http://www.theuniversityofjoandeserrallonga.com/kimro/amryw/1_vortaroy/geiriadur_caerfallwch_llythyren_a_2528e.htm

Yr Hafan / Home Page

..........1864e Y Porth Saesneg / English Gateway to this Website

.....................0010e Y Barthlen / Siteplan

..............................0417e Geiriaduron / Dictionaries

........................................1813e Geiriaduron yn Saesneg / Dictionaries in English

...................................................2526 Cyfeirddalen i Eiriadur CAERFALLWCH / Orientation page - CAERFALLWCH’s Dictionary

.................................................................Y Dudalen Hon / This Page

..

Gwefan Cymru-Catalonia La Web de Gal·les i Catalunya Geiriadur Saesneg a Chymraeg Caerfallwch (1850) Caerfallwch’s English-Welsh Dictionary (1850) Llythyren A Letter A

(llun 3224)

..

(llun 3255s)

Caerfallwch oedd ffugenw Thomas Edwards (1779-1858), a anwyd ym mhentref Caerfallwch (heddiw Rhosesmor SJ2168) yn Sir Y Fflint. Fe’i haddysgodd ei hun pan oedd yn brentis cyfrwywr yn Yr Wyddgrug; wedyn yn y flwyddyn 1803 symudodd i fyw i Lundain i weithio fel clerc. Edmygai’r geiriadurwr hynod William Owen-Pughe, y cyhoeddwyd ei eiriadur Cymraeg-Saesneg mewn rhannau pan oedd Caerfallwch yn ei arddegau diweddar ac ugeiniau cynnar. Yr oedd Caerfallwch yn awyddus i greu geirfa Gymraeg ar gyfer meysydd masnach, diwydiant, a’r gwyddorau. Ni dderbyniwyd y rhan fwyaf o’i fathiadau; serch hynny, mae dyrnaid ohonynt yn eiriau hanfodol yn y Gymraeg heddiw (pwyllgor, buddsoddi, safon, cyngerdd, nwy, hirgrwn). Nid oes fawr o werth i’w eiriadur erbyn heddiw, ond yr ŷm ni wedi ei atgynhyrchu ar ffurf testun electronig er mwyn gwneud yn fwy hysbys gyfraniad Caerfallwch i eiriaduraeth yn y Gymraeg. Caerfallwch was the pseudonym of Thomas Edwards (1779-1858), who was born in the village of Caerfallwch (now Rhosesmor SJ2168) in the county of Y Fflint, north-east Walest. Self-educated, he was a saddler’s apprentice in Yr Wyddgrug (Mold) before moving to London in 1803 to work as a clerk. He was an admirer of the eccentric lexicographer William Owen-Pughe, whose Welsh-English dictionary had been published in parts when Caerfallwch was in his late teens and early twenties. Caerfallwch was keen to create Welsh vocabulary in the fields of commerce and industry and the sciences. Most of his creations were not taken into the language - a handful though are now indispensible words in the modern language (pwyllgor = committee, buddsoddi = invest, safon = standard, cyngerdd = concert, nwy = gas, hirgrwn = oval). His dictionary is of little value today, but we have reproduced it in electronic text so that Caerfallwch’s contribution to Welsh lexicography is better known.

_______________________________________________

(llun 3301) (tudalen 1)

(x001)

AN ENGLISH-WELSH DICTIONARY.

A o flaen sylweddair Saisonig unig, a arwydda unigrwydd: megys, a man, a field; sef, dyn, cae: pan fyddo h yn fud, neu lafarai yn dechreu y gair nesaf ar ol, arferir an: megys an hour, an angel; sef, awr, angel. Ni arferir a nac an o flaen geiriau Iluosog. Y mae a hefyd yn datgan gradd neu fesur: megys, a shilling a yard, a hundred a year; sef, swllt y llath, cant y flwyddyn.

