub. vet. gart (in Sg. 92* lubgartHr, gl. olitor),
cambr. gardd (got gard, sUt. gradU', gr. xoQ^*^?, lat hortusT). In media
yots» et extrema: hib. vet Uge (gl. torus, gL lectns) Sg. 52\ 107* (got
ligan, iacere, subst ligr, leetns; sUt. Terb. lfge{, kki, ligaH decambere,
leSati iacere, snbst loSe lectas; at gr. A^op). hib. vet. hgim (slaT. Uxati,
gr. Xtly,siv, lingere). hib. vet. agathar (timet; gr. SxtTai). Radici
<r<i^ sapra gr. tQixstv collatom est.
Possont interdum inter se mntatae Tideri mediae cehacae ortse ex aspira tis,
ut <f pro b in hib. duile, cambr. delen, galL dula in nomine herbae ntfini
dovld ap. Dioscor., si confertur gr. <jpv).lov, lat. foftum, germ. blat;
cambr. vet datl, hib. vet ddl (contio, foram), si comparandam gr. (pdta,
<pat6g, <pdtig', vel g pro b in hisce : hib. goba, cambr. gqf (cf. vet.
nom. gaJL Oohamntu) ap. Caes.), si
confertur lai./aber; goithimm ^L ftitao) Sg., oambr. ^o<ft«i«6 (fomicatio;
ntri que sobest radix got), si confertar lat. fiituo. At omnia haeo incerta sant ad modnm; certiora Tidentor exempla
mediae^ originariae ia b tnmsgressae: hib. Trt. biv, biu, bio, brit vet biu
(TiTos) *=> ind. gtvds, lit gyvaa, slaT. iivil, got jvMf»; hib. vet hen
(malier) eam deriVatis brit. = ind. ^dnt, gr. yvvij, slaT. 2«n<i, got
qvSnt, qvuUi; cf. hib. b6, unde deriTatam brit buch, at gr. f9ovs, lat bSi,
' AIH beuer, quocitm confBrendnm: CMtor, ammal quoddun quod aliter dicitur
fibn, galliee totem bevert [faod. biivre}. Lex. vet. »p. A. Mai. Auct cUsa.
8, 97.
|
|
|
|
|
(delwedd F8701) (tudalen 038)
|
38 i*S. 47) l, 1. OONSONAB CBLTICAB.
contra ind. gdus, germ. vet. eAwo, scand. k&. Contra negari nequeont
inter medius tenaesque altemationes qoaedam EEK;tae contra commonem regnlam,
par^ tim sine dabio recentioris originis, in aliia tamen communes et
antiquae. Ex empla mediae in tenaem transgresBae : hib. vet. tetige (lingna =
dingna , gol tungo) pro denge; hib. vet. cenil, cambr. vet. ceneU (graus),
cf. gallica patronj mica Toutisaicnos, Oppianicnos, Trutiknoe, Tanotaliknoi,
Terom alius roghuar (ua tos est); hib. vet. clmdeb, cambr. cUddyf (= lat.
qladiue); his adde hib. vet. i^hiin (edo), de quo videae infra, ac voces
supra dictas hib. yet. trin, cambr. traha (audaz), denique cambrica: cafael
(sumere, capere; hib. rev. gahdt), crafu (radere, soulpere), cra/ell (radula,
scalprum; grauior, sculptor, in Vooab.), yitye prydein (Britannia insola)
Mab. fq. Exempla tennis transgressae in mediam: hib. vet. do, cambr. dy (—
ium; pron. possess.), hib. gabdl (as eapere), hib. ga bar, cambr. gafar (=
caper; iam in vetustis nominibus gallicis Gabali^ Oabreta, Gabromagus). De
transgressae v m. b exemplis, ut brit. ber (= veru) Voc, hib. vet. birdae,
berach (gl. verutus) Sg. 60*, vel hib. brit. bran (corvue) = slav. vra-Ku,
lit. vdmus, vdma, ut de cambr. vet iob (= lov, lupiter) gl. Oxon. bib. vet. tar
ioib (pcr lovem) Sg. 217', hib. yet. fedb (vidua; slav. vtdova) Wb. infra (p.
54) disseretur.
In lingna igitur celtica ut in slavica et litaanica destructa est classis
aspi ratarum pristinanun transgressione in medius, non sunt destructae
ceterae qoae in germanica loco motae sunt. Haec generalis est regula
consonarum celtica nun. Sunt tamen qoasi quaedam rudera aspiratarum, tam in
celtica quam tn slavica lingoa, d; quibus infra dicetur, ubi de aspiratis
disseretur.
Consonarom celticarum dispositionem eandem fuisse tempore vetostiBsimo ,et
ante aetatem Romanorum, patet e vetustis nominibus gallicis supra allatis:
IlexovaQia, nefinedovkd, Catuslogi, Gobannitio, Gabali.
Reoentiore demum tempore et post aetatem Romanorum eae alterationes
eonsonarum effectae sunt certis collocationis legibus (non illae quidem
semper) tam in mediis vocibus et extremis, quam in principio in contextu
sermonis, quas codem nomine, quo designavimus vocalium alterationes, nos
dicemus infectio nes. Alteratio in lingna hibeinica prae ceteris
animadvertenda est tenuimn, quae extant in gallicis vocibus atque vetustis
cambricis vel aremoricis. Tenues illae hibernice aspirantur, ut in cath
(pugna), Uthan (latus) e vetustis eatu, litan', in oeMr (cambr. vet.^«ar); in
mdthir, brdthir (mater, frater; cambr. vet. bratity, in eroeh (= cruc; crux,
cracis), crochad (crucifixio) aliisque. In constructione hib. vet. tol eholno
(cupiditas camis) genetivus cholno est e nom. colin. Eius dem modi infectio,
etsi mmus late patens et diverso usn, invenitur in britannica lingaa: nerth
(vis, valor) e nert, quod est etiamnunc iu hiberaica lingna, i«m que in
vetastds nominibus gallicis compositis Nertomarus, Cobnertus; marchauc
(equestois) ortum e gallico vetusto marca QiaQKa; T()ifja§xnjia ap. Pausan.),
quod est servatum in hib. vet. marcach. Possunt ergo distingui status
consonae primitivus vel originarius et status aspiratus, infectio aspirata;
sed eadem res in liquidis quae expertes aspirationis pronuutiatiohe tantum
aat da riore aat molliore proferuntor, aptius videtur designoii nomine status
duri (primjtivi) et statns mollis (seoundarii) sive infectionia mollis, cnm
aliae qqoque sint infectioncs. Inprimis odnotandum est) hano ipaam
infectionem
|
|
|
|
|
(delwedd F8702) (tudalen 039)
|
I. 1. 00N50KAE OBLTICAE.
(<>) 39
fieri direrao prorsus modo et controrio in ntraque lingna, hibermca et bri
taimica. Nam in dialecto codicum nostrorum hibernica consonarum status pri
stinas serraitar et ab infectioae defenditar positione, i.e. sire ionctae
aecam sant eaedem ^eminatione), sivjB dirersae vel eiusdem vel diversanun
classium, at liquidae post lif^uidus, mediae vel tenaes post liquidus, tenues
post tenues (qoae quidem tenaes in posteriore loco non solum ipsae tenentur,
sed etiam anteeedentes tenere soleut); obnoxiac autem sunt infectioni e^tra
positionem, i.e. ei eont simplices et singulares mediae inter duas vocales
vel post voca lem finales. In britannica lingna infectionem contrariae legi
parere vox ipsa proposita cambr. vet. marchauc, quae est hib. vet. marcacli,
comprobat. Exempla alia plorima infra sequentur.
Status aepiratas vel mollis prae ceteris infectio consonarom dici poterit;
quae va^ fere invenitur in vetastis codicibus hibernicis. Gontra pronuntiatio
nem molliorem harum consonarum infectione correptarum codices hibernici ve
teres haud raro pronontiationem duriorem statas primitivi notant scriptione
dnpliei consonarum non infectamm (in solo Sg. m signo pleramque notatur
geminationis, utpote lineola snpraducta; in ceteris autem codicibus haec
quoque bis scribitar), etiam in positione, ut patebit e plurimis infra
sequentibus exem plis, quamquam non in commancm usum atque regulam transiit
ea scriptio.
Sant etiam aliae quaedam consonarum infectiones ih
vetusta lingna, sed nequaquam tam late patent quam in recentiore. Ut
infectionis nasalis in itia iiun conspiciuntur in vetustia glossis hibernicis
et cambricis, cum scribitor hib. ■imme, imm pro imbe (vetust. gall. ambi), vel oambr. am (= amnC),
mututa h in m. Latissime tam in britannica,
praesertim cambrica recentiore et ho« diema, quam in hibernicu hodicroa et gaelica
patet infectio destitnens. Hanc omnino ignorat lingna vetusta hibernica, ia
qua etiamtunc sunt aeus, accua (part. et, sabst. vicinitas), cretem (fides),
dt (centum), quae hodie scri buntor agiu, credem, ciad. Nec magis in vetnstis
glossis cambricis destituuntar tenaes, sed scribuntur etiamtunc louichetic
(pellucidus), caitoir (pubes), i*^ (va dom; cf. Augustoritum, Galliae
oppidum), mop (filius), crip (pecten), quae hodie sunt llywycliedig , cedor,
ryd, mab, crib. Tamen huius quoque infecti» nis initia satis vetusta esse
demonstrat non solum media g finalis saepios ex cassa (destituta) in isdem
glossis cambricis, tam finalis quam intema in vo cibus lingaae romanae
gallicae vel vetustioribus, sed etiam teiiaiam ipsaram destitutio haud rara
in oadem lingna gallica aetate certe carolingica, secnndum' codices terrae
continentis eiusdem aetatis, si non superioris. Exempla iniira •equentur in
classe mediarum et tenuiam britannicarum.
Dicemus igitur primum de natura et infectione consonarum, praesertim in temanun
et finalium (de consonis principalibus videas in altero capite), ex <»dine
classiam , quoniam consonae singolanun classiam fere concordant inter •e
infectione.
Liquidae. li iVl .N Iv. In vetustis nominibus gallicis vel britannicis.
Singulares: Xemannas Caes. TaAaTos . (Boiorum rex) Polyb> Ci^omam
(Britann. oppid.) Notit dign. Mwnoqos Plat. ($d. Reiske 10, 732). Camaracum
Itin. Cantuius
|
|
|
|
|
(delwedd F8703) (tudalen 040)
|
40 (49. M) I. 1. OOMSONAE
mBBRNICAB UQCIDAB.
InBcript Cwnafogenus Caes. ^«metes Cm«. T»c. GeftaTa, Cenabiim Caes. Arar
Caes. iZaarici Caes. Plin. Adde composita: Insabree Liv. Convictolitavie
Caes. Combretonio (opp. Brit.) Itin. Ant
Vememetam (opp. Brit) Itin. Amt Vercingetorix, Vwcassivellaanus Caes. Verco»bogiu8 Inscr. Grut 758, 11. lunctae inter se vel
cum aliis consonis: Pamta Liv. Vemodubrum Plin. Per
niciacom (loc. Belg.) Itin. Camutes Caes. Catw/ogi (comp. Catu-sl.) Plin.
Bleetnm. (opp. Brit) Itin. Cr^annibanta (opj^. Brit.) Notit dign. PZeumozii
Caes. C/avenua Itin. iSmertalitanas Inscr. Orell. 188. Bodao^iatus (comp.
Boduo-gn.) Caes. Brogitarus (Gallograecus) Cic. (Har. Resp. 13. 27). Drusus
(Gallorum dux; cf. p. 24) Cic. Grudii Caes. &rinarion (loc. circa Danuv.
eup.) Itin. Pro naea (flavius Suram et Mosellam augens) Auson. Treveri Caes.
CWtognatug Caes. Maiionis fil. Inscript. Ghrut. 703, 6. A/6a Vopisc. Ge/(ftiba Plin. Tacit Ga^acus Tac. AJpea fq. CeltM,
Ce/dlius Caes. Vo/cae, Catovo/cus, Vo/catins
Caea. AmMani, Am&iorix Caes. Cam6odunum Itin. Andea Caes. Anifecamulom
Itin. Vin(/oni8sa, Vin<2oboua Itin. Linj^ones Caes. Cin^etoriz Caes.
San^ones, Nanftiates Caes. Pervincus Inscript Mur«a, Mur^ella (Pannoniae
opp.) Itin. Arieia (Britann.) Notit dign. Arc/uenua Caes. Orc/ovioes Tacit.
Ar^entoratum, Ar^rentomagus Itin. Or^etorix, Ger^ovia Caes. Car;)entoracte
(opp. Galliae; carpentum, carms) Plin. Artobriga Itin. Nertomarus, EBunertaB
etc. Inscript Condercum (opp. Brit) Notit. dignit Aulerri, Cadwri Caes.
Geminatae, LL: AUobrogeB, Ollovico Caes. Vellaunus in Vellaunodunum,
Cassivellaunus Caes. Sollius Inscr. ap. Orell. 3274. Condollius Steiner 31.
45. 997. Lallug (nom. figuli in vasis figlinie). Lalla Stein. 790. Aballo
Itin. Cavarillus Caes. MM: Commius (Atrebas) Caes. NN: Bonua Itin. Amm.
Nemetocenua Caes. Sunlo cenua Inscr. in vasis figlinis Soliciniensibus.
Adgonua Inscr. Grut. 1621 , 8. Lemannus (cf, yisfiavvnvtng xo).7ing, sinus
Britann. ap. Ptol.) Caes. Cebenua Caes.
Lucan. Auson. Arduenna, Gobannitio Caes. RR: carrus (currus gallicus) Caes.
Ambarri Caes.
Scriptione graeca rh, quam in quibusdam ut iUenus, fZAodanus (vix rAeda, unde
Jthedonea et Aedones ap. Caes.) secuti sunt Romani, neo significatur apud
veteres Gallos iam fuisse differentiam inter duriorem mollioremque liquidae
pro nuntiationem neo quidquam gallici soni redditur, cum sine h in eadem
positione Bcripta sint nomina gallica Ruteai, Remi, RoBcillus (Allobrox, ap.
Caes. B. Civ. 3, 59; hib. vet. roac, oculus), Raurici, Raeti, Rigomagus,
Rigodulam, Rotoma gus, Rutupiae etc. De M quoque, quae in mediis vocibus
emollita iam a vetu stis Gallis potest videri, si quidem nomen Exsomnus in
inscript. Magunt. ap. Stein. 401, quod in alia
quadam scribitur Exobnus Stein. 68, idem est atque hib. vet etomun, cambr.
ehouyn (pmun = ouyn, timor ; sine timore, intrepidus), cavendum est, ne
nomina Cobnertns (in vasis figlinis inventum), quod Bcribitur Counertus
Murat. 2071, 8, et Coblaunon Murat. 1493, 9 composita putes cum praep. eom:
Nam illud quidem, Exomnus, facili mutatione prodiit ex Exobnus (ut lat
tomniu, Samnitea ex sopnus, Sabnites, vel celiica ipsa Dnm»ortx e Du6 noreix,
Cogidumnus e Cogidu^us, de quibus cf. Gliick. 69 sqq.); koc autem ne ad
praep. com referus, vetant nom. vet. Vercobius OreU. 2728 et sabst hib. cob
firequenB in glossariis veteribus, idem quod gael. cobh (victoria,
triumphus), quocum composita sunt Ck>bnertu8, Coblaunon pro Cobon.,
Cobol., ut Lugdunum
|
|
|
|
|
(delwedd F8704) (tudalen 041)
|
I. 1. OOiraONAB HIBBBHIOAB UQTJIDAB.
<M> Sl) 41
pro Lagodanoni. Denique quae huc pertinere yidentur e codice Mariani Scoti
ap. Perte. 7, 481 (eed seeimdam imitationem codicis, non gecandiun textam
ezpres ram), hib. obenn, dim (cE. gael. cunbh, aoibhinn, aoibhneack, gratos)
in adnotatiB: i$6iiH thin, itobenn dvn, ad Tolgatam postea sonorom bh et mh
commatationem referenda snnt; cf. vet nem (ind. ndbhus, slav. nebo), carmocol
(a> carbunoalaB).
Statoa primitiyas liquidaram hibernicaram serrator 1. in principio vocam
conatanter, si non inest cauea infectionis in contexta sermonis. Notatio
pronon tiationie darioria lioc loco neo in vetnstis codicibua fit nec in
hodiema scrip tione aat hibernioa aat gaelica. Unam ' m daplicatam inveaio in
quibosdam looia, sed in quibus praeter anum «it rhall (non lente) Sg. 199*
geminadonem assimilatione effectam esse pateat: lammenmuin (apnd mentem, in
mente), lam maceu (apad filios), lammarbu (gl. simal, cam mortais) Wb. 3'.
19*. 25\ atHke (quod ego snm) Sg. 202*.
2. In mediis vel extremis vodbns: a) in geminatione: ball (membram) Wb. mall
(lentas) Wb. 25*. imm, imme (circa) Wb. Sg. cumme (aequalis) Wb. Sg. nmn
(pars), eenn (capnt) fq. inglennat (gl. vestigant), grinnemt (gL fitsdolas)
m. 37 r. lOr. barr (gl. cassis, gl. frons, firondis) Sg. 67^. 113\ Eodem forsitan pertinoMit, quae tertio loco
ponenda videbantor, exempla n vel m geminatae latente cansa, at colinn (caro)
Wb. vel qoae infra proponentar (c. f9— d).
ft) In positione, in qua frequeua est scriptio daplex: eomairlle (oonsiliom)
Wb. 16*. colmmMe (gl. nerms) Sg. 22 P. ainmm, anmman (nomen) Wb. Sg. fq.
menmmann (animae) Sg. 59*. itindairmm (gL in loco) Wb. 4*. tarrnorcenn (ter
Brinatio) Sg. 166*. eom<dnnamar (implemns) Cam. fumn (snper nos) Cam. fomn
Wb. fq. i/umn (infemam) Wb. Sg. carcar ^rnn (carcer infemi) Wb. 32*. bdndA
i/fimn (gL Parcae) Sg. 53*. luachamn (luceraa), acc. lochaimn Sg. 24*. 47*.
eilomn (gl. nroens; cf. Cilamnm) Sg. 49*. Liquidam etiam priorem statos dori
fbisse probant scriptiones: cellned (inquinatio) Wb. 8*. collno, collnide
(al. eobio, eobiide, a eoKnn caro) Wb. 3*. 3*. 8*. accomalUe (gl. socias) Wb.
5\ eo maBnad (impletio), eomdUnithe (impletns) Wb. 2*. feUmbe (philosophia)
Wb. 30*. tollUe (Inx) Cr. 38*. omaMmt (hamilitas) Tr. 60. meUtach (alius
mOdaeh, gratas) Wb. 4*. 9*. aimter (tempns) Sg. fq. eoimdith (dominum, acc.)
Sg. 29*. immbi (diea enm) Wb. 18*. amue (diEBoilis) Wb. 6*. teribinnd
(scribendi, gen.) Wb. 15*. form, snpra fomn) Wb. 8*.
c) Extra positionem contra commnnem regalam statam dnram significare Tidetur
genunatio: a) in fine snbstantiTomm quorandam: finn (Tinom), ^tnn (pars; «L
ftft, Mi) Wb. Sg., eamvU (camelo, dat.) Tr.
60, quibns forsitan alia quaedam addenda sint non geminata in codieibus, at
liquidae snbst. eil (semen), ben (malier) in hodieina lingna sant statns dnri
; f?) in terminationibus -im, -imm, -an, -ann snbstaotiTorum ordinis 11
seriei Y (nbi videas exempla); ;') in flexionibaB ver bonua: 1. pers. sing.
praes. -tm, -imm; 1. pers. plar. omniam temporum -am, -em, -im (nnde «t in
depon. et pass. -amar, -ammar, -emmar, -immir, et in depon. igther in Sg.);
1. pers. sing. tempp. second. -tn, -tnn (exempla in Terbo); i) in
pionominibns snfiSzis 1. pers. sing. et plnr. : udim, uaimm, udin, uann (a aie,
a nobis; plara exempla in pronomine).
. Statu mollis siTe infectio liquidarum, ut omnium consonarom, in prin cipio
vocnm in constractione efficitor certis legibos, de quibus in capite altero;
|
|
|
|
|
(delwedd F8705) (tudalen 042)
|
42 (82.68) I. J. UQUIDA N HIBKRiaOA.
in mediis vel extremis vocibiu extra posidonem
ratione communi. Scriptio in fectarum semper Bimplez in codicibos: nem
(caelom), gen. mme, nemed (saoel lom); Idm (manus), gen. Idme; Idn (plenos),
Idne (plenitudo) Wb Sg. Prorum tiationem fortiorem et duriorem servavit
hodiema lingna; lenior infectanun 4 n, r extra positionem scriptione non
notatur. Proprium aatem sonum induit iu fecta m (prope ut v, germ. «c),
proprio signo notatom, hibernice <fe, gaelice mh, e. c. nearh, neamh
(caelum), gen. hib. mm«, gael, niaiihe'y Idih, Uimk (ma nus), gen. Idme,
Idmhe; hib. eanhoffal (carbunculus).
Prpprius et singulares vius inter liquidas lingnae hibernicae sequitur N, de
quibus separatim hoc loco post communenf liquidarum reguhun dicendum est; in
mediis enim et extremis vocibus perit ante sonos quosdam, manet ante alios,
altemat cum NN, ND, ut in positicnibus quibusdam.
1. Perit n in media voce ante « et/ (vel b, si locum eius spirautis tenet,
cf. p. 54) et ante tenues , sive radicis est, sive termintttionis grammaticae
cum illis consonis. Exempla: «A (via; cambr vet. hint, got. nniha) Wb., c^ (=
centum) Wb. Cr., coic (= quinque) Wb. Cr., cannocol (= carbunculus) Sg. 47',
inU gen. (= mensis) Cr. Sg., cit (= census) Sg., ifumn (= inferaum; cf. E et
jt) Wb. Sg., coibHe (= confessio) L. Ardm. Wb., eobmd (stabilis; rad.
f<ws) MI. 54 r. Itaque uua cum 8 terminali decidit in nom. mi (mensis)
Cr., in ter minatione comparativi -im, -a et acc. plur. -«, -a. Producuntur
fere reiecta n vocales radicis, non tamcn scmper; ut a radice men non solum
airmitiM (honos. reverentia) Wb. fq. derivatur nusquara notatom accentu, sed
etiam elisa vocali oimtiu (—/omintiu; observatio) Wb. 31*. Unvttiu (= dofomintiu,
opinio) Wb. 16*. 20*. Non producuntur vocales flexionum verbi -at, -et, -it,
-atar, -«tar etc (ex -ant, -ent etc), aut derivationum -at (ex -ant) etc, nec
vocalis praep. ttar (= inter), quibus nuuquam signum productionis additum
invenitur, ut ne in pere grinis quidem: accidit, aiccidit (= accidentia) Sg.
9*. 6'. abefanit (^abstinen tia) Wb. 6\ 6«. fennU (= poenitentia; nn =nd, nt)
Cam. Wb. D*. 22'. 24". 26\
Interdum tamen n in media voce ante easdem coosonas manet in particu lis in
et an (priv>tiva) compositis, vel si n est radicie, ad quam accedit .ter
minatio vel derivatio incipiens ab illis consonis. Composita: intonnaigim
(gl. inundo; tonn, unda) Sg. 141'. du inmdigthmu (gL statuta tua; partic.
pasa. ntidiythc, positnm, stattitum) Ml. 3O’. tinfet (aspiratio; = do-in-fet)
Sg. fij. an foirbthe (imperfectus) Wb. ajj/fo* (inscitia) Wb. Sg. anbtud, fi
anbeidi (in stabilis) MI. 64r. ind ingchie (g^ incensum; memorabili
scriptione) Ml. 22 r. Ter minationes incipiaites a conaonis f, «, f, combinatae
cum n ezeunte radicis : d^i (fiiciendnm), ddntar (fiunt; den-t.),
rfony«?i««< (fecerunt; gen-«at), linfiter (imfle buntur; lin-f.) et alia
fq., ut derivationes: anme, anee (difficilis) Wb. 6*. 17*. centce, cenee
(quies) Wb. 20". 30*. 31'. ar incemai (gl. propter modestiam) ML 31'.
muntiar, montar, muiMter (familia; cui viz videtur conferendum KoftonoQtos
Paus.) Wb. fq. cinteir (gL caloar; cf. Centrones, pop. alpinus, Plin.?) Sg.
60*. tant (avaritia, cupiditas; cambr. cfrwant, desiderium; cf. Suanetea Plin.?)
Wb. 23*. In quibus, si non omnibus, at in plerisque ezcussam esse vocalem sta
tueudum est, ut de terminationibus -atar, -atat, -ibiter, -iee «apra (p. 28)
ez posuimus. Adde subst. «taR«, sens e lat. sensus transomptum (cf. p. 26),
cnm lat. centut, mensis respondeant hib. cis, mis.
|
|
|
|
|
(delwedd F8706) (tudalen 043)
|
I. 1. UqOJDA N HEBBiaaCA. <*'• **)
43
Ut ante tenaes et spirantes Teprimitur liquida n, ita ante medius g et. d non
solom serratur (ut m ante 6), sed etiam praevalet in oombinatione ND (nt m in
combinatione m6) adeo ut mediam aseimilare soleat; immututa litteris, viz
sono manet N6.
2. Porit n terminalis flexionum, particularum, numeralium quomndam in eadem
positione, ante tenues atque < et f (vel b infectam) , a quibus incipiunt
tequentes voces. Eadem liquida servator autc vocales et mediam d, fit m ante
h, assimilatur aute omnes liquidas pleromque, non tamen semper. Qui casus ft
tenninalem hao ratione amittnnt, sunt acc. sing. et gen. plur. ouiusvie gene
ris ac nom. aing. neutr. nominom onmium, pronominum pleroromque. Sed in
nominibns ncHmunquam defectio consonae iustum modum excessit in codicibus
nostris; certam regulam magis servant pronomina, particulae, numeralia haec:
a) Articali nom. acc. sing. generis neutri AN, et genet. plur. cuiusvis ge
neris INNAN vel ^AN. Formae servatae ante vocales et medius : ammdibe
(circumcisio) , cmdUged (lez), angne (forma); innan itaide (auditorum), innan
daiUy nan ddne (donorom). N excussa vel assimilata ante «, f, 6, tenues vel
liquidas: atir (regio), acetharde (quatuor), afiadtmae (testimonium) , aeeil
(rum tius), allae (dies); ntn pertan (personarum), turta tol (cupiditatum),
inua erann (arbomm), inua forcetal, ua forcetal (institutionum), ua «acarcfif
(sacerdotum), vuumball (membromm). Alium regulam sequitur forma artlculi INN
in aco. masc. et fem. , cuius altera n ne ante medius quidem semper servatur,
perit •nte ceteras consonas omnes. Cituta
vel alia exempla articuli in i]lis formis infra sequentur, ubi de articulo
agetur.
b) Pronomina possessiTa triam personarum numeri
pluralis ARN, FARN (BABN), AN; item pronomen relativum AN. Ante voodes et medias: ame targne (cognitio nostra),
famimigde (oratio vestra), famdergud (stratum ve stinm), an etaracarad
(seiunctio eorum), anatbiurga ^quod dico), andudetta (quod dsest). Aute «, f,
tenues, liquidas : ar Jiriaiwgtid (iustitia nostra), arcoscni (in stitatio
nostra), farfaiUe (gaudium vestrum), barpectha (peccata vestra), fartoim t»
(opinio vestra), arropredchad (quod praedicatum est), apredchimme (quod
praedicamos), acarthar (qui amatur), acisme (quod patimur). Exempla haec et
alia in pronomine.
e) Praepositiones IN (in), CON (cum), REN (ante), lARN (post) codem modo
haberi docent exempla frequentissima, quae videas in capite de praepo
ntioniboB.
d) Coniunctiones AN, DIAN (com, si), ARAN (ut), quippe quibns conti neator
relativum AN, ac fere CON (donec, ut): anaelui (cum excedit), an^onat (eom
condidit), diandenmia (si &ceremas), diambed (si esset), aranepertar (ut
dicatur), arandematá (ut faciatis), eonda (ut sim), oomba (ut sis), cotnii
(donec rit); aeonfoiremni (cma comparamus nos), diacomalnafAar (si impleittus),
aro torfar (ut offeratur), aracomalnither (ut impleatur), arasecltenmar (ut
sequamur), coti (donec venit). et alia exempla, quae suo loco sequentar.
e) Numeralis hibernici 11 forma neutri generis DAN: danorpe (duae he
reditates) Wb. 2r. foadanog (sub duo eins integra) Sg. 75^ 98*. da Aainfh
(duo aamina) 8g. 28*. inda Tunumso (baeo duo nomina) Wb. 21'; da Uae (duos
dies) Cr. 31'; sed daaak (dao spnta) Inc« Sg. da eenil (doo genera) Sg. 61*.
inda
|
|
|
|
|
(delwedd F8707) (tudalen 044)
|
44 (M. M) I. 1. UQCIDA X
HmBRinOA.
tairAffirt (dao promisss) ML 38r. Neglegentiiu
indagni (dase fomM) Sg. 168*, nisi forte aate ^ inutilis Tidebator additio
litterae n.
f) Eandem regulam Becnntor numeralia hibernica YII, YIII, IX in bis exemplis:
it techt nocht (gl. septies octoni) Cr. 83*. octhddbe 7 oct ngni (gl. formae
octo) Sg. 166*. mochoe ndindrommo (Mochoe norem oolliam) Sg. 226. (gl. marg.)
noi mMiadna. x. iarsin (andeviginti annos postea) Leb. Brecc. eon riei hticht
noinomne ( nsque ad ingom novem quercaam) Tirech. 1. fri ri noi nuar (spatio
novem horarum) Lib. Balljm. (O’Don. 92). Deest liquida ante te nuem: it necht
cit (gl. septies centeni) Cr. 42'; item ante spirantem: nii eeikir (gl. nevem
glandulae) Sg. 49\ Deficiunt quidem e meia codicibns ezempla vetusta numeri X
cum sequentibus vocalibus et mediis, Md com in hodiema lingna inficiantur
eclipai nasali consonae etiam post honc (dtieh ff-eotay deeem pedes, at eecht
g-eotUy ocht g-coea, noi g-eota'), statnendae snnt formae ve tustiores
numerorum VII — X sechten, oehten, niin, dechem, ut saoscr. aaptan, aitan,
ndvan, dd^an, ut lat. eeptem, novem, decem.
3. Altemat in quibnsdam N cum formis NN, ND, NT, quarum prineeps habenda est
ND , quae aut assimilatione mutetur ante vocales, aut duretur aate t
mortificatam plerumque, aut in N singularem transeat ante tennes potissimam.
Formam assimilatam NN in articalo infin patebit eom in accusatiTO Bri^. masc.
et fem. gen., coius altera N ad casus tenninationem pertinet, ante voca les,
tum in bisyllabis foimis inna, innan Tiguisse.
Forma primaria ND in media voce potissimum servatur in praepositlone in
coalescente com pronominibns suffizis (ezceptis formis inte (in eam), intiu
(in eos, eas), de quibus infra dicetur) at mdium, indutmta (in me), indutnn,
indiunni (in nobis), indit (in te), indib (in Tobis), indid (in eo), *n(ft
(in ea), indib (in eis; cf. pronn. pers. suff. et praepos. «n).* In fine
eztat in artioall forma ind, post quam vocales excidisse probatur infeotione
tenoiam et spirua tium, quae sunt in principio nominis insequentis; hanc
formam servari aate vocales et liquidas et ante f (interdum <) emortnam in
sing. masc. et neatr. ge netivo et dativo, in plur. masc. nominativo, in fem.
sing. nominativo et datiTO, e paradigmate articuli apparebit.
Forma dorata ut fere adhibetor, ubicanque « ezcidit ant in terminataone TOcis
ant in prineipio proximae. btvalait igitur articuli forma durior int ante
vocales in nom. sing. generis masculini, in quo etiam post fbrmam in servatur
status durus consonarum; eadem forma articali int semper fere invenitar
(rarins extat ind) ante « debilitatani vel ut dicant mortificatam in omnibns
trium gene rum casibns, in quibus ind eet ante vocales (exempla in artic).
Item particala ind in compositione (vetust gall. ande-) fit int ante i
inficiendam aequoitis vocis (cf. compos.). Denique eadem forma in dnabus formnlis
coalescentiam cum praepositione in pronominum iuvaluit cnm accusativo: inte
(in eam, fem.) Sg. 6*. inUn (gl. in ipsam) Sg. 199*. 209'. intiu (in eos) Sg.
V. Ml. 21». 28*, quas ab indie, indiiu
profectas esse ez aliis formis quibusdam patet. (Exempla
adverbiorom pronominalium AND et SUND mutstorum in ant, tunt infra se
quentur, p. 61.)
* Quae fomiae commone&ciDnt lAtiiute vetnitM «Wti fto m: indu mari Bmi^
inAtpedio, m duperator Lvcil. = inpedio, imperator.
|
|
|
|
|
(delwedd F8708) (tudalen 045)
|
L 1. UQUIDA N HIBERNICA. (56) 45
la omnibus his singallurem quoque N scribi antte consonus, praeseitim te
nnes, infra apparebit
Sed est, nbi liquidam N (rel aasimilatam M) ante vocales et medius po ritam
primo aapectu saperfluam et sine causa additam putaveris; id quod nun qoam
Cactom esse patebit accoratius intaenti singula ezempla. Sunt aatem haec
varii generis:
1. In quibuBdam servatae sunt, quae in aliis sive regnlariter (ante tennes et
spirantes) sive neglegenter perierunt, terminationes casaom, accueativi (vel
nominativi neutr.) sing., genetivi plur., dativi dual., sed a fine vocis
transposi tae ad principium prozimae, codem more qui hodie eclipsis nomine
insignitar. Ezeaipla: acc masc. nonguidinue dia nenUtu (quod oro deum pro te)
Wb. 27*. fini. CM sfutai netarru (sine vooali inter eas) Sg. 7'. neutr.
taibriih atHdUe ndaib (datia iis proprium) Wb. 6' aom. neutr. am. ndch annte
ndvib (nt non est difBcile vobis) 6'. gen. plor. fognam innambatt naile
(servitus ceterorom meBbroram) 12^. dst duaL for deib ndtilib (secandum duas
declinationes) Sg. 106*. Literdam tcrminado casus a terminali thematis
conson» non distm guitor: fi-% alpai ndetiu (ad alpem versus citra) Sg. 217*.
aium nexttH (nomen apostoli) Wb. 20°. Accosativi forma in praepositionibus
quibusdam nooiiaalibus: doekum ^die (ad deom) Wb. 10*. indegaid nguttae (post
vocales) Sg. 5*. .u.tar> heti itt (a pio i) Sg. 4'. Eodem modo scriptus
acc. articuli: trinn mbrat (p«r palliam) Tr. 55. lasin ngutai (apad vocalem)
Sg. 7*, contra morem vulgatom in codd. aostria, qui alteram n omittere
consueront ante consonam qualemcunque.
2. Non moltom differunt ea, in quibus brevissimae Jfbrmae artioali, nom. aec
sing. nealr. aat acc daal., omissa vocali in solwn N abieront: m epur niein
(non dico hoc; aiUran) Sg. 73\ etarndifainn (inter daas illas partes;
indirainn) Sg. 2\ tretiigni (per figoram) Sg. 73*; aat ubi pronomen relativam
ad eandem finBam brevissimam redactam cemitor tam ante verbi formas: ciin
mbiie oefo gnam (qoaadiu est serviens) Wb. 8\ am. nguideu (nt rogat) 24'.
intain lAbie (cam e«t) 17*, quam post verbom substMitivnm: aenolee (gl. qui
iudicas; i.e. qood est malum) 1*. iU ceileom asni cr. (non celat ipse quod is
est christus) 4'. 6re atnduil (quia est oreatura) V. cHn baembio infer
(quamdiu vivus est vir) 10*. ata ncMlhas eidi (quod simt nomina haec) Sg.
154^
3. In media voce praeter inllzum n relativom inprimis praepositio eon
«bscnrat» est, non solum ezcussa vocali ut ia frecndirc (praesens), dcndire
(ab MDB;»fro-eon-d,, S-con-d.') Wb. Sg. Hcndag comniuim (gL detrectatores;
i.e. detr. prozimi) Wb. 1*, quae non discrepant a dofoirnde, toirndet
(significat, -■nt; =
do-fo-rinde, -rindet) Sg. 9*. 25*, sed etiam consoua primum aspirata, ni
&Uimar, deinde eh ezcussa inter r et «: forngaire (praeceptum) Wb. 10*.
forh' gartiund (imperarivns) Sg. 147*. doraimgert (promisit) Wb. 30*. 81'.
taimgiri (promiMionis) Wb. 2*. 4*. 11*. 33*. 33*, in quibus for-chon-gar,
do-ar-chon-gar (etiam do-ro-ar-ehon-gart) composita insunt. Si pro his formis
nonnunquam elisa n inveninntur 6n tairgiriu (gL pollicitatione) MI. 33*.
iartintair^riu (se condam promissionem) Wb. 19*. itindrecdairc Qu praeseoti,
ieind^.) Pr. Cr. 61*. am. nondicdichthemi (gL sicut bbMphemamar) Wb. 2*.
dofoirde, dofoirdet l^. 26*. 203*, quiboscam comparaada snnt briathra aildi
(verba pulchra) ML 31*. dUdiu (pnlchrior) Wb. 12*, ex adi. dlind, itaque pro
dilndiy dHmdiu (recent.
|
|
|
|
|
(delwedd F8709) (tudalen 046)
|
46 (66.57) I. 1. CCNSOKAKHIBERNICAK
SPIRANTEP.
aiUne, aille), id vix non neglegentiae tribuendam est. De puncto alius
delente, quod saepissime in his conspicitor, videas in&a p. 65.
Spirantes.
11 o J V . Honm sononun bini sunt affines, A et < Terae spirantes quae
altcmant inter sese in plurimis linguis, j et v ortae e voealibns t et «
admixta spiratione aliqua. Utrorumque priores, h et j, debiliores dici
possnnt, qui soni nec eadem sint frequentia iam in vetnsta lingna celtica,
nec eadem du randi vi in recentiore lingnae conformatione, qua posteriores et
fortiores. Itar que si fortiores illi soni, « et s, ex parte tantum
pertulerunt oppositionem con sonamm hibernicam nec praeter statum duriorem
sunt servati , sed oblitterati infectione, mirandum non est debiliorea ex
omni radice hibernica evannisse. Britannica quoque j in principio tantuai
vocum servata est.
