Geiriadur Catalaneg-Cymraeg - Diccionari de català i gal·lès - Catalan-Welsh Dictionary

http://www.theuniversityofjoandeserrallonga.com/kimro/amryw/1_vortaroy/geiriadur_catalaneg_cymraeg_LLOP_m_1085k.htm

Gwefan Cymru-Catalonia
La Web de Gal·les i Catalunya

Geiriadur Cataloneg-Cymráeg
(ar gyfer siaradwyr Cymráeg)
Diccionari català-gal·lès
(per gal·lesoparlants)

M-MUU

Adolygiad diweddaraf
Darrera actualització
2005-03-13 2005-04-06 2005-04-06

m’
1 mi, fi

ma
1 fy

mà
1 llaw

.....a mà â llaw

.....amb les mans emmanillades a’ch arddyrnau mewn gefynnau

.....fer la mà mastwrbio (“gwneud y llaw”)

Ves a fer la ma! Cer i grafu!

.....lligar de peus i mans rhwymo draed a dwylo

.....lligar-li (a algú) les mans i els peus rhwymo ei draed a’i ddwylo / ei thraed a’i dwylo

.....pla de la mà cledr y llaw

.....posar la mà al foc rhoi’ch llaw yn y tân

.....posaria la mà al foc (wrth fynnu bod yr hyn a ddywedir yn wir) mi af ar fy llw (“byddwn yn rhoi fy llaw yn y tân”)

Aquestes persones, si és que castiguessin al PSC, que no ho crec, el seu vot es dirigiria cap el PP, posaria la ma al foc.

Y bobol hyn, os digwydd iddyn nhw gosbi y Blaid Sosialaidd - ond dw i ddim yn meddwl y’i gwnân nhw - byddai eu pleidlais yn mynd at y PP (plaid Gastilaidd adain dde eithafol), mi af ar fy llw (= a ddim i bleidiau chwith eraill)

mac
1 carreg

maç
1 bwndel

maça
1 pastwn
2 byrllysg = ffon seremonïaidd
3 ffon guro ddrwm, drymffon
4 pestl

macabre
1 erchyll, angladdol

macadam
1 macadam, metlin

macadura
1 clais

El reconeixement al què va ser sotmés per un metge forense va indicar que el detingut no presentava macadures ni marques

Dangosodd yr archwiliad a roed iddo gan feddyg fforensig nad oedd gan y dyn a restiwyd gleisiau na marciau

2 (ffrwythau) clais

Escolliu hortalisses, verdures i fruites sense cops ni macadures

Dewisiwch ffrwythau a llysiau heb dolciau na chleisiau

Maçanes
1 trefgordd (la Selva)

Maçanet de Cabrenys
1 trefgordd (l’Alt Empordà)

Maçanet de la Selva
1 trefgordd (la Selva)

macar
1 cleisio
2 anafu

Estava impacient per treure el sabre i macar-nos

Roedd yn ysu am dynnu ei grymgledd i’n hanafau

3 macar-se (ffrwythyn) cleisio, clensho, manno

macarró
1 macaroni
2 bwlwarc
3 pimp

macarrònic
1 cymysgiaith, macaronig

Macastre
1 trefgordd (la Foia de Bunyol)
Treflan Gastileg ei hiaith yn ôl Cyffredinfa València
(Enw Castileg: Macastre)
http://ca.wikipedia.org/wiki/Macastre Gwefan Wikipedia

http://diariparlem.com/modules.php?name=Sections&op=viewarticle&artid=612 Gwefan “Diari Parlem”