Abacist, s. cyfrifur, cyfrifydd

Aback, ad. y tu ol, y tu cefn, trachycefn

Aback, s. araddurn

Abacot, s. teyrngap

Abactor, s. gyrleidr

Abaft, ad. ystarn; yn ol; wrth lyw llong

Abaisance, s. ymgrymiad; moesblygiad; ymostyngiad

Abalienate, v. a. estronoli, aralleiddu, troseiddu, trosi; arallu

Abalienation, s. estronoliad, aralleiddiad, troseiddiad, trosiad; aralliad

Abandon, v. a. gadaw, gadu, gadael, gwrthod; ymadaw, ymadael

Abandoned, a. gadawedig, ymadawedig; anfad, dryglawn, anfri, ysgeler

Abandoner, s. gadawur, gaduwr, gadaelydd

Abandoning / Abandonment, s. gadawiad; ymadawiad; ymwrthodiad

Abare a. noethi; ymnoethi

Abase a. gostwng, gostyngu, darostwng, iselu; basu; isau

Abasement, s. gostyngiad, darostyngiad

Abash, v. a. gwyleddu, yswilio, cywilyddio, gwrido

Abashment, s. gwyledd, gwylder, yswiliad, yswildra, cywilydd

Abate, v. a. n. lleiau, bychanu; llacau, colli; toli; gostwng

Abatement, s. lleiad, toliad, toliant; gostyngiad

Abater, s. toliwr, toliedydd; gostyngwr

Abb, s. arwe, ystawf; anwe

Abbacy, s. ponfonachaeth, arfynachaeth

Abbess, s. penfonaches, arfyuaches, abades

Abbey, s. monachlys, monachlog, abatty

Abbot, s. penfynach, arfynach, abad

Abbotship, s. penfynachaeth, arfynachaeth, abadaeth

Abbreviate, v. a. talfyru, gofyru, dyfyru; byrâu, cwtogi; lleiâu, cilfyru; geirdori

Abbreviation, s. talfyriad, gofyriad, cilfyriad; geirdoriad, darneiriad; byrâd, lleiâd; cwtogiad, dyfyriad; crynoad, crynodeb

Abbreviator, s. talfyrwr, talfyrydd, cwtogwr, cilfyrwr

Abbreviature, s. byráu, talfyrnod

Abdicate, v. a. gadaw, gwrthod; ymadaw, ymwrthod; llysu

Abdication, s. gadawiad, ymadawiad, ymwrthodiad; llysiant

Abdicative, a. gwrthodol; ymadawol

Abditive, a. argelol

Abditory, s. argelfa

Abdomen, s. cendod, gwaelod y bol

Abdominal / Abdominous, a. ceudodol

Abduce, v. a. neillduoli, gwahanoli

Abducent, a. cyfymdynol; gwrthdyniadol

Abducent / Abductor, s. crablyweth, cilgyhir, gwrthgyhyr

Abduction, s. treisddygiad; treisddwyn; gorddygiad

Abductor, s. fföddênwr, treisddygydd

_______________________________________________

(x002) (llun 3302)

Abecedarian, s. egwyddoryn

Abed, ad. mewn gwely

Aberrance / Aberrancy, s. cyfeiliornad, gwyrad, bai; crwydrad

Aberrant, a. crwydrol, gwyrol

Aberration, s. cyfeiliorn, cyfeiliornad; disberod

Aberuncate, v. a. dadwreiddio; llwyrddifa

Abet, v. a. annog, cefnogi; cymhell; cynnal; cynnorthwyo; attegu

Abettor, s. annogwr, cefnogwr, cymhellwr; cynnalydd, cynneilydd, cynnorthwywr

Abeyance, s. hawloediad, arddysgwyliad

Abgregate, v. a. dydoli

Abgregation, s. dydoliad

Abhor, v. a. ffieiddio, casau

Abhorrence / Abhorrency, s. casineb, ffieiddiad, ffieiddrwydd, dygasedd, atgasrwydd

Abhorrent, a. atgas, atgasol; ffiaidd, ffieiddiol; casaol, dygasol, gwrthneuol

Abborrer, s. ffieiddiwr, dygaswr, casäwr

Abide, v. n. aneddu, aros, arosi, trigo, preswylioio, pryseddu; haddefu; tario, cyfaneddu; goddef, dioddef

Abider, s. aneddwr, preswyliwr, cyfaneddwr, trigwr, cartrefwr

Abiding, s. aneddiad, arosiad, trigiad, preswyliad, pryseddiad, haddefiad, tariad,

cartrefiad; goddefiad, dyoddefiad

Abject, v. a. gwrthod; llysu; ymaithu

Abject, s. adill, adiaw, distadlyn

Abject, a. distadl, difri; dirmigus; hagr; diystyr; dibris; gwael; diwerth; difudd

Abjectedness, s. distadledd, gwaeledd; iselfrydedd, salwedd; hagredd; iseledd, iselni; digalondid

Abjectness / Abjection, s. gwaelineb, gwrthodrwydd, hagredd

Extreme abjectness, gorwaeldra, gorwaelder, gorwaeledd

Ability, s. medredd, galluedd, medr, dawn, grym, gall, cynneddf, cymhwysder

Abilities, s. pl. galluoedd, doniau, cynneddf-au; cymhwysderau, teithi

Abintestate, s. olfeddiannwr

Abjugate, v. a. diïeuo, gollwng, rhyddau

Abjuration, s. tyngediad, diofrydedd; anudon; ymnadiad; ymwrthodiad

Abjure, v. a. tyngedu; diofrydu

Ablactate, v. a. diddyfnu

Ablactation, s. diddyfniad; impiad

Ablaqueation, s. gwraiddnoethiad

Ablation, s. ymaithiad

Ablative, a. tarddiadol, deilliadol, haniadol

The ablative case, — y cyflwr gwrthodol.