H et S in vetnstis nominibus gallicis. H: .^ercjnia silva Caes. et apud
scriptores latinos post eundem, ut i/ercaniates (nomen populi Pannoniae) apud
Plinium, sed 'A(>xvvta oqij ap. Aristot. , Orcynia apud scriptores graecos
teste Caesare. .ffelvii, Ifelvetii Caes., sed Elvius, Elvorix in inscriptione
Mediom» tricensi CGhrut. 12, 10. Stein. 996), Elvctius in inscr. helvet
(OrelL 480). Item apnd Plinium 26, 7: hahia quam Galli sic vocant, Yeneti
cotoneam (herbam); sed 27, 6: alum nos vocamus, Graeci symphyton petraeom.
Non radicalis in his sine dubio A, sed addita codem modo quo in nominibus
vetustis germani cis i/erminones, J7ennunduri. Yix aliter in mediis vocibus:
Ya^alis Caes. (at lAmen Vacalis, Vachalis aliis). DraAonus (fluv.) Anson.
Mos. 365. LeAerenno (deo) Inscr. ap, Orell. 2020. NeAalenniae (deae) Orell.
2029. 30. 31. In in scriptionibus frequentia nomina compos. -ne/tae:
Rumanehae, Maviatinehae matronae, ut videtur, Gallomm deae. In nomine
Euhages, adiuncto Bardis et Draidis apud Ammianum (15, 9), equidem non video
A, sed nihil nisi Calso lectum 0YATE12 graeci fontis (Strabonis 4, 4), i.e.
vates (hibern. vet fttith). De f< in his nominibus intromissu conferas
spirantes britannicas.
S gallica vel britaunica singularis: Sabis, iSeduni, SenOnes Caes. SeatiQO
vsvg (Swranius Inscript. britann. Orell. 2779) Plnt. (od. Reiske 10, 732).
BelIove«us, Sigovems Liv. Ve«ontio, Aleria Caes. Alifontia Auson. Beli«ama (Minerva) Orell. 1969.
Br]i.rjaafu Beck. 2. Adde composita: Civi«maras (p. 16) Liv. Cartinnandua
(cf. Epomanduodurum, Mandubii) Tacit. Rati»boua (cf. Vindo bona, Bononia) in
chartis modii aevi. luncta aliis consonis; Catu«2ogi (compos. -«fogi p. 22)
Plin. SneQrai (pop. Britann.) Ptol. iSmertulitanus Inscr. Orell. 188.
Ilo«merta (dca; compos. Ro-«nt.) Inscr.
Brata«pantium (compos. Bratu-«p.) Caes iSlpamacum (hod. Epemay) chart. med.
aev. iStanacum, Sririate (loc. Noric.) Itin. Sropxxia (flnv. Brit.) Ptol.
«Scaldis Caes. Plin. iSVarponua (ad Mosellam) Itin. In media voce: Tas^etius,
Moritas<7us Caes. Ca«pingium (ad Rhen. infer.). Itin. 'AvTjQoeatog (Gallor.
rex) Polyb. Pi»rillu8 Inscript. Orell. 2776. I«ca (fluv. Brit.) Ptol. Itin.
Mati«co Caes. I8ini«<% (loc. Vindelic.) Itin. Ma&ouis fil. In script.
Grat. 763, 6. Mnr«a, Mur»eUa (Panuon. oppid.) Itin. KaQaifyatog Po lyb. (25,
4). Duplicata = : Cosses (di) Inscr. OrelL 1979. CsssivellaunQS
|
|
|
|
|
(delwedd F8710) (tudalen 047)
|
I. 1. CONSONAE HIBERNICAE
SPIRANTES. (58) 47
Cms. Tricaases, Yiducaases, Bodiocasses
(populi gallici) Plin. Baiocasses Notit. provinc. Galliar. Vindoiussa Itin.
Salassi Liv. Reressio Itin.
Eandem spirantem subiunctam gutturali in vetnsta lingna gailica slgnificari
littera X patet inde, quod eius loco modo » modo eh (vel A) profertur tam hi
bemice quam britaimice. Cui sono si ob scriptionem XS hand infrequentem in
inscriptionibus eandem pronuntiationem vindicare velis, qua indicum H ef
fertor at in notissimis kiatrdm (imperium), kiatrijas (miles, optiroag),
obstat isti opinioni altera scribendi consuetudo, qus non solnm in media voce
sed etiam in extrema X et S commutatae inveniuntur, ut Atimetux, Alanux et
AtitnetuSy AUmua (Beitr. m. 211). Qua scriptione illum potius sonum
significari haud improbabile videtur, quem Germani etiamnunc scribimus,
tametsi non iam pro BimtiamaB: ehs. Ezempla vetusta: A^rona, T&rimagulus,
Uxellodunum Caes. Aicaemua Itin. Anton. Venaromodurum (Raet. oppid.) Notit.
dignit. Uxacoua (Brit) Itin. Anton.
Ov^eXlov, Ov^elXa (oppida Brit), Ove^alla (aestuar. Brit), uin^ag (fluv.
Brit) PtoL Le^rovii Caes. Luj-ovio Inscr. Orell.
2024. Lud«vium (aM>nast medii aevi, hod. Loxeail). Pleamorii Caes. Mojcnus
Inscript. Orell. 429. Kierius Orell. 4983. Dexriva, Dexrivia (dea; d^^ifiov,
herbae nomen gal licam ap. Dioscor. leg. de^ifiov? cf. sanscr. daklfina, gr.
de|(dE, lat. dexter, hib. vet des, brit deheu) Orell. 1988. BrLria
(Cenomanorum caput) Liv. Bri^ellum Tac. Itin. Chii^rus (Boiorum rex) Sil.
Ital. Senicco Seni.r«om8 fil. Inscript. Marat 1402, 5. Adde: Ombe.«o,
Bonneim, Hanna^s, Berharis et Barhons, Dnnnohoxris, Ulohoxris et inohotris,
Biho^ris et BihMcinnis (? si tamen recte huc referantor) Beitr. I. c. In
compositis: Ejrobnus, Exomnus (hib. vet ttomun, cambr. ehouyn Mab. 2, 64,
intrepidus) Inscr. Stein. 68, 401. E;rcingiIIa Marat 1621. E^cincomarus Grut. 911, 2. Inpositione: Andoorponni
fil. Inscr. Marat. 1204, 5. Medivi;eta Grut 795, 8. Mnrat. 2073, 1.
Abre.Ttubogius Murat. 22, 5. Addo Taiyaitiov (Raet. loc.) Ptol., Bono^eus
(nomen figuli) Stein. cod. inscript Dannb. et Rheni 207, Piirtilos Duchalais
p. 171. 460 sqq., Alirie Beck. 4, quae nomina
alibi scripta sunt per solam s: Tasgetius Caes., Bonosus ("ori gine
Britannus, Galla matre") Vopisc. Firmus etc. cap. 14, Pi«tillus Grat
130, 9, Aliriia Beck. 3 et Aieria Caes. ; denique Andowo et Ando^cus in eadem
inscr. (L c m. 211). Quare com de h radicali lingnae gallicae vetustae
dubitandam sit, quasi duo gradus spirationis in ea videntur fuisse s et .r.
J et V in nominibus gailicis vetnstis. J in principio potissimam: Aira Caes.
iavaTam Itin. Inscript ^vincilli fiU Lxscr. Briz. Murat. 1353, 6. foin cissos
Steiner. 1583. faso, Jkssus (in vas. figlin.) Orell. 429. Veringodumnus thi»r
Orell. 2062. fummaExobni fil. civ. Mtidiomatric. Atuns funnae fil. Stein. 68.
faatamaras Grut 807, 5. 880, 4. Dubitationem movent iovnixiXlouOov Qoniperas
Grallis), iovftfiaQovu (veratrum nigrum G.) Dio8Cx>r. 1, 103. 4, 16. Li media yoce: Bwocasses, Batocassi Notit.
provinc. Galliar. Auson. Bedatnm Itin. Deiotams Cie. Caes. Noreta Caes. Itin.
Celeta, Matrcta Itin. Sidonieta Inscr. Grat
736, 2. Botus (nomen viri) Auct ad Herenn. 4, 3. Botbdurum (nom. oppid.)
Ptol. Itin. Boti (nomen gentis) Caes. Tac. Praeterea in inscrip tionibns non
modo ott', ott reperta sunt, quorum exempla supra (pp. 30. 31) pro posnimuB,
sed etiam tt bis in uua inscr. (Beck. 3): dugttonttto, AlisMa, qua seriptione
if significari non est quod dnbites. Altematio inter^ et ^t colligenda
|
|
|
|
|
(delwedd F8711) (tudalen 048)
|
48 (&9 60) I. 1. C0N80NAB
HIBBRinCAB 8PIRANTH8.
Tidetor e nominibiis quibnsdam vetnstis : Q. Guunius Bellas et Gommunis
G^uuni fil. Inscr. St«n. 996, si confertur famillius OreU. 4983. Item qui
LiTio Tolisto boti, aont -hoffi Plinio, -^nytm graecis acriptpribus, coi
nomini adinngo ▼irorum nomina
iam dicta Abrextabo^'us, Yercombo^'us, et apud Livium 38, 19 Ck>m
bo/omaros, siquidem legendum est Combotomarus (cf. Botoduram Tab. Peat pro
Botodarum).
Y: Fahalis, Fellavii, Fellaunodanam, Feliocasses, Feneti, Fenelli, FeN
cingetorix, Ferucloetius, Ferbigenus, Fuidomarus, Firidoviz, Fbcontii,
Fblcae, Fosegos Caes. Kassus, vasallus
in media latinitate. nrisoi Auson. etc. Ava ricum Caes. Aventicum Tac. Avicantus Inscr. Orell. 2033. Andecavi Tac. Plin.
Racenua (cf. 'Paovtog, Hibern. fluv., PtoL) Plin. Clairenua Itin. Cata res (pop. galL) Plin. KavoQug (rex Gallor.) Polyb.
Caoarinos, Caoarillos Cms. Livio (Ap(Jlini) Inscr. Bonn. Orell. 2021. Ditnco,
Diiatiacas Caes. Dieoua Anson. Noviodnnum Caes. Noeiomagos Itin. luvacom Itin.
In derivationibus: Litat^ocas Caes, Ausava Itin. Gknara Caes. Dexsivia (dea)
Luoript Gergovia, Lezorii Caes. Darocomoriam
Itin., aliisque ploribns (eC sab derivatione). Li positiione: He/vii,
Hefeetii, EAnns, E/vetius, E/tH>riz (p. 46). deo Arvalo In script. Orell. 1510. 1511. Arvemi, Nervii Caes. EUsae inter
doas vocales Y exemplum galliotun videtur esse lotncissas Steiner. 1583, si
conferas lovnacillas (t. Bupra).
De lingnae vetustae hibernicae sonis spirantibtis agentes
primum debiliores, h tXjy deinde fortiores, a et v, tractabimus, quia eadem
ratione illi omnino, In pattim periemnt
II in voce hibernica radioalis non est, neo sioabi in codicibns vetastis
extra «^ombinationes jA, th, eh acripta est in prinoipio vocum, quidquam est
nisi spiritns priMmissas vocali inchoiuiti, ut in vetustis nominibns gallicis
Heri^nia, HelTii. Quae h cnm nec
radicalis nec necessaria rit, sine oerta regula modo extat, modo abest: uile,
huile (omnls) Wb. fq. 4ula (peritus) Wb., he%U(u (pe ritis) Sg. 209*. aui,
hdui (nepotes) Sg. 28*. 30^ etc. Regolarem asam, qoo hodiemae dialecti,
hibpmica et gaelica, in hiata post articali formus ua (gen. sing. lem., nom.
acc. dat. plur.) tcI praepositiones voealibus terminatas A prae figont ante vocalem
nominia sequentis, nescit vetusta lingna, quae etri habet •nua hiriae (fidei)
Sg. 209\ tamen etiam: inua idbairte (oblationis), Mwia indoe bale ^oriae),
inua anme (animae), ua cecilse (ecclesiae) Wb. 22*. 22\ 25'. 27*. ua aocobra
(cupiditates) Wb. 2O’. la atacu (apud Atticos) Sg. 147*. a oentu (ex anitata)
Wb. 26\ aalbain (ex Albania) cod. Mariani Scoti ap. Perte. 7, 481.
J quoque, quam senraTit lingna gallica, prorsus evanuit ex hibernica, non
solnm e aediis vel extreais Toeibns, sed etiam e prindpio, nbi etiamntmo ex
tat in lingtut britannica, atque in hibernica ipsa senrantar reliquae
spirantes « et V. Cuius rei insigne exemplum praebet tox 6e (hodiera. 6g,
destituta c) i^. Corn. T. ffluss, imde deriTattun ddaehdi ^L iuTenilia) Wb.
3O’, compositum 6emU (gL tyro) Sg. IV, eadem ao brit. iouene (ievenis). In
hac ergo voce hi bemica vetnsta 6o iam perienint^' principalis, v media (niri
statuenda est di phthongus; cf. AU), n ante tenaem (cf. eoic = quino, brit.
pimp, quinque;
|
|
|
|
|
(delwedd F8712) (tudalen 049)
|
I. I. CONSONAK HIBERNICAE 8PIBANTE8,
(60.61) 49
p. 42), vocalesque residaae coalaenint in productam 6. Neo aliter subst. aig
(gl. cristallas) Sg. 67^ est f ro jaig, cambr. hod. uz (,=jag, glacies), unde
arem. adi. yen (— yein, yagin^ glacialis, gelidus) Bah. 40, 5. 92, 15. 23. In
aliis j incipiens cum sequentibus vocalibus transiit in i prodactam : ic,
ico, gen. icce (salus, salutis), e quo icethe (salvatus, sanatus) Wb. fq.,
ortom e jaoCf cambr. hod. inch (sanus), unde subst. iechyt (sanitas) Mab. 1,
283, arem. jechet Bnh. 46, 5, particip. yacA«< (sanatus) Buh. 130, 2. 200,
3, ut cambr. vet. iot (gL puls) gl. Ox. factnm est hib. k!th, ith (gl. puls)
Sg. 20*. 70*. Item in no Dune lesu: tMu, iau Tr. 39. 74, cuin in aliis i
vocalis scripta sit: tar ioib (gl. per lovem) Sg. 217'. iohain (lohaTines)
Tr. 26. 29. 39. 40. 48. 49. iorddnein (lor danis) Tr. 66. iudide, iudeu
(ludaeus, -os) Wb. fq. iacaum (lacob) Tr. 128. re niuil <!uua lulji) Cr.
32*.
d abi statns dari est, mmorem vim destructioni opposnit quam reliquae
spirantes. Edt autem status duri 1. in principio vocum, si non est causa in
fectionis. Quo loco usituta est scriptio simplex: sen (senex), aenm (sonitus;
cf. Senones) Wb. Sg. nuide, suidigud (sessio, positio ; cf Sudeta ? hibern.
hod. tuidhte, posituii, in ordine, serie) Wb. Duplex vero in combinatis
cotge, eosain (adhuc, pro co «e, co nin) Wb. 1*. 2*. Ume (apad hoc, cum;
alius lase) Wb. fq. prodit geminationem vel assimiUttionem.
2. In mediis et extremis vocibus a) in geminatione: iress, aireaa, gen. »TM«
(comp. air-ess, fides, instantia; cf. Suessiones, esseda) Wb. fq. uisse
(iustus) Wb. fq. Uss (commodum) Wb. 12». leas (gl. clunis) Sg. 67*. mess (iu
dicium) Wb. 6'. IT. nesa (gl. mustella, mus longa) Sg. 36*. indjius, fessa
(scientiae, gen.; cf got. visaa) Wb. 5*. 26'. sossad (positio) Wb. 4'. ciaaib
(cin cinnis) Wb. 28'. airchissi, airchiasecht (parcit, clementia) Wb. 4*.
coaa, plur. coaua (pes) Wb. 12*. eross (gl. puppis) Sg. 105*. Ob fortiorem
semper a intac tae pronuntiationem in isdem saepius a simplex scripta est ut
ires, hires Wb. fq. cosaib (pedibns) Sg. 33*. soaad Sg. 7* etc. Vocum harum
aliquibus supponen dam esse vetustam gallicam x comprobant partic. privat. ea
(eacara, inimicus; alius i ut s^ sex, e ses) = gall. ex in compositis, et
adi. dess, des = dex (dexter; cf. nomen Daesiva)', nec aliter in latinis
vocibus transumptis ^r in « matatur: diesamni (de examine) Ml. 33*. aneHd
(gl. exitium) Ml. 15*. 34*. doessid (gl. exitio) Ml. 36'.* In aliis dentalis
muta ante « vel f in « abiit, cui sequens ( interdnm ipsa quoque assimilata
est, ut mesa (iudicium), fiss,fiu* (scientia) ex radicibus med,fid prodiemnt;
servatae < post illam s exemplum est tin/esti (gl. fiatilem; Buhst.
iin/eth, tin/ed, flatus, aspiratio) Sg. 17^
b) In positione. Scriptionem duplicem in posteriore loco non inveni, ubi
semper araaidi (vetustos) Sg. 75*. turaifnech (gl. irriguus) Sg. 24*.
similia, at in priore : teaat (testes) Wb. 14*. coascc (institutio) Wb. 9*.
e) Extra positionem nonnunquam contra regnlam servari videtur: a) in ra
dicibus post productas quasdam vocales: faas (vanus; aiias/das) Wb. 13*. dd
Idem vel post vel ante alius consonas
fieri docet do mchomair»nechaib (interrogativis ; im d^marn, iatsrrogatio)
Sg. 30*; nisi quod ante ( in tiibernica lingna (aemie atque in graeca:
f*ii<:) c potios serratur » extniso, quare a particulis es (ex), <Js,
uua (super) derivata sunt echtar (extra), idtUrr (superias). Discordat nephlax
(gl. iuremisss; i.e. non laxa) Ml. 5lr.
Zkhss, oramm. celt. Ed. II. 4 %
|
|
|
|
|
(delwedd F8713) (tudalen 050)
|
50 (S3) I. 1. CONSONAE HIBERKICAfi
SPIRANTES.
tact (inBaaia), diiaaaetig (iiuwni) Wb. 9*. 12*. bi«, Mes, him, plar. bisn,
bina (mos, mores) "Wb. fq. rochias (passus eet), ciaad (passio) Wb. fq.,
eifaad Wb. 19'. mh (menBis, gen.), cia (census) cf. p. 42. gnaaaacht
(periculum) Wb. 13*. tuut (initiam) in formnla arlhuua (initio, primum) Ml.
19*. 29*, unde| t^aech (princeps), tosach, tossach (initium) Wb. Sg.; (f) m
signo praeteriti « (in plnr. -aet et -laaei) et in terminationibus 1. et 3.
pers. plur. -fftM, -tia tepiporum se cundariomm, et -us, -u formae relativae;
y) in pronomine 3. pers. sing. masc. eufSzo praepositionibus quibuBdam
accusativum poBcentibna: less, leitay fris, friss, triiiss (cE pronom.) ; d)
in deriyationibus -us, -es, -is, -ua^ gen. -asaa, -easa. -tissa, et •«>,
-M^ -iaiu, -ius, -nise, -nisae etc. Verum dubitari viz potest, quin in
pleriBque bI non in omuibus his causa servatae s sit aut geminatio vel as
Bimilatio (y. d) aut ejtcussio consonae ut in ds (— census).
Ad a hib. in = vel s mutatam
referendae sunt formae quaedam verborum, in quibus s e gutturalibus c, g orta
videri possit, sivu primariae sunt formae (fnturi ant coniunctivi) sive
secundariae. Quas infra suo quamque loco accu ratius iractandas hic, ut in
uno conspectu colligantur, strictim attingimus: do fvthrisse (velim) Wb. 82*.
nad duthrised anicc (quod nollet eorum salatem; cf. dofuihractar , gl.
volunt, Wb. 20* et Babst. fq. duthract, duthracht, vo lantas) 4'.
dondnindnisinse. dodnindnasHse (leg. nastesi; traderem eum, traderetis eom,
Satanae) 9*. mani tindnised (nisi tradidisset) 4'. ntdomindnastar (gl. de
ducar illac, in Hiflpaniam) 7*. atomanaste (gl. a vobis deduci in ludaeam)
14*. mad condiuiti doindnaaatar (si cum simplicitate tribuentur, dona; cE
doindua gar, gl. tribuitur, YRi. 16* et subBt fq. tindnacul, tribotio) 17*.
doinnatatar (tri buentur) Ml. 30*. dathiaauua martri (etsi snbeo martyrium;
tiag') Wb. 23*. ma thHa cueuibsi (si contenderit ad vob) 14*. ci^s hiloc bes
ardu (etai contenderit in locum altiorem) MI. 23*. m imthesid een imdiicain
(ne ambnlaveritis sine circum spectione; imthiag) Wb. 22'. cofardumthiaidae
(ut me adiuveti*; fortiag) 7*. diandremthiasat (si ei praecesserint) 5*. am.
bid mefHn notheised cueut (acsi ipBO ad te contendisBem) 32*. comairle do
abisolon notised (consilium Abs. ut conten deret) ML 23\ aracleisid (gl. scatum
fidei^ in quo poBsitis tela nequissimi extin ga«re; additur voi: irchlige)
Wb. 22"'. bad nertad duib inao asniirsid (sit firmatio vobis haec, quod
resnrgetiB) 25*. ni do dechur uirt in esseirgu inao arbid imnuUle aaseiraet
(non ad difPerentiam ordinis in reBurrectione hoc, (^ictum est, nam luia
resurgent, mortni) 13'. cindas inehoirp ineaOraet (gl. quali enim corpore
venient?) 13*. eeni eackraitia. mani eaertitis (ei non resurgerent) MI. 15*.
condHraid a for cital sosceUgthide (ut des^atis doctrinam evangelicam) Wb.
25*. ni dirsid for siiri arfognam (ne deseraevitis libertatem vestram ob
servitutem) 20*. naich ndeir sed (quod eum non dtoertnms esset; mox Babsi
anephdeirge som) Sg. 209*. dian daithirsid 6n (si id correxeritis) Wb. 9*.
diius indaithiraet (si forte paenitentiam agant; aithirge, paenitentia) 30*.
nl taidiraed nech huann (nemo misereretur noBtri; subBt. taidirge) 4*. ni
conairaoHaet (non quod aperuerint; eraollcthe, ^)ertaB) Ml. 31\ nech
immechomairaed (qui interrogasset; iihchomarc) Ml. 20*. ni inehoiaaiaed
(aliquid quod significaret; inchosig, inchoiaig, significat Sg.) Wb. 2*. mani
comiitis do (si non indulseris ei) 6*. mani cometaam deartollxib (si non
indulserimus voluntatibus nostris; comitig) Cam. diatormastar amit (si aucta
fiierit eiuf magnitudo; t&rmag — doformag) Ml. 20*. Inprimis ez radice ic
cum
|
|
|
|
|
(delwedd F8714) (tudalen 051)
|
I. 1. C0N80KAE HIBERNICAB 8PIRANTBS.
(68) 51
variis praepositiombiis componta moltas eiasmodi formus natas esse docebont
haec exempla: reviurina (antequam veniam) Wb. 14\ muriuri famdochum {i^ donec
veniam) Ml. 34*. act rlsaim, (?) nem (si assecuti erimus caelum) Wb. 12*.
ntiek rmd aleua (cnius rei indigaevitis) 24*. riaat ade (consequentar hoc)
5*. amachatieat edibapetil (ne veniant Msi apostoli) 17'. am. ni risinte
(acsi non essem venturus) 9*. reriu ririnse (antequam venirem) 18*.
conroiarinn (ut asse quar) 26'. manitlased, condid tited, condiaed, reriu
tiaed (nisi venisset, donec, aotequam veniret) 4*. 21*. 25*. 27*. connatiased
etir indigal (ne veniret omnino ultio) Ml. 27*. maehotiamia (si id possemus)
Wb. 25*. cechontia cor dositclte uait (quamvis possis ponere tuam uxorem de
te) 10*. cechonistia (etsi possent) Sg. 138*. forsanairisedar ingnim (in quem
&cta erit actio) ^. 139*. Perit n combi nationis ng: mafriatoasam (si
abiuraverimus) Cam. nirobe nech taratoissed (non erat per quem iuraret;
tongad Ml. 36*) Wb. 33*. fulos (gU sustinere) Ml. 33*. arqfulaam arfoehidi
(ut toleremus tribulationes nostras; fulatig') Wb. 14'; nescio ta eiusdem
radicis sint: fochitli nadfochomolaam, nadfochomalrid (tribulatio quam non
snstineamus, sustineatis) 14*. 11*; am, ni cuimrin (ac si non possem; eu
vtang') 17*. am, ni cuimrimmia adenum (acsi non possemus id facere) 17*. am.
bid diib doecmoiaed (acsi vobis accidisset; tecmang') 5*. reaiu forchuimaed
(an tequam eveniret) 4'. am. farcuimritia (acsi facta essent) Sg. 148*.
cochotabosadri (ut vos confringeret; comboing, confringit, Wb. 4') MI. 18*. —
Nec minus certa sont exempla ua vel a a den^bus profectae in eiusmodi formis,
ut inhi arin diaaet (ii qui enarraverint) Wb. 30*. sechia asnindiaed 6n (gl.
argamenta curavit exprimere; aiandedat, arindedar) Ml. 31*. cmt «ttor, c»a
«><ir (quamvis non edat, q. edat; ithim) Wb. 6*. iamacc miaatar (filius
iudieabit) 1'. mearimmir inua fl fningliu Qadicabimus ipsos angelos) 9*.
meatar (gl. aestimari; midiur) MI. 24*. rofesaurua (sciam'), rofestar, ni
Jiaatar (sciet, nesciet), eonfestar (ut sciat), nad Jiaatar (quod nesciat)
Wb. et mnlta aHa einsdem radicis (/{<Q.
Interdum a in principio vocum aut prorSas periit, cuius rei certissimam
exemplum praebet amed, amail (instar), contra coamil (similis), samlith (ita)
aliaque derivata et composita, aut in quibusdam tantum positionibus servatur,
ut leviter intuenti adiecta videatur, ut ante articuli formus tnn, ind (tn),
an (a), naib (dat. plor.), ua (acc. pl.) et ante pronomen relativum an (a)
post praepp. M, con, ren, iam (quae reiciunt n ante s), a, la, co,fri, tre,
iar,for, ut fiant com binationes: irin, reain, iarrin, coain, coaa, cotnaib,
tarana, ianaib, foranalb, iana^ trisna, friaua etc., quarum exempla
proponentur, ubi de pronomine et de prae posidonibus agetur. Eadem ratione
forsitan explicandum sit: condib sinonn persan (at sit eadem persona; alius
tnnon) Sg. 189*.
Infectione « perit in vetusta lingna. Recentior quidem lingna, quae hanc
spirantem-in statn primitivo profert ut s fortem, prope ut = , pronuntiat
infectam ut h; sed recentioris originis pnto hanc A, ut A in biatu inter
articu Inm vel praepositionem et vocalem sequentis nominis, de qua supra
dictnm (p. 48). Codices enim vetosti hibernici infectam s, ut f, in principio
vonim ai^ notant pnncto delente,* ant omnino omittunt. Pnnctum delens in solo
* Siffno hoc, qiuid in 8g. in U8nm grammaticum sbiit, in codem codice saepe
significatiir in lodbus uUiiiJa litteram falBO (criptam esse delendam, quae
consnetudo est communis codicum ■Mdii aeti
|
|
|
|
|
(delwedd F8715) (tudalen 052)
|
52 (*♦) I. 1. COKSOMAE HIBERNICAE 8PIRANTE6.
codiee Sg. adhibetur, omissio consonae in omnibos. Idem punctum hodiema
sdhibet orthographia hibernica, Terum usu multo magis dilatato, non solum pro
< et f, sed oonsonae qualiscanque infectae sigiium, cum gaelica pro eo A
post ponat consonae (quam soriptionem in hoc opere etiam in vocibus
recentioris hibernicae lingnae adoptaTimus). Exempla signi delentis in Sg.:
di ie»-c (amore) !•. foiodin (hoc modo) 182*. 220\ roiechestar (secutus est)
208'. intiamil (imi tatio, instar) 6*. 64*. intiliueht (sensus, intellectus)
89'. 50*. indirotho (fluvii, gen.) 35'. ddUuidce (gl. forum) 59*.
comiuidigthi (composita) 222', et sic in lo cis plurimis. Omissa s infecta in
Sg.: intliucht, dindindliucht , fnslond nint liuchta (^intiliucht') 3*. 42'.
53*. 198'. remuidigihe (gl. praeposita; = remiui digthe) 3'. diruidigud,
diruidigthe (derivatio, derivatus; pro diiruidigud a enith, rivus, pro quo in
codem loco bis male diriuidigud) 188*. Omissio in Wb.: intliueht 5'. 5*. 26*.
33*. intamil, intamlitis, intamUd (= intiamil; 9*: intsamlatar) 5*. 5'.
indeircc (in amore) 25*. indearc bratharde (amor fratemus; = indeierc 33*.
Minns accurata scriptione interdum in codice Sg., frequeuter in aliis co
dicibus nec punctatur s infecta, nec omittitur.
E mediis et eztremis vocibus s siugularis iufecta evanuit nullo vestig^o re
licto: hiaim (= intrn, gen. hib. vet. hiarn Corn., hod. iaran, gael. iarunn,
femun; adi. iamach) Inc. Sg. ex isarn, quod redit in vetuetis dialectis
germanicis. siur (soror) in demin. sivmat (gl. sororcula) Sg. 46' e sisur
(lat. soror pro sosor, sanscr. svdsr). giall (gl. obses) Sg. 102', geil (gl.
pignus) M. 27*, siquidem con ferendum est cum germ. vet. gisal (obses). gaide
(gl. pilatus: a pilo piUtos; i.e. pilo, hasta praeditus) Sg. 159"
cognatum est vetusto gallico Gaesati (^raina fot Polyb.), utpote derivatum
^oi-cf^ e substantivo gai orto e gais, quod etiam in lingna vetusta germanica
invenitur in nominibus Gaisericus, Rada gaisus. Addenda sunt uum. = (sex) pro ses, et termioationes quaedam
gram maticae, ut comparativi -u, -iu (lat. -to»' cum r pro « ut in soror),
secundae per sonae singularis -e, -i (dene, gaibi, lat. -us, -es, -is),
denique quorundam nomi nis casuum.
Eadem vox Sg. 67': tabindae .i. gaide
(gl. Quiritig pro Quiris, Sabinns; post formus Tilmrtis, Laurenti8 i.e.
Laurentinug), nbi glossatori interpretanti nomen Quiritis nescio ua in mentem
ve nerit voci^i hibernicae assonantis; e<;t enim hodie quo<^ne gael.
coir, hasta. At cf. Macrob. 1,9: Quirinus quasi bellomm potens, ab hasta,
quam Sabini currVn vocant Ab codem errore profKta est interpretatio : gaigim
(^. quirito et quiritor) Sg. 144\ Apud O’Donev. p. 284: crand gae ee» iarn
fair (ligfnum hastae \. e. hastile sine ferro in eo), et p. 319: m gai tea
(hastam hanc) e ▼• tustis
libris. Non bene ergo Polybius 2, 22: dnnf/jnono nQot roix xnra rnc 'Alnut
>«> 10»' 'Poittvov aotefioy xttioiKuvrnx fVijlcfio;,
jnioonyopivo/tfrovs <f< iin to fmiSoi) arifttxtvtiy raiadrovt' r) yuQ
l(E>( n<'ti) toSto titifittlvti tvntui. A mercede enim Qaesati omnino
non sunt denominati. Eadem tox fortasse inest nominibus Tirorum galaticis in
.^LSia minore: raiCtttuilaaTof Inscript ap. Mnrat 2, 643. rot)
rn>{evdp<a( ap. Polyb. 25, 4, quod rectius erit rtti^tttoQiyoc, gen.
uominis I'ni((ii6(>i(, siniificantis piAztum, armatum icatarmtitonm
dommum. Nec aliis graecis interpretationibus plane fiaes est faabenda, ut ei
quae servatur e^Cli tophonte apud Plutarchum (ed. Reiske 10, 732. 733):
nagttniitai avi^ CAqbqi notafi^i) o(>oc, jt oiyio-vrot xalovfitrov,
nniovofitta3ti di it' ahtay toittvttiy. Moiiioqot ««) 'Artno ftttQOty vno
SratiQoyfutt r^t dqxn^ titffXtil>('yTit, tls roHtoy xara ngoatayiy riy
litpoy noity xtiaai 9(l.ovrtf ttiy &i 9ffttl(ioy 6Qvooofi(vas
at<p»i3(o>t xoQuxit tnitpayfyttt xa\ 6ittntfQviufityoi ta ntQiS tnliiQuintty
ta 3(yiQa. MoiuOQot i" olmyoaxon(ttt ffintiQOt vnaQ Xoty rijy noliy
Aovylovyoy npotriyonnxity. Invyoy ydn t§ aifur iiaHtxt ^ riy x o Quxa
xtthovai' iovroy ii ti>y (i(xoyt«' xaAiut ImoQti Ki.ntoipiSy iv ly
Ktfatuv. Mutdtum euim locum. proprie sigoificat tox celtica d&n (p. 24),
noti eminenUm (legendum tuntr tStxoyTttf) je\momem; atque oppitla quae<lam
in<iidem <lenominata non in monte, sed in pbmitie sita snnt, ut
Lupodunum, Camulodunum etc
|
|
|
|
|
(delwedd F8716) (tudalen 053)
|
53 L 1. CONSONAB mBKRinOAK SPHtAKTBS.
(W) 58
Nanquam aut in prinoipio yocom ant in mediis inficl s, qoam sive mtita siTe m
exciplat, cam scriptione codicis Sg., in quo ante lius consonos nec pe riit
anquam « nec pancto delente notuta est, tum praeceptls grammaticorum lin gaae
hodiemae comprobatar. Itaqoe exemplis
supra (p. 52) prolatis intiamUy inUUucht, diiruidigud opponontar tinecana,
intinnscaua (Incipit) Sg. simiiia.
V etsi sequitar aaalogiam splrantis s, tamen cam non sit eadem intensi
tate nec vi resistendi, est panlo mlnoris ambitus. E mediis enim et extreaiis
vocibus post vocales evaniiit omnino praeterquam in transomptis quibusdam ut
ffrai/ (gravis), breib (brevis) Sg., neo nisi post liquidas et mediam d
servata
est, scripta B, quam infectam esse probat scriptio hodiema h, 6hi perstitit
in
solo principlo in stuta duro, in quo fere scribitar F. Qaodsi unquam, hio
quadrat denominatio statns duri, quo ex v (— germ. w) prodit f, caios pronon
tiationem eandem ac latinae f, ph demonstrant tam transumpta ftUsuht (philo
sophia; h quoque leniter hlc aspiranda extra posltionem, totam fere at/«bu/«)
Wb., i/umn (Infemum) Wb. Sg., inmeta/ardid (fisTaqioQixuJs) ML 44 r. quam
scriptlo varians tin/ed, tinphed (aspiratlo) Sg. 6*. 9'.
Inde patet opposl
tione consonarum hibernicarum inter sese et distlnctione inter pronantiatio
nem daram et mollem facta sonam quorundam, ut nonnanquam in niatiam
mollitiem transllt, qua onmino evanescerent, ita interdam In nimiam daritiam
protrasom esse. Exempla statas duri in principio vocam: fin, finn (vinam)
Wb. Sg. f« (albus; cambr. fftein, e ^nd; cf. Vindobona, Vlndonissa) Sg. 35*.
/ni (cognati; in Ml. \9!':
Jingalcha, gl. parricidalia, arma; (E. vetost. nom. Ve
neti?) Wb. 28*. fir, firian (verus, lustus), f/«««« (lustltia) Wb. fq. fial
(velom,
velamen) Wb. 15*. fius (sclentia; cf. got. vissa) Wb. fq. fissiih (gl. catus)
Sg. 52*.
fimd (gnarus, sclens), anfissid (ignaras) Wb. ^B'.
29\ fedh (vidua) Wb. 28*. fid
(arbor; cf. brit guiden Voc, gall. Viducasses) Sg. 53*. fich (pagus) Sg. 37*.
58*.
6 folt (a caesarie; brit. gnall, capillus) Wb. 11*. folcaim, folcaiih (gl.
huiaecto
gl. lavo; brit. golchi, lavare, cf. Volcae, Volcatius) Sg. 145*. 146'. fers
(versus)
Sg. 59*.* Etiam cum liquidis f et r, quae In alils linguis post vocalem repo
nuntur, haec spirans in principio vocum coniungitur, ut in lingna slavlca vl,
vr:
flaith (imperium; brit. vet gulat, hod. gwlad, regio, ex quo »da.guletic,
gwledig
potens; cf. slav. vladiti, sed germ. waldan) Wb. 9*. hiftid cr. (gl. epulemur
non
In fermento veteri; i.e. in epulis Christl, nom. fied) Wb. 9'. ^edadb (in
epnlis)
Wb. 27*. fiedaichthith, fledaichtliidi (gl. epulo, gl. epalones; cambr. hoA.
gusUdd,
epulae) Sg. 52*. fiiuchdercc (gl. lippus), fiiuchaigim (gl. lippio) Sg. 24*.
10*. Aitt
ckidi (gl. humectiora) Cr. 34*. inua fiivchaide (gl. humidorum) Sg. 73*.
fiiuchai
datu (humiditas ; cf. cambr. giclyp, madidus, Mab. 2, 378, rogulipius, gl.
olivavit,
gl. Lxb.) Cr. 18*. fiesc (lioea, virga) Sg. 3'. 40*. fracc (muller; cambr.
gurehie
gl. Ox. gtcreic Mab.) CDav. De praep. fri, frith (cambr. gtcrth) infra
dlssere
tur (p. 66).
Haad raro B pro f sive v priraitiva positum est, duplici ratione:
1. Media vera non emollita extat in principio hib. brit. bran (corvus, cor
Ijttinae v promintiationeiD ut f pro w
in Germania, qiiae etiamnunc in usu est, a monachia Scotia vel Hibenus,
frequentibus iu moDasteriis Germaniae, initium sumpsisse credibile est.
|
|
|
|
|
(delwedd F8717) (tudalen 054)
|
54 L 1. OOKSONAB HIBBRNICAE 8PIBAKTES.
niz; slay. vrami, lit. vdmus, vdrna), nescio an in aliis quoque at hib. b«wa
(gl. sades) Sg. 67^, bir (gl. sadam) St. app. .152, berach, birdae (gl.
verotaa) Sg. 60*, brit. ber (gl. yera) Voc, si comparandam eet lat. veru. Ne
tamen his admisceas ea, quorum b vAgo pristinam redire videatar, ut bib. biu,
beo, cambr. byw (vivus), hib. beiliu (vita), quibus non solam lat. vivus,
vita, sed etiam graec. (iiog, (iiHivat atque got. gviua, germ. vet. quek
respondent, aat hib. cambr. ben (molier), quocam conferimus graec. yvv^,
boeot. (idt'tt, got. qoens et gvind.