Macedonia
1 Macedonia

macer
1 byrllysgwr, un sydd yn cario byrllysg

maceració
1 mwydiad, mwydo
2 marweiddiad

macerar
1 mwydo
2 marweiddio

maceta
1 morthwyl pren

macilent
1 nychlyd

macip
1 gwas
2 prentis
3 llanc

macís
1 pergibyn, mês (= sbeis)

maçó
1 meisiwn
2 saer rhydd
3 picas
4 gordd (ar gyfer pwyo, caledu)

maçolar
1 pwyo

maçonar
1 pwyo

maçoneria
1 saeryddiaeth
2 (= francmaçoneria) saeryddiaeth rydd

macrobiòtic
1 macrofiotig

macrocefàlia
1 penfawr, macroseffalig

macrocosmos
1 bydysawd

mácula
1 staen, nam
2 brycheuyn, mácwla

macular
1 brycheulyd, brith

madeixa
1 (gwlân) cengl

mà d’obra
1 gweithlu

madona
1 (Catalaneg yr Ynysoedd) landledi, perchennog
2 gwraig y tŷ
3 la Madona Y Forwyn Fair

madrastra
1 llysfam

Madremanya
1 trefgordd (el Gironès)

Madrid
1 Madrid, prifddinas gwladwriaeth Castîl

Els forasters de Madrid et prenen la taula i et prenen el llit (Dywediad, Gwlad Falensia)

Mae’r estroniaid o Madrid yn cymryd y bwrdd oddi arnat ac yn cymryd y gwely oddi arnat

2 Madrit sillafiad sydd yn cynrychioli’n well y cynaniad Catalaneg, a ddefnyddir yn ddifrïol

De mal pagadors Madrit n’està ple Mae Madrid yn llawn o pobol sydd ddim yn talu yr hyn y mae rhaid iddynt ei dalu (“yn llawn drwg-dalwyr”)

madrigal
1 mádrigal

madrileny
1 de Madrid

madrilenyista
1 (ansoddair) Madritgar, sydd yn meddwl bod Madrid yn ganolbwynt y byd
A la COPE podem gaudir de les opinions de la pintoresca fauna d’opinadors madrilenyistes
Ar orsaf radio COPE fe allwn ni fwynhau tybiaethau’r bagad rhyfedd o dybiaethwyr Madritgar
2 (eg) un o ddinas Madrid sydd yn meddwl bod Madrid yn ganolbwynt y byd

Madrit
1 Gweler Madrid

maduixa
1 syfïen, mefusen

maduixera
1 plahigyn mefus / plahigyn syfi

maduixerar
1 cae mefus, cae syfi

maduixot
1 mefusen fawr, syfïen fawr

madur
1 (person) aeddfed
2 (ffrwythyn) aeddfed
3 poc madur anaeddfed
4 wedi dod i ben ei daith, rhy hen

maduració
1 aeddfediad

madurar
1 aeddfedu
2 De més verdes en maduren (“o (bethau) mwy gwyrdd / anaeddfed maent yn aeddfedu”) Mi wn iddo ddigwydd; Elli di byth ddweud; Elli di byth â gweud; Does wybod yn y byd; Wyddost ti byth; = mae’n ymddangos yn annhebyg neu yn amhosibl ond weithiau mae pethau felly yn gallu digwydd

maduresa
1 aeddfedrwydd

Maella
1 trefgordd (la Terra Alta)

màfia
1 Maffia

mag
1 dewin
2 gŵr doeth
els reis mags Y Tri Gŵr Doeth o’r Dwyrain, y Doethion

maganyar
1 cleisio

magarrufa
1 gweniaith
França és un país que ha conservat tots els cinismes i totes les magarrufes de les corts de les monarquies absolutes
Mae Ffrainc yn wlad sydd wedi cadw pob sinigiaeth a gweniaith oedd i’w cael yn llysoedd y brenhinoedd awdurdodus

magatzem
1 warws
grans magatzems siop adrannol

magatzematge
1 storio, cadw, cadwraeth
2 cost storio, stordal

magatzemer
1 ceidwad storfa

Magdalena
1 Mawdlen

magdalena
1 [bynsen – wedi ei gwenud o flawd, wyau a siwgr]
cf Saesneg “maudlin” (= Mawdlen) = yn eich dagrau ar ôl yfed llawer.