Able, v n. gallu, medryd

If he be able,—os geill, od ymeill

Able, a. galluog; nerthol; goludog

Ablegate, v. a. gornegesu, allnegesu, anfon

Ablegation, s. gornegesiad, allnegesiad

Ableness, s, gallu, grym, nertholder

Ablepsy / Ablepsia, s. dallineb

Abligate, v. a. rhwymo; sicrau

Ablocate, v. a. llogi

Ablocation, s. llogiad

Ablution, s. glanâd, golchiad; puriadaeth

Abnegate, v. a. gwadu, nacâu, gomedd, llysu, gwrthod

Abnegation, s. gwadiad, ymwrthodiad, nacâd, gomeddiad

Abnormity, s. afreoldeb, afreolaeth; anferthwch, gwrthuni

Abnormous, a. afreolaidd; anferth

Aboard, ad. ar fwrdd, mewn llong

Abodance, s. argoel, darogan, rhagargoel

Abode, v. a. darogan, arwyddoli, rhagddangos

Abode, s. cartref, preswylfa, preswylfod, aneddle, trigfa, trigias, haddef; cartrefiad, preswyliad, arosiad, trigiant, aneddiad

Fixed abode,— sefyllfod, sefyllfan, arosfan.

Abodement, s. rhagargoel

Abolete, a. hen, difudd, diles

Abolish, v. a. dilëu, dirymu, dyddymu, diddimu

Abolishable, a. dilëadwy, dirymadwy, dyddymadwy, diddimadwy

Abolisher, s. dilëuwr, dirymwr

Abolishing, s, dilead

Abolition, s. dyddymiad, dirymiad

Abominable, a. atgas; ffiaidd

Abominableness, s. atgasrwydd; dygasedd, dygasrwydd

Abominably, ad. yn atgas, yn ffiaidd

Abominate, v. a. casau, ffieiddio

Abomination, s. atgasedd, atgasrwydd; casineb; ffieidd-dra, brynti

Aborigines, s. cynfrodorion, cyndrigolion

Abortion, s. erthyliad, nariad

Abortive, a. annhymhig, erthylus, naraidd, anffodus, aflwyddiannus

Abortive birth,—erthyliad

Abortive, s. erthylan, erthylyn

Abortiveness, s. erthyldawd; palldawd

Above, pre. uwch, oddiar, uchod, goruch, goruwch
Above us,—uwch na ni; aroom
Above him,—uwch nag ef; arnef
Above them,—uwch no hwy; arnynt
Above her,—uwch no hi; arni
Above it,—ewch (sic) nag e; arno

From above,—oddifry, oddiuchod

To go above,—myned yn uwch
Above all things,—yn anad dim

_______________________________________________

(x003) (llun 3303)

_______________________________________________

(x004) (llun 3304)

_______________________________________________

(x005) (llun 3305)

_______________________________________________

(x0006) (llun 3306)

_______________________________________________

(x0007) (llun 3307)

_______________________________________________

(x0008) (llun 3308)

_______________________________________________

(x0009) (llun 3309)

_______________________________________________

(x0010) (llun 3310)

_______________________________________________

(x0011) (llun 3311)

_______________________________________________

(x0012) (llun 3312)

_______________________________________________

(x0013) (llun 3313)

_______________________________________________

(x0014) (llun 3314)

_______________________________________________

(x0015) (llun 3315)

_______________________________________________

(x0016) (llun 3316)

_______________________________________________

(x0017) (llun 3317)

_______________________________________________

(x0018) (llun 3318)

_______________________________________________

(x0019) (llun 3319)

_______________________________________________

(x0020) (llun 3320)

_______________________________________________

(x0021) (llun 3321)

_______________________________________________

(x0022) (llun 3322)

_______________________________________________

(x0023) (llun 3323)

_______________________________________________

(x0024) (llun 3324)

_______________________________________________

(x0025) (llun 3325)

_______________________________________________

(x0026) (llun 3326)

_______________________________________________

(x0027) (llun 3327)

_______________________________________________

(x0028) (llun 3328)

_______________________________________________

(x0029) (llun 3329)

_______________________________________________

(x0030) (llun 3330)

_______________________________________________

(x0031) (llun 3331)

_______________________________________________

(x0032) (llun 3332)

Adolygiadau diweddaraf – darreres actualitzacions - latest updates: 2006-10-16

Ble'r wyf i? Yr ych chi'n ymwéld ag un o dudalennau'r Gwefan "CYMRU-CATALONIA"
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web "CYMRU-CATALONIA" (= Gal·les-Catalunya)
Where am I? You are visiting a page from the "CYMRU-CATALONIA" (= Wales-Catalonia) Website
Weø(r) àm ai? Yuu àa(r) vízïting ø peij fròm dhø "CYMRU-CATALONIA" (= Weilz-Katølóuniø) Wébsait

CATALONIA-CYMRU