2. Media infecta (quam prodit scriptio recentior, b sive bh) sine dubio locum
tenet v primitivae, cuius sonum aut servavit aut resumpsit:
a) in mediis vel extremis vocibus post liquidas f, r, n (quae non mutatur in
m, in quam mutari debebat ante b veram) ac post mediam d (mollem post
vocales, d sive dh); delb (imago) Wb. Sg., recent dealbh, oambr. delw Mab.
tarb (tauras), rec. tarbh, cambr. taru Leg. , com. tarow O. 128. Cr. 403, gall. tarvos Liscr. Par. banb m. (sus), gen.
bainb Corn. (v. bab) O’Dav. (vv. fuirec, lupait, scuithid), com. baneu Voc,
cambr. rec banw. fedb (vidua), com. ffuedeu Voc, cambr. rec gweddw; in quibus
omnibus infectae b hibernicae respondet cambr. vet. u, rec. w, corn. vet. eu,
rec ow, nisi tota periit ut in corn. del Pass. Post vocalem eadem b cernitur
in pron. person. 2. plur. infixo vel suffixo : dob tromma (gcavat vos), airib
(pro vobis), «6 (vos), adib (estis) Wb., quam in fectam prodit non modo
hodiema scriptio, sed etiam omissio relativi N ante hoc pronomen semper
facta: nobcara (quod vos amat) Wb. 27', contra am. mndub ettirimse (ut ego
vos amo) 23*. Item in latinis interdum b
scriptam est loco i> originariae: bobes (boves) Wb. 10*, ut in transumptis
tar ioib (gl. per lovem) Sg. 2W. breib (brevis) Sg., cum in aliis u extet:
snechti ioiuis (nives lovis) Sg. 8*. Hoc quoque memorandum videtur, quod pro
latina f in vocabulis tran sumptis eadem b invenitur: nipa lour do sacarbaicc
(gl. si quis esurit, domi manducet, 1. Cor. 11, 34; i.e. non sufficiet ei
saorificium) Wb. 11*, ut pro graeco tp in felsub, felUube (philosophus,
philosophia) Wb.
b) Eadem ratione in principio pronominis possess. farn, far (vester) sae pius
molliorem souum (ut in hod. bar) significat scriptio barn, bar, itaquc in uno
codemque loco: dofarforcitlidib et dobamanamchairtib (praeceptoribus ve
stris) Wb. 14*. Quae scriptio post vocales potissimam invaluit: dobarrucu
(gl. ad verecandiam vestram) Wb. 9^. dobarcursagad (ad reprehensionem vestri)
20* dobarcdUb (sociis vestris) 25'. dobamirdil (ad confirmationem vestram)
26*. do bartabart 6 sos. (ad ferendos
vos de evangelio) 18*. fobarmbidsi (vestra causa) 23'. nibattduilsi (non
vestri nuntii) 17', sed etiam post consonas invenitur: ni arbarseire (non
propter amorem vestri) 19*. Ante hanc quoque formam semper excidit n
terminalis praepositionum : ibartintuth (in interpretatione vestra) Wb. 19*.
hibarpeccad (in peccato vestro) 20*. ibarfoirbthetusi (in perfectione vestra)
25'. mabeid hibarcumung (si est in potestate vestra) 5' — perinde atque
ante/: iarfartoimiinsi (secundum vestram opinionem) 20*. hifamimigdibsi (in
vestris orationibns) 7' — nunquam in m transit ut ante b primitivam: iarm
intthis (post baptisma), imbAlre ncall (in alium lingnam) \2^. imbelre 13*.
imbds, imbethith (in mortem, in vitam) 13*. imbethu (in vita) 14\ 25*.
imhrecai recht (gl. in astutia) 15\ formbricUhar (sermo vester) 26*.
farmbethusi (vita
I. I. OOKSOXAE HIBEBmOAE spntAirrES. (66) 55
▼estn) 21*.
friamiriaihra (contra verba eonun)
31\ eombiu (doQec sum) 30*. diam 6«mm (n sumos nos) 24*. rambia (erit et)
27°. arambere biuth (quod firasris) 28*.
c) Minus certa sunt alift quaedam ezempla b pro f scriptae, ex quibus
certiora videntor haec: imbresua (gl. pugnas verborum) Wb. 29'. ni imbresnat
(aon adTersantur) 29*. oc imbremn (in altercatione) 30*, sed arin^rema (nam
altCr cator) 30". imfremcU: (adversantar) 31'. donaib/U imma/reanat (gl.
inficientibus) Hl. 20*, cf. dondfreindid (gl. satanae; i.e. adversario,
impugnatori) Wb. 9'; aba mi» (optat) Sg. 161', sed a/ameinn 207'. affan^nad^
afamenad (optaret) I4i$^; eubue (conscientia; con-Jius) Wb.; coibnea,
coibne«ta (affinitus, aS&niB; jfini p. 53) Sg., item coibee, cobeud,
anbtud (p. 42).
Assimilatam esse v liquidae l in subst. uall (saperbia) Wb. 10\ 15', ind
huall (gl. elatio) ML 28*, ande hjuallaig (gl. elati) ML 34*, ua hualcha (gl.
sa perba) Ml. 31 '» ttalligim (gl. abrogo; i.e. arrogans sam) Sg. 22*, docet
geneti vos bea vdiWe (mos arrogantiae) Wb. 14*. udilbe et utmaiUe (g^. i^venilia
desi deria fiige; i.e. arrogantiae et instsbilitatis) Wb. 30*.
Interdum praeter regulam communem sicnt » (p. 51) v
quoque in principio vocam aat deperiit, ut in etpartain (tempus vespertinum)
Corn. (v. crepseuit), cui Gonferendam est, quod praep. fH non modo in
inferioria a^tatis libris saepissiQie in ri abiit, sed etiam in cod. Wb. bis
com pronomine snfiBzo scripta est riumm (a me) 14*. 16*; quapropter errach
(ver) — dat. 6 errug {gl. vere) Cr. 37* — cum gr. tafty lat ver, cuin lit.
vaBara (aestas) comparantes tiz errabimas; aat cum vocali, quae eam
ezcipiebat, in u contracta est: ur (recens) Oorm. cam de rivattis tirde
{camhT. greyrdd)'. hurda (gl. viridarium) Sg. 35*. hurdai (gl. viridia) Ml.
18', ondurdatu (gl. virore), nuraigidar (gl. virere) ML 15'.
Si/hibernica inchoans e regala
accipitinfectionem, signator codem modo quo 9, i.e. mortificatur puncto
delente, vel bmittitar. Signum delens hic quo
que in solo codice Sg. : derbfogir (gl. ipsae pronxmtiationes) 3'. do
immfolung fuit (ad efficiendam longitudinem) 6\ isindfreendatro (in
praesenti) 166*, atque in oliis loeis maltis. Omissio tam in Sg. quam in
ceteris codicibns; in Sg.: indeoger (diphthongas; = indefoger) 18*. toirndet
(eignificant; = dofoirhdet 72^) 25'; in Pr. Cr.: intndrecdairc (idem quod
supra allatum isindfrecndaire) 61*; in Wb.: wideetua (nuno; i.e. indfectao,
hoc momento, hac vice) 3*. oinecht, oinect (gl. 8emel; i.e. oinfecht, asa
vice) 3'. aralaith, innalaith (propter regnum' eius, in regnom sunm; Jlaith)
Wb. 30*. 31*. a orcital (doctrina eius; ttfo7'eitaC) 8'. du Arachi (voluntas;
= dofuthracht, ut dofuthriase, velim, dofiUhraetur, vololit, Wb. 82*. 20*)
fq. Attamen saepios etiam f, ut «, qoamvis sit in stuta infectio nis, ergo
oblitteranda, nec punctC notatar nec omitfeitar in Codicibus, sed mane^ non
pronantiaada, sola scr^tione etymologica.
Nihil revinuit in lingna hibernica v primidvam post vocales, non solom in
eztremitate vocum, nbi viz revinetor in uUa lingna, sed etiam in mediia. Nas
quam servata est in vocibus, quae prodont eam in vetastis noaumbi&'
jB^idlicte vel lingois afEudboa. Yerum non nua eademque in omnibus his
ratione f ha betor, 8e<i modis variis. Nonnnnquam enim, etsi non intacta,
serttta tamen quodammodo dici potest, atpote in vocales sono prokimus transgressa
w (nt in nomine leui Tr. 6) vel o; unde diphthongi prodiernnt iu, eo, au, o»
veMunrum mukation«8 hibernicae i, u, ua (cf. p. 33. 34).
|
|
|
|
|
(delwedd F8718) (tudalen 055)
|
55 (<8) I. 1. consonab hibermicab
sfiramtes.
Servatae igitnT iu vel alternaatis cum iu et do ezempla certa haec habemos:
fiu (dignas; cambr. fftmc Mab. et hodie; cf. gall. Ytviscus?) ia cod. Wb.
tnad fiu lib (gl. quod si dignum fnerit) 14*. ni/iu (non decet) 13'. 15*.
18*. 2O’. ni fu 10*; blu (vivus; com. biu, vita, Voc, cambr. In/u; buw,
vivus, Mab.) Inc. Sg., b^ Wb. 13*, frequentius beo ut Wb. 1()\ 19* vel beo
(aiem. beo) 3'. 4', unde derivata sunt adi. bcode Sg. 39*, subst. beothu,
beotho (vita) Wb. 3'. 11*, verb. beoigidir, beoigedar (vivificat) Wb. IS*.
19*. Cum his conferendum videtur genitiu (genetivus) transumptum, scd quod
totum abiit in hibernicum flexionis modum.
Servatae au vel ou exempla supra proposuimus ydu, ydo (falsus), aue (ne pos),
nau (navis), lour (sufficiens), a quibus vix sunt disparanda glaosnathe
(linea) et loim (penuB, copia; cf. I6n, food, provision, O’R.); ibidem tamen
adnotavi mus saepius 6 {ud) vel u proferri tam in isdem vocabulis altcrnantes
cum di phthongis ut gd, gu, gnaigedar, quam solas in aliis ut cloi (clavi),
6c (iuvenis). Sic igitur diphthongum coartatam habent
m 6: oi sivc rectius 6i (ovis; ind. dvia, lit. acia) Corn., idem vi scjiptum
O’Dav. n6i (navis), gen. n6e: saineconc noe (gl. celox; i.e gcnus siugularc
navifs), inchrwth noe (gl. aplustre; i.e. apparatus navis) Sg. 69*. 132'; sed
etiam uau (p. 33), naueirchinniuch (gl. nauiclero) L. Ardm. 188. b. 2,
dipbthongo servata, ut in Adamnani vita S. Columbae ap. Boll. lun. 2, 197:
matris pater latine y{/tN« navis dici potest, scotica vero lingna Macnaue.
Nec aliter in subst. bo (bos) Br. h. 50. 52, Corn. — unde comp. bochaill (gl.
bubulcus) Sg. 58*, deriv. Boinne, gen. ua Bdinni (ap. O’Donov. p. 318 c libro
vetusto) , nomen fluvii Hiberniae meridionalis, qui Ptolemaeo dicitur Bovovivda
(i.e. Buvinda) — si recta lectio est (nam alius duas memorat St. 54:
ac/tetbbou, achadh bo), diphthongus servata est in eadem vita S. Columbae ap.
Boll. lun. 2, 216: monasterium quod la tine Campulus bovis dicitur, scotice
vero Achad bou; cf. Liis bou jinde, Beda.
In u: tuut, tus (prinoipium) MI., e quo derivata toisech (princeps, dux),
comp. t6isechu (gl. prior), toisigiu, sup. tdisigem (gl. primus), tosach,
tossach (in itinm) satis frequentia in Wb. et Sg., t^isecluiire (gl. pi-imas)
Sg. 50*, videtur ortum e toms, cum in privileglo ecclesiae Landavensis in
libro Land. p. 113 scribatur touyssogion (principes; cambr. hodiem.
tgwysogion, sing. tywysawg c snbst. tywys, ductus). Etitun adi. nue (novus :
fon mdm nuu .i. inind/eni nui, gl. sub ingo novo, MI. 2". ddini nui,
homines novi, Wb. 22*), unde deriv. nuide^ compos. nuiadnisse, i.e.
nuefiadnisse (:t comairbirt ntiidi, in novo testameuto, Wb. 3". indocbal
nuiednissi, rect nuiadnissi, gloria, lex novi testamenti, Wb. 15*.
inuiethnistiu, in novo testamento, Wb. 10*) ad formam novia respondentem in
dico noDJa (lit. naujas^ reducendum est, quam prae se ferunt tam vetnsta no
mina Noviodunum (quattuor oppida huius nominis np. Caes.), Noviomagus, No
vesium Itin., quam quae inferioris simt aetatis, Novesium Ammian. (18, 2),
Novigentum (super Matronam, Bolland. Mai. 6, 804). Itaque hib. ni^ide et quae
ei respondent, arem. vetust. no^cid QLis nowid, i.e. Curia nova, bis in
charta de a. 826, in Chart. Rhedon. 1, 14), recent. neioei, cambr. newydd
infecta ad formam derivatam noddia revocanda sunt. Ceterum concedenda «st vo
calium assimilatio EEu;ta iam in vetustis Ntvomagus (pro Niviomagns? in quo
dlversa vox vix statuenda) Auson., Nivisium (= Noveaium Amm.) Sulpic. Alex. »p. Gregor. Tnr. 2, 9, villa Nivella, Nivialla,
Nivigella ap. Bolland. (Tun. 2, 832.
I. 1. CONSOJf.^JE HIBKRNICAK 8PIRANTB8. (.^V 57
Inl. 3, 61. Sept. 5, 580; cf. Nuella Sept. 5, 601). Addendnm videtor subst
clu (gL ramor; cf. «laT. tlovo, tlava) Sg. 46', si conferas cambr. cli/w
(aaditas) et Terbi cambrici formam elywet (aadire), a qua discedit tam
hibernicum Terbum idem significanB Tariis formig unomalis qoam deriv. clua$:
cluasu (aures), donaib cluataib (aaribus) Sg. 3*. 50*, quocum forsitui cambr.
clunt comparaveris. Va riat fonnis nomen Davidie: duaid Ml. 2\ 30*, duid ML
U\ dauid Goid. 20 (dalld scriptum Oeng. F^ Mart 1). De aliis, ut mU (ocalus)
Wb. 9*. 12*. 15'. 27«. plur. ntili, titli 19*. 25', fortasse de quibusdam supra aub U producta enume ratis, dubia res
est Etiam incboantem v cam proxima vocali hac formala u abeorptam esse in
adi. iirde (Tiridis) supra diximus.
la omnibus igitur his, etiamsi non servatam ipsam c, attamen quasi Testi giam
cius impressum babemus u tcI o vocalem aut conspico&m in diphthongis aot
e productis vocalibus o et » investigandam. Contra in aliis (quin etiam iu
isdem v6l;ibus) spirans ina tota periit, variis vocalibus, plerumque
productis, quae interdnm inter se altemant, absorpta.
Exemplam v deperditae post « incertum : ola (oleum;
cambr. aleu Cant oleu gl. Ox. arem. oleo Buh. hod. olew, got alec) in
compositis olackrann (gL oliva) Wb. 5', olachaiU (olivetum) Sg. Ml,, si ad
lat oHou, olioum revocandum est; bibernicam tamen formam negari nequit
propius accedere ad lat olea, oleum. Certiora Letha (Litavia, Letavia) O’C.
503 nomen britannictun terrae Aremoricac, sed idem (quasi Laithe) nomen Latii
F. h. 10, Oing. F^I. ut cambr. vet litau gl. Ox. taua (tenuis; cambr. teneu Mab. 1, 259) Sg. 248', cf. Praef. XIL
Post e: diad (finis, unde »di. dedenach, finalis; e deved, cambr. diwedd) Wb.
Sg. dia, gen. de, plur, di, deib (dens; cf. pp. 20. 32),
unde adi. diade (divinus) Wb. Sg. Fortasse gli (clarus, conspicuus) Wb. 9*. 11*. 12*. glie 12*. gldre 12*, siquidem conferendum e^t
cambr. gloiu (gL liquidum) Cant 86. glogw (pellacidas) Mab, 2, 10. 36. gloew
3, 152.
Post »: iar (posterior, occidens) tam iu formula adverbiali aniar (in, ab
occidente) Wb. Cr., quam in praep. iarn (post) et adv. iarum (postea),* siqui
dem recte confero nomina ^IovfQum (n. populi in angulo Hiberniae spectante
uccidentom et meridiem), 'lovtQvlg (oppid, Hiberniae), 'loviQvia (nomen
insulae) ap, Ptolem., quae Bomani accommodaTerunt ad vocem snam hibernus i.e.
hie malis. Item U, lii (color, splendor; cambr.
Uiw, cf, Li^ius, liTor) Wb. 12'. 15', Transgreditur i in i (quaevitar, utrum
abundantia formaram an per flexionem solam) in adi.eli (sinister): cle St gl,
387, dat. fem. duchU (gl. ad sinistram) L. Ardm. 184. b. for laim ehU (gl. a
sinistris; cf. laecua) Cr. 19*. Transgrediuntur s, iu, io in f, i non modo in
flexione adi. biu, biu, bio (tItus), caius ploralis bi Sg. 39* vel bii
scribitar: bU in hiria e.e mortuis (Tivi in fide) Wb. 5' — nec aliter in
comp. bithbeo (semper vivns), plar. bithbi Sg. bithbii Wb. — sed etiam
lar, occidens, principio significai
regionem posticam, cui opponitur dir, air, oritiu (regio «Dtica), unde deriT.
airech (primux, primao) et subst. airechas (pnncipatus) Celta enim sicut
Induii drnominat mundi regione« ad solem orientem conversus ; oriens igitur
ipsi ouoque est autica rrpo. orcidens postica, septentrio sinistra, meridies
dextra. Quamobrem non 80ium in libria hi fieniicis septentrionalis pars
Numoniae vocatur Tuathmtimha (unde angl. Thomond), meridionalis Dtamkuwtha
(ad Terbum: sinisira, de.\tra M.), cuius incolae dhi (Desii) dicuntur, sed
etiam a Kribentilnis latjn* neft noniinatur dexiralis Britannia. (Lib. Land.
111. 143.213 etc)
|
|
|
|
|
(delwedd F8719) (tudalen 056)
|
56 <<B) I. 1. C0N80MAB
HIBERMICAE 8FIRAMTES.
Servatae igitur iu vel altemantis com iu et io exempla certa haec habemus:
fiu (dignas; cambr. gvnw Mab. et hodie; cf. galL Ylviscus?) in cod. Wb. ituid f'm lib (gl. quod si dignum faevit) li', nifm (non decet)
13'. 15*. 18'. 2O’. ni Jiu 1O’; blu (vivns; com. biu, vita, Voc, cambr. bifw,
buw, vivus, Mab.) Inc. Sg., biu Wb. 13*, frequentius beo ut Wb. 1O’. 19* vel
beo (aiem. beo) 3'. 4*, unde derivata sunt adi. bcode Sg. 39*, subst.
beotliu, beotfio (vita) Wb. 3*. 11*, verb. beoigidir, beoigedar (vivificat)
Wb. 13*. 19*. Cum his conferendum videtur genitiu (genetivus) transumptum,
scd quod totum abiit in hibernicum flexionis modum.
Servatae au vel ou exempla supra proposuimus gdu, gdo (falsiu), aue (ne pos),
nau (navis), lour (sufBciens), a quibus vix sunt disparanda glaosnnthe
(iinea) et loun (penus, copia; cf. Idn^ food, provision, O’R.); ibidem tamen
adnotavi mus saepius 6 {ua) vel u proferri tam in isdem vocabulis altcraantes
cum di phthongis at g6, gu, gnaigedar, quam solas in aliis ut cloi (clavi),
6c (iuvenis). Sic igitur diphthongum coartatam habeat
m 6: oi sive rectius 6i (ovis; ind. dvia, lit. aoia) Corn., idem ui acriptum
O’Dav. n6i (navis), gen. n6e: sainecosc noe (gl. celox; i.e gcnus siugulare
navip), inchruth noe (gl. aplustre; i.e. apparatus navis) Sg. 69*. 132''; sed
etiam ftau (p. 33), naueirehinniuch (gl. nauiclero) L. Ardm. 188. b. 2,
diphthongo servata, ut in Adamnani vita S. Columbae ap. Boll. lun. 2, 197: matris pater laiine JiHus navia dici
potest, scotica vero lingna Maenaue. Nec
aliter in subst. 16 (bos) Br. h. 50. 52, Corn. — unde comp. bochaill (gl.
bubulcus) Sg. 58', deriv. BoiHtie, gen. ua B6inni (ap. O’Donov. p. 318 c
libro vctusto) , nomen fluvii Hiberniae meridionalis, qui Ptolemaeo dicitur
Bovovivda (i.e. Buvinda) — si recta lectio est (nam alius duas memorat St 54:
ac/ietbbou, achadh b6), diphthongus servata est in eadem vita S. Columbae ap.
Boll. lun. 2, 216: monasterium quod la tine Campulus bovis dicitur, scotice
vero Achad bou; cf. Inis bou jinde, Beda.
In u: twut, tus (prinoipium) Ml., e quo derivata toisech (princeps, dux),
comp. t6iaechu (gl. prior), toigigiu, sup. toingem (gl. primus), tosach,
toaaach (in itiom) satis frequentia in Wb. et Sg., t^iaecftaire (gl. primas)
Sg. 50*, videtur ortum e tovus, cum in privilegio ecclesiae Landavensis in
Ubro Land. p. 113 scribatur touystogion (principes; cambr. hodiem.
tguyaogion, sing. tytogsawg c sabst. tj/uys, dactas). Etiam adi. nue (novus : fon mdm nuu ,i. inndfeni nui,
gl. Bub ingo novo, Ml. 2". d6ini nui, homines novi, Wb. 22*), unde
deriv. miide, compos. nuiadnisse, i.e. nuefiadnisse (:t comairbirt nuidt, in
novo testameuio, Wb. 3°. indocbal niiiednissi, rect nuiadnissi, gloria, lex
novi testamenti, Wb. 15*. iniieihmstiu , in novo testamento, Wb. 10*) ad
formam novia respondentem in dico ndvja Qit navjas) reducendum est, quam prae
se femnt tam vetnsta no mina Noviodunum (quattuor oppida hnius nominis ap. Caes.), Noviomagus, No vesiom Itin., quam quae inferioris suut
aetatis, Novesium Ammian. (18, 2), Novigentum (super Matronam, Bolland. Mai.
6, 804). Itaque hib. niide et quae ei respondent, arem. vetust. tmcid (Lis
nowid, i.e. Ciu-ia nova, bis in charta de a. 826, in Chart. Rhedon. 1, 14),
recent. neioea^ cambr. newydd infecta ad formam derivatam novidia revocanda
sunt. Ceterum concedenda «st vo calium assimilatio &cta iam in vetustis
Ntvomagus (pro Niviomagns? in quo diversa vox vix statuenda) Auson., Nivisium
(= Noveaium Amm.) Sulpic. Alex. »p.
Gregor. Tor. 2, 9, villa Nivella, Nivialla, Nivigella ap. Bolland. (lun. 2,
832.
|
|
|
|
|
(delwedd F8720) (tudalen 057)
|
57
I. 1. 00N8ONAE HIBERNICAE SPIRANTES. C67) 57
lul. 3, 61. Sept. 5, 580; cf. Nuella Sept. 5, 601). Addendnm videtor snbst du
(gL nimor; cf. slav. thvo, tlava) Sg. 46s, si conferas cambr. cli/w (auditas)
et veibi cambrici formam eli/uet (andire), a qua discedit tam hibernicum
Terbum idem aignificans variia formis unomalia quam deriv. clwu: cluasa
(aures), donaib diataib (anribue) Sg. 3*. 50*, quocum forsitMi cambr. clwit
comparaveris. Va^ riat foimis nomen Davidis: duaid Ml. 2\ 30*, duid Ml. U\
dauid Goid. 20 [dabid scriptum Oeng. F^l. Mart. 1). De aliis, ut mil (ocalus)
Wb. 9*. 12*. 15'. 27'. plur. suili, fuli
19*. 26', fortasse de quibuBdam aupra sub U producta enume ratis, dubia res
est Etiam inchoantem v cnm proxima vocali liac formnla u absorptam esse in
adi. urde (viridis) supra diximus.
In omnibua igitur hie, etiamsi non servatam ipsam e, attamen quasi vesti
giura cina impressum habemus « vel o vocalem aut conspicuam in diphthongia
aut e prodttotie vocalibus o et « investigandam. Contra in aliis (quin etiam
iu isdem vocibns) apirans ina tota periit, variis vocalibus, plemmque
productis, quae interdum inter se altemant, absorpta.
Ezemplam v deperditac post n incertum : ola (oleum; cambr. aleu Cant. oleu
gl. Ox. arem. oleo Buh. hod. oleto, got. aleo) in compositis olachrann (gL
oliva) Wb. 5*, olackaill (olivetum) Sg. Ml., si ad lat olicu, olieum
revocandnm est; hibernicam tamen formam negari nequit propius accedere ad lat
olea, oleum. Certiora Letha (Litavia, Letavia) O’C. 503 nomen britannicum
terrae Aremoricac, sed idem (quasi Laitlte) nomen Latii F. h. 10, Oing. F^L
ut cambr. vet litau gL Oi. taua (tenuis; cambr. teneu Mab. 1, 259) Sg. 248*,
cf. Prarf. XII.
Post c: dead (finis, unde adi. dedenach, finalis; e deved, cambr. diwedd) Wb.
Sg. dia, gen. de, plur. di, deib (dens; cf. pp. 20. 32), unde adi. diade
(divinus) Wb. Sg. Fortasse gli (clarus, conspicuus) Wb. 9*. 11*. 12*. glie
12". glie 12*, siquidem conferendum est cambr. gloiu (gL liquidum) Cant
86. glotfw (pellucidus) Mab. 2, 10. 36. gloew 3, 152.
Post »: iar (posterior, occidens) tam in formula adverbiali aniar (in, ab
occidente) Wb. Cr., quam in praep. iarn (post) et adv. iarum (postea),* siqui
dem rectc confero nomina 'lovfQHoi (n. populi in angulo Iliberniae spectante
uccidentcm et meridiem), 'lovsQvlg (oppid. Hiberniae), 'loviQvia (nomen
insulae) 8^1. Ptolem., quae Bomani accommodaverunt ad vocem snam kibernu»
i.e. hie malis. Item f/, lii (color, splendor; cambr. lliw; cf. Li^iua,
livor) Wb. 12'. 15*. Transgreditur d in i (qoaevitur, utrum abundantia
formarum an per flexionem wlam) in adi.ele (sinister): cle St gL 387, dat.
fem. duekli (gl ad sinistram) L. Ardm. 184. b. for laim ekli (gL asinistris;
cf. laecue) Cr. l^*. Transgrediontur w, iu, io in f, t non modo in flexione
adi. biu, beu, bio (vivns), cuius pluralis i« Sg. 39* vel bii scribitor: bii
in kiria ejc mortuia (vivi in fide) Wb. 5* — nec aliter ia comp. bithbio
(semper vivus), plur. bithbi Sg. bithbii Wb. — sed etiam
* lar, occidens, principio «ignificat regionem posticam, cui opponitur dir,
air, oriens (regio antica), iinde deriT. airech (priaiun, primas) et subet
airechas (pnncipatus) _ Celta enim sicut Indns lifnominat mundi re);ione« ad
solem orientem conversns; orieus igitur ipsi quoque est autica re^no,
orcidens postica, septentrio sinistra, meridies dextra. Quamobrem non solum
in libria hi l>*Tiiicli septentrionalis pars Mnmoniae vocatur Tuathtiiwnha
(unde angl. Thomond), meridionalis JDtntnimha (mI Terbum: sinistra, dextra
H.), cuius incolae deti (Desii) dicuntur, sed etiam a kcribeatibus latiiM
saepe noniinatur dextralii Britamija. (Lib. Land. 111. 143.213 etc.)
|
|
|
|
|
(delwedd F8721) (tudalen 058)
|
58 (09) I. 1, CONSOyAE HIBERBnCAE
MBDIAE.
in deriTato eiosdem radicie bifid (yictus) Wb. 18*. biad fq. (<E gr.
fiiotog), ac quod supra beothu scriptum memorayimus, alibi semper bethu est.
Id diis V uua Cum vocali praecedente deperiit, ut in transumptis priimt,
plur. primiti (primitivus) Wb. 13^ posU, companl, supedit (positivus, com
parativus, superlativus ) Sg., quibus nescio an addenda sint et ^ (mors): ee
L. Hjrmn. ap. O’Don. 64, gen. eca Corn. (v. audacht), et des, deua (dexter),
col lata cum com. ancou Voc, cambr. angheu Mab., et brit. dehou, deheu.
Denique prorsus periit t> post consonam praeter memoratas l, r, n, d qo»
lemcunque, ut post c {qo), de qua infira inter tenues disseretur, post «,
siquidem yocibns hibernicis »i (sex), ai (vos), tant (capiditas), aiur
(soror) supponendae sunt formae vetustiores avex (oambr. chwech, at lat. aex,
got «atA«), wi (cambr. chwx), aoant (cambr. chwant), aviur, avuiur (cambr.
chuxxer, sanscr. avdar, gerffl. aweatar, at slav. aeatra et lat. aoror); uisi
quod interdum a abiecta potius f ser vatam esse apparet ex bis exemplis:
morfeaer {mdr/iaer i. q. mdriiaer, magnns seviratus, i.e. septem viri) L.
Ardm. 18. a. 2. mojiur, mofiar (soror mea) L. Hymn. (Beitr. L 338) , quibus
addenda esse videntur fam , bam (vester) et pronomen b (tos).
Mediae.
O \} Or< In vetustis nominibus gallicis vel britannicis. Singulares: Btr
gacnm Itin. Gadali, Atreiates Caes.
Co6nertus (comp. Cob-n.) Inscr. Z)ivico, 2)i vitiacus Caes. Ae/iatunnus Caes.
Se</ani Caes. Boncficca Tac. A^/bucillas (comp. Ad-b.)
Caes. Yo(fgoriacam (loc. Belg.; compos. Vod-g.?) Itin. 6enava, Gv. truatus
Caes. Li^er, Se^ovax, Sc^ontiaci,
Se^siani Caes. Ln^dunum (comp. Lng-d.) Tac. Itin.
lunctae consonis aliis: B/avutum (oppid. Gall. occident.), i3/aboriciacum
(opp. Norici), 77/e8tium (opp. Brit.) Itin. ^rigantium Itin. Bn gantes (pop.
Brit.) Tac. ^rogitarus Cic. Allo^roges Caes. 2>rappe8 Caes. Gf/annoventa,
Ambo(7/anua (oppida Brit.) Notit dign. Boduo^natus Caes. Graio celi, (rrudii
Caes. A/6a Vopisc. To/&iaoum Tao. Am^ani, Am6iorix, Amftarri Caes
Ca>n6odttnum Itin. Arieia (Britann< opp.) Notit. dign. Verfteia (dea) In
script. Orell. 2061. Soriiodunum (oppid. Brit) Itin. Me/c/ae Caes. Ge/duba
Plin. Tac. Atu/es, AnJecnmborius Caes. An</ematunnum , Anc/ecamnlum Itin.
Vinc/onissat Itin. Are/nenua Caes. On/ovices Tac. Ga/^acus Tac. Be^ae Caes.
Lin^ones; Cim^etorix Caes. Or^etorix, Ger^ovia Caes. Tat^tius, Mori ta«^8
Caes. 'Po(i6ydtot (pop. Hibern.) Ptol. Dapliccs; BB: Abbo (in vas. figl.)
Inscr. Abbatus Sil. Ital. (4, 239; sed lectio incerta, cum alii legant at
Batus, Acatus etc.). DD: Addua (flav.; sed Aduataoi Caes.) Tac. Plin. Ad D
nota tum lineola perducta, de quo infra inter aepiratas disseretor, pertinere
videntar: Meddic (figuli nomen) Stein. cod. inscript Danab. et Rheni 207.
219. 224. Meddignatius (sed Medivixta Grut. 795, 8) Inscr. Orell. 2064.
Coddacatas (?) Inscr. Vesont Orell. 2064. GG: Setuboggius Esnggii fil. (sed
Vercombogi fil. Grat. 758, 11. Abrextubogius Murat 22, 5. Adbogius Stein.
440) Insoript Ambian. Orell. 2062. Flaniggo Inscript Brix. Orell. 3543."
Mediarum hibernicarum status darns in vetustis codicibns non modo («icut
liquidarum et spirantis a) geminatione significatur, praesertim in codice
Sg., sed etiam positis mediarum loco tenuibus, nimirom ob doriorem
|
|
|
|
|
(delwedd F8722) (tudalen 059)
|
pronuntia
59. 1. C0N80NAE raBERNICAE HEDUE. PO) 59
tioaem, quae scriptio eam in aliis codicibus frequenter, tum semper fere in
quibusdam adbibetur in Wb. , cuius tenues P, T, C respondent geminatis BB,
DD, QG oodicis Sg. Esse vero pro mediis tenues ut scriptas sic prolatus,
eadem pronuntiationis doritia, qua v in f provectam supra cognovimus, quam
qoam inferiore aetate mediae rcdierunt, apparet inde, quod haec scriptio,
cuius eadem varietas in tenuibus primitivis observatur (cf. infra p. 70),
nisl secundum certas leges fere non adhibetur in mediis, quare interdum nec
haec nec illa ststDS dori fit significado, sed Bimplices manent integrae b,
d, ^; accedit quod nonnanquun mediae loco vel geminata tenuis invenitur,
etiam in cod. Sg., qui raro atatur tenui pro media, ut borcc (burgum), roppad
(esset).
Est aotem statua dums mediarum 1. in principio vocum extra causam in
fectionis. Scribi hoc loco soiet media simplex, ut bennaeh (gi. comutus; cf.
Benacus?) Sg. 60^. dia (deus; cf. Divodurum), dun {aix; cf. -dunum) Wb. Sg.
gen (os; cf. Genava) Wb. Invenitur tamen scriptio duplex sive durior post
pronomen possess. 3. pers. sing. feminin.: a ggnim feiane (eius, fem., ipsius
actio) Sg. 199*; item post praepp. for, id etc in compositione : forbbart (gl.
abolitio) Sg. 52*. idpart (oblatio; edbart idius, = idbbarl) Wb. fq.; dat.
edpairt^ edpartaib Sg. (cf. p 5). ni
cedparthi imo (gl. minime hoc est aJhibendum) Sg. 6*. forggnui» (forma,
figura) Sg. 76'. 216'. etarcne (et etargne^ cognitio, = etoa ggne; gen
etarccnai Ml. 14*) Wb. fq. etarcnad Wb. "26*.
Tr. 22. . Ac semper in tenuem progressa est media d praepositionis do, cuins
in oompositione periit vocalis ante vocales vel consonas emortuas i et f, ut
in tanicc (venit, = doanicc)y tuidecht (positio, — doiuidecht) muitisque
dupliciter compositis cum tair (= doair-), taith {— doaith-), tet (= doe»-),
tiar (= d(nar-),\timm (= doioi7H-\ tin (= doin-), tind (= doind-), to (=
do/o-), t6r (= do/or-), de quibus infra (Y. 2) disseretur. Denique exemplis
supra (p. 37. 38) prolatis tenuis pro media positae tenge, trSn, cenil addi
possunt alia «x libris recentioribus ut poe (osculum, — b6c Sg 46*) Corn. et
piist (bestia, ibid. biiat) Corn. v. pruU. Ad geminai^nem alia pertinere
videntur ut formae verbi snbstantivi coalescentes cam particulis ro, ni, ce
praefixis: robboi, robbu, robbe, robbatar, nibbu, nibbe Sg. fq. ropo (fait, =
robbo), nipo, cepu, asituta scriptio in Wb.; fortasse . ntto bartathdirsi
(non ad Toa reprehendendos, = ni d.) Wb. 16'. m tSnat (non fa ciant) Wb. 24*.
2. In miediis et extremis vocibns: a) in geminatione. Quae quamquam in
nominibns gallicis vetnstis quibusdam supra allatis invenitur, rara est in
hiber nicis. Illastria tamen geminatae mediae
exempla habemus transumpta abb (abbas) Oeng. F^L (St. 72. O’C. 504), ai
Corn., unde secndabb (Corn. eecnab .i. teeundab id est secondas abbas vel
secundus abbati) : plar. seondapid (gl. gu bemationes), dat secndapthib (gl.
actoribus) Wb. 12'. 19*; assapati (eorum
sab bata) Wb. 27*; illustria tenuis exempla rochretti (credidit) Wb. 5*. 11*.
12*. crettes (qui credit) 2\ do a-eittim (credere) 1', cretem etc. «fq., cf.
ind. graddadhdmi, ac, nisi t^ementer fallimur, transumptum f«to>-iVcc«
(gen., veteris legis) Wb. 4*. 26*. 27*. dat fetarlieei 10*. 27*. Geminationi
praeterea sunt adnumeranda, in quibua vel compositis vel asitatissima illa in
hibernicis coartatione com prehenns finalem prioris vods consonam principalis
alterius excepit eadem nTe «b initio sive aiBimilatione Eftcta. Ut in formis
verbi sabstwitivi cum
|
|
|
|
|
(delwedd F8723) (tudalen 060)
|
60 ('*^ I. 1. CONSONAB
RIBICRMICAB IIBDIAB.
pronomine * infixo: rohlua (erit vobie) Wb. 13* = ropia 16*. 23*. 27% tretm dippiat (per quam vobis erunt) 25'; ut in compositis
inepbuith (iv Ttp ovx itrai, ■=
neh-builh) Wb. 14*. tecnate (gl. domesticus, = teg-gnate, domo assaetus; cf. teagno, an old habitation, O’R. et gndth, gndt p. 16. 25) Wb.
7*, unde tecnatatu (gl familiaritae ) Ml. 22*. 28'; in formulis atoin-y eotom
, fritom (= ad-dom-, eot-doni-, frith-dom-), etc., de quibns inter pronomina
infixa agetur; deniquc in plurimis compositis cum praepositionibus ad-,
aith-, frith-, 6d-, quarum consoua terminalis assimilata sit sequenti. Quorum
ex magna copia infra (V. 2) proferenda satis erunt haec: apilugud (adolatio;
= adbilugud) Sg. 45'. apelvgud ho helugud ho belaib 7 fomraid hi eridiu (gl.
tales amicitiae, falaae; i.e. adulatio loquendo labiis et figJsitas in corde)
ISL 31*. innan ape laigt/ie (gl. adolatorum) Ml 28*. apthin (perditionem,
pemiciem, = adb.) Wb. 23'. 32'. indepaidne (hoc veneficinm, = aitJib.) Inc.