magenta
1 coch majenta, coch Lerpwl

magí
1 dychymyg

màgia
1 hud
màgia negra dewiniaeth ddu , y gelfyddyd ddu, drwg gyfaredd

magiar
1 Magiar

màgic
1 dewin

màgicament
1 trwy hud a lledrith

magisteri
1 addysg = addysgu
2 proffesiwn dysgu
3 athrawon (fel professiwn)

4 estudiar magisteri gwneud cwrs hyfforddiant athro

magistral
1 meistraidd
2 meistrolgar
3 (ffarmacoleg) formula magistral cymysgedd wedi ei wneud yn ôl cyfarwyddidadau meddyg ar gyfer achos penodol
cf formula oficinal = cymysgedd wedi ei wneud ymlaen llaw gan y ffarmacolegydd yn ôl fformiwla safonol
Farmàcia Cabanas - formules magistrals, especialitats, dietètica
(arwydd) Pharmacy “Cabanas” – cymysgeddau a wneir yn ôl rhagnodyn, arbenigeddau, cynhyrchion diet

magistralment
1 yn feistraidd

magistrat
1 ustus
2 barnwr

magistratura
1 ynadaeth
2 barnwriaeth, swydd barnwr

magna
1 gweler: magne

magma
1 magma

magnànim
1 hael, eangfrydig

magnàminament
1 yn haelfrydig

magnanimitat
1 haelfrydedd

magnat
1 teicŵn
1 (Hanes) barwn

magne
1 mawr

magnesi
1 magnesiwm

magnèsia
1 magnesia

magnètic
1 magnetig

magnetisme
1 magnetedd

magnetitzar
1 magneteiddio

magnetòfon
1 recordydd tâp

magnífic
1 gwych, ysblennydd

magnificar
1 canmol

magnificat
1 Cân Mair Forwyn (Magnificat)

1 Cân Mair Forwyn (Magnificat)

MAGNIFICAT anima mea Dominum. Et exultavit spiritus meus in Deo salutari meo.	Y mae f’enaid yn mwyhau’r Arglwydd. Ac mae f’ysbryd yn llawenháu yn Nuw fy Ngwaredwr
Quia respexit humilitatem ancillae suæ: ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes.	Am ei fod wedi parchu gostyngeiddrwydd ei was. Wele felly o’r dydd hwn y bydd pob cenhedlaeth yn fy ngalw yn fendigaid.
Quia fecit mihi magna qui potens est et sanctum nomen eius.	Am ei fod wedi gwneud pethau mawr, efe y mae ei enw’n rymus ac yn sanctaidd.
Et misericordia eius a progenie in progenies timentibus eum.	A’i drugaredd o genhedlaeth i genhedlaeth y sawl sydd yn ei ofni
Fecit potentiam in brachio suo, dispersit superbos mente cordis sui.	Mae wedi dangos y nerth yn ei fraich, mae wedi gwasgaru’r beilchion ym meddwl eu calonnau.
Deposuit potentes de sede et exaltavit humiles.	Y mae wedi taflu i lawr arweinwyr o’r orsedd ac y mae wedi dyrchafu’r gostyngedig
Esurientes implevit bonis et divites dimisit inanes.	Y mae wedi llenwi’r newynog â daoni, and y mae wedi anfon i ffwrdd yn wag y cyfoethogion
Suscepit Israel puerum suum, recordatus misericordiæ suæ. Sicut locutus est ad patres nostros, Abraham et semini eius in sæcula.	Y mae wedi dod i gynoerthwy ei was Israel, er cof ei drugaredd. Fel y dywedwyd wrth ein tadau, Abram a’i hil trwy’r oesoedd.
Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto, sicut erat in principio et nunc et semper et in sæcula sæculorum. Amen.	Gogoniant i’r Tad, ac i’r Mab: ac i’r Yspryd Glân. Megis yr oedd yn y dechreu, y mae yr awr hon, ac y bydd yn wastad: yn oes oesoedd. Amen.

magnificència
1 gwychder

magnitud
1 maint

magnòlia
1 magnolia

magrament
1 yn fain

magrana
1 pomgranad

magraner
1 pren pomgranadau

magre
1 tenau
2 coch (cig) : carn magra = cig coch
3 tenau (tir)
4 bach (elw)
5 prin (llystyfiant)
6 passar-la magra bod byd caled ar, bod yn fain ar
7 fer magra bod heb gig i’w fwyta
8 tenir-ho molt magre bod yn ddiolwg iawn (i rywun)
De vegades pensó que ho tenim molt magre Weithiau rwy i’n meddwl ein bod mewn cyflwr gwael

magrejar
1 colli pwysau, ymdeneuo
2 mynd yn brinnach, prinháu

magresa
1 teneuder
2 (cig) cochni

Magúncia
1 Mainz (yr Almaen)

Mahoma
1 Mohamet

mahometà
1 Moslemaidd

mahometà
1 Moslem

mahometisme
1 Islam

mai
1 byth
2 mai més byth eto
3 mai que os byth + amser dibynnol (cysylltair)
mai que et pregunti res os byth y gofynniff i ti rywbeth
4 mai no
La nostra associació mai no es va comprometre a res.
Ni ddywed ein cymdeithas erióed y byddai’n gwneud rhywbeth penodol

5 o flaen berf yn y modd gorchmynnol:

Mai deixis que ningú et digui què pots o no pots fer

Paid byth â gadael i eraill dweud wrthtyt yr hyn y gelli neu na elli ei wneud.

5 mai dels mais erióed, erióed
Estic fart de sentir que Catalunya és un país civilitzat, obert, cosmopolita, acollidor, respectuós amb tothom, on mai dels mais no hi ha hagut cap conflicte de convivència ni de llengua

Rw i wedi cael llond bol o glywed bod Catalonia yn wlad gwareiddeig, agored, groesawus, yn parchu pawb, ac yn fan lle na fu erioed erioed yr un gynnen ynglŷn â chydfyw (â’r mewnfudwyr o Gastiliaid) ac oherwydd yr iaith

Maià de Montcal
1 trefgordd (la Garrotxa)

Maials
1 trefgordd (el Segrià)

mai dels mais
1 erióed, dim un waith

maig
1 mis Mai
al maig ym mis Mai
2 bedwen haf, bedwen Fai, bedwen Ifan

mainada
1 plant
2 (Hanes) cwmni o ddynion arfog yng ngwasanaeth arglwydd
3 torfa o blant

mainell horizontal
1 croeslath, trawslath

mainell vertical
1 post ffenestr

mainadera
1 nani = nyrs plant

maionesa
1 maionês

maixella
1 gên

majestat
1 mawrhydi
2 Sa majestat Eich Mawrhydi; Ei Mawrhydi
3 Ses Majestats y Doethion o’r Dwyrain, (Melcior, Gaspar i Baltasar Melchior, Caspar a Balthasar) (sydd yn gorymdeithio ar hyd heolydd prntrefi a threfi Catalonia ar y Serennwyl 6 Ionawr)

majestuós
1 mawreddog
2 gwych

majestuositat
1 rhwysg, urddas, mawredd, ysblander

majòlica
1 maiólica

major
1 mwy
2 mwyaf, pwysicaf
3 prif
4 hyn, hynaf (ar lafar: henach, henaf)
5 (cerddoriaeth) mwyaf
6 Carrer Major Heol Fawr, Stryd Fawr
7 festa major gwylmabsant
8 la major part de y mwyafrif o
9 altar major uchel allor
10 pal major prif hwylbren

major
1 yr un mwyaf
2 yr un henaf
3 mwyaf (cerddoriaeth)