Sg., pL aipthi (gL vene ficia) Wb. 2(y, unde ipthach (gl. maledicus) Wb. 9s,
ibdach Inc. Sg. ut ejnl (non perit, = aithbil) Sg. 30*. Wb. 30*. epiur, epur,
epert (dico, dicere, = aiihb.) Wb. fq. tuijie (concisio, brevitus, = doaidbe)
MI. 14'. obbad (gl. recusatio, = odbad) Sg. 90*. doopir (privat, = diodbir)
Sg. 221*. diuparthe (privatus) Sg. 28*. topur (fons, = do/oodb.) Wb.
29"; accaldam (allocutio, =adgaldam; cf. adglddur, gl. appello, Sg.
146*) Wb. acaldam Sg. 153'. icne (sapiens, neutr. sapientia, = aithgne) Wb.
7*. 8*. 8'. 26'. tacair (decens, =s doathg.) Wb. fq. taiccira (rationem
rcddet) Wb. 6'. frecre (responsam, =/riUig.) Wb. Sg. f6cre (monitio, =/oodg)
Wb. 31*. Rariora sunt eiusdenunodi exempla, in quibua tenuis assimilatione
effecta nasalem sequatur, ut in his compositis cum praep. imb et ind; imcaib
(gl. devita, = imbgaih) Wb. 28*. inimcahthi (vitandnm est) 30*. immanimeab
(vita eum) 30*. imcahdl (vitatio) Sg. 203*. incibthar (vituperabitur, =
indgebthar) Wb. 15'.
h) In positione. Frequentior hic scriptionis varictus, quam supra memora
vimns, exemplis mediarum singularum illustrabitur.
B, BB, P : deirbbw, indeirbbce, inderbbe (ainuire, temporis certi, incerti,
gen. adi. derh) Sg. 66'. nomiipimm (committo me) Wb. 6'. roerpad (commissnm
est) 1O’. 18'. 31*. comarpi (coheredes; = arhh, erbb, cf. roerhad, comarbus
4'. lO^) 19'. burpe (stultitia; = hurhhe, cf. hurbe Wb. 8*. 17*) Wb. 5*. 17«.
19'. adi. borp-. danglid hoiy (gl. stultus fiat) 8*. a galatu hurpu (gl. o
insensati Galatae!) 19*. ingulpan (gl. aculeum) MI. 20*. in impudiu (impiith
p. 25) Wb 9*. impessi (gl. obesi cordis) Ml. 20*. timpne (mandatum; al.
timne) Wb. 4'. impdibthe ul hoetiut (gl. cirtensls) Sg 57*. imp (sitne; al.
imh, im) Wb. 10*. arimp {at sit; plor. urmhaf) Wb. 14'. 15'. 32'.
D, DD, T: nrdda (gl sublimia) Cr. 18'. arddu (altior) Sg. 161' = artu (cf.
Arduenna) Inn. Sg. ordd, gen. virdd (ordo) Sg. fq. ord Sg. 159'. ort
(ordinatio, missio) Wb. fq. dodcchur uirt (ad differentiaro ordinis), initrt,
inurt (gl. in sno ordine) Wb. 1,*J'. darcni afoduirt (gl. quidam mHrmuravemnt
et perierunt; i.e. post, propter murmurationem suam ; cf fodordchu, gl.
susarratores, Wb. 1*) Wb. 11*. cert (= eerdd, gl. nerarius, qui idola acre
faciebat; i. c. faber, lat. cerdo, lat. med. specialiter coriarius ap.
Canginm) Wb. 28*. 30*. cerddchae (gl offi cina; compositum: fabri domus) Sg.
51*; ex eadem radice nata esse viden tur fochevrt (gl. seminas) Wb 13'. am.
foceirt (ut deponit) 32*.4 focertam (de
|
|
|
|
|
(delwedd F8724) (tudalen 061)
|
61
I. 1. CONSOKAE UIBERNICAE MEDIAE. (71) 61
pcmiinas) 15\ futeerdam, fueertar (reponamns, ponitar) 34*. inn oeua
focerddar (gL in id ipsom desolTuntur) Sg 71*. ua eaeardd (sacerdotam ; mox
sacart) Sg. 54*. primaaeairt (summi sacerdotes) Wb. 10*. acallam (allocutio;
al. accaldam') Wb. 4\ imtaealtmichi (gl. in suavitate) 15'. doacaldmaelia
(appeUativa) Sg. 29'. 31*. meUtach (gratus, = melddaeh, Wb. 4*. meldach, cf.
Meldi) Wb. 9*. do inta mil (ad imitationem; iiidsataml Wb. 13') Wb. 5*. intiamil
(gl. instar) Sg. 64*. iiUamlid (imitamini), intamlitia (imitarentur) Wb. 5\
tintuth (interpretatio) etc. (p. 25). int (articali forma, cf. p. 44). ant
(ibi; and paulo ante) Ml. 14''. antsin Ml. 36*. sunt (hic, = sund) Wb. 12'.
13*. 14". 23*. dosunt (ad hoc) Wb. 21*. seribent (scribere) Wb 27*, gen.
serilnnt Wb. 6'. 13*, dat scribunt (al. scribimd, scribind, scribund) Sg. 9*.
213*. hisintorunt (in figura), cen torant persine (sine gignificatione
personae) Sg 3*. 154*. claindde (gen. a cland, liber, proles) Wb. 28*. Ad
tenuem pertinere videntur: areoimddim (gl. causor) Sg. 59*. cumddubartaig
(gl. ancipitis; aliad eumtubart) Sg. 104*. '
G, GG, G: huathecmungg (gl. eventu) Sg. 28*. do omalgg (gl. mulxi) Sg. 23*.
condelgg (comparatio) Sg. 42*. 45', fm' condeuhjy (in comparatione),
conrodelgg (comparavit), condelggaddar (oomparantur) 25*. 39*. 40*, in codem
cod. eondelg, eondelgatar 41*. 42'. 43* et hi eoindeHe 3*. bole niergach (gl.
uter rugatus; cf. bulga ap. Featum, sapra p. 14; post mergach mox mcirc acc.
subst.; codem pertanet cambr. vet. mergidhaham, gl. evanesco, gl. Ox.) Ml. 57
r. penbolcc (gl. paenula) Wb. 30*. foirggae (gL Thetis) Sg. 124*.* borcc,
borggde (gL cirta, cir tenais; i.e. borgum, borgensis, ob hebr. cirta, urbs)
Sg. 57'. frigargg (erga austeram; cf. rogarg Inc. Sg) Bem. 116*. lorc (gl.
tramea) Sg 66'. derc (ruber) Sg. 35*. Cam. Conferenda igitur et radix orc,
unde orcas (qui occidit) Wb. 28*. 6EeA nwiree domea (gL vae mihi est, i.e.
interfectio mea, vi-circ) Wb. lO^. m am. inni asoirec (gl. non quasi aSrem
verberans) 11'. ac plura derivata et eomposita ut oreun (occisio) Wb. 4*.
oircnid (occisor) Sg. 12*. 13*. frithorcon (ofTensio, = frithorgoti Cam.) Wb.
16*. 18*. ML 22*, cum cambr. vet. orgiat (gL caesar; i.e. qui caedit) gl.
Oxon. et vetusto nomine Orgetonx; et subst. fere (ira), adi. fereaeh (iratus)
Ml. 22*. 22' cum cambr. vet. guerg (gl. efficax) gL Oxou. et nomine gallico
verjrobretus.
c) Extra positionem et«i infecta semper media expectanda erat, nonnon quam
tamen integra.servata, immo in tenuem provecta invenitur in extremitate
vocum: nip, nip (ne sit, non sit; nib Sg. 158') Wb. 5*. 28*. 30*. 26*. 28*.
manip (nisi sit) Wb. Sg. einip (ut non sit) Wb. 11*. rip et rib (quicunque
est) Wb. rop (fderit, sit) Wb. 18*. 28*. Sg. 169*. Inc. Sg. corop (ut sit)
Wb. Sg. Inc. Sg. condip (eondib Sg. Wb.) Wb. arnap, arndip, airndip (ne sit;
arnab Sg. 179'.) Wb. indip (num sit) Wb. 26*. — at constanter conroib (ut
sit), arnaroib, eoua Toib (nt sit, ne sit) Wb. — bamaip (Bamabas) Wb. 10*.
18*, quocum conferenda videntor exempla 6 duri in fine syllabae notati:
abbgitir (alphabetum; hib. hod. aibgidir) Sg. 21'. 23*. Cr. 33*. apgitri,
apgitrib (gl. elementa, elementis mundi) Wb. 19*. gibbne (gl. cirrus) Pr. Cr.
63*; doadbit (demonstras) Sg. 159*. tadbat (deir.onstrat, = doadbat, v.
supra) Wb. 10*. donadiiat (quod demonstrat; • Eatlem vox iu sentonUa poetii-a
marjriiu allscripta in %. p. I l2:/aifca! cum puncto delente sob c, cui
suprascriptae sunt gg. Ac Sg. 67'': fourti; (gl. tithis), neglegentiiw. Patet
inde kaaat foirge, <u cniug etymologia p. 11.
|
|
|
|
|
(delwedd F8725) (tudalen 062)
|
62 (72) I. 1. CONSOKAB
HTBEBNICAE MRmAR.
doadbadar, demonstratur, Eq.) Sg. 2V. Ml. 15*, cf. tin/et (inflat), hAre
donin/et (quia inflat) Wb. 4*, etiamsi tin/eth (aspiratio) verior scriptio
videtur quam iin/ed; e pro g post vocalem scriptae exemplum nobis non
occnrrit, ne in fine quidem gyllabae, nisi ei tribuere velis composita ut
sapra (p. 60) allatum tee nate vel ut trdcar (misericore, = trdff-ear, miBeri
amans) , unde iluzit trdcaire (misericordia) Wb. 4*. etc., in quo assimilata
est media tenui eiusdem organi. In mediis autem vocibus, praeterquara in
transumptis ut supra memorato apgitir (» abecedarium), ut med. hib. tdiplie
(gl. alea, = angl. tables) St gl. 27, vix un quam extra positionem dura
inveniatur media (nec tenuis) ; quare ai in vocibus quibusdam bb acriptum est
vel p, aut geminatio (vel assimilatio) statuenda est, ut in roppad diil tan. (esset secundae declinationis) Sg. 111^ ropat Sg. 199*. obbad (gael.
obsdli) Sg. (snpra p. 60), aut tenuis ab initio infnit, ut infuisse conicimus
in voce caebb (gl. iecur) Sg. 6\ De bb, dd primitivarum loco tenoium p, t in
codice Sg. scriptis infra (p. 70) dicetur.
Conferenti quae adhuc proposuimus exempla patebit medius servatas qui dem
esse integras in positione post qualemconque consonUm, ad tenuis tam«ii
dnritiam legitime non progressas nisi aut mnta antecedente (ut geminatas vel
assimilatas) aut r (vel f), post nasales vero (ut intcrdum post vooales) in
ex tremitate tantom vocnm saepius in tenues abisse, varius in extremitate
syllabae praeterquam ante i cmbrtuam. De mediis assimilatis nasali
praecedenti infra dieseretor (p. 63 sqq.).
Infeotarum mediarum scriptio simplex esse solet, ut claideb ({g^adios) Wb.
Sg., teff, gen. iige (domos) Wb. Ob atpiratam tameo eamm pronuntiatio nem
frequenter etdam scribuntur aspiratae, ita quidem ut pro b infecta invenia
tur f vel pfi, th pro d, ch pro g infecta. Hodiema scriptio gaelica est bk,
dk, gh, bibernica b, <f, g cnm punctis ; pronuntiantur autem aliquanto
mollius quam aspiratae, bh ut v (ant to Anglorum), dh eA gh (nullo discrimiue
intercedente) ut J (aut g BataVorum).
Aapirata quam dicunt infectione et scripUone tanguntor mediae 1. in prin
cipio vocum, si extat causa infectionis. Inde oritur scriptio altemane: ia
(sive) Wb. 23^ alius fa, ciqfa (quamvis sis ) Ml. 36*, sed eonUta, armba (ut
sis) Wb. 22*. 20*. Sic fadirin (ipse) in libris recentioribus saepe bodetin
vel budSin scri bitur. (O’Don. 180.)
2. In mediis vel eztremis vocibus extra positionem. Ob scriptionem aspi ratam
in his locis frequentiorem exempla singnlarum mediarum separabimns.
F, PH = B infecta. Futuri signum b fit f: labrafammar (loquemnr) Wb. 12*.
nomamlafammar (comparabimus nos) W. do/uireifea (inveniet) 25\ t&irfa,
siirfed (salvabit) II*. 32*. noib/ea (saDGtificabit) 13'. ic</e (salvabis)
10*. tuc/a (intelleget) 12*. leiqfidvr (sinetur) 6\ Scribitur tamen etiam
predehibid (praedi cabit) ibid. 26*. ditrdecibea (gl. iudicabit te) 1*.
aamlibidn (aemnlabimini) 21*. daucbaidri (intellegetis)21'. dalugub
(ignoscam), dilgibther (ignoscetur) 14'. 32*. 33*. Terminales -uh, -ibther
nusquam scribuntur -t/, -i/^er, quamquam vix non sunt ita pronnntiatae;
positio autem nec in -ibther (ex -Mther) nec in tHrfa etc statnenda, quia
vocales ante terminationes excussae sunt Particula privativa neb in Sg.
saepius scribitur neph—, cammaib (etiam) Wb. 3* est et cammai/ Wb. 1O’ et
camaiph Sg. 9*. 21*. 198'. 209*. Sic depkthigim (gL dissideo) Ml. 21', verbum
|
|
|
|
|
(delwedd F8726) (tudalen 063)
|
63
I. 1. C0N60NAB HIBBRNICAE MEDIAB. (73. 74) 63
denom. » mibst. debuid, debuith (altercatio) Wb. 10*. 30\ adi. deb^tach
(conten Uoaus) Wb. 11', jiL debtMch 11*; alind dHph inforcitil nemnech im
ainne (fonno 108 eins habitas institutionis, Tirulentus antem eios gensus;
O’R. aoibh) 7*.
TH a D infecU.* Sabst budid (victoria) Wb. fq. est scriptum budith Wb, 11*; e
nuiadniaaey nuiedniaae (novum testamentum) prodit dativus inuieUmistiu Wb.
lO*; e pridchim (= praedico) Wb. fq. pridrhis Tir. 8, pridchais^ pride/iad P.
h., sed prithchite (qui praedicant) Tr. 7 1 . Ad commutationem vero sonorum
sapra (p. 38) memoratam referendum est, quod verbum edo non modo in libris
vetastis smbitor iihim (gl. maodo, is) Sg. 146\ ut derivata et composlta
comithi (gL comessstiones) Wb. 20\ ithemair (plur., voraces) Wb. 31*, sed
hodie quoque. De aliis admodum dubia est res, ut deflaith (imperium,
dominus), Jiaitliemnacht (g^oria) Wb., quocum comparare possis slav. vladiti,
got. valdan, de arriuth (gl. adorior; i.e. aconrro, incurro) Pr. Cr. 57*.
revhit (currunt), revhesa (qui currit) Wb. 1 1'. 24*. dindriuth (de cursu)
Wb. 20*. innarrith (gl. in nostro curriculo) Sg. 108\ quae legenti in mentem
venit gallicorum vetustorum Eporedia, Eporedii PUn., Eporedorix Caes.,
Rhodanus, reda; concordant enim cam hibernicis formae britannicae ut cambr.
hod. gwlad, vet. gulat, unde adi. guletic, oambr. hod. rhed e vet rev',
qui^ropter hib. ^th, brit gulat ut plurima feminina addito t (ti) ex radice
vla, val (lat vallo) manasse putamus, reih prorsus disiungendum esse a gall.
rSda, cni respondet hib. dMad (gL bigae) Sg. 24*. De contraria th in fectae
in d mutatione infra agetur, cum dicetur de tennibus.
CH = G infecta. Subst teg (domos; brit. ti= tig) scribitar tech Wb. 15*. 33*.
ieaiclai (gl. metuendns; « ieaigthi, Wb. agathar, timet) Sg. 33\ traiehthech
dae (^. pedester; iraigthech 50*. 38*) Sg. 54*. Etiam excussae g infectae
exem plom unicnm esse videtur adi (gl. paennhi; cf. lat aagum et nonjien
gall. vet TectoMjn) Wb. 30*; ante consonas saepins excussam esse g infectam
supra (pp. 17. 19. 2.3) diximns.
In positione contra legem consonarum commnncm infectas esse medius hoc minas
est credendum, quod etiam in iis vocibus, in quibus vocalis sit excussa,
positio ergo universe non statuenda, interdum mediae integrae servantur, ut
ho diemnm diolgadh (p. 25. not**) respondet vet dilgud (de quo cf. p. 27).
Quae igitor in positione infectae videri possunt mediae, illae aut ad b
infectam re spondentem gall. Y, ut delb, tarb, banb, fedb (p. 54), aut ad
tenues sunt revocan.. iM, qoae excussa vocali extra positionem habeantur, ut
d in ibdach = ipthach (p. 60). Nescio tamen an hodiema lingoa in quibusdam
iustum excesserit aapi rationis modum, ut in adi. dearbh (certus) certe
excessit, cnius quidem formae deirUte, indeirbbce, inderbbce Sg. snpra
propositae sint
In mediis vetnetae lingnae hibernicae iam prima conspiciuntur initia in
fecUonis, quae in recentiore lingna atque in britannica panlo latius est pro
gressa, infectionis nasalis. Mediae enim duae, b et d, in mediis et extre nis
vocibns praecedenti liquidae n (vel m) haud raro assimilantur; eadem as
«imilatio mediae g interdum puncto iiquidae imposito significari videtur
«ijr.
DrrerM est infeeth) ilU mediae d,
satis vetus in terra continenti, quam efficit sequens t: Abozacam Itin.
Anton. pro Abu<lMCum Tab. Peut., Scanza ap. lornand. pro Scuidit; etiam in
oitio: laconua pro (fiaeonus, Inscr. Orell.
2620. Cf. ital. mezzo e mcduu, pranzo e vrandam, Aandem tamen in nom. galL
Be<2*omaras Inscr. Orut 806, 1 1
statuendam esse vix creaideris.
|
|
|
|
|
(delwedd F8727) (tudalen 064)
|
64 (74.76) L 1. COHSONAE HIBBRNICAB
MBDIAB.
quamqoam plenunque nihil mutatur in scriptione ng, et ipsae quoque = simila
tae NN, MM (neglegentius interdum scriptae simpliciter N, M) altemant in ve
tustioribus codicibus cum primitiTis ND, MB, vel cum tenuibus NT, MP, NGrG
(supra p. 60). Exempla: nomen fluvii Hiberniae meridionalis hib. vet. B6inne
(oE. p. 56) apud Ptolemaeum est Boimvitda , i.e. Buvinda, Bovinda. Pluialis
subst. rind neutr (signum caeleste) Sg. 70*. Cr. 18', gen. reiuia Sg. 73*,
scri bitur inua rinn (gl. astra) Ml. 5 r., sed inua rind, ua rind Cr. 18'. ML
2*, at masc inrinnd (aculeus) Wb. 13'. et comp. indd irrend (gl. stigmata;
i.e. dao signa, vulnera, an: daorum v.?) Wb. '2O’; a verbo eiusdem radicis
comp., caius infi nitivi vice fangitur snbst torand (significatio, =
doforand) Sg. 198% iuxta formus do/oirnde, dofoirndet, ioirndet (significat,
-ant) invenitur tororangom (gl. signavit) Ml. 29\ ut iuxta slond, sluindi
(significatio, significat) Sg. fq. numluinfemni (nos significabimus nos) Wb.
15', iuxta ogdilgend (gl. intemecio) Sg. 52*. diandilgiunn (ad eorum
deletionem) Ml. 33°. Adi. jin (= finn, albus: dindluibjin .i. luibderc, gl.
de rosa, Sg. 35') scribitur yfncf in nomine proprio hibernico Fiace Find L.
Ardm. 18. a. 2. (cf. gall. vet. FtWobona, Vindonissa, Vindomagus), ut adi. hod.
hib^' et gael. cruinn (rotundus) servata media cruind in Sg. 49^. 66*. et MI.
18'.* Praep. im, imm, imme (circa) in Wb. et Sg. passim scripta, et se parata
et in compositis, servavit formam originariam mb (in gallicis vetastis:
Ambigatas Liv. IrlfitfidQavni, Hfifii/.ixoi Ptol. Ambarri, ambacti Caes.; cf.
p. 5) in quibnsdam locis codicis Wb.: imbrdti (cogitationes; sed 1': imrddat
imrdti, cogitant cogitationes) 31'. gnitn et briathar et imhrddud (gl.
occalta cordis ma nifesta fiant; i.e. actio et verbuni et cogitatio) 12'.
i»ar famimbrddudai (gl. sollicitudinem quam pro vobis habemus) 16'. taMC
gabas immbi (gl. cum mortale induerit immortalitatem; i.e. cum sumpserit
circa se) 13'. Adi. imde (multus, abiindans): imda (gl. opulentus) Sg. 125*.
cit imdi far forcitlidi (gl. si deoem milia paedagogorum habeatis; i.e
quamvis sint malU praeceptores vestri) Wb. 9*. ifocliidib imdib (gl. in
tribulatione multa) Wb. 24*. corop imdu de duun (gL ut gratia abundet; i.e.
ut sit abundantior nobis; compar.) Wb. 3*, prodiit ex imbde, imbids, cuius
radix imb (= ambi; cf. gall. vet. Ambiorix, Ambiani Caes.) extare videtur in
deriv. subst. imbed (gl. ops, copia) Sg. 125*. rommunua imbed dum (gl. scio
abundare) Wb. 24'. Adi. camm, cam (curvus; cE Cambo dunum Ptol. Itin.
Cambolectri PUn. MoQmafifiij u(.-xvais Ptol. Cambete Itin. Camba fluv.):
honaib crichaib cammaib (gl. obliquis salcis) ML 2*, ut ia com positis:
ectfhderc (gL strabo ; i.e. curve prospiciens ; cf fliuchdercc, gl. lippus,
Sg.) Sg. 63*. 7O’. 93'. camthuieil (casus obliqui) Sg. 197*. 209*. Qain etiam
ra^ dicalis consoua verbi substantivi hand rai-o assimilata est antecedenti m
(n) coniunctionis con vel pronominis reiativi: commiu inricc d6 (gl. ut iam
perfectas sim; i.e. ut sim dignus eo; combiu Wb. 30*) Wb. 24'. comman (ut
simus) 31*
Per mediain autem aeUtem liiigiiae
hibernicae coutraria viguit consuetudo icribendi nd pro TO» primitivo, ut pro
cenn (caput) Wb. Sg. 111. le^tur eend apud Corn. (vv. cdiiUe, coire Brecatn),
ut e nomine Hiberniae ipsius Eriu Corn. (gi. hig), cuius sen. erenn, dat.
acc. ^iim semper le ffitime scripti sunt apud eundem, — erenn pro erMn «pnd
llar. Scot. : bennach erenn (benedic uiberniam) Pertz. 7, 481 — formatur gen.
frend: fir erend, fer nerend (viri, virorum Hiberniae), co tir nerend (ad terram
Uib.) ap. O’Donov. p 317. 236. .359 e codicibus aervatis in Hibernia, libro
Lecan. et alio dicto "Leabhar Breac"; ex inscriptione vetusta circa
a. 1123 apud eund. p. 234: do rig erend (regi H.); cf. t Rachraind (,in
Haclirainn*, num. insolae cuiusdam) ecodic* dicto 'Leabhar Breac" apud
O’Donov. p. 15G.
|
|
|
|
|
(delwedd F8728) (tudalen 065)
|
I. 1. CONBONAB mBKRNIOAB TEM0E8. (76)
65
eommmmii (nt essemus) 6'. 26'. 29*. comtia (ut essent) Wb. 10*. Sg. 7*. amtar
(com easent) Sg. 31*. hore romtar (quia fuemnt) Wb. 7*. arrumtar (cum egsent)
Ifl. 34*. ndmminduine (quod non essem homo) Wb. 17^ eid armad (quid prop ter
quod eeset? cur esset?) Sg. 167*. ni armad (non quo eeset) "Wb. 25'.
Ex horum exemplorum analogia conicere licet, ubi najsalis mediae autepo sita
pnncto delente notetur, mediam potius quam nasalem perire assimilatione. Ut
in compositis: eendairc, Hcndirc (absene), frecndaire, Jreendirc (praesens),
tHrndet, dofoirndet (significant), eecndapid (p. 59), aiandeilat (gl.
conserunt verba) HILiV, fm-ngaire (mandatnm), durairngred (promissnm est),
immefolnget (effi dont); ttt interposito pronomine, vel rehttivo : fmrftMo^
(ad quas pertinent) Sg. 202', vel persouali: nomguidgom (rogat eos) Wb. 25';
item in principio voctim, nve praemiBSum est pronomen: am. nguides» (ut
rogat) Wb. 24*. ciin ihhiia (quamdiu est) 8', sive nasalis ab eztremitate
vocis antecedentis transposita: dertd iitbetho (finis mundi) Wb. 10\ ctargne
ndck (oognitionem dei) 21*. latin nguttti (apud vocalem) Sg. 7'. Quae notatio
quod etiam ante vocales invenitur, tam in media voce quam in principio: am.
amindedar (ut profertur) Wb. 13*. Jnrainn naiU ^ad alium partem) Sg. 212'.
cen rian nefron (sine Rheno inter nos) 217'. itfuath neperta (est figura
dictionis) 137', nbi nasalis perire omnino non potoit, id omnem dnbitationem
tollere videfor.
Ceterum infectio haec quamquam initio nihil est nisi assimilatio mediarum b,
d, g aA praecedentes liquidas nasales, in compluribus tamen exemplis quae
protolimus (lagin ngutai, dered fhbetho, etargne ndd) iam in vetusta lingna
hi bemica ad eandem prorsus speciem progressa est, quam dilatuta huiufi
assimi lationis conauetndine praebet infectio nasalis in recentiore lingna
hibernica. Qua non in mediis tantum vel extremis vocibus assimilatione semper
existunt im, mm (m), sed etiam in principio omnes tres mediae, b, d, g, post
pro nomina et particulas terminatas littera n (m ante b), quas supra
enumeravimus (p. 43), omittuntur pronnntiatione, quamvis at in antiquis illis
laain ngutai etc. dc hodie quoque scribantur, i.e. assimilantur vel
obscurantur secundtun gram maticos hibernicos, unde eclipsis nomine rem
signavemnt. Tam de hac edipsi, quam equidem
dixerim nasalem, quam de altera, destituente, infra in ci^te sltero. Tenues.
r 1 l^VW^ In nominibus gallicis et britanuicis. Singnlares: JReuisii,
/^trocorii, Pictones Caes. Epoua luven.
E^wredia Plin. Iiu;7odunum Auson.
Sa^dia Ammian. Menapii Caea. Rutu^ae Itin. ^'urones, Teutoma^ns Caes.
"^iiS (Boiorum rez), yiurd^nog (Crallorum dnx) Polyb. Ru<eni; Lutetia
Caes.
Liteua Liv. Nemetes, Vene/i, Caletes Caes. Carausius Eutrop. Carantonus
Aoson. Caratacus Tac. Otrelum, Vooites Caes. Licates Plin. ^ixiag Ptol.
Nicer Yopisc. Raurici Caes. Plin. Ebora«um, luliacum, Magontiacum Itin. luno
toe: Pfenmozii Caes. fVonaea Auson. TVeveri Caes. C7avenna, ^arenua
Itin. Verucfoetius, Oritognatus Caes. Cruppellarii Tac. Bratu«pantium
(compos.
Bratu-sp.) Caes. iStanacum (Noric.) Itin. iScaldis Caes. Plin. Alpea fq. Carpen
toncte Plin. Ca<pingium Itin. Andoxponni fil. tnscript. Murat. 1204, 5.
Ctltae,
Znu, •BAMif. OHT. E». U. 5
|
|
|
|
|
(delwedd F8729) (tudalen 066)
|
66 I. 1. CONSONAK mBERNICAE
TENUB8.
Ce/rillu8 Caes. Candum, Nas<uate8, Cenfrones Caes. 'OQiiayiov (Galatar.
rei) Polyb. Ner<omaru8, Esuner^us Inscript. Casticu8 Caes. Medivir/a,
Abreu:<ubo gius Inscriptt. Moenicap^us Liv. Vecris Plin. Vofcae,
Vo/catius, Catuvp/cus Caes. lovincillus, Perviwcus Inscriptt iiaQxa^
ZQtfiaQyioia Paus. Marcomago& Itin. Condercum (opp. Brit.) Notit. dign.
Carcaso Caes. Aulerci, Cadurci Caes. I«ca Itin. Li«cu8, Ko«cilIu8 Caes. Tauri«ci, Scordi«ci Liv. Plin. Duplices; PP: Luppo, Peppo, Inscr.
vasor. figl., Drappes Caes. TT: Atto Inscr. (Act. Palat. 1, 33), Vottius Inscr. (Orell. 4295. Stein. 996),
Solovettius Liv. CC: Acco (Se nonum princeps), Iccius (Remus), Voccio
(Noricorum rex) Caes. Nicco Inscr. (Act. Pal. 1,
33), Becco Mocconis fil, Utilia Veccati f., Cracca Livonis f. Inscr. (OreU.
4901).
WV etsi nec in gallicis nec in britannicis (aut vetuatis ant recentioriboB)
uominibus vocabulisve unquam invenitor, quoniam in iis vocibus ipsie, quae
latine cum qv proferuntur, et Galli et Britanni perinde ac Graeci P in eios
locum substituerunt, ut Epona, pet&rritum, pempedula (contra lat. equot,
quattuor, quinque'), eandem tamen lingnae vetustissimae bibernicae sine ulla
dubitatione tribuendam esse non modo nomine litterae docemur servato in utroque
alpha bcto, si rei auctoribus fides est habenda (O’Don. XXXI. sqq.), sed
etiam og mica figura comprobata inscriptionibus vetustissimis, in quibus tam
nomen CORPIMAQvAS (postea Corbinac, Cormae) extat quam genetivus MAQvI (hib.
maicc, filii, cui responderet gall. inapi, cf. brit. map) aliquotiens est
repertus. Itaque coniciendum est mmorem partem earum vocum, in quibns hib. c
oppo nitur biit. (vel gall.) p, antiquissimis temporibus per qv prolatam
esse, postea vero V ut poBt » (p. 58) sic post c perisse, aut nullo vestigio
relicto : ech (lat. equos, brit. cp), cdch (lat. quisque, cambr. paup),
cethtr (lat. quattuor, brit. pe tuar), ce, cia (lat quis, camhT.pui), coic
(lat. quinque, brit. pimp), aut quasi assimilatione quadam geminata tenui:
macc (filius, brit. map), aut vocali per u infecta: fliuch (humidus, cambr.
guUp, gvilyp, p. 12). Quodsi pristina ^i' abiit in gallicam et britannicam p,
nemini mirum esse debet tenuem P hibernicam multo artioribus finibus
contineri quam p britannicam. Adde, quod in aliis quibusdam c hib. respondet
p brit. , non solum ut c (^) in p transgressa esse videatur: cenn (caput); =
brit. ^nn, cf. mons Appenninus), ao// (intellectus, = cambr. pwyU), cland
(proles; = cambr. plant), rrvim (vermis, = cambr. pry/), crann (arbor; cambr.
j^ren), rad. verb. n-en (emere; cambr. prenu), sed etiam in quibus p initio
fuisse pateat, ut in compluribns peregrinis: casc (pascha) Cr., indchorcur
(purpura)* Tr. 115, cf. dubchorcur (gl. femigo) Sg. 52". ondfeicur (ve
spera) Sg. 183V clum (= pluma) Corn. v. orc trdiih. Inprimis autem a
principio vocum omnis fere p evanuit, ut vix ulla vox hibernica p principali
utatur, prae ter patu (lepus) Corn.^ unde patnide (leporiuus) Sg. 37', et
transumpta: persan (persona) Wb. Sg. peccad (peccatum), pridchim (praedico),
precept (praeceptio, doctrina), pian (poena) Wb. fq. pennit (paenitentia) Wb.
9'. 22'. 24*. 26\ ni farcuairt parche docoid (non in circuitum parochiae
venit; pairche a parochia
* Simples eadem vox restituenda est pro cocuir (gl murex) Sg. 68', cf.
voreair (gl. purpurs) St. gl. 2J4. Derivatum adi.eorcra (purpureus, ruber) in
libris inferioris aetatis (O’Don 119. St. 133. n. B«itr. I. 350).
|
|
|
|
|
(delwedd F8730) (tudalen 067)
|
I. 1. CONSONAE HIBERNIOAE TENUES. (77.
78) 67
Conn.) Wb. 21'. jiehe pond (gl. pondo viginti) Sg. 70*. samlaid fri ponc
(pariter ac pnnctuii\) Sg. 150*. proind less (prandium, prandere apnd enm)
YSH). 9', gen. nepproinde la genti (gl. simulatio; i.e. non prandendi cnm
gentibus) 19', dat. reproinn (ant« prandium) 28% unde compositum praintech
(refectorium, = praind teg, domos prandii) L. Ardm. 18. b. 1. pardvJi,
parduis (paradiso, paradisi) Tr. 17. 18. 19. promtiie in iriss (gl. probus in
Christo) Wb. 7', promfidir (probabitur) 17', dopromad fomdeserce (gl.
ingenium bonum conprobans) 16*, intais amprom (aetas improba) Ml. 31',
indamprome (improbitas) Sg. 42\ piss (gl. pissa, i.e. pisa) Sg. 73*. propiri
dilei anisiu (gl. alia vero propria, nomina) Sg. 32*. pupall (gl. ten torium,
= papilio Lamprid.) Sg. 5O’. popul (populus) Wb. 83*. Ml. 27*. it primiti .«.
isprimit som mor. inesseirgiu (gl. primitiae dormientium, 1 Cor. 15, 20) Wb.
13'. primsacairt (primi sacerdotes) Wb. 10*. cia port indib Wb. 26'. Ibi enim
p in f (et v) mutata, ut in praep. fri, frith (ind. prdti, graec. nQoxi,
nQog^ cambr. gwrth), saepius prorsus periit, ut in vocibus: athir (= pater),
Idn, linad (ple nns, pleo), il (= got. filus, nolvc), lia (= nksitav), ro (=
pro), ar (= naQct) etc.
In lingna hibernica vetusta tenuium status primitivus servatus 1. in
principio vocnm, si non est causa infectionis, in codicibus non scribitur
alio modo nisi simplici : patnide (gl. leporinns) Sg. tol (voluntas), tar
(trans) Wb. Sg. cath (pugna). carid (amat) Wb.
2. In mediis et eztremis vocibus servantur tenues intactae: a) in gemi
natione: upp (interiectio, gl. ei, hei) Sg. 12O’. att (gl. tuber) Sg. 61'.
crottich ther (gl. citharizatur; cf. chrotta Britanna, Venant. Fortun. 7, 8)
Wb. 12". Uttir (dat, litterae) Cr. Sl"". peccad (pcccatum) Wb.
fq. macc (filius) Wb. fq. bacc (gl. ligo) Sg. 52*. 62'. liacc (lapidis) Wb.
4". icc, gen. icce (salus) Wb. fq. htcc (parvus) Wb. fq. monc (gl.
gibber, gl. ulcus) Sg. 22\ 23'. Pr. Cr. 9'. se hoce (gl. capus) Sg. 106'.
Eaedem simpliciter scriptae : cnocach (gl. gibberosus) Sg. 22*. liac Sg. 22*.
65*. lieie (lapides) 18'. ic, dhic (salutem, e. suam) Ml. 34'. Wb. 2'. bec
Sg. fq. liter, litre, litridi (littera, litterae, litteratores) Sg. fq. crot
(g^. cithara; vox scripta post buinne, gl. tibia) Wb. 12*, et mox in codem
loco dat. eroit: angaiMier isindbuinniu l. croit (gl. quod canitur; i.e.
tibia vel crotta). mac (filius) Wb. Sg. Huc sine dubio pertinet pars vocum
earum, quae se contur sub d.
b) In positione, in qua frequenter status durus notatur duplici scriptione
(praesertim in Wb., qui pro duplicandis mediis tenues simplices scribere
solet) : corpp (corpus) Wb. 3'. rectto (legis) Wb. 1*. A*. ni Scen
dobimchomartt (gl. oboe distis ex corde, in eam formam doctrinae) Wb. 3'.
censectti (gl. sine simnla tione) Wb. 5'. tecttaire (gl. dispensator; i.e.
legatus) 8". cumactte (potestates; ter in codem loco ita scriptum) 6*.
olcc, ulcc (malus) Wb. fq. imchumarcc (in terrogatio, salutatio) 7'. sercc,
desercc (amor), gen. dexercce Wb. fq. fiiuchdercc (gl. lippus) Sg. 24*.
airdircc, irdircc (conspicuus) Wb. 1*. 7'. anaithescc (re gponsum) 9*. leisce
(gl. pigri) 31'. nebleiscc (gL non pigri ; cf. Liscas Caes.) 5*. mesce
(ebrius) 28'. tairmescc (perturbatio) 1O’. coscc (institutio) 5'. 5*. cosscc
9*. icoscc (habitus) 6'. sainecosce (proprius habitus) 5*. Exempla
scriptionis shn plicis: alpai-n (Alpes; cf. nom. pr. hib. Alpin, Elpin in
Annal. Tigern. ap. O’Conn. 2, 216. 253) Sg. 217'. heirp (gl. capra, gl.
damma) Sg. 48*. 61'. salt lae (gl. calx) Sg. 50*. molt (gl. vervex) Sg. 68'.
cinteir (gl. calcar) Sg. 5O’.
|
|
|
|
|
(delwedd F8731) (tudalen 068)
|
68 (78 7s) I. 1. CONSOHAB fllBERNtCAB
TBNUE3.
mutUar, montar (&milia) Wb. fq. santach (cupidus) Wb. 28\ aant
(cupidita«, avnritis) Wb. 20*. 31'. art (lapis) Corn., servatum in nominibus
virorum ve tuetis Artgal, Artbran in Annal. Tigern. ap. O’Conn. 2, 221. 228,
Artur ibid. p. 160 (cf. Artalbinnum, Artobriga Itin. et in Yita S. Domitiani
abbatis apnd Segusianos, Boll. Inl. 1, 53: URque ad petram qoac Artemia
dicitur). cocart (cor rige), cocarti (corrigendum) Sg. (cE praef. XII).
incoeeirt (gl. emendationem) Ml. 2*. etarcert (interpretatio) Wb. Sg. nert
(virtns, valor; in nominibns galli cis coinpositis Nerto et -nertus) Wb. fq.
gort (gl. seges) Sg. 66*. ce»'tle (gl. g;Iomu8) Sg. 70*. olc (malus) Wb. fq.
folcaim (gl. humecto, gl. lavo; of. Volcae, Volcatius Caes.) Sg. 145*.
marcach (gl. equester) Sg. 50. torc (gl. aper) Sg. 37'. rosc (ocolus) Wb.