Major
1 (ceir hefyd y sillafiad ansafonol Majó) cyfenw

majoral
1 pen bugail
2 fforman
3 (cyfenw)

majordom
1 bwtler, stiward, gweinydd, (maer)
2 bwrsa

majordoma
1 gwriag cadw tŷ / hówsgiper; gweinyddes

majoria
1 mwyafrif, rhan fwyaf

la majoria de les persones y rhan fwyaf o bobl
2 (Gwleidyddiaeth) majoria absoluta mwyafrif llwyr

majorista
1 cyfanwerthwr

majorment
1 yn bennaf
2 yn arbennig
3 yn fwy fyth

majúscul
1 enfawr
un escàndol majúscul sgandal enfawr

majúscula
1 llythyren fawr

mal
1 drwg
voler-li mal (a algú) ymofyn gwneud drwg i rywun
un enemic que sempre ens vol mal gelyn sydd yn ymofyn gwneud drwg i ni bob tro
de mala llei gwaradwyddus (“o gyfraith ddrwg”)

De tota manera el mal ja està fet.

Ond mae’r drwg wedi’i wneud erbyn hyn
2 a les males trwy orfod
3 parlar mal (d’algú) lladd (ar rywun)
4 jutjar mal de ddim llawer i ddweud wrth
5 mal temps drycin, tywydd drwg
6 mal que er (bod...)
7 mal pot... prin y gall
8 ser mal dia bod yn ddiwrnod gwael
9 tenir mala peça al teler bod yn ddrwg arnoch (“bod gennych frethyn drwg yn y gwŷdd”)
10 fer el màxim mal a (algú) gwneud cymaint ag y bo modd o ddrwg i (rywun)

mal
1 drwg, drygioni
la imposició de la llengua castellana que tant de mal ha fet al país
gorfodaeth yr iaith Gastileg sydd wedi gwneud cymaint o ddrwg i’r wlad
2 Mal hagen els traïdors! I lawr â’r bradwyr!
3 voler-li mal (a algú) dymuno drwg i rywun
4 poen, anhwylder
5 niwed, difrod, anafiad; dolur, poen
fer mal brifo
fer-li mal brifo (rhywun), peri poen i (rywun)
La cama em fa mal Mae fy nghoes yn brifo
Em fa mal l’estòmac Mae gen i boen yn fy mol
Es fica fins i tot on a mi em fa mal d’ulls!
(Wrth archwilio pleidiau’r asgell dde) mae hi hyd yn oed yn (ymweld â gwefannau) sydd yn brifo fy llygaid (“lle y mae fy llygaid yn brifo”) (h.y. am fod y cynnwys mor atgas - tudalennau mudiada Ffasgaidd)
M’he fet mal Rwyf wedi cael dolur
prendre mal cael dolur
Pots pendre mal gallet ti gael dolur
6 mal de cap pen tost, cur yn y pen
7 mal de mar salwch y môr
8 mal de queixal y ddannodd
9 mal d’orella poen clust
10 anar a mal borràs mynd o ddrwg i waeth
11 causar molt de mal al prestigi de
gwneud drwg mawr i enw da (rhywun),
niweidio’n fawr enw da (rhywun),
12 prendre a mal una cosa cymeryd peth o chwith
13 anfantais

14 mala llet tymer drwg; malais (“llaeth drwg”)

posar-lo de mala llet gwylltio (rhywun)
En aquest poble hi ha gent amb molta mala llet i no és de vaca.

Yn y pentre hwn y mae llawer o bobol faleisus (“mae ganddynt llaeth drwg ac nid llaeth buwch mohono”)

tenir mala llet

(1) bod yn fyr eich tymer, bod yn naturus

(2) bod yn faleisus

mal
1 yn ddrwg
2 mal que bé rywsut, rywfodd

mala
1 bàg post
2 post = gwasanaeth post

malabarisme
1 jwglo, jyglo

malabarista
1 jwgler, jygler

malaconsellar
1 camgynghori

mala educació
1 anghwrteisi, anfoesgarwch

malagradós
1 annymunol, sarrug

malagraït
1 anniolchgar

malagraït
1 un anniolchgar

malaguanyat
1 wedi ei gwastraffu / ei wastraffu
2 anffortunus
3 wedi marw yn annhymig
4 Malaguanyat! (ebychiad) Dyna biti!

malai
1 Maleiaidd

malai
1 Maleiad, Maleies

malalt
1 gwael, sâl, claf,
2 sentir-se malalt teimlo’n sâl

malalt
1 un claf
2 els malalts y cleifion:

malalta
1 un glaf

malaltia
1 clefyd

malaltís
1 afiach

malament
1 yn ddrwg
2 yn gam
3 camddeall
4 fer-ho malament ddim yn ei gwneud yn iawn
5 funcionar malament ddim yn gweithio yn iawn
6 estar malament de diners bod heb fawr o arian
7 saber malament (una cosa) prin yn gwybod (peth)

8 anar-li malament (a algú) bod pethau’n mynd yn wael (i rywun) (“mynd iddo yn wael”)

Jo personalment ja trobo bé que a l'empresa li vagi malament

Imi, yn bersonol, mae’n dda fod pethau’n mynd yn wael i’r cwmni

malaparcat
1 (car) wedi ei barcio yng anghywir
Absolen un noi acusat de conduir begut i xafar un cotxe dels Mossos perquè la policia estava malaparcada
Dyfarnu’n ddieuog lanc wedi ei gyhuddo o yrru tra’n feddw a gwrthdaro â char yr heddlu am fod yr heddweision wedi parcio’n anghywir

mala passada
1 tro gwael, tro budr

malapte
1 trwsgl, anfedrus

malaptesa
1 chwithdod

malaquita
1 málachit

malària
1 malaria

malastruc
1 anffodus

malastrugança
1 anffawd, lwc ddrwg
Un dels pagesos deia que els corbs portaven malestrugança, i s’estremia cada vegada que els sentia grallar
Dywedodd un o’r tyddynwyr bod brain yn dwyn lwc ddrwg, a chrynai bob tro iddo eu clywed yn crawcian

malauradament
1 yn anffodus

malaurat
1 anlwcus, truenus

malaventura
1 anffawd

malavesar
1 caniatáu i un fagu arferion drwg
2 annog i un fagu arferion drwg

malavingut
1 anghytûn

malbaratador
1 gwastraffus, afradus
2 un gwastraffus, un afradus; un wastraffus, un afradus

malbaratament
1 gwastraff

M'agradaria saber el cost que ha representat per a la meva butxaca aquest malbaratament de diners públics

Hoffwn i wybod faint oedd rhaid i fi dalu o’m poced am y gwastraff hwn o arian cyhoeddus (“y cost y mae wedi cynrychioli i’m poced”)

malbaratar
1 gwastraffu, afradu

malbaratar energies (en alguna cosa) gwastraffu egni (ar rywbeth) (“afradu egnïon”)

malbé
1 fer malbé difetha

anar fer malbé dirywion, gwaethygu, afrywio, mynd ar ei waith

Els mosaics s´han anat fent malbé peró encara es pot observar la seva bellesa
Maer brithweithiau wedi bod yn mynd ar eu gwaith ond gellir gweld eu harddwch o hyd

malcarat
1 sarrug
2 (eg) un sydd yn gas ei wyneb

malcontent
1 anhapus

malcreient
1 anufudd

malcriar
1 difetha (plentyn), camfagu (plentyn)