21'. coac (institutio) Wb. fq.
Priorem quoque positionis iitteram durius prolatam indicat tam mira scriptio
supra allata cowec, quam tesat (testis) Wb. 14*. Excipitur tamen positio ct,
quae etsi frequenter integra servatur ut in vocibus: octe (angustia; cf.
Octodnrum Oaes.) Wb. 16*. tectiri (legati; snpra tecttaire) Wb. 15*. rect
Qex), infecteo, in dectsa (nunc) Wb. fq. oinect (semel) Wb. 3\ oet (octo) Sg.
166*. luct (agmen, pars; cf. Lucterius Caes.) Wb. 12'. 14'. deact (deitas)
Wb. interdum, ut d&inect (humanitas) Wb. 15*; firequentius tamen infecta
littera priore fit cht, tam in sub stantivis derivatis in -acht, -echt, quae
passim inveniuntur, quam in radice ipsa vel accedente t ad gntturalem
radicis: loeht (crimen) Wb. 31'. oehte (angustia) Wb. 16*. ontechtairiu,
techtiri {de legato, legati) Wb. 14''. 24''. inno<ht (hac nocte) Sg. 112.
MI. 1. nochtchenn (nudus capite) Wb. 11'. mechti (gl. nives) Sg. 8*. ocht
(octo) Cr. recht (lex) Wb. fq. lueht (pars) Wb. 16'. co muir nleht (ad mare
Ictium) Corn. v. iSogheime, ut ia Vita S. Declani episc. hibern. ap. Boll.
lul. 5, 597 : mare Ycht quod dividit Gallium et Britanniam. Nec aliter variat
scriptio n antecedente : sancht L. Hymn. (Beitr. I. 451), sed fanctdir (g1.
sanctuariom) Sg. 33*. Contra iuter r tX t eliditur gutturalis: aecomort (gl.
occidi) Sg. 210*. eontochmairtnu (gl. contrivisti) MI. 17*. dobimchomartt
(compnlit vos) Wb. 8*. fri»oomartatar (gl. offenderunt) Wb. 5'. timmorte,
timmarte (coartatus) Sg. !^. e radice arc (arg). Eodem modo cht ept prodit,
commutatis ut supra p ete: neoht (gl. neptis) Sg. 67'. techt (septem) Cr.
techtmaine (gen., septimanae) Cr. 32*, in libris recentioribus etiam in
peregrinis ut cacht (capta, serra) Gl. 9. O’Dst. aicecht (acceptum, gl.
lectio) St. gl. 898, unde uraicecht (prima institatio), quam quam nostri
codd. servant pt in exceptaid (exceptio) Sg. 37*, exeeptid Wb. 2*. 25*.
precept (praeceptum, doctrina) Wb. fq. ut in uegeptacdi Wb. 30*.
e) Extra positionem servantur tenues in statu duro, si n ante eas ezcusas est
(cf. p. 42; fiierunt ergo principio in positione): etur (« inter), citne
(primns; cnmbr. kyniaf) Wb. Sg. fq. cit (ceotum) fq. ait (via; cambr. vet.
kint) Wb. 24'. do diit (gl. ad dentem) Sg. 67'. Utemach (gl. audax; cf.
ruUtimur) Sg. 50^. tit (gl. fidis; cambr. tant) Sg. 46'. HiCy lHcci (sine,
sinit; lat linquo) Wb. fq. edie (= quinque) Sg. Cr. dc (iuvenis ; = cambr.
iouenc) Wb. Sg. Frequentissima t non infecta in dcrivationibus nominum -at,
-et, -it, -ate, -ite, -thatu, -thetu, quibus supponendae sunt vetustiores
-ant, -ent, -ante etc., quibusque possunt adnumerari, si ex -anc, -inc (cf.
arinca, frumeuti genus gallicum, Plin.), une sunt ortae, -ac, -acc, -icc,
-vcc. E^empla: Jiche (= viginti) Cr. Sg. in gen. fiehet Cr., phu.Jichit L. Ardm.
foieite (confessio), foirbthetu (firmitas) Wb. deruce (gl.
|
|
|
|
|
(delwedd F8732) (tudalen 069)
|
L 1. C0N80NAB BIBERNIOAS TBNTnU. (70.
80) 69
gluis; e derune, dervineaT) Sg. 113\ EHdem t in terminationibus 3. pera.
plar. actitri et passivi -at, -««, -*<*s, -ater, -etur, -itir, quibus
respondent britannioae et latinae -anf, -ent, -antur etc.; vel amissa vocali
-te^ -tis, -tar, -tii; praeser tim post vocalem radicis brevem et consonam
simplicem: berte (qui ferant) Wb. 9". oiberti» (dicebant) Wb. 4'. 25'.
no paibtia (sumebant) Ml. 2'. bertar (fe rantur) Wb. fq. etincartar
(separantur) Sg. 73', sed etiam post vocalem pro ductam: tcribtir
(scribuntur), adrimter (adnumerantur), quamquam iaveniuntor d^atevy Ugatar
(cf, p. 28 et verb. passiv.).
(/) Servatua videri potest status primitivus tenuium extra positionem in
vocibus quibuedam, plerumque post productam vocalem: ditiu (gl. teges, gl.
velare) Sg. 60^. 57*. tEuH (pretiosa) Wb. 23^. it (zelus) Wb. fq. hiU, hiet
5' in^tt (gl. in aemulatione) 6*. rit, reva, ritu (res) Wb. fq. dorat (dedit)
Wb. fq. tite (fervor) Wb. 20% teit (fervidae; ci veteus, vettaeus, Sylvanus
vettaeas In Inscriptt.) Wb. 29*. facat^ (dens) Inc Sg. fiadaich (gl. dentatam)
Sg. 49*. nleie (gL lodix) Sg. 69*. dieu, diccu (video) Wb. fq. deac (s= (2^,
numerus X postpositus aliis, cum solitarios sit deich) Cr. bi-Oc (acc.,
doliim, fraudem) Wb. 2V. breeairecht (gl. astutia) Wb. 15\ b6c (gl. osculom)
Sg. 46*. mocoll (gl. aabtel) Sg. 63\ crocenn (gl. tergus) Sg. 111', gen.
inchrocainn (outiculae) Sg. 95*, croicend (pellis, rheno) Conn. ocui, aecua
(vicinus) Pr. Cr. 59'. Wb. 23'. aeut, 0CU8 (et; cambr. a s ach) fq. aicmae
(genus) Sg. 34' — num conferen dum cambr. ach, geuus, generatio (eh =cc)? vix
eidem radici tribueadum aietendaid* (gL causidicus; cf. accuis, caosa) Sg.
74'. At in quibusdam harum vocum n (vel m) excussa statuenda erit, in aliis
geminatio vel assimilatio ut in trdeaire (misericordia, a* trogcaire, p. 62)
Wb. 4'. 5°. 15'. et compiuribus infra (p. 72) sequentibus. Praeterea duplex
causa invenitur, quare interdum sit ser vata tenuis singularis. Tum enim non
tanguntur tenues in vocibus peregrinis receptis, ut oipred (opus, operatio)
Wb. 1'. 10*. 21*. Sg. 190*. papa (papa, pon tifex) Cr. 40*. fnpul (populus)
Wb. 33*. pupall (gl. tentorium; ^papUio Lam prid., cambr. pabeU e papeU, onde
hispan. pabellon, galL hodiem. paviUon) Sg. 50*. etal (Italia) Wb. Sg. metir,
metair (gen. metri) Sg. 8*. 25'. mefarde
(metrious) Jil. 27*. not (nota), nota (notae), notaitir (notantur) Sg. 3'.
6'. 28% notire (aotarius) Wb. 27'. eucann, cvcan (gl. pistrinum, gl. cocina,
gl. culina, gl. penus) Sg. 49'. 61*. 68*. 107*. tacart (sacerdos) Wb. Sg.
loc, locc, lue, lucc (locus) Wb. Sg. fin. aeat (gL acetum) Sg. 73*. trop
(tropus) ML 15*, gen. truip 53r. intropdaid (gl. tropicos, i.e. r^ontxuig) 16
r. sicut in peregrinis etiam mediarum loco tenues effnri supra dictnm est;
tum terminalis consoua itarticulae frequentis in coin positione, quae respondct
gallicae ate-, quamque varie scriptam et formatam ense •apra (p. 5)
exposnimus, praeaertim ante medins (quas ipsas quoqua indurari p. 60
demonstratnm est) haud raro dura servatur: atbail (perit) Sg. 4*. Wb. 4*.
ciatbela (nt pereat, etsi perit) Sg. 30*. atbHmia (perituri eramus) Wb. 4'.
afpnithi (gl. intellecta) Wb. 1'. De tennibus medianuD locum simili ratiouc
obtincntibus V. supra.
e) Manet intactum, ni fallimur, propter pristinum v excussum (sive assimi
Pro qu* ct in alli« scribittu X: do
naib oxalaib (gl ad McelUs) Tr. 86. foxtid (abUtiTUs) ^t ^M f«rrixul (^1.
tuUt) Wb. 27*. dixnigitr (apparec, Bum^ cf. dHctiu, visio, dies, video) Uf.
|
|
|
|
|
(delwedd F8733) (tudalen 070)
|
70 (81. 82) I, 1. C0N80NAE HIBERKIOAE
TENUE8.
latum ut macc =■ maqvcu), pronomen 2. pers. sing. T
infixnm vel 8uEGxum, et personale: noiail (te
alit) Wb. 5*. notbeir (fert te) "Wb. 6*. duit (tibi), uait (a te), lat
(apud te) etc. Wb., et possessiTum: ditgnimaib (de &cti8 tuis) Wb. 31*,
non tamen in principio: ni tusm Menur (non tu solus; i.e. tua solitudo) VSb.
5*.
P, T, C saepius pro mediis status duri i.e. pro bb, dd, gg scribi supra
dictum est (p. 59); codex Sg. e contrario geminationem mediarum adhibet pro
tenuibus originariis, praesertim DD pro T: diddith (gl. relox; cf. supra
ditiu) 6O’. inis maddoc (insula Matoci; gl. marg.) 194*. meirddrech loc (gl.
fomix; Wb. mertrech, meretrix) 113*; ac, nisi forte haec ad D (p. 60)
pertinent, hUddai (plurales) 71'. ddldde (gl. forensis) 57*. coldde (gl.
columus) 33*. 35'. geinddae (gl. genitalis) 64*. randdatu (partitio; de t
post f, n videas p. 72) 27*; saepis sime vero in terminationibus verborum in
-addar, -eddar, -ddar, -dde, -ddis, pro -atar, -etur, -tar, -te, -tis
(exempla videas in verbo). Scriptio BB pro P in nomine proprio viri Coirbbre
(in gloss. marg.: meigse 7 choirbbre, i.e. ego et C.) Sg. 194*, = Coirpre,
Corpire (term. -ire, -re ut in rectirc, notire etc.) i.e. Carpentarius , si
conferamus vocem gallicae originis carpentum; recentius idem nomen est
Cairbre e subst. cairb, currus, quocum congruit carbad = carpant, carpent
(cf. nom. gall. hod. Charpentier, germ. Wagner).
Infectione tenues transeunt in aspirationem, quae simplici modo signi ficatur
addita post easdem H, ut P, T, C infectae scribantur PH, TH, CH. Quae
scriptio hodie quoque adhibetur in lingna gaelica; hibernica autem etiom hic,
ut alius semper, tanquam signum infectionis punctum superadditnm assump sit
(cE. pp. 51 et 55). Quae aspirationis significatio prodisse videtur e vetusta
eiusdem nota, dimidio litterae H priore, quod in scriptura minore etiam in co
dicibus hibernicis vetustis interdum superadditum invenitur tenui asplrandac,
ut in Sg. tri digbail fa tormach (^=Jn thormach, cum signo supra t) 188*. tre
comais. (= ch) 159*. gnim l. cesad 209*. taibsiv gnime l. cesta 209*.
in&msain isind/recndairc issibis.. 166*. istim a<U asringba oin syl.
169*. atrebiar and 198*. isavri ni iabur 207*. ascoimtig (quod est usitatum)
54", in cod. Ld. dubthac (= Dubthach) nomen scribae, in cod. Neobnrg.
cris ncAxac mucris natair (== cris nathrach muchris nathair, cum isdem signis
supra utramque t et c). Pronun tiatio recentior aspiratarum est communis,
ph^f, ch^y., excepta th, quae ut h profertur, hibernice et gaelice.
Inficiuntur autem tenucs 1. in principio vocnm in constructione sermonis
(secnndum leges infra dicendas): onphapa (a papa) Cr. 40*. inphreceptori
(prae ceptores) Wb. 5*. 6n chetni phersin (a prima persona) Sg. 191*.
rophroidech (praedicavit) Wb. 5*. 10°. mo thol cholnide (voluntas mea
camalis), hd tholl cholno (voluntate camis; tol, colinn) Wb. 3'. 20".
Sola H loco aspiratae CH scripta: nipo hetoir dorat digail (non statim dedit
ultionem; cetoir) Wb. 4'.
2. In mediis et extremis vocibus extra positionem secundum communem regulam.
TH = T infecta: athir (pater), mdthir (mater), brdthir (firater), fq. cethir
(quattuor) Sg. Cr. lethan (latns; cf. Litaua Liv.) Wb. 16*. iiroithinchi (gl.
in hilaritate) Wb. 5*. roithncch (gl. serenus; = raithinech, cf. Ruteni?) Ml.
33*. breth, gen. brithe (iudicium; cf. Vergobretus Caes.) Wb. fq. bith, belhc
(mundus), bith (sensum angens; cf. Bituriges) fq. loth, geu. loithe (palus,
coenum; ct
|
|
|
|
|
(delwedd F8734) (tudalen 071)
|
I. 1. 0ON8OHAB HIBBBKIOAE TBNUBS. (89 =
) 71
Lotetia) Sg. 34*. 127*. roth (gl. rota) Sg. 18». nVA, riuth, revhit pp. 12.
63. caih (pngna; cf. Catarigea, Catnslogi Plin.) Wb. 9*. 22^. 23*. fonchath
(gl. sub Marte) Sg. 44*. do chathufftid (ad pngnandum) Wb. 22*. ffditha
(sapientes, fem.) Wb. 18". pndth (consnetns ; cf. Boduognatns,
Critognatos Caes.) Wb. Sg. aciath (scutum) Sg. 49». Ml. 22*. brothad (momentum)
MI. 48 r. Adde quod th infecta intema passim invenitor in flexionibns
verborum et derivationibus -athar, -ithir, -itJie, -ithi etc., respondentibus
latinis -atur, -itur, -atus, -itus etc., finalis tam in deri vatis
snbstaDtivis -ath, -eth, •ith, -uth (cf. lat. peccatum, tenatus, penates,
mo?iitum, inonitus) quam in terminationibus verbi passivi -ath, -eth (lat.
-atus, -itus). Tamen haec scriptio th quamvis in mediis vocibus communis,
rai-ior est in extremis, ut in substantivis : peccath (peccatum) Wb. 9*.
troethath (submissio) 6*. cisath (passio) 6*. iarginckumsanathso (post hanc
requiem; al. cumsanad) 33». molath (laus) Sg. 59». uathath, kuat/iath
(singularis) Sg. 71'. dligeth Qex) Sg. 2». toschith (victus) Wb. 10*. samlith
(ita) 12*. 13'. inibethith (in vitam) 13*. dondirsolcoth (gl. ad apertionem
oris) 22*. sens, ciall saichdetath (sensus consequentiae) Sg. 149».
indoentath (uni tatis) Sg. 28*. randctath (partiolitatis) Sg. 220\
cotarsnataith (oppositionem) Sg. 29». hieomiuidiguth (in compositione) Sg.
2', diltuth (scandalom) Wb. 6'; in verbis: irbrath (dictum est) Sg. 220*.
doratath (datum est) Sg. 7». durmath (factom est) Wb. 33*. roslogeth (gl.
absorpta est, mors) Wb. 13*. tintdith (inter pretamini), asberith (dicitis),
irmith (iudicatis) Wb. 12*. taibrith (datis) 6*. w« ehomalnith (ea impletis)
13*. de'cith (videte) 20*. gniith (facit) 21». «luindith (signi ficat) Sg.
29». Solet enim in hoc loco scribi d, cuius scriptionis infra sequen tur
exempla. — Exempla quaedam excussae in media voce infectae th, ut ddl (fonun)
pro dathl, en (avis) pro etJm, cenil (genns) pro cenethl, snpra proposita
sunt (pp. 17. 19). Eadem excussione inter vocales Eacta explicantur formae
lae, lua simiilesque vocis lathe, lailke (dies), de quibus in declinatione.
CH = C infecta: sechem, seekemmar, seckitir (sequimnr etc.) Wb. fq. cro chad
(crucifiiio), crock, gen. crucke (crux) Wb. fq. mertrech, meirddrech (mere
trix) Wb. Sg. E vita S. Congalli abl>atis hibern. ap. Boll. Mai. 2, 584:
ho minis mater Luch vocabator quod sonat latine mus (cambr. hod. logod e vet.
locot, idem significans). Addenda est hic quoque ch infecta interua in
derivatio nibus -ackus, -eckus, -eekaire, -eckide etc.: aireckas (primatus)
Wb. 1*. 3*. Sg 174^. tHseckaire (gl. primas) Sg. 50*; finalis frequentissima
in derivationibus ruch, -eck, -ueh, quibus respondent gailicae vetustae -dc,
-ec, -ic, -uc in nominibus Divitiacus Caes. , Raurici Plin. Inscr., Turecum Inscr., Avaricnm Caes., Aven ticam
Tac., Adoatoci Caes. De terminatione -ack
pro dck, eadem quae est in nominibus gallicis derivatis -dcum, •idcum atque
in cambricis derivatis -auc (= de), videas p. 16 sq. — CH = Q, brit. P:
Jliuck, fliuckide (humidus, ma didus, cf. p. 66; cambr. gwlyp: kymcbjpet,,
aeque madidus, Mab. 2, 378, roguli pius, gl. olivavit, gl. Lxb.) Sg. Cr. eck
(equus) L. Ardm. 17 b. 1, unde deriv. tckaire (gl. malio), compos. ech/as:
inecklas miildae (gl. mulionicam paenulam; cf. Epona, Eporedia , Eporedii ,
nonuua gallica) Sg. 33». 62». neck (pron., brit. nep) fq. sech (praep.,
cambr. vet. hep) fq. cack (quivis; cambr. vet paup) fq, Excidisse videtur ch
in na, nom. acc. nentr. pronominis nack.
In flexionibus verborum et derivationibus duarum vel plarium syllabarum si
ezcatitor vocalis incipiens (cf. p. 27), th et ch legitime nihilo minas infician
|
|
|
|
|
(delwedd F8735) (tudalen 072)
|
72 (S3.84) I. 1. OOXBOKAE HIBERinOAB
TBHCB8.
tur, nec Talet positioius lez. Exempla TH accedentis, in flexione Terbonim:
adrimther (adntuneratur) Cam. carthar (amatur) Sg. 193'. atberthar (dicitur)
Wb. fq. berrthar (gl. tondeator) Wb. 11'. gaibther (snmitor, canitur) Wb.
12'. 28'. Tr. 68. scribthar (scribitur) Sg. 28*. Ufflhar Gegitur) Wb. 9'.
tuct/Mr (intel legitur) Wb. 12*. crochthe (crucifixus) Wb. 29*. ceraoilethe
(apertus) Sg. 147'. foirbthe (perfectus) Wb. fq. In derivatione: eperthiih
(gl. lelex; i.e. locutor) Pr. Cr. 48*. indilexhith (gi.exterminator) Cr. 43'.
fiedaichthith (gi.epulo) Sg. 52*. pectha, pecthe (plur. a peccad) Wb. iq.
carthaig (gL amantea), carthacha (j^ affecta) Ml. 52r. 66 r. et nomen viri
Carthachus (cambr. vet. Caratauc, galL vet Caratacus Inscr.) BolL Aug. 1,
343. Hic quoque th prorsus abolita in fonuia paesivis : berir (fertur) Wb.
12*. 31*. 32*. berar (feratur) 7'. 16'. 27'. asben (di citur) Sg. 21*. tabarr
(datur) Wb. 17*. aliisque, quae. videua in coniugatione. — Exempla CH
accedentis: ceiielcha (generalia, sing. cm^lacK) Sg. 3*. tualehi, dualchi
(virtutes, vitia; sing. svalig, sualicJt, dualich') Wb. fq. ishitilchaib
ardaib .1. istiaib telchaib (gl. in excelsis) Ml. 14*. tailchube (gi.
crater), indcBlchubi (gL cadi) Sg. 95\ 180*. dedeneha (finaiia) Wb. 3O’.
inmediinchaib (gL pro intestiuis) Sg. 111'. inmedduchu (interior) Sg. 39*.
40*. diairclanchib (de primariis; airchinr nech) Wb. V. sinnchenae (gl.
vulpecula) Sg. 47*. aenchas (vetua historia, vetus lex) Wb. 20*. 30*, plur.
senehassa, senchaim 28'. 31\ dat
senchassib, senchassaib 30*. 31'. ainehes (gl. fiscina) Sg. 37\ eentarcha (gL
citima). Cr. 36*. centarchu (ci terior; eentaraeh) Sg. 39*. 72% curehas (gL arundo) Sg. 52*. emrchuide (gL ovi nus) Sg. 37'. do
hiresckaib, hireschu (fidelibus, fideles) Wb. 3'. 4'. friasua dU tadchu (gL
adTeranm negatores) ML 20*. fodoidchu (gL susnrratores) Wb. 1*. cumacJUchu
(gl. potior) Sg. 39^
Radicis consonas vocali elisa non magis servari probatur exemplo vocis dorche
(obscums, obscuritas) Sg. 165*. 183'. Ml. 26 r. 3O’, quacum sunt couferenda
riched (caelum) Oing. F6i.et richis (ignis) O’Dav. richiss, dem. riehiedn
(carbo, carbnnculus) Sg. 47'. Memorandum autem est, in compositis utriusque
radicis sech (sequi; dicere) elisione fncta, etsi interdum tenuis aspiratur:
diuschi (ezci tat) Sg. 6'. vel media scribitur: diusgea (expergefaciat) Wb.
4', plownque t« men integram servari non modo « sed etiam tenuem: cosc
(eosccy eosscc p. 67) Wb. fq. aithesec, taxtheac (responsnm) Wb. 9*. 27'. honaib ascadaib (gL ab ae mulis), d cucada (gL
aemnli) Ml. 3*. 49r. inaee (sermo) Sg. Wb. Ml.
Cam., quare scriptione admodum variant derivata decompositi toiee
(neoessarins, = do/osich?') Wb. 12'. 31*:
taseide ML 20*. Pr. Cr. 1*. taechide Wb. lO". taschidetu (necessitas)
23'. (osekith, toachid (victus) 10*. teugid
29*. Ac prorsus tollitur haec lex ua similatione, si consonae affines se
secuntur. Itaque a nomine numerali ciie
(quinque) derivatur cAiccl, gen. dicat (quinquaginta; non c&iccha vAfche,
trieha^ cethorchd) 6g. Cr., a tuath (popnlus), brothad (momentnm), guidimm
(rogo), troethath (snbactio), imrddud (cogitatio) per d^vationem vel
flexionem profici scuntur tuati Qaici) Wb. 27', ambrotte (g1. momentaueum)
15*. guiter (petitur) 30*. gute (supplicantinm) , mani erthroitar (jiiai
subigitur) Ml. 48 r. imrdti, im brdti (plur.) Wb. 1*. 31'. dagimrata,
drogimrato (gen., bonae, malae cogitatio nis) 3*; eadem ratione qua per
compositionem formata sunt tnkaire (suprap. 62), marcir (mdrcir in cod., gl.
strigilis; i.e. equi pecten, marc-cir) Pr. Cr. 27*. foraitbi (tin.tifo-ro-aith-tibt)
Tr. 62. frituidecht (obiectio) Sg. 21*. 189*, gen.yhEe4
|
|
|
|
|
(delwedd F8736) (tudalen 073)
|
I. l. C0H30HAE HIBERNICAE
TENtJES. (M. 86) 78
bnJechtae MI. 25^ cf. nepf^iandatu (iinpiuiito«) Ml. 28*. Inprimis rero tres
con sonae L, N, S finientes radicem angendam a ceteris plenBque hoc
differunt, quod respnnnt post ae infectam TH et positioDe innctae senrant
integram T terminationom, -tor, -ter, -«t<A etc.: rdllar (manife^Uitur)
"Wb. 12*. relto (mani festationis; nom. rilath) Wb. 12*. a/teomahar
(coniungitur) Sg. 148\ aeeomallte (gl. socius; i.e. ionctna) Wb. 5^.
holligetur (odorem facinnt; bolad, odor) Wb. 14*. eumsanto (quietis;
cum»ana<t) 33'. dinti (faciendum) Wb. fq. forcanli (in timandam,
praecipiendum) Cr. 33*. digente (faceretds) Wb. 9*. tnuntith (gl. eru ditor)
1*. tHffrentid (persecutor) 18''. rvfetie (sciretis) 9^. cisto (passionis; ci
taJ) Wb. Sg. fq. Item, in quibus T e D prodire potait, dalta (gl. curialia)
Sg. bi*. remdeddUe (gl. antelacanus) 8g. 36*. biete (moralis), bittatu
(moralitas) Wb. 12*. battai (gl. letales), baatu (gl. letali) Ml. 65r.
inbastaid (gl. letaliter) 46 r. nephcJtOBtae (g^. apes) Sg. 102\ glanchosta
(gl. merops) Pr. Cr. 48*. Idmostat (gL manolatas) Sg. 60*. — Simili
condicione tenuem priore loco positam serrari potuisse patet hinc, quod T,
secundum regulam aspiratum in nomine baitlae (baptismTis) Wb. L. Ardm.,
excussa vocali ante S restituitur in rerb«: bait timte (baptizo), marudbaitnus
(si baptizavi) Wb. 8*. iamabaitzed (post eius baptizationem), baitzisi
(baptizavit eura) L. Ardm. 18. a. 1. 2;
tamea etiam baithsetur, baithted Tr. 49.
In positioiie, contra communem regulam, statui poase infectionem tenoium in
quibusdam vocibus vix credendum est. In his enim, quarum etymulogia ob acura
est: iirphaitiu (cancer, morbns), do urftmin (gl. ad caocer) Sg. 100*. eor
A6n (: Utter charthdn bis oeedpartaib dodeib, gl. effuUlis) Sg. 56^ milchumae
(gl. cimez) Sg. 69*. «ma coilehomcs (gl. intestinorum) Sg. 49*, aut derivatio
aat com poaitio supponenda est
Exemplis snpra propositis (p. 63) apparet saepius TH locum tenere D in fectae
in codicibus vetustis; plura multo alia exempla demoustrant, e contrario D et
6 (quae sunt pronnntiandae certo cnm aspiratione) lociun tenere TH et CH
infectione ortarum e T et C.
D ae TH interdum in radice: mddramil (matemus; = mdthr.) Wb. 13. Uled (in
latas), alled (ex parte), innarleid (in latere nostro), cdch led (quodvia
latns; leth, Uith fq.) 1*. 2*. 4*. 14*. Udmarb (semimortaos), cen ledfogiuxm
(sine ser ritio dimidiato) 2°. 10*. gndd (= gndth, consuetus) 8*. inbaid
(alia mann addi tom, gl. idioto; bdith ibid.) 12*. rad (gratia) 1'. 3*. 13*.
21«. nund (bonns) 1'. 1'. 2*. 4*. bidbio (semper vivns, immortalis; alius
6tf/i-) 3*. bidbeiku, bidcore (a^ma vit% pax) 8*. aidgne (= aithgne,
cognitio) 1*. deidbir (indubius, neces nriofl; deiAlnr Sg. 3». 71*. Wb. 33')
Wb. 6*. 17*, dedbir 3s, comp. deidbiriu 6*. 9^. urtroidJeariH (sabigee; sapra
tivethath) Ml. 48 r. tinfed, tinphed (spiritus, aspi ratio; tinfeth Sg. 9*)
Sg. fq. indindrid naimtidi (gl. vastationis; snpra lith) MI. ^.fHd (debitos; airmitin feith donjiur Wb. 11'.) Wb.
(p. 19). Mttlto frequen tior est m flezionibus verbi deponentis -adar, -edar,
et verbi passiv. -idir, -fidir: nuladar (laadat) Wb. W. comalnadar (implet)
16'. 29*. midedar (cogitat) Sg. 63*. predchidir (praedicator) Wb. 14*.
firjidir (veram fiet) 13*. ic^dtV (salvabitur) 26*, pro quibus in aliis locis
inveniuntur -athar, -ethar, -ither, -^fither; in verbi tamen deponentis -igur
tertia persoua solam for ■aai cam d in asom venisse -igedar, -igidir , exempla
docent satis frequentia
|
|
|
|
|
(delwedd F8737) (tudalen 074)
|
74 (86 86) 1. 1, C0N80NAE mBBBmCAE
THNTM.
(sub verbo). Sed frequentissima est d pro th in fine terminationum, ut in
flexionibus praeteriti passivi -ad, -ed, quae in plur. fiunt -atha, -etha
(cf. ver bum), in terminatione et 3. pers. sing. et 2. plur. -id, ubi varius
est -ith (p. 71), in derivationibus substantivorum -ad, -ed, -id, -ud, e
quibus accedente flexione prodit th: comalnad (impletio) Wb. fq., gen.
comalnatha. dliged (lex), plur. dligetha Sg. fq. buid (esse, = buith) Wb. 2*.
5*. dilgud (remissio), gen. dilgotho, dilgutha 2'. 18'. crochad (crucifixio),
gen. crochtlto 8*. peccad (peccatnm), gen. pfct/io Wb. fq. JbiUigud
(manifestatio) 3*. 12^, gea. foilsichtho 12*. incholnigvd (incamatio), gcn.
incholnichtho, incholnigtltea ^*. 27*. cosind loscud (cum adustione), htMnaib
loiacthib (gl. adustionibus) Ml. 55 r. Maaere autem solet D etiam in media
voce, ubi alius praevalet scriptio th, in derivationibus substantivorum -id
(,-lid, -nid, -thid) per flezionem aucta et -idetu atque in adiectivis in
-ide frequen tissimis: foreitlid (praeceptor), plur. fwct</tV/t Wb. fq.
aitribtliid (incola; cf. supra scriptionis -thith exemplu) Sg. bT; dat. pl.
aitrebHiidib 32'. timthirthidi (servi, plur.), fognamthidi (ministri) Wb. 8';
foglimthidi (discipuli) 13*. ailidetu (alter nitas) Sg. 38 . 6O’. cctnidetn
(primitivitas) Sg. 1 88". forbuide (gl. intentivum) Sg. 221'. hthidi
(gl. diiimo) Ml. 54 r. stdride (corporalis), colnide (cai-nalis), rechtide
(legalis) Wb. fq. etc., tamen humaitlie (a€neus) Tr. 129. Quae d
[primitiva?], excussa huius derivationis vocali inchoante, manet tam post
binas consonus, quam post f, n, nunquam tamen post s (post quam t scribitur,
non infecta secundum regulam) : torcde (aprinus), ilde Q)luralis), conde
(caninus) Sg. Plura alia exempla sub derivatione. Praecipuum addo exemplum
incertitudinis , quae oritur varietate scriptionis tam in radice quam iu
terminatione: macdath (mirum) Wb. 17'. magthad 5'. machthad 18'. viachdaih
Sg. 0*. 65*. 222'. maehdad 62». 68*. 158". 161'. 167*. admachdurm .i.
ismachdad lim (gl. miror) Sg. 6*. MmocA dad (gl. mirus calculandi praeceptor)
€r. 41'. honmachdad lintair (gl. ingenti stupore; st. impletur) Ml. 25*.
G = CH in radice: doig (verisimilis; alius doich, comp. dochu) Wb. 5*.
Frequentior est in derivatione -ech aucta, ut -egas: airegas (primatus) Wb.
7*. 12'; in gen. mertrige (meretricis) Wb. 9^. samthige (manubrii) Tr. 131;
in comp. et sup. -egv , -igiu, -igem: toisegu (prior; toisech) Wb. 18'.
toisigiu Sg. 153'. 189'. tdisigem (gl. primus) Sg. 42*. dligthigiu
(rationabilior; dligthech') Sg. 22*, cum sint in aliis locis: airechas
(principatus) Wb. Sg. toisechu (gl. prior) Sg. 42*. tairisnucku (fortior) Wb.
28'. inua viindechu (gl. tenniores) Ml. 26'. 27*; in verbis: intoigaigther
(gl. initiatur) Tr. 47. rosariged (contemptns est; rdsdriekset, quem
contempserunt, Wb. 1*) Wb. 3'; denique in combinatione GD pro CHD: airegde
(praestans; airech-dc, cf. aireek, airechas) Wb. 4*, comp. airegdu (prae
stautior) 1'. 18*. 25'. irnigde (oratio) Wb. fq.; contra mindchiehthiu (gl.
tenuior; e mindckich-the) Ml. 19*. irnichthe (oratio) Wb. 17*. In
terminationibus tamen -igud, -ugud, gen. -igtho vcl ichlho, dubitare licet,
num semper ck originaria, ua potius g ante th transiens interdum in ck sit
statuenda (cf. derivatio). Prae cipuam sedcm baec quoque g pro ch sumpsit in
fine vocum, in flexionibus de rivatorum in -ack, -eck et substantivorum et
adiectivorum: itowup (in initio; nom. tossarh. et dat. itomtch 14'. IP') Wb.
17*. 6 errug (gl. vere: nom. erraeh, hod. earrach) Cr. 37*. isinteglvgsin (in
hac familia) Wb. 21*. ois teglig (gen., aetas famiU.ie, i.e. ii qui familiae
sont, familiares; nom. teglach, ut tenlach.
|
|
|
|
|
(delwedd F8738) (tudalen 075)
|
I. 1. C0N80NAE HIBERNTCAE TENITES. (86.
«7) 75
catlaeh etc. composits cum -laeh deriTationis instar) Wb. T. in ellug (in
unione) Wb. fq. tunig (tnnicam), aanUhig (manabrium) Tr. 128. 131. indetaig
(vestimenti ; Hach) Mt. lOr. Sic acc. sing. et nom. plur. substantivi eathir
(civitas), gen. ca tJtrachy scribitur in Sg. et Ml. cathraig (cf.
declinatio). Adlectivorum deriva torum in -ach, -ech pluralis item satis frequenter
scribitur -ig: cumachtig (po tentes) Wb. 14*. duthrdchtig (volentes, prompti)
23*. ddssactig (stulti) 12*. hi revtig, amhiresng (fideles, inf.) 12*. 19'. cretmig (credentes) 15*. eulaig (gl. ex perti; sg.
eolach) Ml. 51 r., eolig Wb. 14'. 26'. 31^ airig (primi; sg. airech) 25',
erig Ml. 47 r. toirng (tristes; sing. toirsech) Wb. 27'. carthaig (amantes)
Ml. 52r. Sed etiam -tcA: dasachtaich (gl. inBensati) Wb. 19*. ireseich
(fideles) 24'. Mich (sapientes) 15*. toiraich
(tristes) 26*. fiachaich (debentes) 7*. buidich (grati) 7*. 29*. tttiritmich
(constantes), cretmich (credentes; -mech) 5*. 10*. Non aliter in sing. gen.
masc, dat. et acc. fem. : toirthich (frugiferae, arboris) Wb. 5*, toirthig
Ml. 15*. itindquttil tdisich, itindedenich (in prima epistola, in ultinia)
Wb. 14*. 6nd raimt didenig (a partc posteriore) Pr. Cr. 62'. cumdduhartaig
(gl. ancipiti, ter minant genetivo) Sg. 104*. sainredaig (gl. peculiari) Ml.
35 r. flaclaich (gl. denta tam) Sg. 49*. forhartaig (gl. ezoletam, virginem)
Sg. 173*. friaintitaeht tdisig (ad adventnm primom) Wb. 25*.
Alia infectio tenuium in lingna vetusta hibernica nondum extat. Tenuiam
infectio nasalis in cambricis tantnm quibusdam vocibus invenitur; a lingna
hibernica, tam vetere quam recenti, alieua est, in qua quidem destrui soleat
liquida nasalis ante tenues, tam in mediis vocibus quam eztremis, si sequitur
Toz • tenni inchoata (p. 42 sqq.).
Recentioris demum lingoae hibernicae, ut britannicae, est tenuium in fectio
destituens, qua tenues P, T, C debilitatae transeunt in medius B, D, 6.
Infectio haec destituens, de qua et hic et in altero capite dicendam est, at
comparetur cnm infectione destituente britannica, praesertim cambrica, infra
ezponenda, in lingna hibernica recentiore et gaelica in mmore parte eanun vocom
vlget, quae statum dorum tenuium servant in vetusta lingna. Desti taantaT
enim tenues:
1. In principio vocum post termlnationes ac pronomina et particulus, quae fi
finientem reiciunt ante tenues, a quibus inchoanttir proximae voces. Plora de
hac infectione, vel eclipsi, quo nomin6 utuntur grammatici hibernici,
destitueate infr« in capite altero.
2. In mediis et extremis vocibus: a) In positione, in combinationibus rp, »p,
st, tc, et cum mmore quidcm aliquanto ambitu in lingna gaelica, quam hi
bemica: hib. gael. carbad (=carpentum; vet. hib. caiyat Corn.: gen. mac car
pait, dat. isincarput v. Cormac, plur. nom. carpait v. ore triith). hib.
easbog, gael. eatbuig (episcopns; vet. epscop, postea espoc). gael. Criosd
(Christus; hib. vet. aiat), hib. hod. Criott, sed criosdaidh (christianus).
Hsdeacht (auditus; vet. etsecht). hib. gael. iasg (plscis; vet iasc Conn.).
Extat tamen etlam corp (cor pus), cotpardhe (corporalis). Tam gaellce quam
hibernice etiam In principio vocum tg in usu est, ut sgaradh (separari; vet.
hlb. scarad), sgial (nuntius; vet xcil), sgriobhaim (scribo; vet scribim),
sed magls sp, ut spiorad (spiritas), quam sb, quamquam ut sd haec quoque in
principio interdum invaluit. Com binatio eht gaelice semper fere, hiberaice
varius est chd: hib. rencht^ gael.
|
|
|
|
|
(delwedd F8739) (tudalen 076)
|
76 (8«. 8s) I. 1. C0N80HAK OELTICAE
A8PIRATAE.
reachd (lei), hib. seacht, gael. seaehd (septem), hib. daoineacht, gael.
daoineaehd (popalatio); attamen etiam bihemice: achd (sed), uchd (pectus),
unihlachd (hu militas). Combinationes It, lc, H, rc, ut non solum Inbernice,
sed etiam gae lice servautur: alt (artus), olc (malus), neart (\-irtus),
niarc (equus), teirc (amor), hib. muinter, gael. muinnter (faniilia), hib.
sant, gael. sannt (avaritia).
b) Extra positionem ronsueta est destitutio, sive excidit n ante tenues sive
non excidit: eadar (vet etur, intcr), ceud sive cetid (vet. cet, centum),
dead sive deud {=dit, dens), 6g (iuvenis), cuig (quinque); pubull, puball
(tentorium; vet. pupall), pobull (populos), abgidir (vet. apgitir,
alpbabetum), caibidil (capitulnm), creidfamh (vet. eretem, fides), agus (et;
vet. ucus, octa), moytd (vet. moeoll, gl. subtel), sagart (sacerdos), leig,
leigid (pennittere; vet. lilic), deug (decem), pog (osculnm; vet. boc),
seabhag (falco; vet. eebocc). Item in derivationibns -ad, -ed etc.: carbad (=
carpentum), airgiod (= argentum), fichead (yetfichet, viginti), atque in
flexionibus verborum -ad, -«/, -adar (vet. -at, -it, -atar). Destituitor t
pronominis sufiSxi personalis et infixi possessivi, hibernice et gaelice:
agad (apod te), asad (e te), ionnad, annad (in te), umad (circa te), fud^
fodhad (sub te) etc., quamquam hib. etiam scribitur agat ctc.; 6d Idimh
(amanu tua; vet. dtldim), rend Idimh (ante manum tuam). Sed tamen: leat (apad
te), uall (a te), diot (de te), duit (ad te), riot, riut (ante te) etc.; do
tiadan (ad fiusiem tnam), do tfdighe (ad prophetam tuum; t antc vocales et/).
Excipiuntur etiam aliae quacdam voces, ut videtur, ob geminationem tenuium:
mac (filius), cnoc^ cnocdn (collis, colliculus), leac (lapis), ioc (salvare,
sanare), fiacail (dens) etc. Aspiratae.
X. Liceat baf simplioibus signi.^i notare, ergo e graeca lingna pe titis, cum
in ceteris linguis non sint singularum aspiratarum t<igna simplicia. In
vetustis nominibus gallicis sine dubio extat aspirata labialis '^, F (PH),
quamvis de eius origine nihil constet, incipiens: focunates (pop. raeticus)
Plin. S, 20. Arria fadilla, lulia i^adilla (mater et soror Antonini Pii,
generia Nemausensis) Capitolin. Antouin. P. c. 1. In chartis et libris medii
aevi: villa Fomolus, dipl. a. 632 ap. Mabill. dipl. p. 464. villa quae
dicitor Felg» rius, dipl. a. 998 ap. Mabill. p. 579. pagus falminensis (al.
Fabnenna, bodie Fam^ne, regio ad Arduennam silvam) Boll. Sept. 1, 700.
eoclesia Fasleia, Boll. Octob. ], '295. Combinatio FL: F/aniggo Inscr. Brix.
Orell. 3543. FR: 0^oiidig (fluv. Belg.) Ptol. Fregus (Raetus) Inacr. Orell.
484. Frious, nomen figuli in vaeis figlinis. luliae Mursae Roa/nti feminae
(cf. nomina virorum cambrica vetusta compos. MUfi-it, Guorfrit in libro
Landav.) Inscript. Ratisbon. ap. Grnter. 5*27, 2. fVontasia f'Vontonis fil.
(-asia ut in aliis nominibus galli cis Mercasia, Ocrasia) Inscr. Gnit. 741,
4. Fr onto Cosonis fil. Inscr. luvav. Grut. 872, 2. In media voce : Pompeii
Magni primum ludi oatenderunt chama, quem Galli rvfivm vocsbant, efGgie lupi,
pardorum maculis (ita ed. Sillig., al. chaum pro chama, rapMum pro rujium)
Plin. 8, 19. 'Powpid*a (nomen loci a parte sinistra Rheni superioris, iutcr
nomina indubie celtica Borbetomagus, Noviomagus, Argentoratum) Ptol. 2, 8.
'Pnvquwog KtXtoq %6 yifos Zosim. 4, 51. Sau/ellus Trogus Tac. AnnaL 11, 35.
Matronis Aa/imiabus, Auyiuus Inscr. Noviomag. et Lugdon. Orell. 2079. 2106.
Au/utius Catuso Inscr. Orell. 273.
|
|
|
|
|
(delwedd F8740) (tudalen 077)
|
I. 1. OOHSONAE CKLTIOAE ASPIHATAE. (89.
90) 77
Incesrta sont quae gallicaram = piratai-um praeter f exempla apud scripto res
inTeniantar. Nam Q, TH filsa est sine dubio in his nominibus: Batha vanoc:
(dax Gallorum) ap. Athenaeum 6, .'), idem iu diversis <o')iciba8 scrip tum
Batttrarog et 'Ai>avdrtot;, secondum nomcn populi Adanates in vet inscr.
ap. Orell. 626 rectios erit Adanatius. Ambacthiua, uomen viri in inscr. ap.
Orell. 2774, est idem quod in alia quadam ap. Steiu. 877 rectius scribitur
Ambaetus, ipsnm quoque nomen viri (cf. ambaeti Gallorom ap. Caea.^.
iDScriptio ap. Orell. 3582: Virdom^s 77iartoDtis f. domo Biturix, cadem quae
ap. Murator. 870; venuntamen hic legitar Trarontis pro Tfaartoutis. RioMimus
(Britouum rex) ap. loniandem c. 45 idem est quod Riotimus. vel potius
Kiotamus (nom. propr. viri cambr. vet. Riatam, Riata/ hih. Laud. 176. 177, ut
arem. Riatham e cod. S. Yedast. ap. D. Mor. 211, cum sint in Rhed. Wofutam,
Conafam 1,22. 34; cf. Conotamua Orell. 2779), sicut in media latinitate
altemant spata et spatha (cf. Cangium). Nec magnam fidem habeo nominibus
lierbarum gallicis apud Dioecoridem, nisi ex lingna celtica ipsa comprobentur
incorrupta. Sed sine dnbio comiptum est rapprjXoSdt^tof (gr. a(>p6ykwaaov
, lat. plantago minor) 2, 152. De
eadem herba legitur apud L. Apuleium Madaurensem (Medici aatiqui. Venet.
1547. p. 211'): amoglosson, amion.., cjmoglosson . . . Galli Tardos, Lotios
.... Romani plautaginem latam, alii plaDtaginem mmorem. Nomen Tar dos, Lotios
= tardoslotios etiam hic corraptum; ex utroque tamen combinato posait emi
TaQfiotafidriov, i.e. lingna taori Gallis, quae aliis dicebatur lingna agni,
lingna csnis, ex hib. vet tarb, combr. tarw (taoms) et cambr. ta/atod
(lingna; = vet tabdt). Nec vero plns auctoritatis afferent ad vindicandam
Gallis 9 relicua herbaram nomina duo ap. Diosc: 9i')>'a (gr. yelidorioy,
lat. fiibiam) 2, 211. ^i^ifiov (gr. d(>iaroioxia', cf. p. 47). Attameu
souum dentali aspiratae ^ simillimum, si non eundem, in vetere Gallorum lingna
vigoisse quominas prorsas negemus, impedimur disertis testimoniis nummorum et
in scnptionum, de quibus post alios novissime disputavit Becker. (Beitr. III.
207 aqq.). Primum enim invenitor D notatum lineola traiciente, quod hic
anglosaxo nica figura reddemus, tam simplex: Piroua (Z>rirona?) dea,
Epa))', Hpad", Abu dod', Caradltonu, quam geminatum: Ted'diatiue,
TedOignius, CadVareuses, BoO’ 011.., GetfVi, Billice<ra'ni, OonedW,
Caradlirouna, MedVu, MedVul. MeO\$ic. [Me]dWI,
MedVillu, MetfVirius, MidVuius, MedVignatius, CofiVacatus (;'). Deinde ex his nominibns complnria vel ipsa vel parum
mututa per S scripta extant: ftrona, Abndos, Te««igDius, CaraMounius, quae
scriptio conferenda est notis simo illi Laconum .^ pro conununi Graecorum
& prolato. Denique TII et (') ipsnm produnt
duo nomina: CattAarenses (Catthar, Catthr) et [Vjeliocat/i, quo mm iUnd supra
com tSV scriptum redit, alterum ap. Caes. Plin. Oros. atque in Inscr. Orell.
6991 scriptam est VeliocsMes. Omnibus igitur his collatis dubi tari vix poterit,
quin Galli quoque usi sint dentali aspirata, quam >'> graeco vel th
anglioo respondisse inde colligeDdum est, quod simili ratione in spirantem *
abiit, quam qua Lacones ^edg in aidg, Angli hath in hua (habet) mntarunt
Quare quod sine nota invenitur d in Me</r/ic. Met/r/ignatius, Mer/ivixta,
id non tua soni quam signi similitudine fiictum esse credimus, haud aliter ac
si am brica « et p in tabolis oommntantur. Ceterum scriptionis varietati — d'
(</),
|
|
|
|
|
(delwedd F8741) (tudalen 078)
|
78 (91) I, 1. CONSONAE OKLTIOAE
A8PIRATAB.
t, thf i> — ds quoque addendam esse videtur ei nomine Re<f«omaru8
(«Reff domarus ?), supra (p. 63 not.) memorato.
Gatturalem autem aspiratam X, CH a gallica lingoa penitus alienam ia dicamus,
quae in summa nominum gallicorum copia apud Caesarem, Plinium aliosque
scriptores atque iu Itinerariis romanis nusquam inveniatar. Apud Gh-e gorium
demum Turonensem nomina quaedam aremorica extant in quibus ch non sit
infitiandum : C/mnao, rAonomorus, CAonober, Britannonun comites, 4, 4. ?0;
Waroc/«n8 Macliavi filius, 5, 16. 27. 9, 18. At non difiBcile perspicius in
his ch obtinere locum c, si conferas nomina virorum britannica tam Keneu
(i.e. Catulus) Mab. 2, 2H6, Morcenou Lib. Land. 136, Jvnkeneu Rhed. ap. D.
Mor. 357, quam composita cum cun-, con at Cunotamus, Conomaelus, MuglocuMU9
(infra 8ub U brit. ); sic Warochus est nomen arem. Weroc, Gweroc Rhed. ap. D.
Mor. 331, servatum etiam in nomiue frequenti regionis aremoricae Bro weroc,
quae dicitur patria Gueroci Rlied. ap. D. Mor. 339, derivatum at plo rima in
-6c (cambr. vet. uuc, = vet. gall. -dc). Nec aliter se habebit res in paacis
nominibus alibi traditis: Xinudnu (uxor Ortiagontis Galatanun regis; a quo
nomine diversum non fuerit nomen viri Civismarus ap. Liv.)* Polyb. 22, 21.
Chrixus (Boiorum duz; in quo equidem nihil video nisi adi. cambr. crych,
crispus, cf ch == s. int«r spirantes britannicas) Sil. Ital. 4, 248. V/xt ^{«J^irtc (Gallorum dux) Pausan. 10,
19. Fenochea Inscr. Nannet. Orell. 4459. Principio vero haec ch tam alieua
existimanda est a lingna gallica quam a la tina, quae etsi pristinas
aspiratas aut reiecit aut in spirantes f, h convertit, postea tamen paucas
formus procreavit, quales sunt pulcher, sepulchrvm, triumphu».
Sed, utut res sn habet, in recentioribus certe dialectis celticis aspiratarum
praeter unam/(spirantem) nullum extat vestigium. De destructione pristinarum
aspiratarum facta in linguis ab utraque parte germanicae confinibus, slavica et
celtica, supra dictnm est (p. 36 sqq.); qua re plurimum distant illae lingnae
a graeca, nec multo propius accedunt ad latinam. Cum enim dialecti balticae
(lituanica, lettica, prussica) omnibus careant aspiratis, et slavica lingna
et cel tica, etsi mmorem partem earum aspematae sunt, quasdam tamen si non
aspi ratas ipsus, at spirantes similes sono ut magis gratas receperunt ac
servanmt
Et slavica quidem ch servavit, aspiratam sive potius spirantem guttaralem.
Verum haec lingna etiamsi in gutturalibus siunmam infectionis vim varietatem
que explicuisse dicenda esl, quae non modo ad servatas k et g (tam mediam ab
initio quam aspiratam in mediam progressam: goftt «= bostis, got. gatts,
gradu = got. gards) additis s et r: erudice = cor cordis (hib. eride). detefi=
de cem, slu = xXi> (hib. c/m); zncgq — gnosco, :ima = hiems, zemja
(zemlja) — humus, mluza = mulgco, azii = ego, sed etiam isdem antey et i, t,
e, l vocales infectis miram sibilantium varietatem procreaverit: fefyrije =
qpattuor (lit. ketun, hib. cethir), Uciti (mederi) e Ukii (medicus, = got.
Ukeis, leikeis, hib. liaig); zeua = yvrij (got. qvino), lezati = gcnn. ligan,
loze = hib. lige; cari (rex) = Caesar, cHii (sanas) = got. haiU; mnichu
(monachufl), voc. mniie, plur.
* Nomiiui peregrina a fn^a^cis scriptoribiis miniis accurate sine Jubio
redttita sunt quam a latinis, utpote ori graeco niagis accommodata. quamquam
praoterea a librariis depravari potuemnt E. c. addo (rallica quaedaro nomina
ab ii.^ oomipta': OiiiOY(vi<niii ( Vercingetorii Caes. , euius formam
genuinam comprobat uomeo CVn;e;ori\ t.'aes., sine particula ver praemissa)
ap. Plut., wiovxeviWa C= Lutetia; cf. p.
16) »p. Ptol., 'faofififte (= Insubres) ap. Poljb.
|
|
|
|
|
(delwedd F8742) (tudalen 079)
|
I. 1. C0N80NAE CELTICAE ASPIRATAE. (9?.
93) 79
mHuii eadem tamen nunquam veteris aspiratae vice fungentem habet illam ch.
Qoae, si excipius pauca vocabala obscurae originis, partim quae transumpta vi
deantur, in quibus respondet h goticae, ut chlifbii, panis, got. Maibs,
chicila (germ. hvnla, %eeUe), utique {vX h graecum, persicum, h et ch
britannica) ex t pro gressa est, at in vocibus mikha (nurus) = ind. snuSa,
jucha (ius) = iud. jiiid, mucha (musca) = lit muse, hloeha (pulex) = lit.
blusa', in tenninationibus prae teriti verborum -chH, -chomU, -cha etc., quae
respondent tam hibernicis et britan oicis -us, -asam etc. quam graecis in
-aa, atque in terminationc locativi plura lis -aehu, -tchH, -ichi, sine dubio
eadem atque indica -su.
Qua re lingna slavica tota differt a latina, quae etsi non ut lingna graeca
omnes tres aspiratas servavit, sed uua fh protinus amissa cetei-as duas aut
mediis b et g aut spirantibus f et A conmiutavit, tamen has spirantes semper
aspiratamm instar adhibuit. In principio igitur vocum plerumque vel suo
utramque loco servavit, ut/ =-■
q>: fero = q>^Q(it, fur = yoip, fiti = itpvv; h = x' hienu = tiiM', %€ina, hortu» b^ x^Q^^S, rehere, vehi= oxelv,
oxe7ai^ai; vel/potis simonk sabstituit in locum aspiratae dentalis: fbre»=
9vQa, feru» = 9rft, quam obreua in media voce media b aspiratae loco f
respondet graeco ^: uber = ovdaQ^ ruber = iQv^Qos.
Haec de aspiratis slavicis et
latinis praemittenda videbantur, ut haberemus quibuscum compararemus celticas;
iam quaevitur, utri harum lingnamm sit con ferenda celtica de aspiratis (sive
potius spirantibus). Ac primum quidem bri taonicae dialecti, quae solae daos
eiusinodi sonos procrearunt, f et ch, hac re differre videntur a lingna
slavica et propius accedere ad latinam; verum accu ratius rem intuenti
patebit ch, quae tota alieua ab hibernica lingna ne in bri tannica quidem
extra ionctionem chw reperitur, sicut h, quae praeterea semper eius locam
obtinet, nihil aliad esse nisi » variatum, regulariter igitur respon dere
slavico ch. Ergo si forte h in vetustis nonnullis nominibus gallicis in media
voce scriptam residuum putavcris ex aspirata gutturali codem modo quo h
latinam, id comprobari nullo modo potest. Deinde
f etsi diversam rationem sequitur in hibernica lingna atque in britannica, in
neutra tamen pri mitiva aspirata habenda est Quae extat quidem in vocibus
britannicis, ut ve tustis hodie quoque, non solum in principio, sed etiam in
mediis ct extremis: jitn (ligatara; iam in glossis Oxon. funiou, gl. vittae),
fol, foll (stultus, gall. hod. Jim, foly folle = follif, cf. Diez.), fur
(pradens; utraque vox etiam in Voc. etBufa.), falm (cambr. hfA. gwynt falrn,
turbo, ventus vehemens; cf. Falmenna, Fabninensis pagus), foreat (silva; quae
silva dicta est forestella ab antiquo, dipl. a. 691. Miraei opp. p. 1126; vox
ut hodie iam antiquitus etiam apud Germanos aadita: foreete dominicum, i.e.
silva regia, in leg. Langobardor. 1, 22. 7), coffr, eofatcr (cista, arca;
med. lat. cofferum, coferum, cofrum, cofrus, cophrus, cophinus, eophineUu» in
diplom. inde a sec. 12 ap. Cangium; gall. hod. coffre, vox item ad Germanos
transgressa), co/ (venter; coff Buh. 12, 18). Hae voces e lexicis lingnae cambricae; alia exempla e libris
vetustioribus, cambrica, comica, are morica, inEra sub F britannica. At haram
vocura praeter falm vix ulla conferri pote.<»t cum gallica vetusta; ex
ceteris vero illae quae certam comparationem hahent cum vocibus affinium
lingnarum, eaedem ipso f congruente cum lat. f praeter regulam, e qua supra (p.
37) diximus pristinas aspiratas ut slavice item
|
|
|
|
|
(delwedd F8743) (tudalen 080)
|
80 (M.96) I. 1. CONSONAB
HIBBRNICAE ASPIRATAB.
celtice m«diis commutari, transumptae produntur ut fur e lat. fvr, fol e lat
follit, fuH e lat funia, fa (=fab) e lat. faba, fo (r^foff) e lat. fngere,
frvoyn e lat. frenvm, frowyll e lat. flageUum, foreat e lat med. forettis,
grefiat (notarios; lat. med. grafarim, gall. hod. yreffier), yref (liber, lat
med. grafia, scriptura) in cod. Lichfeld. et libro Landav. (cf. F britanu.) e
gr. yfdtpciv; incerta est alia rum comparatio, at si fraeth (eloquens) cum
gr. ^rfitaf), froen (nasus) cum gr. ^lg (nvog, frau (torrens), frut (Jrot
Voc., ffrwd Mab. rivus) cum \alL flumen conferas; in mediis vero vocibus f e
legibus lingnac britannicae postea demum a media b vel liquida m proficisci
potuit. Denique certiore lingnae hibernicae
comparatione statim videbimus longe alium viam demonstrari, qua f ut A (ch)
progressa sit.
Patet igitur lingnam celticam, quamvis cum latina id habeat comroune, quod
binos eiusmodi sonos utraque servavit, ad slavicam tamen hoc propius
accedere, quod neuter illorum verae et antiquae aspiratae locum obtinuit.
Haee de aspiratis lingnae celticae universe dicenda erant.
In lingna vetusta bibernica, de qua iam seorsum disserendum est, ne unios
quidem illius, quam servavit, aspiratae celticae f idem est ambitus qui in
britan uica. Nam ut pristina v principalis hibernice contra ac britamiice in
f traosiit, ita pro britaunica f ia principio vocum supra propositarum, quae
quidem ntrique lingnae sint communes, hibeniice profertur «, ac duplici
quidem ratione. lu aliis enim primitiva «, hibernice servata, britannice in f
mututa est sequente r (ut V3 sequente in <'h, alius in h): »r6ft (gl.
nasus; cambr. froen) Sg. 95\ trutJh, gen. erotha, srotho (cambr. vet frut,
flumen, rivus) Wb. 32^. Sg. 35^; in aliis f latina, britannice servata,
hibernice in « mntuta est: teib (gL fiiba: brit. Ja) Sg. 73*. erogell (gl.
flagrum ; cambr. Jrowyll = flagellum) Sg. 48% gen. <ro gill Wb. 17'. hib.
med. sr!an (== camhT. frwyn, laL frenum) St. gl. 819. »utt (ssfustis; cambr.
^u«f Mab.) O’Dav. gl. Jleasc. ginitter (ieneBiTa; <Mmhi. fenexj/r,
ffenestr Mab.) O’Dav. gl. dorncla. Quamquam servatae quoque f exempla extant:
feltub (philosophus), fellsube (philosophia), ifurnn (infemum) Wb. Sg. ut
hod. fonn, gen. fuinn (fimdus, terra, regio), forc (fdrca; ciaahr.forck). Ad
haec ac cedunt panca quaedam, in quibus f » p profectam esse admodum
probabile est: fri, frith (= 'tQog, nquvi) snpra memoratum, fo (sub) et for
(super), quae eadem formae et sensus ratione sibi opponuntur qua ind. upa et
updriy graec. vno et vni(f, got uf et ufar, lat. sub et tuper-, sed in his ut
in slar. po abieftio litterae principabs statuenda est, post quam legitima
aspiratione p in ph mutatutn iacile in/ abire potuit; mirum quod brit. iu
omnibus his gu (= v) protulit: vet. gwth, guo, guor. Praeterea, quorum f obscura
eet origine: fail*d (laetus), unde plur. fdilti Wb. 16'. 21, derivatum fdilte
(gaudium) Wb. fq. fo litig (pallium, tunica ; hib. gael. fallaing, falluing,
cambr . faling) apud Qirald. Cambr. in topographia Hiberniae 3, 10: gens
ista, hibernica, vice pallionun phalingis laneis (al. Jalangis nigris)
utitur. Fortasse gael. hod. fochann, fbehunM (frumentum, seges; cf. nom.
vetust. FocunatesP). In media voce, in qua aspi ratam trausgressam iu medium,
ut alibi, proderet verb. gael. grabhal (sculpere), si esset eiusdem originis
cuius allata cambr. gref greliat, interdum quaevitdr, utnun f e 6 sit orta
(of. p. 62) an e jd: brefe (gl. anus; = cumrt, circus), brh fean (gl. anulus)
Sg. 59^ In vita S. Endei Hiberni ap. Boll. Mart 3, 271: cam
|
|
|
|
|
(delwedd F8744) (tudalen 081)
|
I. 1. VOCALES BRITANNICAE BREVES. (96.
96} 81
pus qui in hibernico Magh-liffe
vocatur. De voce hib. vet. úrphaisiu, urfuisiu (gL cancer, morbus) Sg. cf. p.
73.
In lingna cambrica aspirata f ut ch combinationis chw infectionis expers est;
in hibernica omnis f uno et codem numero habetur: cuir t’ fallaing iomat
(pone pallium tuum circa te) O’Don. p. 309.
II. Soni britannici.
A. Vocales.
Constituta regula sonorum celticorum ex hibernica vetustate vel gallica, iam
satis erit levius eam attingere vel in memoriam revocare, sed modo amplius
com probemus oportebit leges propositas desumptis e britannica dialectorum
varietate exemplis tam cambricis quam cornicis et aremoricis, modo exponamus
propria sonorum britannicorum. Ita hic in parte de
vocalibus, at mox de con sonis et in ceteris partibus. Quantitas vocalium,
cum productarum notatio in codicibus britannicis in usu non sit, statuenda
est comparatione. Soli libri comici
interdum productam vocalem, maxime o et u, notant addita vocali, prae sertim
y vel e: tays (pater, al. tas) P. 1, 1. boys (esse, al. bos) 49, 2. 110, 2. 122, 1, de boys, bovs
(cibus), luer (solum), luef (manus), brues (iudicium) cf. pp. 95. 97, quae consuetudo
postea in Cr. increbruit; tamen nec regularis est illa notatio, et interdum
postea demum productae sunt vocales, quae hoc modo signantur, ut deak, deag
(decem) Cr. 1977. 2265. Infectio vocalium britannicarum eadem fere est atque
hibernicarum, quamquam in his paulo latius patet.
Vocales breves.
A correpta intacta mansit in plurimis vocibus britannicis.
Cambrica exempla: car (amicus, cognatus; hib. vet cara; in vetustis no
minibus gallicis frequens radix car) Mab. 2, 226. 231. gwus, guaa (puer, servus;
cf. vassus, vasallus, vassallus apud
scriptores medii aevi) gL Ox. Mab. ma (= mag, locus): Ala Atouric
(Mauriciomagus, locus Mauricii) Land. 197, frequens praesertim in compositis
-ma, -fa. cat, kat (pugna; hib. vet. cath, in gallicis nominibus vetustis
catu) Corm. v. cathal, Mab. 2, 381. 389. map (filius) gl. Ox. 39b. rannam
(gl. partior), lammam (gl. salio), carr (gl. vehiculum; carrus apud Caesarem
Gallorum currus, unde carrata, carrada, i.e. quantum carrus capit, in libris
medii aevi) gl. Ox. tal (frons) Cb.
51. Cott. cam (= camb, curvus; cf. Cambodunum, Moricambe) fq. Nomen Taranis, Gallorum dei apud Lucanam, etiamnunc intactum in voce
cambrica taran (tonitru).
Cornica e Voc: car (amicus), tal (frons), glan (ripa), bras (grossus), cam
(strabo), garan (grus), taran (tonitru), mab aflauar (infans), gauar (capra).
E Pass.: car (parens) 93, 3. gwan (debilis) 166, 4. mab, mam
(filius, mater) fq. garm (clamor) 4, 2. 207, 4.
|
|
|
|
|
(delwedd F8745) (tudalen 082)
|
82 (96. 97) I. 1. VOCALE9 BRITAKmCAG
BRBVBS.
Aremorica: ear (cognatos) Buh. 8, 23. 192, 8; yerb: eartt (smare) fre quens
ibid tal (frons) 126, 21. mat (bonas) fq. cam. (curvus) 174, 8. 194, 18 etc
Addo vetasta nomina propria vironun cambrica et aremorica satis frequentia,
derivata vel composita e vocibus ailatis ear, puat, mat, cat. Cambrica e
libro Land. : Caratauc (= Caratacus Inscript. Grut 902, 6. Karadaicc Mab. 2 ,
379. 3, 271) 71. 155. 206. 248. 259. 261.
263. Atgar 138, Adgar 149. Conear 180. Junear 149. Guaasaue 264. Guat/uith
263. Guatduin 267. Congnat 165. Jllelgnat 174. Drutgnai 265. Mataue, Matoc
73. 194. Matgueith 267. Catell (cf. Catollus nom. gall. in inscr. p. 4) 213.
236. 241, Catteli 230. 231 . Catleu 130. 135. Catgen 136. 140. Catgnare 140.
Catgnaret 188. 206, Catguoret 195. 206. Catgucaun, Catguocaun 111. 126.
Catgueithen 174. Ouencat 137. 141. Dincat
194. Aremo rica e Chartal. Rhedon.: Karmonoe 1, 11. Eaelcar 1, 5. Hencar 1,
15. 21. Jamear 1, 21. Lowenear 1, 8. Jodiear
1, 39. Wethencar, Guethengar 1,2. 3. 2, 13. Comaltcar 1, 44. 2, 30. Watlndoe
M. 304. Penwat 1, 53. MatUHtr 1, 41. Mat/red 1, 20. Mattoethen 2, 15.
Matwidoe, Matvedoi M. 805. 315. 340. ColM;, J^otoc 1, 53. Catbud M. 302.
Catwodu 1, 20. Catlowen, Catlon 1, 1. 31 20. 23. 2, 27. Catloiant, Catloient
1, 8. 2, 16. 24. Catwoilon 2, 18. Catwethen 1, 5. Col loorrt i, 1. 2, 16.
Maelcat 1, 32. M. 304. Warocat M. 275.
Infectione, quam britannice quoque efficit sequens t vel e orta ex i^ vix
efficit u, a correpta mutatur in E. Vocalis inficiens hic quoque ut in lingna
hibernica saepius decidit vel coaluit com vocali radicis.
Cambrice: eu in frequentibus nominibus propriis virorum deriTatia vel
compositis ex avi (cE Avicantas in Inscript. Nemaus. Orell. 2033.* eunt (gl.
aequus; euniintie, iustus, Voc. =
eunthintie, qui aequa, iusta via procedit) Ox. 8' ex acent (cf. Dea ATentia
Inscr. Orell. 368. '66\i. 370, unde ATenticom, nomen oppidi). peri (infin.
Terbi parum, para/, efficio, unde nomen Pansii, Parisi, efficaces, streuui)
Mab. fq. enw (nomen; hib. vet aium) Mab. 1, 235. cledj/f (gladius; hib. vet.
claideb) Mab. fq. betid, bedyd (baptismus; hib. vet baithit) Cb. Mab. 1,
2l>5. 266. tmenyn (butyrum; hib. vet UHb)
Leg. 2, 1, 5. centhiliat, centhliat (gl. canorum) Cb. 7. 49. keryd
(reprehensio, castigatio; hod. kerydd) Mab. 1, 244. 246. 2, 7.** ItelD m
transumptis: cepitter, kebytter (car pistxum) gl. Ox. B. 43*. Leg. 1, 12, 6.
cettUl (castella, «g. catteU) Land. 173. mentil, tnentyl (pallia; sg. mantell)
Leg. 2, 1, 6. teltic (gL lucanica; salsicium) Ox. B. 42*. Eadem e ante ei toI
alius vocales infectas: cemmein (g^. gradibos) Ox. 38\ deueyt, deueit (evea)
Leg. 2, I, 2. Mab. 1, 274. meneieh (monachi) Land. 121. 151. 231. etgym
(ossa; sg. atgwrn) Mab. 1, 263. Continaatur haec infeotio per doas syllabas:
leguenid Qaetitia; llewenyd Mab. ex adi. Uawen ibid.) sarm. Cb. eterinn
(Tolucris; ex o^r collect, adar Mab.), lemenic (gl. salax, e Terb. lamtuam,
Qttod nomen «ervatura est in Chart
Rhedon.: Eucant Hor. 307, in quo cum eadem toc« alla videntur compoaiUk
Eubodu JL 328. Eudon I, 30. 3, 21. Eumonoe 8, 32. Euhoiam 1, 4. $. 3, 13, ut
cambrica in Libro Land.: Eudem 181. Eulul 264. Eutigim 133. 136. 33d, et
aliter mu tato a (p. 84): Oudem-ni. Oudoeui, Uudochui 147. 219. Dedvatum inde
nomen vulntinimiun Omen, Owein, Ywein (= Avinus), cuius formae in L Land.
Euguen 190. Eugein 213.^Zraem 231. Yugein 289. 330. Yuein 326. Oaein 314.
336. 241. Auguinn 236, in Chartui. Rhed.: Ewen 1, 6. 33. Ewon 1, 5. 6. Mor.
393 et Oumm in comp. Riowen 1, 6. Haelowen M. 305. Siffnificare videtur nomen
virum impigrum, diligentem, vigilantem; eet enim arem. verb. deriv. eaexKal
(vigilaie) 9U, 12. De «criptione gu, ug, ugu
w videas sub V.
** At eared (gL nota, gl. nequitiae) Ox. 38''. Cb. 86, ut arem. corec Buh.
50, 4.
|
|
|
|
|
(delwedd F8746) (tudalen 083)
|
L 1. VOCAUtS BRITANMIOAG BRKVE8. (98)
83
^ Mlio) Oz. 8*. 5\ Bfechgnitaic Laad. 227 s regio Brachani Qxoi. Brecknok)
ib. 210. ktdarnyt (securitas; adi. kadarn, firmus) Mab. 1, 249. men«ffi
(monstrare, diceM, e rad. ma$iae) Mab. fq. Addo exemplum e Mab. 2, 211: medyr
vab nuUiredyd awtrei (laculans filioa laculatoris qui iaculabatur) , cnius
tribus vo cibus subest formula mtteri = tnetari (tiiatarii, telom vel missile
gallicnm, ap. Liv. 7, 24; matom transalpina, Auct. ad Herenn., restituendum
ap. Caes. 1, 26; ct nomen vetustum Mediomatrici).
Hibeniica infectiouis ratio, quam in quibusdam cambrica hodiema ampleza «0t,
(epenthesis) ai alieua est a lingna vetere. Saepius autem vocalis inficiens
•abioncta vocali infectae alium efficit epenthesin E1, praesertim si post
hanc defecit t inficiens ipsa: map meir (filina Mariae) Cb. keig (quaestio,
expeditio, sggreesio) Mab. 2, 372, unde verb. keiasaw (quaerere, = kaseiaw;
cf. Cassivellau nus et nom. compos. -casses p. 46) Mab. {q. breieh (=
brachium) Mab. 1, 258. ytpeit (= spatittm) Leg. 2, 10, 9. Mab. 1, 248. 2, 19.
Breiehaul (nom. propr. viri) L. Land. 217, quod nomen est ibid. 208. 254
Brechiaul. Brecheinauc (regio Brachani, snpra Brecheniauc) L. Land. 258,
Brech^noc apud GKrald. Cambr. tntfrek uab meirehaum (= merchiaum: Marcus fil.
Marciani) Mab. 2, 380; item pleramque in formis ploralibus, quarum exerapla
infra (U. 2.) proponentur; vemm etiam serrata insuper vocali inficiente:
guodeimisavch (passi estis; cf. hib. vet. forodamama, passus anm, fodamtis,
patiebantur, Ml. 22^. 34' (gl. Oz.39'). Brecheiniaue (regio BracL) L. Land.
138. meibion, gweinon (filii, pueri) Mab. Eq. Hic qooque infiectionis inodus
interdnm per duas syllabas pergit: meineich (snpra meneicK) Laud. 192.
peQeidyr (hastilia, al. peleidyr, pelydyr a sg. pab dyr) Mab. 2, 60. ef.
iwrneimeint (tomeamenta) 1, 235.
Cornica a infecta e Voc: brech (brachium) 7*. ene/ (anima) 8^ renniat
(diviaor, disoifer) 8*. 10*. e»el (membram; cambr. eeill, hib. vet. asil, gl.
artus, iSg. 68') 7*; in duabus subsequentibns syllabis: emenin (butyrum) 10*.
guirleue riat, gouleueriat (veridicus, falsidicus; e lauar^ hib. vet. labar)
8'. 8\ E Pass. e( Drun. breyh (brachium) O. 262. D. 2754. 2762. meneeU (mori;
marow) P. 121, S, merwel 70, 4. 89, 3. D. 446. 1713. 1755. ene/ (anina) 0.
479. 849. 1273. P. 19s, 1. en^ P. 106, 1. 4, pl. enevow 1, 4. 17, 4. leuer
(loquitur), leuerel, Uuerdl Qoqui), leuerye (locutus est) fq. kyn leuerry/
(quamvis loquar) D. 1481. Interdnm tamen siae infectionis causa e pro a
scriptom est ut leuaraf (loquor) 0. 1653. D. 14. 1834. leuara D. 69 (rectius
laHore^T?. 8, 1. lauara/ 0. 7. D. 532. 1947. lawtra D. 1). In aliis ante t
(y), parcins ante e flezionis a infecta soribitar y: rymty» (divisus; cf.
rannam, remniat snpra) P. 190, 1. may hyllyf («t possim; gallqf, pessum P.
156, 4. D. 51. 54. 1162. 1427.) D. 554. pan vyr v>yf (cum moriar) D. 227.
gylwyi (clamavit; galw) P. 43, 2. 121, 3. 142, 1 ; ple ramque tamen ineerta
scriptione et variante non modo inter ^ et «: hynwya (nominatns; hanow^
nomen) D. 1951. P. 214, 1. 217, 1 et henwya D. 778. 790. P. 208, 1, kyry
(ames) D. 991. 1289. 1736. kyrry 0. 537 et kerry 0. 2142. D. 2240, gylwel
(clamare, vocare) D. 955. 1897, et gelwd 1816. P. 203, 2, gel wy$ (supra
gybcys) P. 30, 1. 128, 1, lyuerel (supra leuerel) D. 1230, sed etiam bter
e(y) et a: marwel (supra merwet) D. 324. may ally/ (supra hyUyf) D. 83. yeyly
(membra) 0. 1797. D. 1733. yady P. 173, 3.
eeely 184, 4. 235, 1. 3. 0. 2735. asdy P. 183, 2. Ab epenthesi ei abhorret
coraica dialectus, qoae cambri
|
|
|
|
|
(delwedd F8747) (tudalen 084)
|
84 (99) I. 1. VOCALES BIUTAMinCAE
BREVB8.
cis meirch (equi), deueU (oves) opponit mergh 0. 1065. deuety deoes D. 894.
P. 48, 4. CoDtra in monosyllabis quoque invenitor y, ut ffifU (potest), ktf/
(capit, capiet) fq.; sed why a ergh (iabebitis) P. 170, ]. iuxta yrghy
QuBsit) 28, 1. 72, 1. 147, 4. 241, 1. yrgh (posceret) 201, 4.
Aremoricae infectionis exem^pla e Bah.: brech ^brachiam) 168, 8. Devvy,
I)evy, Deuy (Davidagius) fq. elezef (gladius) 90, 10. cleffet (morbus;
adi.eJaff) 8, 20. 168, 10. 198, 6. vieruell (mori; adi. maru) 40, 7. eneff (=
anima) 62, 8. Duarom a sabsequentium infectio: leuerez (dicis) 56, 10.
leueret (dicite; cf. da lauarety ad dicendum, 126, 7) 22, 12. 140, 12. 168,
14. Ab ei ex a progressa ut comica sic aremorica se abstinet ; contra
constanter a infectam assimilat in sequenti t flexionis vel derivationis:
compizrien (compatres) 98, 21. ytUy (mem bra; sg. eaet) 196, 2. 204, 8. guUli/,
guUlit (possim, possitis; gallaf, possom) 44, 12. 19. 90, 22; 194, 20.
guxluit (vocate; id. gueluet 156, 26) 168, 12. quiri (ames; = earx) 178, 8.
guiffi/, quifi (capium, inveuium, -ies; inf. eaffout) 206, 1; 64, 1. 88, 20.
ua millic (ne maledixeris; = maldic, mallic) 70^ 3. liuiria (dixi) 122, 16.
Invenitur praeterea in cambricis quibusdam vocibus a assimilata sequenti o
vel «, codem fere modo quo in hi^micis fit us, o ante u (p. 6. 7), ut in
montol (g\. trutina; hod. matUawl, plur. mantolion', cf. Petromantalam Itin.)