Maldà
1 trefgordd (l’Urgell)

maldar
1 ymdrechu (per = i), ymegnïo (per = i)
L’Ajuntament de Barcelona malda per millorar la qualitat del trànsit urbà
Mae Cyngor Dinas Barcelona yn ymdrechu i wellháu ansawdd trafnidiaeth yn y ddinas

maldat
1 drwg

maldat
1 gweithred drwg

maldecap
1 pen tost, cur yn y pen
2 pryder

maldestre
1 lletchwith

maldient
1 (ansoddair) sydd yn siarad am ddrwg am rywun neu rywrai
2 (enw) els maldïents enllibwyr
segons diuen els maldients
yn ôl y rhai sydd ddim yn siarad yn dda amdano / amdani,
yn ôl y rhai sydd yn siarad yn ei gefn ef, yn ei chefn hi,
yn ôl y rhai sydd yn lladd arno / arni

maldir
1 maldir de enllibio, lladd ar

maledicció
1 melltith

maleducat
1 anghwrtais
2 És un groller, maleducat, pesseter i hipòcrita.
Mae ef yn dafotrwg, anghwrtais, crafangus, a dauwynebog

malèfic
1 drwg

malefici
1 melltith

maleir
1 melltithio

maleït
1 melltigedig
Trenquem amb la maleïda Espanya i ja està
Gadwch i ni dorri â Chastilia / â Sbaen, a dyna ben ar y cwbwl.
2 Maleït siga! Melltith arno!

malejar
1 difetha

malenconia
1 pruddglwyf, iselder ysbryd, y felan

malenconiós
1 pruddglwyfus

malendreç
1 anhrefn, annibendod

malentès
1 camddealltwriaeth

malesa
1 drwg
2 gweithred ddrwg

males llengües
1 pobl faleisus

malestar
1 anghysur, aflonyddwch, anesmwythder
2 cynnwrf
3 anhwylder
4 provocar malestar entre gwneud drwg rhwng

maleta
1 cês
2 fer les maletes pacio

maleter
1 gwneuthurwr cesus
2 gwerthwr cesus
3 cludwr
4 llwythgell (car)

maletí
1 ces dogfenni

malèvol
1 maleisus

malèvolament
1 yn faleisus

malfactor
1 camweddus
2 camweddwr

malferir
1 clwyfo yn dost

mal fet
1 Hen dro! Am drueni! (= nid ych chi wedi gwneud yn dda)
-La multitud li van tirar monedes
-Les va arreplegar?
-No.
-Mal fet.
-Taflodd y dorf ddarnau arian ato
-Gododd e nhw?
-Naddo
-Am drueni!

malfiarse
1 diffyg ymddiriedeth (de = yn)
2 malfiar-se de amau

malforjat
1 aflêr, anniben, sgryfflyd

malgastar
1 gwastraffu, (colloquial: wastio)

malgirbat
1 aflêr, anniben, sgryfflyd

un adolescent malgirbat llanc anniben

malgrat
1 er gwaethaf

Malgrat
1 trefgordd (el Maresme)

malgrat tot
1 er gwaethaf popeth

mal gust
1 chwaeth drwg

malhumorat
1 drwg ei natur

malícia
1 malais
2 drygioni
3 drwgfwriad
4 tenir malícia en (fer alguna cosa) (gwneud rhywbeth) â drwgfwriad

maliciós
1 maleisus

malifeta
1 drwg-weithred

maligne
1 (Meddyginaeth) adwythig, llidiol

mal informat
1 wedi ei gamhysbysu

malintencionat
1 drwg eich bwriad

malinterpretar
1 camddehongli

No em malinterpreteu Peidiwch â’m camddehongli

mall
1 gordd, morthwyl gof, rhys

malla
1 llygad rhwyd
2 rhwyd (er enghraifft, mewn sirces o dan rhaffgerddwr neu acrobatiaid)
3 rhwydwaith
4 crys mael, llurig

Malla
1 trefgordd (Osona)

mal.leabilitat
1 morthwyledd, hydrinedd

mal.leable
1 morthwyliadwy, gorddadwy, hydrin

mallerenga
1 titw, yswigw
mallerenga cuallarga (Aegithalos caudatus rosaceus) titw gynffon-hir, lleian gynffonhir
2 mallerenga blava (Parus caeruleus obscurus) titw tomos las , glas y pared
3 mallerenga carbonera (Parus major newtoni) titw mawr, glas mawr