Ox. 7\ morthol, myrthwl (malleus; = martul, martclius, gall. hod. marleau)
gl. Ox. B. 42*. Mab. 8, 89; notuid (acus; hod. nydwydd, nodwydd, sed arem.
nadoz) gL Ox. B. 42'. ocoluin (cos; a^a^Mab..2, 229) ibid. 4H*. Verom nec
constanter fit haec assimilatio, praeterquam in diphthongo ou »= au, et extra
assimilationis caosam a in interdum trausit, ut -oeth, -uitli, -uid oritur e
terminatione -aet, quae alius &t-aeth: kyfoeth (potestas; hib. vet.
cumact, cumacht) Mab. 1, 11. 19, unde adi. kyuoeihan^c (potens) Mab. 1, 16.
Eodem modo comice: morogeth (equitare) P. 28, 4. morogyon (milites) 250, 1.
molUf} (maledictio) 66, 3. moleythy (male dicere) 18, 2. •poi-uit (paries)
Voc. 9*. ganow (os, Voc. genau) P. 106, 1. 2. che fuidoc (~ hib. cumachtach)
Voc. 7*; vix ita galluidoe (potens; arem. galloudekl) Voc. 7*. Nec prorsus
differt cora. oin (agnas; cambr. oen) Voc. 9*. oan D. 697, quamquam etiam
hib. uan (=: 6n, ogn, p. 63) St. gl. 459 ad o vocalem refe rendum est.
Abest interdum britannice infectio ab iis vocibus, m quibus insit hiber nice,
ut in praep. am, quae iam in cambr. vet. amlais (gl. demissus; i.e. cii^
cumsolutas) Ox. 39' invenitur, eadem ac vet. hib. imme, im (vet. gall.
ambi)', in part insep. at-, hib. aith-, id-, ed-, quae inest in subst. aperth
(gl. victima), plor. aperthou (gl. munera, gL sacra) Ox. 41*. 37*. 38', pro
atberth, hib.«vet. idpart, edbart (victima, oblatio). Item in subst cams
(alba; hib. vet. eaimjnte Sg. 23*, camuM in libris medii aevi) Voc 9*, eamee
Mab. 2, 218. Quibus omnibus con ferenda, de
quibus inita, mor (mare, hib. muir), oll, ol (omnis, hib. uile) in tribus
dialectis. Kursus extat infectio in iis vocibos,
in quibus causa perspici non possit: etem (filum; cambr. hod. edau) gL Ox.
37', plur. sin^ infectione adaued Mab. 2, 241. 374. 383. Ueydyr, lleidr, Ueidyr (latro; at cora. lader V. 8*. D. 1174.
P. 74, 4. 99, 4. 192, 1. 193, 1, ladar D. 2577) Leg. 2, 4, 9. Mab. 3, 156 —
158, ibid. verb. lettratta, latratta (latrocinari), Uugorn elifeint (comu
bellicum ebomeam; eliphant, elephus, 1, 17) Mab. 2, 200. dreic (draco), plur.
dreigeu
|
|
|
|
|
(delwedd F8748) (tudalen 085)
|
I. 1. TOCALES BBITAKMICAB
BRBTE8. (100) 85
Mab. 3, 301. 302. Item in derivatione -eit (hod.
-aid) sabstantiTorum, ut car revft (quantam carrus capit) Leg. 2, 1, 34, quae
vox in latine scriptis est car rata. Adde arem. a perz (a parte) Boh. 36, 4
contra cambr. o barth Mab. 2, 206, com. abard, abarh V. 7*. abarth P. 198, 1.
O. 1792. 2539! 2700. D. 1152. 1322. 1348. R. 1725. cbaH D. 1329, sed aberth
P. 30, 3. 44, 3. 89, 1. 151, 1. 185, 1. 197, I. R. 2083, aber R, 2108, berth
R. 860.
Cj cambVica: nef («aelam; hib. nem) fq. hen (senex) fq. mefyl (dedecus; hib.
mebul) Mab. fq. ebawl (pollas equinas; = epaul deriv. ex ep, quod extat in
vetustis nominibus gallids Epona, Eporedia etc.; hib. vet. ecK) Mab. penn,
pen (capat; cf. iugum Penuinum, deus Penninus Liv.; hib. cenn, cen) fq. delw
(imago; hib. vet. delb) Mab. 1, 15. ffverg (gl. efficax; cf. Vergobretus
Caes.) gl. Oi. nerth (vis, valor; cE Cobnertas Liscr., hib. nert) fq.
Cornica: nef (caelom), let (herba; cf. gall. vet Lesora (p. 10), pen (ca put)
Vocab. E Paas.: nef, nef (caelum) 4, 1. 7, 2. ger (verbum) 83, 3. 92, 3. 247,
3. nerfh (vis, valor) fq. gwerthe (vendere; cf. cambr. gicerthuawr, magni
pretii, Mab.) 38, 4.
Aremorica: guelet (videre) Buh. fq. bled (lupus) in nomine viri deriv. Bledic
(cf. nomina virorum cambrica Bledudh. Land. 195. Bledris 176. Bledbui 190.
Bledgur 214. 233. 246 et hib. vet. bUd, gL pistrix, gl. belua marina, Sg.
16') Chart. Rhed. 1, 2. rev, rez (necessarius) Buh. fq. nerz (vis) Buh. 194,
11. 196, 1. 5.
Accedente derivatione prodit i in pluribus vocibus cambricis: hinham (gl.
pa> tricins; i.e, senator, germ. <e8ter, ab hen) Ox. B. 45*. Nimet,
Dimet (nomina vi rorum propria; cf. Neuet, n. pr. viri, Mab. 2, 243.
Nemetacom, Belgiae Iocub, Tab. Peat, e n. pr. derivatum ut Avitacum, luliacum
etc., et nomina popolorum Neme tes, Demetae) Chron. cambr. ed. in praef.
edit. Leg. H., ut in compositis: Gor nivet, Gumiuet, Eidnivet Land. 195. 202.
263. Difuet (Demetia) Mab. 2, 240. 242. 3, 189. .Guined (regio Cambriae
Venedotia) Nenn. p. 53. Gwyned Mab. 2, 391. 3, 189. guirgiriam (gl. hinnio;
cf. guerg) Oi. 8*. A»»yJc (gl. beneficium) Ox. B. 43*.* Eadem t in
monosyllaba iufectionis instar intrat: tig (domua; cambr. hod. ty, arem. ti;
hib. vet teg, gen. tiye) in comp. boutig (gl. stabulum) Ox. 6', unde hib.
tigerne (dominus), cambr. vet tig}m in n. pr. Eutigim Land. 133. 136.' 235,
Eutegim 136. {Edern, Edym Mab. 2, 19. 23). Est tamen inter e et t altematio
tm in vetostia nomiuibus gallicis quam in vocibus recentiorig lingnae, ut
saepe nequeat diacemi^ utra vocidis prior sit. Ante e syllabae derivantis
extat e ra dicalis in nominibus vetustis: Nemetes, -nemetum, Demetae (apud
PtoL bene ■dvjovvtoifi^itror, sed minus bene
Nmrjrcu et male Jiji*fjtttt), Veneti, Belenos (Apollo),
Bregetion (locus ad Danavium infra Camantom, ap. PtoL Itin. Am ■ian.). Ante alius vocales derivationis
tam e invenitur, at in nominibus Le rtaimns,
Nemavia, Nemaasus; quam t: Cunobilin, Cnnobiline (Conobilinoa rex
* Num hiii adnamerauJum sit 2tm liuan, stagntun Liuan (CambriM laciU; oL
Lemaanas lacus Cua., Mfiiifrina^ tdmtn Ptol. Brit.?) Nenn. p. 75. 76, puU
lufatut, pvU lifan L Land. 319, diiiidicare non andefflns propter Tarius
formas: Ltimtmd Ood«fr. Monm. 9, c. 6, Lumonoy (Limmo wwR, Lwmummi) Nenn. §.
67 (cL cambr. lumon, ((erm. bom, quelle, San-Harte, Qottfr. y. Monm. t iV) ae
Linlipean ibid. c. 7, quae summam morent dubitationem.
|
|
|
|
|
(delwedd F8749) (tudalen 086)
|
86 (101) L 1. Y00ALB8 BBnANmCAB BBBVBS.
CamnlodanenBis, KvvofiilXtvng Dioni) in monelis britaanicis yetosti» »p. Ca
den. Bti.ivoi>vtia (Apollinaris
herba) Dioacor. 4, 69. Tignrinas pagos Caes. liitaua silva Liv., -litanua in
nominibus Tironim gallicis. Conferator etiam nomen Yeigilius, Yirgilius (p.
11). In libro Land. aaepius inyenitor nomen virl modo Eli modo Ili scriptom,
ac nomen cambricum lieli L. Land. 209. 215.'
230. Mab. 2, 26. 3, 297 aremorice est Bili Chart Rhed. 1, 7, ideA freqoentins
in compositis. Est subst. llet (latitndo) Mab. 3, 301, sed adi. Ui/clan
(latos) Mab. fq., at in hodiema quoque lingna Ued et Uyd (latitado), ttedanu
(dilatare) et Uydan (latus). Ideo et sabst breenhin, breeninn, brennJttn,
brennin (rex; ke brgennin, breentin, deriv. -entin e br« =» breg, cf. corn.
den bryktyn, homo no bilis, D. 1542) Privil. eccles. Land. in libr. Land. p.
118 oonsocio cam adi. btjf (altos, sablimis; — brig'), et confero cam sapra
memorato nomine Bregetion (coius alia lectio in Itin. Anton. est Bregention) vooem
vetastam briga in com positis Artobriga (collis lapidosus, germ.
steinbOhel?), Litanobriga (latus collisP), Brigobanne in Itin. et nomina
Brigantiam (a quo lacas Brigantinas), Brigantes (pop. britann., collium
habitatores?).*
In hodiema lingna cambrica interdum ei, ai quasi infectione ex « prodire
videtur, ut si conferae sabst. eaib (ligo), plar. ceitiau (« gael. eeaba),
cam vet. cep (gl. fossariom) Oz. B. 42', sabst. verb. eiatedd (sessio,
sedere) oam vet ettid (gL sedile) Ox. 6', sabst. sain, plar. «einiau
(sonoft), verb. teiriiaw («onare) cam hib. vet. een, tenn (sonare) radice
verball, e qua subst lenm (sonas). Hoc idem at in a infecta (p. 82) ita in o
(u) infecta accidit in sabst. dail, deilion (folia) e vet delen (Voc), si
conferendam est hib. gael. duUle. Initia hoius scriptionis oonspiciontur
in'Toce bteid pro bled scripta in nominibus propriis virorum: Bleidud Cod.
Lichf. (App. L. Land. p. 273) atque in L. Land. ipso: BUideu 147. Cinbleidiou
188. ArthhUid 236. Ex telu aatem (familia) carm. Cb. hoc modo iam in Leg.
ood. A. n<Mi solam Uylu 1, 7, 7.
13. 16. penteylu 1, 7, 1. prodiit, sed etiam teidu 1, 1, 1. 4, 1. penteulu 1, 7, I. et sio saepissime, ut' semper in Mab. Addo
adi. reit (necessarius) Mab. fq., subst. offeiriet, <^ei rat (sacerdos)
Mab. 2, 19. 211, terminationem -meint in twmeimeint Mab. fq., 'Tnent in fonms
latiius tumeimentum , tomeamentum et gallicis rec. tomoyment, tamoiement ap.
Cang.
Cornice tum nuadme e et t altemant, com sequitor t flexionis, ut gteer' thys
(venditus) P. 36, 2, aed ywyrjyua (vendat) 51, 2. Eadem tamen altematio in
monosjllabis invenitur, in quibus-non modo t vel y scriptam est: me a grit
(credo) 63, 2. 126, 1. 200, 4. 230, 4. ny a yry» (credimus) 197, 3. my a gry»
(credo) D. 74. 870. me a grye D.
282. 286. 323. 358 eto. iuzta ereeyn (eredimns) P. 268, 4, py« (petit) P. 1,
1. 126, 2. 170, 2. 182, 3. D. 27. 117.
196. 272 ctc. iuxta pigyn (petimas) D. 199, ry$ (necessarius; = arem. reC) P.
51, 1.4. 89, 3« 98, 4. 116, 4. 121, 4. etc. ♦%» 117, 3, sed etiam ey: me a gteya D.
305. 413. 1199. pey« 455. 784. 1033. 1341. rey« P.
73, 4. 94, 4. 121, 2. 157, 1, quibuscum een
In his iritur ▼etnstior t mtm. e, Ab sdL hod. bry
diicernendum est robst. hod. bri (•uctoritas),
unde prodiit adi. catnDr. vet. guobri (A. gravis, i.e. ftuctoritate
praeditu*) gL Ox. 40^ quippe quod ait = brig cum t producta, liib. vet brig
(p. 22). Snbet iryA«, brftm Cralram) Jfabi 1, 9^ 2, 373. fonitu rtctina cam
hib. bri (margo, vallam, Utns) conferatnir.
|
|
|
|
|
(delwedd F8750) (tudalen 087)
|
I. 1. TOCALBS SaiTASmOAX BREVE8.
(10S> 108} g?
ferenda sont Ueit (lupns) Voc. 8\ et teilu (fMnilia) 7* ut penUiluy mamteilu
(pater, mater familias) V.
Aremorica dialectus, qoae primitivam i m e destituere solet, e origina riam
in t non mutat, nisi in proxima syllaba aequitur i flexionis: pidi/, pid^
(petere; in aliis formis pH, pedaf) Buh. 44, 11. 5"/, 8. crid\f
(credere) 10(8, 4. 142, 21. In vetustioribus tamen libris ne haec quidem regnla
anxie observatur, ut in nominibus propriis chartularii Rhedonensis, in quo
etsi Bili scriptum eat pro cunbr. Beli, Rivilin (= Rigobilinus, an
Rigomilinua?) 1, 19. 2, 21, tamen etiam liivelin 1, 24. Rimlen 1, 10. Riv:Uti
(cf. Belenus) 1, 27. Riu)den 1, 10. 2, 21 inTenitur. Yox nemet semper e in
syllaba posteriore, t in priore exhibet in uno Bomine Turi comp. Vidnimet in
chart Rhed. Mor. 830, aed alina ubique e: Canemet (leg. Catnemet) in chart.
Rhed. Mor. 341, ut in chart. Eemperleg. Nemet (silva) Mor. 368. Cadnemet,
Kudnemedu» M. 389. 513. In Buh. etiam ei ortum ex e scribitur: Ueiz (InpuB)
30, 19. sacrUeig (sacrilegium) 40, 20. ampeig (impeditio, impedimentum) 78,
5. 144, 12.
In alius quoque vocales e britannice mutiEitur.
1. In a: cambr. com. arem. tan (ignis) gl. Ox. 8'. P. 211, 1. Buh. 174, 5;
«ed hib. vet. tene, gen. tened Sg. (cf. Tenedon, nomen loci gall. in Itin.);
cambr. bannawe (comutns) Mab. 2, 222, hib. vei bennach (cf. BenacuB?) Sg. Yox
cambr. arem. gnallaun, gnallon in frequentibus nominibus virorum compositis^
ut in Mab. 3, 297 CaBswallawn, in L. Land. Rignallaun, Riuallaun 138. 143.
146. 249. Judgtiallaun, Judgnallon 143. 157. 168. 205. Catgnallavn 251, m
Chart. Rhed. Wallon 1, 4. 20. Riuallon 1, 86. Rmnwallon, Roenwallon 1, 1. 14.
22. 2, 16. Roiantwedlon 1, 4. 19. Maenvallon 1, 3. 19. 20. Judwallon 1, 25.
Tutwallon Mor. 275. Kintwallon 1, 2. Catwallon 2, 5. 18. 20, respondet
gallico veUauno in nomi nibus vetuBtis Vellaunodunum, Cassivellaunus,
Yercaasivellaunus. Apud Greg. Tur. e contrario nomina aremorica vetusta, quae
in chariis artimdricis cum e sont Keneu, Weroc, scribnntur Chaaao, Warochns
(cE p. 78). Frequentisr sima exempla
qualiscunque « in a mntatae habet comica recentior, ut ganow (ob; Voc. genau
= gall. vet. Genava) P. 106, 1. 2. arta (rursus; al. arte) 34, 3. 56, 1. 84,
4. 93, 1. n^ra (semper; al. n^re) 5, 4, quae consuetudo mimm quan tnm
increbruit in Cr.
2. In o: fortasse cambr. vet. nam (gl. templa memphitica; i.e. templum; hod.
adL mmf, sacer) Ox. 38', si conferas hib. vet. nemed (gl. sacellum) Sg., ac
nomen viri cambr. Nemniuu» (cf. alphabetum Nemnivi
in append.) gl. Ox. 20*, arem. Nemenoiu^ in chart. cod. Rhed. (a. 1101) M.
506, Nemenoi in chart. S. Mich. M. 381 , Nominoe in chart. Rhed. (a. 833.
834) 1, 4. 5. 7. Certius ex emplum habemus corn. oliphans (elephantus) Voc.
9*, at cambr. eliphant Mab. 1, 17. Perapicua
causa e in o (vel u) mutatae vel assimilatae est antecedeua u, w ra particula
guor-, gur (galL vet. ver-) atque in nomine ipso, quod me moraTimus,
Catguollaun acripto in Ann. cambr (ap. Petrie 1, 832. 883), a quo non d^ert
uomen gentis Catuvellatmorum (Inscr. apud eundem p. CXIX.).
3. Alteraationis inter « et </, ut in hib. vet. breth ii brdth (iudicinm;
cf. p. 11), exemplum videri potest cambr. hod. rhed (cursus) cum suis
derivatis, et rhawd (via, cursns), rhawden (vestigium pedis); dubitari tamen
vix potest, quin rhed e forma primitiva ritd natum, ergo ad alium radicem
quamvis cog
|
|
|
|
|
(delwedd F8751) (tudalen 088)
|
88 (108.104) I. 1. V0CALE8
BRlTAIffllCAK BREVBS.
nstam referendoni ait. EBbemico brdth respondet cambr. braut (iudiciiun) Leg.
praef., com. brttes (== br&t) Pass. 259, 2.
1 correpta cambrica: rit (gL vadum) Ox. 6*. rift (id.; cf. Angustoritum,
Galliae opp. Itin.) Mab. 1, 35. 2,
12. bift (mundas; hib. bith, cf. BiturigeB) Mab. fq. y«y« (insula; hib. «i«)
Mab. fq. Scriptio y pro »' correpta, ia recentioribua libris et hodie
usitata, in vetustiQ glossis cambricis nondum invenitur, in quibns obscnrior
ille sonus (secundum Dav. graeco v conferendus) modo non significar tur, modo
per e (ut interdum in Leg.) : lemhaatn (gl. arguo; hod. %m argatos) Ox. 3*,
in cod. Leg. A autem atque in Mab. iam frequentissima est. Impara bac
pronnntiatione factum est, ut interdum ipsa u (== v) locum correptae huius
vocalis occuparet, ut in num. punq) (quinque) Mab. fq. pro vetostiore pimp,
duw (deus; diu Leg.) Mab. fq. duw (dies; diu Leg.) Mab. 1, 4. 287. adi. buw (vivus; = bt/w') Mab. 1, 22. budugawl (victor;
budicawl gl. Oi.) Mab. fq. »c iam in Leg. cod. A. gleduchu (regnare) 1, 5, 1.
De u pro i producta vel in
diphthongis infra in EI etEU dicetur.
Correptam t (si neglegas parvam hanc soni mutadonem) praeter ceterae
dialectas celticas* servavit cambricA, id quod patet e n. pr. Litau (gl. L»
tiam) Ox. 39', hodie quoque Lh/daw (Britannia axemorica), ut iu vetusto no
mine gallico Litavieeut ap. Caes., cum hibernice sit Letha, Leutha (p. 57),
Le tavia iam in vitis Sanctorum vetustis; ex adi. litan: eam Utan (acervus
lar pidum latus) L. Latad. 219. rU Utan (vadnm latum), ford Utan (via lata)
247, etiamnunc masc. llydan, ut in vetnstis nominibns gallicis Litaua silva
Liv., Li tanobriga Itin., KoyxoXixavog (Qallomm rex) Ptol. , Smertnlitanes
Inscr. OreU. 188, contra hib. lethan; byrr (brevts; hib. bearr Gl. 5) Mab. 2,
20. Item in derivatiouibua hodie quoque: cleddyf {g^tlMw, hib. vet
claideb"), nemydd (novns). In solis
femininis (n terminali deperdita) e ex t defectione prodiit, ut in hod. rhtd
(cursns), quare ad genns lemrninum discemendum in adiectivis cambricis regula
riter adhibetur: berr Mab. 2, 20d, bechan (parva) , melen (flava) e masc.
byrr, bychan, melyn. Praeterea in diphthongo eui me transgressam praebet adi.
teu (densns, spissus, crassus; '= tigu^ hib. tiug Sg. 27\ comp. tigiu,
crassior, MI. 20*; cf. germ. dicK), quod extat tam in glos^is vetustis: orteu
(gl. obtunso) Cb. 37, quam in Mab. tew (pinguis, denms, firmns, efficax) 2,
210. 3, 302 et hodie, in compositis angens significatsonem : cadamdem
(catmareh, equos bellatorius for tissimus) Mab. 2, 40. bytyoet pendew (silva
spissa) 2, 38, unde non tantum subst. tewder (spissitas: yn tewder y daryan,
in medium scuti, idem fere quod 2, 65: yghedernit y datyan) 2, 37. 49, hod.
tewder, tewdra (pinguitus, densitas) et adi. tewdwn (densus, intensivns), sed
etiam nondua propria in libro Land. Teudur 158. 227.^^28 etc. Teudric,
Teudiric 111. 130. 133. Teudus 177. 227. 236. 259. 265. Teudos in Chron.
cambr. (praef. ad edit. Leg.) flnxisse videntur. E contrario cum hib. vet.
feugud (gl. marcor) Sg. 100*. comparandae sunt hodier
* EtiuD gallic» ipsa t in e conTertit, tl recte ngiofaia vetnsta EburodOfmm,
Ehurooicet, Ebu rotnagus, Eburobriga, Eburonet conferimiu cum brit. iii«fM
Land. 157, Atuut Voo. !)•, ac cnm hib. hod. iutihar (tasus), (fuod etsi hibar
scribitur in C!orm. ((loasario, antitpiitns tamen t&tir acribea dum
fnisse patet ex lis gaae de dUgud, diolaadh snpra (]>. ib) adnotavimns. De
liib. bod. «• bar (Intnm) certe non eft cogitandnm, quod quidem deriTetur ex
antiquiore foima tjiar (p. «8. 76),
|
|
|
|
|
(delwedd F8752) (tudalen 089)
|
L 1. T0CALE8 BRITANNIOAE BKKVE8.
(104,105) 89
nae roces cambr. gwyw (langoidus), gwywaw (laDgaescere) , gwywder (Umgaor,
marcor). Pnteter hanc regalam e pro y in glossia vetustis et in Leg. interdum
inTeniri supra dictom est.
Cornice contra pro t toI y, scriptis promiscae, quamquam in Voc. t, in P. et
Dr. jr frequentior eat, saepe inTenitor e etiam in uua eademque Tooe. Ita
qujdem in Voc: ti (domus) 9'. mUin (fulTus, flaTUs) 8'. guiden (arbor) 9*.
•prit (hora), tjririt (spiritus) 8'. rid (Tadum) 9*. bi» (digitus) 7*. bi»ou
(annlus) ' 8*. guyn (albus) 8*. hleu gn.pen (capillus in capite) 7'; sed
etiam bes, beea.. (digiti, cambr. bgs, bgtaedd) V. menit (mons; cambr.
mynydd) 9\ det (dies; cambr. dydd) 8'. redegna (cursas) 7*. dte/uidoc
(omnipotens; cambr. cyfoethayx), chefab (artus; cambr. compos. cyf-^, biu en
lagat (pupilla) 7*. Alternant y et e in Dr. el P.: pry» (tempus) fq., prea
20, 3. dyth (dies) 10, 3 etc. deth 259, 2, pl. de^yow 169, 2. fyth (fiicies)
244, 2, feth 200, 3. 216, 3. fyth (fides; cambr. fyd Mab. 1, 243. 251) 155,
4, feth 49, 4. kyns (antea) 194, 2, kens 254, 2. gwy^e (servare) 125, 1,
gweje 127, 2. teyntyll, ikyntyll (wpiens) 134, 1.'216, 1, ikmtyll 8, 1.
Conferantur gwethit (Testitos) 64, 2. menetft (mons) 16, I. 53, 2. h^ghan
(parvUs) 53, 3. reaat (cucurrit) 219, 2. 221, 2. kden (latus) 237, 2, le$
(latitodo) 29, 3. 178, 2. laterdam autem utraque vocali coniancta scribitur
ey: heys (longitudo; kes 109, 4) 178, 1. 233, 4. leygh (siccus) 170, 4. yn
geyth (in die) 20, 3.
Aremorica dialectns vetustior t originariam revinere solet, id quod patet e
nn. propr. Lii-Ranac (curia R) in cbart Rhed. 2, 26. Lis-nowid (cnria neva;
cambr. lly» newyd) ibid. 1, 14. 42. 2, 28, hisan (n. pr. Tiri) ibid. Mor. 433
mul tisque nominihos propriis Tirorum compositis cum guin, guid, biu, bidoe
in eo dem chartulario obTiis. Li isdem tamen saepius scriptum extat guen^
beu, bedoi, Recentior autem lingna, etsi in flezionibus mazime et
deriTationibus quibus dam servat t^ aate qoam non solum revinet originariam
t, eed etiam vocales a, e, i, assimilat (cf. sub his vocalibus), in radice
tamen atque in aliis deriTar tionibns profeit e pro t. Ita qunmquam hodie
quoque bihan (panrus; cambr. by chan), te'(domns; cambr. ty), mnlto tamen
frequentiora sont exempla deficientis t, ut eBuh.: les (aula, curia; cambr. Uys) 146, 12. 208, 11. r«< (corsus) 138, 8. guen
(masc., albus; cambr. gwyn) 18, 1. guez (arbores; cambr. gwydd) 94, 14. dez
(dies) 30, 11. ed (fiiunentam; = et, cambr. yd) 204, 18. ^ (mnndas; cambr.
ijfd) 2, 2. guent (Tentas; cambr. gwynt) in compos. coruent (tarbo, i.e. Tentus
pjgmaei) 94, 1. hent (Tia; cambr. hynt) 58, 8. menqf, menna/ (cogito, toIo;
cambr. mynnaf) fq. nezaff (nere; cambr. nyddu) 168, 17. quetd, quentxtff
(antea, primos; cambr. kyid, kywtaf) 20,17. 8, 3. querchat (quaerere; cambr.
kyrchu) 138, 7. 208, 2. «11«*, enestn (insula; oambr. ynys) 16, 1. 3; 6, 22.
80, 11 iperet (spiritos) fq. desq (disce) 26, 21. desquebl ((^scipulns) 118,
6. Eodem modo in deriTationibos: deze/ (gladius), necez (nevus). Pro hac e
orta ex t interdnm, ot pro originaria e, inTenitur ei eztra positionem: deiz
(dies) 190, 10. feiz (fides) fq. breiz (Britannia) fq. heizes (cern; cambr.
lyddod) 30, 19. Quibus quodunmodo conferendum est, etsi a pristina forma
iensa, tentia profectum, no men mensurae tisa, quod extat in charta
wizenborgensi a. 713 (TraditL wizen bnrg. n. 244), cnm formis tna, teisa in
chartis a. 1202. 1250. 1265. 1270 ap. Ganj^nm, et
«t ia ot conTersa toisa, toisia in chart. a. 1250. 1207 ap. enndem,
|
|
|
|
|
(delwedd F8753) (tudalen 090)
|
90 (106.106) I. ]. TOCALES BRITAKmOAS
BRBTES.
imde gall. hod. toite. eicut gall. hod. Jin (^feiz) e fidea, Loire e Liger,
Leger^ croire e credere^ excussis E^ et ^; in positione hic quoque manet e,
ut in dur cher (ital. cercare, arem. querchat, cambr. kyrchu). Sexratur aatem
omnis i^ si sequitttr i flexionis vel derivationis: diziou (dies) 160, 12.
minif (cogitare) 90, 22. disquiblion (discipuli) 118,22. dwytt»/ (discere)
108, 23. «a/n (ne fidaa) 206, 4. jizianc (confidentia) 64, 12.
Altemantis t cum aliis vocalibus praeter u, quam snpra (p. 87) attigimus, vix
sunt exempla, nisi forte cnm o: hoghan (gl. parras) Voc. 10*, cambr. &
chan, bychan, arem. bihan, et Roton nomen aremoricum moDasterii Khedonenais
in chartis vetustis, cuius significatio vadvm (riC) proditur in ipsius
monasterii scriptis e sec. XI (Courson, Bist. des peuples Bretons 1, 326, not
3); memo rabili tamen mutatione a ex i natam in com. arem. lagat (oculua)
Voc. 7*, la gas O. 1109. 2058. D. 396. 1193. P. 83, 2. 222, 2, lagat (lagnat)
Buh. (104, 16. 106, 12.) 120, 5. 162, 8. 192, 6. prodere Tidetur cambr.
fyjferfMab. 1, 271, coins antiquior forma licat saepe redit in L. Land. ,
praesertim lieat ^nnaun (oculus fontis) 152. 218. 231. 253 etc. Num
altematio, ut inter e et d, sic inter t et i statuenda sit, ut subst. bri
(auctoritas ; = ("''ig) cum adi. bri/ (altus, snblimisi = brig, cE p.
b6) conferri possit, non discepto.
U correpta intacta. Cambrica:
ouyn (timor; hib. rev. omun, cf. Ex omnus Inscr.) Mab. 2, 241. gof (faber,
cf. hib. gael. gobha, faber, et nomen Tiri gallicam Gobannitio ap. Caes.)
Leg. 1, 31, 9. 40, 1. Mab. 2, 219. bro (terra, regio; <= brog, cf.
Brogitarus Cic, Allobroges Caes.) Mab. fq. coc (gl. pistor; = coquus) Ox. B.
44'. llong (navis; hib. gael. Umg) Mab. 3, 264. 265.
300.
Cornica: ^o/ (faber) , gofail (officina), popei (pistrinum), kog (coquus),
com (comn) Voc. lovan, locen (fnnis; hib. vet. lonum) Voc. P. 106, 4; 181, 1.
3. nowgth (novus) P. 107, 4. 109, 3. 252, 1. monas (ire) P. fq.
Aremorica: bro (regio), monet, mont (ire) Buh. fq. broch in n. pr. Bro chan,
Brocan (at in cambr. compos. Brochmail L. Land. 149. 150. 151. Broeh uail
133. Broemail 124. 136; bi-och, taxo vel melns, Voc.; cE BrocomagnB) CharL
Rhed. 1, 17.
Infectae o correptae, ut
infectae a, scriptio britannica nsituta est E.
Cambrica exempla: newt/d (nevos; e notoid). fn. kj/fnewit (concaDbion,
conunerciom), kg/hewiti/aw (cambiare; in gli Ox. 7': nouitiou, gl. nundinae,
sine infectione) Mab. 3, 192. 193. kegin (ooquina, culina) Mab. 1, 2.
efeirgat, efeg ryat, efegrat (sacerdos) Leg. 1, 1, 1. 1, 2. 6, 1. Haec quoque vocalis infecta, ut a, adiuncta vocali
inficienti efficit combinationem EI: meichat, meichiat (= mochiat, custos
suum, a moch, sus; cf. Winmochiat, n. pr. Tiri aremoricom in diart Rhed. 1,
17) Mab. 2, 198. Gereint (n. propr. Tiri; cf. Gerontius Ammian. 14, 5) Mab. 2
fq. eydyon (bos; odion Voc.) Leg. 2, 4, 8. ygpeil (spolinm) Mab. 2, 39. Alia
infecdonis forma posset haberi y = t in vocibns complaribus, ut in particulis
ry (Terbali), ym (reciproca^ ro-, om in glossis Lxb.: robtneus, roricseti,
omcobloent) fq., in deriTatis: tywi (fluT. Cambriae, Tofiiog Ptol.) Mab.
2, 244. bydin (turma; bodin gl. Lxb.) Mab. 1, 30. tywyssawe (princeps;
touyssaue Lib. Land. p. 113) Mab. 2, 380. Hynghes, Uyghe* (classis; a llong,
naTis) Mab.
3, 264. 900, unde nom. propr. Tiri Lyggessauc (i.e. Classicus) L. Land. 140.
|
|
|
|
|
(delwedd F8754) (tudalen 091)
|
I. 1. TOCALM BBITANNICAE BRKVE8.
<'W) 91
IbpBjfchedic (pdlncidns; cE. diguollnaehttic gL Ox.) Mab. fq. kaer vyrdin,
kaer m/rddin (hod. CMrmardten; = Myrdin = Moridanain? Msb. 3, 271. 272,* ut
in tnnsaBiptis Jumaun, fynntncn (fontana) L. Land. Mab. 1 fq. yttyr
(argamentum, causs, i.e. historia, hib. «toir
Ml. 14') Mab. fq., ande yatyryaw (considerare) 2, 11. Sed potius haec y ex o
secundnm analogiam m correptae in y vel t ia « matatae prodiit, inftBCtionis
igitor oomine viz est significanda.
Corni ca o infecta: feber (pistor; cf. popei (pistrinum), clechH (cloccarium,
« doek, clocca), berri (pingaedo, ab adi. bor, pingnis), chemiat (comicen, a
com), estr«H (oatream) Voc. E Pasa.: neieyth
(novus) 233, 2, telly (perforare; rabst toll, tol, foramen, 178, 2. 180, 2)
159, 3. 178, 4. kelly» (perditaa, amissas; rad. kolt) 153, 4. terry
(frangere; rad. torr) 35, 2. 22!\ 3. preoy» (probatus) 85,2. Haec quoque e
iuterdum asaimilatar sequentiy flexionis: tylly (perfora bat) P. 231, 4.
Aremorica exempla infectae o: newed, neued, neues, neue» (novns) inno minibus
propriis: Trefiiewed ^ovos vicos), Plueu-Negued (plebs nova) in char^ toL
Landev. ap. Mor. 345. 379. Ptoe-new«9, Ptoeneees in chaitul. Coriosopit. ap.'
Mor. 377. 378, e vetastiore nowid, quod servatum est in chart. Rhed.: Lia
nowid 1, 14. 42. 2, 28. Mor. 265, salina Scamnomd TAoi. 302. In Bvik.: chemet
(aumete; verb. chom) 58, 2. 112, 16. rei/ (dare; aliae formae roet, datns,
roy, dat, e rad. rod) fq. 91«// (perdit; e coll) 172, 3. Qaae « ut alius ante
t flexio oia fit t: [ehin^] chim^ (morabor) 54, 10. 118, 5. Alia infectionis
forma esse videtor «u, quamquam maxime in vocibus peregrinis, meulet
(laudatus; hib. vet nwlad, Uns) BuL 108, 9. 130, 13. feunUn (fontana), ^lnt.
feuntenyou 190, 20. 23. 192, J). euffrou (opera) 102, 24. aceurt (= «ort: a
pep eceurt, quocumque Bodo, 30, 3) 40, 6. 8.
Ex allatis vocibns cambricis, comicis, aremoriuis nouitiou, nowyth, nowid,
(Win)moddat apparet, in recentiore demnm lingna, tam cambrica quam comica
etaremorica, coireptam analogiam vocalis a secutam infectioni patere. Sant
tamen etiam in hac voces eius expertes, quamvis extet causa infectionis: mor
Qab. ffltctr) fq. oll (omnis, hib. uile) fq. godineh (fomicatio, cE hib.
goithimm). Item c<niiice et arflmorice in P. et Buh.: ot, oll, hol (omnis)
fq. mor armorio (mare aremoricam) Bah. 148, 21.
U britannica principio correpta
est, in quibus vocibns non est orta ex prodacta vel diphthohgis ou. oe, Alia
non est u, com u producta iam in ve tnstionbas glossis &cta sit i.
Exempla cambrica: du (niger; hib. dub) Mab. fq. »uh, tuch (vomer) gL Ox. B.
42». Leg. 2, 1, 4. huec (sns) Leg. 1, 36, 8. tutcoia (gl. tuscus) Ox. 38'.
rwmp (gL nngulam), 8umpl (gl. stimalus) Ox. B. 42». In codice mbro, ut y pro
t^ soccesait v (sed cnius prior linea elongata est in Utterae b
similitadinem) pro vetustiore u (exempla depromo ex imitatione codicis
addita^ditioni): hvn, gtr, vrth, yn gwncn, avneuthum, mvy, bvyt, loyt,
golvython, Uavr, mavr, porthavr, iffravc, mar^unc, idav, attav, ymdidanvr,
oedvn, ky»ktn, geUvch, goganevch; etiam
lUdMn fiilua interpretatione: o aehas»
ynteu fteneuthurji gaer o vgrd o iryr « gdtoit katr ffrdm (propttm quod
^onitractnm oppidum a mjnade {mgrdj Tironun, dictum eit Caer Hyrdin).
|
|
|
|
|
(delwedd F8755) (tudalen 092)
|
92 (108. 109) I. 1. TOOALE8 BRITANNICAB
BRKVES.
in combinatiombas ^, ehv. gveU, gvedy, gvyUUneh, chvitheu, ekeemeib. In codem
tamen iam invenitur to: awneuthum, oirvrwyn, gvenhwyuar, d^eilkirch, guiell,
chwitheu. Qaae «o pro correpta « communis est in recentioribus codicibus et
in hodiemis librorum editionibos, ut codicis rabri ipsius. Itaque Uw Qasiuran
dom, = hib. vet. Ivge) discemitur a llu (agmen, exercitns, = hib. vet tluag,
elog). S^atur tamen scripta u (mututa igitor pronuntiatio) in quibusdam ut du
(ut pote ex duv contracto), aoruc, arthur, maximeque in diphthongis: eur; de
u in aliis scripta pro y = t supra dictum est (p. 87).
Cornica: rutc (cortex), cuske (dormire), cuacadur (dormitor) Voc. Scri bitur
u etiam in Dr. atque in P. ipsa: a guskas (dormivit) 243, 1. ua guthen» (ne
dormirent) 241, 8; sed in principio vocis saepius invenitur v, in extremi
tate atque in diphthongis v vel io, praesertim in P., in quo e. c. extant
aous (crux) 152, 3. 184, 1. 189, 1, crovt 180, 1. 181, 2, saepissime tamen
crows 151, 3, 153, 1. 160, 3 etc.
Aremorice solet scribi ou (legenda w): dour (aqoa), tourci (victue) Buh. 50,
17. Voces hodiemae lingnae Becundum Leg.: iourc^h (capreolas), koulm
(colomba), askourn (os). Alii tamen ut Dumonl. scripsemnt u: eupall (reus).
Infectio iusta per vocalem inficientem efFecta ut conspici non potest in t
traDseonte in e, ne in u quidem in o transgressa inest: holeused (gl. canoris;
compos. ho — gall. vet. «u-, p. 14) gl.
Lxb. cf. alia mox sequentia. Accedit autem ad hanc alia defectio, qua u in y
(e) matatur in omnibus dialectis bri tannicis.
Cambrica u, w transgreditor 1. in o, at t in e, regulari defectione (quam
effecit d terminalis deperdita) ad discemendum genus femininum a mascolino in
adiectiyis, ut cron (rotunda) a masc. crwn (rotundus; hib. vet. eruind). Cf.
flexionem.
2. In y frequenter, accedentibus flexionibus vel derivationibus: pyllawe
(lacunosns, paluster) Mab. 2, 372 e subst. puU (fossa, lacnna) L. Land. fq.,
hod. pwU. I^hei, Typhei, Tyfei (n. propr. viri)
L. Land. 109. 120. 123, tyficys, tyvwys (crevit) Mab. 2, 232. 233 e sabst.
adi. tvf (vigor, vigorosas), compos. hydwf (qui bene crevit, formosus) 2,
383. byryei (iaciebat) 2, 247 e verb. bwrw (iacere, fbndere) 2, 246; quare
altemant to et y in uua eademque voce: dwoyn (profandus) 2, 41, dyfynn 1,
263. et saepius in syllaba finali ut twrwf 2, 10, twrf 2, 9. 10. etc. Ita
hodie quoque e swch (vomer), pL sychod, e twtnwl (sti mulns) pl. symylau, e
subst cwn (altitudo, summitas) verb. cynu (so^ere), er ehynu (elevare,
exaltare), erchyniad (elevatio); quae vo:t cun inesse videtur in nominibus
vetustis Cunobilinus in monetis brit. ap. Camdenum, Cunotamus (at in bilingui
ogmica: Sagramni maqi Cunatami, Sagrani fili Cunotami, Stokes Thr. Ir. Gloss.
LVI.) Inscr. Orell. 2779, Cunetion (loc. Britann.) Itin. Anton., Hercuniates
(pop. Pannon.) Plin., Maglocunus Crild. epist. (Nennins t^ CKldao, recens.
Stevenson, ed. San-Marte, p. 161) et graeco more scripta c^ in no minibus
Aqxvvia oqtj Aristot., Hercynia silva Caes., Cynobellinns Sneton. Calig. 44,
Kvvofiinivog Dio Cass. ed. Reim. p. 957. ^9.
Etiam in monosyllabas voces et derivationes intravit y. dyn (homo) fq.
partic. inaep. hy (bene;' hib. vet su-, so-). ouyn (timor; hib. vet. omun)
Mab. 2, 241. mefyl (dedecus; hib. vet mebul) Mab. fq. In vetastioribus libris pro
|
|
|
|
|
(delwedd F8756) (tudalen 093)
|
F. 1. VOCALES BKtTAKNICAE
LONGAE. (109.110) 93
luc qooque y modo t inTautar modo e: cUcet (= calcita) gl. Ox. B. 44*, pl. eSehetou A. 38*. helabar (hod. hylafar, eloquens,
hib. vet. eulbair) gl. Ox. 8*. ereman (gLbaxus; hod. crtfman, falx) Ox. B.
42^ Leg. 2, 1, 4, quDcum conferen dum 6886 Tidetor o erumtnankuo (leg. -Aou,
gl. scropibus; i, e. falcibus, cremaneu Leg. I. c.) Gb. 77. Quin etiam in
Mab. legitor: gwr anhegar (vir inamabilis, iniacundas) 1, 6L ^ y wed y bo
hegaraf gennyt (quomodo gratissimum tibi fue rit) 1, 253. NotiBsimum nomen
legislatoris Bywel (comp. Hy-wel a gwelet, vi dere; i.e. aut conspicnos, ant
perspicax, sagax) in L. Land. non solnm Huwel 237. 238. Houel 203. 209. 217
(cf. Boioel Mab. 1, 282. 2, 30) legitur, «ed etiam Biugti (ug = w) 226. 246.
248. Hiwil 219. 230. 2.38. Beud 176. Dubitationem mevet subst. collect. deil
(folia) Mab. 2, 375, cum nota eingularitatis dalen (folium) Mab. 1, 8, pro
quo rectius scriptom foret com. delen Voc. 9', si repetendum esset « galL vet
dula {nmntinvXa = quinqu^olium, gallicum nomen herbae apud Dioscor.; hib.
gael. duille'); Tidetur tunen potius ad alium formam reducendnm esse,
cognatam quidem illam, sed non eandem.
Cornica exempla m defectione
mutatae 1. in o: coske (dormire) P. 51, 1. 55,3. 2. in y: hyblyth (placens,
commodus; compos. hy-, cambr. hyblydd) P. 131, 3, cui addenda snnt, ob
altemantes y et e, fortasse subst. delen (follum) Voc. 9*, certo den (homo)
Vocab. 7*. P. fq. neuer (numerus) 228, 4, netiera (ua merare) 183, 3.
Aremorica « in o mututa iam in vetustis nominibus virorum cemitur:
Chonomoris, Chonober ap. Gregor. Turon. 4, 4.
20. Conatam in ChoH. Rhedon. 1,34. 2, 27. Conwoion ibid. 1, 1. Conomaglue ap.
Bolland. Mart. 1, 258, ioxta quae edam cum primitiva u inveniuntuF: Cunwoion
Ciiart Rhed. Mor. 268. Cunmailu» ibid. 1, 25. Cunniarch 1, 33. Preqtientior
item scriptio particulae inseparabilis est ho in vetustis nominibus
aremoricis: Hou;ori Chart. Rhed. 1, 9. 39. Hocunan 1, 15. 2, 20. Hoctinnan 2,
26. Boel, HouelGhart. Kemperb Mor. 431. 432. In e vel t in recentioribus
demnm libris defectione mutatur, ut in Bah. in partic. Ae (bene), re (nimis;
\ub. eu-, to-, ru-, ro-), in.subst den (homo) Eq. lech (locus; hib. lucc,
loc) fq., plur. lichou 182,7. Nomen yetnstom gallicum Sucanu, de quo supra
diximus (p. 14), tiat hocar, hucar in nondnibus virorunt durtalarii
Rhedonensis compositis: Euhocar Mor. 267. Anahocar Ij 21. Wor hoear 2, 31.
Branhucar 1, 17, idem quod adi. h^gar (benignus, eomis, amicabi Ui; comp.
he-car, cambr. Aygar Mab. 1, 259. 286) BuL 20, 19. 50, 20, 62^ 10. 80, 13, in
quo libro non minus firequens est forma hegarat, cpnferenda uomini boa Tiiomm
in Rhed. Bocart 1, 29. Euhocarl 1, 42. ^ Vocales longae.
A producta non manet britannice, sed Tarius transformationes subit Cambrice
fit AU scriptione vetustiore, AW recentiore et hodiema, iu
ladice vel deriTatione non ancta a fine: didaul (gl. expers; hib. vet ddl,
pars)
Ox. B. 45*. 47*. diauc (gL segnem) Cb. 93. llawn (plenus; hib. Idn) Mab. 1,
16.
guithlaun (gL dueili; i.e. iraeplenus) Cb. 51. bodlaun (nommorum plenus) Cb.
35. laur^ llawr (soinm; hib.
gael. Idr, fundaSi solum) gL Ox. 8\ Mab. 1, 2. 14.
24. maur, mawr (magnus, hib. mdr) Cb. 18. 90. Ox. 22'. L. Land. Mab. fq.
|
|
|
|
|
(delwedd F8757) (tudalen 094)
|
94 (111) I. 1. VOCALBS BRITANNICAS
LONOAB.
gurmaur (permagnus) caim. Cb. coacoruaur (gl. magne &iiulie) Gott. ciimr,
clavcr (tftbula; hib. gaeL cldr) Cb. 78. Leg. 1, 2, 3. Mab. ], 292. kaus,
caus, eaw» (caseos) Leg. 1, '66, 12. 2, 1, 5. Mab. 2, 373. pavp (quiTU; hib.
cdeh) gl. Oz. 39\ brawt (frater; hib. vet. brathir') Mab. 1, 37. braut
(iadiciam; hib. brdUi) Leg. prael Corn. (tt.
brath, mo debroth). gnawt (forma, habitas; hib. gndth, mos, con suetado) Mab.
1, 26. 29. dauu, daw (gener) gL Oz. 38*. Mab.
2, 219. blawt (Euina) Mab. 3, 96. i» amraud (gL mens eat; hib. imrdd-) Cb.
78. elaud (fosm) Land. Frequentes sunt derivationes -aul, -aun, -aur, -aut,
ortae ez 'dl eto., ac po tissimum -aue, -atcc e vetuata -de (cf. p. 15):
anbitlutul (gL fervida) Cb. 61. bu dicaul (victor) gL Oz. 39*. ereatteaul (gL
genialis) Oz. 38\ erittavm (ChristiaDOs) Mab. 1, 'i:62. 266. ealaur^ kaiiaur
(m. lat caldaria) carm. Cb. Leg. 2, 1, 4. heatamr (seztariaa) gl. Ox. 22\
»eipawr, eacubavr (hon-eum) Cb. 14. Leg. 1, 10, 4. 12, 4. porthaur, porthatcr
(portarins) Leg. I, 31, 5. 36, 1. Mab. 1, 1. 2, 6. braeaut, bra chaut (gL
molsam, gL mellicatam) Oz. B. 42*.. 44'. tauaut (lingna) Leg. 1, 11, 18.
trintaut (trinitas), caraut (amor), araut (oratio; hib. vet. ordtt) Cb.
plumaue (gl. pulvinare; med. lat plumacos, plumacium) Oz. B. 44*. marchauc,
tnarchawc (eques) gl. Oz. 41*. Mab. fq. latharauc (gL barathri coeno; hib.
lolltrach GL 26. v. andomiuin, hod. latharach, palos) Cb. 81. truearauc (gl.
mitia; cf. hib. vet tr6caire, misericordia) Cb. 42. caiaue (libellua) gl. Oz.
39*. hebaue (accipiter) Leg. 1, 10, 7. echitrauc 0eg. encithrauc, dentatus)
Cott Cair Ebrauc (Ebor&cum), Cair Carataue (oppidum Carataei) Nenn. p.
8U.
Accedentibus autem sivO flezipnis sive derivationis teaninationibaB au etsi
servator in ringuedauUon (gL arcana) Oz. 38\ regulariter tamen contrahitar in
0: o chriou (gL tabellia, sing. claur) Oz. 38*. modreped (gL materterae) Oz.
B. 48\ dlonaid (gl. fertilitas) 46\ bloteit (gl. spumaticum) i2\ pobfon
(sing. pnwl, palus, Mab. 2, 248) Mab. 2, 64. y uoneyn glutuoraf (paella
famosissima; clot maur) 2, 28. lloneit (pienitudo) 1, 27. bodi (mergere, mergi;
cf. hib. vet. bddvd naufragiom, Wb.) 2, 246. fuitoriou (seztarii; sg.
he»taur) gl. Oz. 2'2\ eboljjon (puIM; ebawl) Mab. 3, 30. aylodeu (conneziones
; sing. aylaut), guyrodeu (liquo res; guyraut) Leg. 1, 5, 5. 9, 19. heboggt
(fidconarins), hebogeu (accipitres) Leg. 1, 10, 1. 8. marchogyon (equites;
marchawc) Mab. fq.
Sic quidem regnlariter. Livenitur tamen o cambrioa, etiamsi non se cunfur
terminationeB, cum in radice, ut in adi. mor in libro Latad. in frequen tibus
virorum nominibus compos. Morleu, Morcant, Co»mor, Cattnor etc. (vet gall.
-martu, p. 16), a quo vix differat interiectio mor, kun in gL Oz.: morliatu,
mortru (gL quam multos, gi.eheu; i.e. magna maltitado, valde miser) 39*, in
pronom. patg) et pop (quivis) Leg. praef., in composito dacrlon (gl. aYidus)
Oz. 8*, tum in derivatione: montol (gl. trudna) Oz. 7*; pro -auc non solum
-oc, sed etiam -ue in nominibus libri Land.: Matauc 73, Matoc (cf. ini»
maddoc, insula Mataaci, Matoci, in Sg., supra p. 70) l94j Matuo 136, Guimoc
135, Ouenoc 177, Guinuc 195, Guallauc 254, Gualluc 198; atque in glossisLuz.
vetustis semper non modo atonocion (gl. aligeris). beuolion (gl. esciferis).
coutumtolion (gL andri venereis). toruiaiolion (gl. fidis). tiroliou (gL
agrica), sed etiam in eztrema voce: euonoc (gl. spumaticus), diprim euonoc
(gi.essum afroniosos). golbinoe (gL ro stratam). catol (gl. avcUoso).
ascrunol (gL ossilem). eobrotiol (gl. verbialia).
Cornica dialectas etiammmorem sonorum varietatem ezhibet propristina
|
|
|
|
|
(delwedd F8758) (tudalen 095)
|
I. 1. TOCAtBS BRITANNICAE LONGAE.
("«) 95
4. Lflgnntur enim coni aat m Voc bregaud (hydromellum, molsom) 10*, lau ioxta
fo^ (mimus), braud ioxta broder (baXtr) 7', cau» iuxta coa (caseus), maur
(mag^us) com suprascripta o i.e. mor 10*, sed plerumque o pro au inTaluit, ut
in his: dioc (piger) 8*. teod (umbra; hib. «cdth) h^ blot (farina) 10*. lor
(pa Tioientam, solum) 9\ dof (gener) 7\ mo<f (Titta; hib. vet. mdtlie) 8'.
nocfm (filom) il\ trotter (trabesj cambr. trottyr, tramt) 10*. caltor
(cacabus; cambr. vet. calaur) 10*. ebol (pnllas) 8'. diot (potos; cambr.
(ftotoO 7*. 10*. gur priot (gl. sponsns; cambr. priawi) T. tauot (lingna;
cambr. tafaxct) 7*; inprimis in deriyatis in -avc: plufoc (pulTioar) 9*.
chuilUoc (augur), euilHogea (pythonissa) 8*. govJtoe (mendax) 8*. teiihioc
(Temaculus) 7*. vuludoc (dives), bochodoc (inops) 8*. ehefvidoc (omnipotens)
7*. galluidoe (potens) V. etc. Rariora sunt exempla e pro d prolatae in codem
Voc: funten (gl. fons; i.e. font&na) 9\ foler (gl. so larinm), peber
(pistor; cf. aremorica snbst. in -er) 1O’. Sed haec e pro d in regnlimi fere
abit in P. et Dr., siTe sola sire additis vocalibus «, y.
E comica = a e P. et Dr.: ler
(solum) 211, 1. leff, lef le (manus) 136, 4. 149, l. 156, 2. 178, 3. 179, 2;
178, 1; 48, 4. 130, 4. 131, 1. 157, 1. 158, 2. 217, 3. 219, 2. peb (quiTis)
33, 3. 77, 1. bre$ (iudiciun; cambr. brawt, hib. vet. brdth) 32) 2. 98, 2.
fynten (fontfioa) 224, 2. 4. er (hora, cambr. awr Mab. 2, 36. 55) 23, 1. 37,
3. 87, 3. 102, 3. 170, 1. 4. 175, 3. 200, 2. 201, 2. 206, 2. 2h2, 4. 259,
1. 3. ebel (pnllas) D. 177. 193. 201. 219. 321. lye» (mnltitado) D. 1168.
DeriT. -ek *= de: marrek, marreg (miles; «> cambr. marchoKc) P. 241, 4.
242, 1. 244, 1. 245, 1; 190, 2. — EU, EY = d: leun (plenus) 3, 3. 25, 3. 30, 1. 75, 4. 186, 3. 228, 2. teon 1, 1. leur (solum) 8, 4.
leeff (manus) 180, 1. 181, 1. 182, 1. leyff Cid.) 46, 4. 159, 3. 219, 3. deyr
(clanis) 243, 3. 252, 2. meyr (magnns) 108, 4. «yr (bora) 108, 4.
Interdam tamen inTeniuntar a, o, u pro d in Pass.: leas (moltus; cambr. vet
Uaw>) 22, 2. 62, 4. 73, 3. 107, 4. 138, 3. 165, 3. 189, 4. 208, 4. luas
(id.) 204, 3. 210, H. marrak (miies) 246, 1, pl. morogyon, marogyon '2bO, 1.
251, 1. morogeth (equitare; cambr. marehogaeth) 28, 4. mur (magnus, multum)
29, 1. 85, 1. 88, 4. 156, 1. 164, 2. 168, 3. 176, 3. 177, 2. 220, 1. 254, 4.
pub tra, pub vr, pub tu etc. (omnis res, omni hora, omnit latus) 24, 1. 54,
3. 163, 2. vr (hois) 12, 3. 54, 1. 3. 73, 2. 76, 1. 78,4. 82, 1. 86, 3. 94,
1. 110, 4. 145, 1. 171, 1. 193, 3. 240, 4. bruey (iudicsre) 113, 4; 117, 4.
Scriptione brue» (iu dieinm) 259, 2. luef (mands) D. 2743. 2755. luen
(plenus) D. 234. luer (solum) D. 1515. — ti.elochmuer (campana) voc 9* — at alibi
nihil nisi prodactionem vocalis significari, qui asus in Gr. creberrimus est,
patet e consonantia, quae est inter Uur et iniir (magnns).
Aremoricam quoque Testotiorem haius vocalis pronuntiationem 6 foisse patei e
nominibus Tironua aremoricis: Chonomoris (= Canimaras) Greg. Tar. 4, 4.
Comnorin Chart Bhed. 1, 12. Ermon, Sermorut ibid. 1, 5. 6. Aforman 1,
2. 7. 37. Moneethen 1, 5. Jdormoet ibid. M. 296, in quibus potius adi. mor =
maur quam subst. mor (mare) atatuendnm esse probant terminationes -or etc,
-oe, interdum -ue, pro -aur, -auc: Kenethr (e ketifitel, genus) Chart. Rhed.
1, 5. Warodma Greg. Turon., Weroc in Chart Bhed. fq. Kenmarhoe, Breeelmarhoc,
Hedremarhoe ibid. M. 307. 328. 339. H«drem<rrchue ibid. 1, 2. Kenmarehuc
Chart Kemperleg. M. 367. Karaduc (= oambr. vet Caratauc, gall. vet. Cara
|
|
|
|
|
(delwedd F8759) (tudalen 096)
|
96 ("2. 113) I. 1. VOOALES
BRITAKNIOAE LONGAB.
tacas Inscr.) M. 432; ut hodie quo4}ae Veneti
com parte Cornngallonim effernnt -our derivantem, ceteri -««r. vel -er pro
dialecti varietate.
Kecentior aatem lingna aremorica
pro d non modo ^\5 (pe pronuntiaadum, cf. supra eu e correpta o, p. 91)
exhibet, sed etiam frequentius E.
EU aremorica = a' e Buh.: leun (plenos; cambr. Uaum) fq. meur (magnus) in adv.
metirbet (valde; i.e. magna res) 16, 15. 54, 21. peiu:h (pax, p&cis) 66.
11. 80, 5. ma breuder (fratres mei!) 202, 9. feunteun (fontftna) 100, 16.
102, 2. 104, 14. 106, 27. Sic apud Quill. deuf (gener).
E aremorica = a e Buh.: guer (c&nu) 14, 5. acler (clftrus) fq. pep
(quiTis; = cambr. fHtt4p) fq. dieguy (pigritia) 72, 1. In deriyationibus:
aantd (sanctus: = -aulT) fq. ehritten (Ghristianus ; cambr. crigtaum) 132,
22. erittenez (Cbristia nitaa) 182, 10. feunten (font&na), flwt.
feuntenyou 190, 20; 23. 192, 3. earmoner (sermonarius, orator) 48, 9. 54, 15.
flatrer (adolator) 68, 5. sollter (solitarios) 28, 12. priet (sponsus; cambr.
priauit, priodaa) 126, 8. 13. pechet (peccatnm; cambr. pechaiet') fq. baelec
(presbyter; cambr. balawg) 176, 5. leaiUet (legalitas) 68, 10. trindet
(trinitas) 72, 13. 98, 3. vueldet (humilitas; cambr. -dawt) 84, 14.
Est etiam infectio cambrica huius vocalis, scriptaEW: f^etnti (implere; Uaum,
plenus) Mab. 1, 16. Quin comica et aremorica pronuntiatio omnis infec tione
nimis extensa orta videtur, com tox diner (denarius ; er — ari, ut in vo
cibus modo dictis) Bnh. 162, 2. dyner D. 536. 1514.
1538. dynar (cL p. 87) P. 36, 1 , scripta sit dinair (gl. numus) in Voc. 10*,
dinaer in chart. Rhed. in n. pr. viri Dinaeron 1, 4. Dinaerou 1, 17. Cf.
madaelet (bonitas) Buh. 86, 14.
Ej producta vix servata est britannice. Cambrica enim pauca, quae soll eius
servatae (vel correptae) exempla putaveris, haec potius aut ad ei videntor
referenda esse, ut Uech, hedKch, de quibus infia disseretur, aut ad <^j ut
Cunueon (nom. viri, quod aremorice semper est Contpoion) L. Land. 142.
Conueon 133. 146, Mtgware ^udus) Mab. 2, 63. 246, quod redit in nominibus
virorum compositis Conr gnare Land. 133. 174. 176. Gurgnare 155. 156.
Catgnare 140. Sed in his ipsis saepius invenitur gnarui: Congnarui 115. 180.
Gurgnarui 154. Guruarui 157. Elgnarui 181, ut gnaroi in nomine castri
Dinguoaroy ap. Nennium p. 73; gnarai (gL scena) et gnaroimaou, gnaroiou (gl.
theatra) b gl. Ox. 38*. 38\ Item in ter^ minatione aliorum nominum: Guordoce
155. Oudoceua 109. Loudoce 142 (cum in aliis sit -docui: Guordocui 72. 115.
156. Gurdoeui 74. 160. Oudoeui 148). Lourone 169 (Louronui 175). — Addenda
tamen sunt rara exempla comica e (vel a) scriptae in isdem vocabulis, quae
alius legitime mutantur, ut pro/es (propheta) D. 562. moren (pneUa) O. 2649.
moran (cf. p. 87) R. 1044, ac con ferenda arem. hod. morzed (coxa), kolen
(catulus).
Regnlariter ^ cambrice fit 01, UI, WY: troi, trui, trwy (per, praep^ hib.
tre, tri, vocali ut alius correpta) fq. pui (gL quid ? hib. eia) Ox. 41*.
lomou (gL frntices; cambr. hod. Umgn, fruticetam, gaeL lian, pratam) Ox. 37*.
auyr (aer: hib. vet. air, diar Wb.) Mab. 1, 7. 13. cruitr (gL pala; hib.
criathaar p. 18) Cb. 14. buyt, bwyt (cibus) Leg. 1, 39, 2. Mab. fq. vtoruyn,
morwyn (pnella) Leg. 2, 1, 9. 27. 38. Mab. fq. argluyt, arglwyd (dominus)
Leg. 2, 1, 13. 34. Mab. fq. morduyt, mordwyt (femur) Leg. 2, 1, 23. Mab. 1,
267. hluydyn, blwydyn (annus; hib. vet bhadain) Leg. Mab. fij. UtU, Ibeyt
(fosous; hib. Uath) L. LandL Mab.
|
|
|
|
|
(delwedd F8760) (tudalen 097)
|
I, 1. VOCALES BRITAMNICAE LONGAE. (H*)
97
<^t (crates: dor cluit, porta yiminea; hib.' cliath, p. 18) Land. 148.
ysgwyd (scatum; hib. sciath) Mab. 2, 211. ysgwyd (omerus; hoA. ysgwydd) 1,
15. 2, 57. pwyll (intellectus; hib. ciall) in deriv. et comp. Mab. fq.
<»pym (calidua) I, 17. 2, 210. coltcyn (catolus; hib. culian .i. cuilen
Corn.) 1, 293 sq. Item in tran somptis: fruinn,fruyn, ffrvoyn (frenum; hib.
srinn) gl. Ox. B. 43*. Leg. 1, 5, 5. Mab. 1, 10. 26. hiyr, kwyr (cera) Leg.
1, 17, 7. Mab. 1, 16. cannuill, kannyl, kunnieyll (candela) gl. Oi. B. 44'.
Leg. 1, 22, 4. Mab. 2, 47. kanuyllyt (candela rius) Leg. 1, 1, 1. a ceroenhou
(gl. et dolia; cf. caroenum, caroenaria) Cb. 78, kert/yn, cerwyn Leg. 1, 17,
5. 6. Mab. 3, 302. postoloin (-.= postilena, med. lat. teg men equi) gl. Ox.
B. 43*. cadwyn (catena) Mab. 1, 8. ecoluis, eglwys (ecclesia) Land. 231. Mab.
1, 267. tuscois (tuscus; lat. -ensis, ital. -ese) gl. Ox. 38*.
Cornica scriptio UI usituta in Voc: plui (= plebs) 7*. i-ui/ (r^mvLB; cambr.
hod. rhtcyf), ruifudvr (remex, nauta) V. mvis (mensa) 10*. scuid (scapula)
7*. neuidlien (superhumerale) 9'. ruid (r§te) 7'. les luit (gl. marmbium;
cambr. Ilwyt) 9*. buit (esca), cluit
(gl. clita; i.e. clSta, p. 18) 10*. cltiit duiuron (gl. pectus), profuit
(propheta) 7*. cantuil (candela), sed cantvlbren (candelabrum) 9*. Rarior 01:
encoi^ (thus, = incensum), incoislester (thuribulum), coir (c6ra) 9'. croider
(cribmm), ceroin (cupa), toim (calidam) 10*. coloin (catulus) 9*. mordoit
(femur I. coxa), cloireg (cWricus) 7*. moroin (puella) 7". guenoinreiat
(veneficus) 8*, vel sola O vel U: «glos (ecclesia) 9'. gurbulloc (insanus;
cf. cambr. pwyll) 8*. In P. et Dr. etsi invenitur OY: poys (gravis,
ponderosus; cambr. pi/?ys) P. 10, 2. 237, 2. boi/8 (cibus; cambr. bwyt) 10,
4. 42, 1. 122, 1. D. 720, pierumque tamen excussa t scriptnm est vel U:
moreoron (puella maris, Siren) D. 1742. ydolla (eum decipere; cambr. twyll)
P. 13, 1. mor^sow (femora) P. 229, 4. bos (cibus) D. 458. 618. 623. 639. 651. 672, 695. 701. 745. 0. 366. 378. tommans (cale
EM:iat)', tommys (cale&ctus; cf. toini) D. 833. 839. ros (rete) D. 54. coje (ca dere; cambr. hod.
cicyddaw) P. 170, 1. 184, 3. y cff^as (cecidit) 220, 2. scotli (ume rus) 162,
3. 205, 3. eglos (ecclesia) 13, 4. D. 333, pl. eglusyow D. 1175. arluth
(dominns; in Voc. arluit, fem. arlvdes V, cambr. hod. argbvydd) fq. arloth O.
2595, pl. arlyihy O. 2383. D. 1900, fem. arluthes
R. 1701, arlothes D. 1965. pro fu> (propheta) O. 1799. D. 325. 489. 988,
pl. profvsy P. 73, 3, profugy D. 1480. Quare in illis libris scriptione oy
nihil nisi productam vocalem 6 signari arbi tramur (cf. pp. 81. 95). Vix
differt, quod interdum invenitur, OU (pw, ou?): lovt (canus) D. 19. bovs
(cibus) D. 688. scouih (umerus) D. 658. 2623; item in termi natione formarum
caradow (amandus, amabilis; cambr. caradwy) P. 45, 4. 159, 3. 193, 3. 218, 3,
casadow (abominandus) 159, 1. 170, 4.
Aremorica vetnstior huius vocalis solutio est 01, OE, varius UI, ut in
nominibus propriis chartularii Rhedonensis: Plollan, in charta a. 862 (=
plebt Ijoan, Lan in aliis chartis 1, 50. 51)
1, 23. villa quae nuncupatur Loencetenoc (a. 871) 1, 44. exclusa quae dicitiur
Corctloen Cras (a. 847; cambr. loin, llwyn) 1, 47. Moeni, Baelmoini (nn. pr.
virorum; cE cainbr. kymmioynus, benevolentia, Mab. 3, 12 et adi. mtoyn,
urbanus, benevolus 1, 243) 2, 30. 1, 29. Hoiarscoit., Hoiamtcoet (n. pr.
viri, i.e. scutum ferreum; hib. vet. nciafh Sg., cambr. hod. ytgwyd, scutum)
1, 35. 45. Mor. 296. Haractnt Mor. 40G.
Harscuet in chartular. KemperL Mor. 456, quod nomen in aiiis et recentioribus
chartis etiam magis corraptara invenitur: Arscot, Artcodiut Mor. 351. 470.
Haseodius, Ascutui, Aicu
Zvi»s, eiuiiM. OEtr. Ed. II. 1
|
|
|
|
|
(delwedd F8761) (tudalen 098)
|
98 (116. 116) I. 1, VOCALBS BRITANNICAE
LOKGAB.
tius Mor. 381. 457. 471. Item in tenninationibus -oi, -oe (cambr. -oi, -tn
alter nans cum e), -inoi, -inoe, -itoe (ci. cambr. hodiem. caradtcy, amandas)
in fre quentibus nominibus virorum: Suloe, Erispoe, Rigkipoe, Nominoe,
Benitoe, Por titoe in chart. Rhedon.
In recentiore lingna aremorica et OE, interdam OUE (leg. ue), «t OA
scribuntur.
OE (OUE) aremorioa s= c in Buh.: ploe (= pl^b; plebs, vicus) 158, 12.
198, 1, Y^.pl<)ueou 54, 17. 108, 11. ploeya (plebani, homines in vicis
habitantes) 144, 9. nep am croueae (qui me creavit) 106, 17. coezet (qui
cecidit) 4, 16. 168, 6. 10. 174, 4. 8. roedou (retia; sing. roed = r^te) 32,
14.
OA arem. = e m Buh.: poan, fl.poanyou (poena; hib. pian) 20, 12. 7. coar
(cambr. kwyr = c6ra) 96, 16. boas (con.saetudo; hib. vet. b^f) 120, 3. 124,6.
142, 19. cloaree (dericus) 112, 13. 118, 2. scoacc (umerus) 172, 10. bloaz
(annus; cf. hib. vet. bliadan, cambr. blwyddyn) 2, 10. 4, 20. bloazuez (anni spatium) 204,21.
«
1 producta britannica solet manere intacta.
Cambrica: guin (vinum; hib. vet. ftn) gl. Ox.
hir (longus; hib. vet. sir, hib. gael. sior) gl. Ox. Mab. tir (terra; hib.
vet. tir, tiir) Leg. fq. et hodie. ri (vet gall. rta;, hib. ri, p. 20) in
nominibus virorum compomtis in priore ioeo et in posteriore in L. Laud.:
Riataf 176. Riuallaun, Rignallaun 138 etc. (cE hib. Rigbardan Ann. Tigern.
ap. O’Conor. 2, 308). Bledri 236. Rotri 182. 196.
199. Ctotri 169. Judri in cod. Lichf. bri (cambr. hod. bri aoctoritas; hib.
vet briff) in adi. guobri (gL gravis), comp. guobriach (gl. sapientior) gl.
Ox. 40*. 37', et simplex et compositum in nominibus virorum in L. Land. Brii
190. Briavatl, Briauail 135; 137. 140. Brignan 209. llbri 194. In nomine
vetusto cambrico Eltgvhebrie, in cod. Lichf., in app. L. Land. p. 273, equidem
inesse cnio id«m adiectivum, legendo nimirum EUguebrie, EUguobri. Scriptio et
pronontiatio recentior prodactae i est t, ut oorreptae y. Ergo hodiemum
quoque adi. briU^ (variegatus) concordat cum vet. Brtto (Auson. epigr. 109 — 1 14). De hoc tamen et de ri
(rex) conferus, quae infra disserentur de diphthongo EI.
Cornica » e Voc: guinbren (vitis) 9'. guin (vinum), guinfeUet (gl. acetom)
10*. guir (veros), guirion (verax; hib. vet. fir, firian) 8*. hir (longus)
10*. tir (terra) 7*. acriuit, scriuen (scriptum) 8*. Pro * in extremitate
vocum semper, in mediis promisoue scriptum inveuitur y iu P. et Dr.: gu>yn
(vinum) P. 45, 1. gwyr (verus) 50, 4. 100,
4, ut scrifys (scriptus) 14, 2. 21, 1. 22, 2. 78, 2. 183, 1. 186, 4. 206, 2.
scr^ 125, 2, sed seryfys 17, 1. scryfis 209, 1; quin etiam anglico more «:
serefys (scripsi) 188, 4. In P. semper m« (ego), in Dr. my et me.
Aremorica exempla: ri et bri voces «upra memoratae in nominibus com positis
vel derivatis virorum in chart Rhed.: Rianau 1, 15. Rioaen 1, 6. Mor. 268.
Rtwak 1, 5. 6. 30. Riteallon 1, 36. Rwoalatrus, RiwalaH 1, 14. 2, 15. Ri
woret 1, 29 etc. Brimt 2, 16. Mor. 293. Wobri^m 1, 38. Driwobri 1, 7. 9. 2,
14. Drewobri, Drehwobri 2, 15. 30. 1, 38. Hadwobri 1, 9. Maenwobri 2, 15.
(kOwobri 1, 9. 2, 31. Breselwobri 2, 31. Rethwobri Mor. 265. 266. Etiam in
Bph. t usi tuta citt, raiior yi Kn (linom) 168, 18. hir (longns) 12, 23. 154, 17. guir (vems) fq. tir (terra) 6, 25. 114, 5.
]/»el (demissus; hib. vet isit) 4, 24. 100,
8. 206, 17.
|
|
|
|
|
(delwedd F8762) (tudalen 099)
|
I. 1. TOCALBS BBITANNIOAB LONGAS.
(116-118) 99
Inveniantar "quicieiD altentaates i ei, e, non solam in rocibus
britaniucis et hibernicis, sed etiam in isdem britonnicis. Pro i (ett)
britannica e hibernica: eambr. diu (deus; pro quo in compluribus locis, ut
fyr pro tir, est dyuu, dyu, dyhti) in Leg., dioer (scit deus) 2, 6, 2. Mab.
I, 2. 18, e quo prodiit dvJm, duo Leg. 1, 14, 5. 2, 6, 2, duw Mab. aemper,
est hib. dia, di (^ dco; cf. p. 20) codem modo, quo cambr. diu (dies) Leg. 2,
6, 40, duw (cf. biiw, vivus, M. 1, 22) }AbA>. 1, 4. 287 est hib. vet, dia
(dies), unde fridi (interdin). Pro e (et c) bri tannica > hibernica:
cambr. hod. ludd (pax; cf. hedweh, pax, Mab. 3, 305) re spondet hib. vet.
sid; adi. com. muin, arem. moan (tenuis, exilis) hib. gael. min. In
faritannicis ipsis altematio: ^t^ (gl. varius; = brfit) Voc. 8\ sed cambr.
hod. briA; duy (deus) Voc. 7*, arem. doe Buh. fq., e quo adi. duyuaul
(divinus ; = d§v&l) Leg. 1, 14, 5, pro diu; ruy (rex) Voc. 7', cui
respondent arem. vet. roiant (= rEgant; cf. hod. arem. ruantelez, regnum) et
roen in nominibus virorum oompositis, roen (rex) Buh. fq., sed cambr. ri;
arem. paradoes Buh. 16, 4. 64, 1. 146, 13, »ed paradi» 160, 12; cambr. hod.
olwyn, vet. olin (gl rota) Ox. 37'. bUtLan (anuus; cE, arem. bloaz, plur.
blizien Buh. 4, 5) Voc. 8' est GaxcAir. blwy ddyn (<= blM.); arem.
terminatio -u, -ys in Buh.: bedi» (miindani, habitantes jaundi; e bet) 160,
11. 192, 21. ploeys (plebani, homines in vico habitantes) 144, 9, ra^ondet
cambr. vet -ois, hod. -wys, ut in tuscoit (gL Tascus) Ox. 38'. Lloe ffrwye
(Loegiiae habitatores, Loegrenses).
Pleraque tamen huius altemationis exempla, ad quam accedunt in quibus dam ei
et ai, ut eambr. Cair Lundein (Londininm) Nenn. p. 80. bretth, hod. braith
(varios) , supra (pp. 20. 32) memwavimus ad EI diphthougum refereuda ease.
Conf^rantur igitor, quae de illa disserentur (p. 104).
A
\J productae britannicae servaiae vix unum vel altemm exemplum extat, et quae
huc pertinere videntur, cambr. o (praep., a, ab, hib. 6, ua) fq. cora. iiupoe
(osculum), poceuil (basium ; hib. vet. b6c, gl. osculum, Sg., hod. pdy) Voc.
7\ forsitan ad contractam au diphthongum referenda sint. Cf. hib. au (p. 33).
Profertur enim U pro S, tam cambrice quam comice et aremorice.
Cambrica exempla: vch (supra), uehel (altos; hib. vet. «a«, wual) fq, iru (miser; hib. vet. troy) gl. Ox. bud (gl. bradium;
hib. vet. b6id, gl. bradiom [sicj, destinatum persequor, Wb. 24*, alius
budid, of. p. 23) gl. Lxb. = bud (victoria, fertana) Mab. 2, 216, quod inest
in nom. pr. virorom comp. et deriv. in Lib. Land.: Budyualan 156. Gurbud 153.
Catuud (= Catbud) 191. Budat 209. Budie (sed Bodicus cum servato ap. Greg.
Tur. 5, 16) 123, unde adi. budieaul (gL victor) Ox. 39', budugawl
(victoriosus, felix) Mab. 2, 213. tut (po pulus; hib. vet tuaih) ipsum quoque
frequens in nn. pr. compositis et deri valus, ut in cod. Lichf.: tutri,
tutbulc (in L. Land. Tutbulch 231. 253) App. L. Land. p. 271. tutured (=
iulnerd; Tutnerth L. Land. fq.) p. 273; ut in ipso L. Laod.: Tvlmab 191. 218.
Tumar 217. Eutut 264. Margetud 118. 259. Tutuc 120. Hodierua hoius vocalis
scriptio eadem est quae vetusta, differtque haec u recentior impure
pronuntiata propior i vocali ab w, quae prodiit ex u cor r^ta atque sonum
pnrum u significat.
Cornica e Voc: luvlistri (gl.
classis; i.e. naves agminis, cambr. Ihi, hib. vet
iluag) T. grud (maziUa; hib. vet gruad Sg.) 7*. Jwcltot {gx^njm; — uchot) 8'.
7*
|
https://translate.google.com/
B5237: 
yn 
aith δ δ £