Mallorca
1 Mallorca = prif ynys Catalonia

mallorquí
1 Maliorcaidd, o ynys Mallorca

mallorquí
1 un (gŵr) o ynys Mallorca
2 tafodiaith Gataloneg Mallorca
3 pobl Mallorca: els mallorquíns

mallorquina
1 (merch) un o ynys Mallorca

mallot
1 leotard, tynwisg
2 dillad ymdrochi

malmès
1 wedi ei ddifrodi / ei difrodi, wedi ei ddifetha / ei difetha
Moltes barques van quedar malmeses a causa de les onades
Cafodd llawer o longau eu difrodi gan y tonnau mawr

malmetre
1 difetha, dinistrio

malnom
1 llysenw, glasenw

mal pagador
1 un sydd ddim yn talu yr hyn mae rhaid iddo ei dalu (“drwg-dalwr”)

De mal pagadors Madrit n’està ple Mae Madrid yn llawn o pobol sydd ddim yn talu yr hyn mae rhaid iddynt ei dalu

malparat
1 mewn cyflwr drwg, wedi ei ddifrodi / ei difrodi

malparit
1 wedi ei eni / ei geni yn fastard (anweddus)

malparit
1 bastard (anweddus)

malparlar
1 lladd ar, difenwi, enllibio
Dels morts no s’en pot malparlar Ni ddylid difenwi’r meirw

malparlat
1 brwnt ei dafod / ei thafod

malpensar
1 meddwl yn ddrwg am
2 amau

malpensat
1 drwg ei ewyllys

malsà
1 afiach, aflesol

malson
1 hunllef
2 hunllef = profiad brawychus
el malson de la guerra mundial hunllef y rhyfel byd
3 casbeth

malsonant
1 drycsain = yn swnio yn anhyfryd
2 anweddus
paraula malsonant gair anweddus
dir paraules malsonants tyngu, rhegu

Cal evitar dir paraules malsonants Rhaid peidio â rhegu

Comptaré fins arribar a cent per no dir cap paraula malsonant Rhifaf hyd gant er mwyn peidio â dweud yr un rheg

mal temps
1 tywydd drwg, drycin

maltractament
1 camdriniaeth

maltractar
1 cam-drin
2 difrodi
3 curo (rhywun)

maltractat
1 wedi ei gam-drin; gorthrymedig

Volem la normalització de la nostra maltractada llengua

Yr yn ni’n ymofyn normaleiddio ein hiaith orthrymedig

maluc
1 clun

malva
1 hocysen = planhigyn o deulu Malvaceae

criar malves (“tyfu hocys”) bod dan ddwylath o bridd, bod dan y dywarchen

Si l’Ajuntament de Barcelona fós una empresa ja faria temps que criaria malves

Pebái Cyngor Dinas Barcelona yn gwmni masnachol, fe fuasai wedi bod dan ddwylath o bridd ers sbel bellach

malvasia
1 gwin Malfasi

malvat
1 drwg, anfad
2 anfadwr

malvendre
1 gwerthu ar golled

malversació
1 embeslad, camgyfeirio
acusat de malversació de fons públics
wedi ei gyhuddo o embeslad arian cyhoeddus

malversar
1 embeslo

malvestat
1 gweithred ddrwg

malveure
1 malveure (algú) cilwgu (ar rywun)

Ja sabem que allí a Madrid ens tenen tírria, i tothom ens malmira
Rŷn ni’n gwybod taw ym Madrid maent yn ein casáu, a bod pawb yn cilwgu arnom

2 fer-se malveure tynnu gwg, ennyn gwg
fer-se malveure (d’algú) tynnu gwg (rhywun), ennyn gwg (rhywun)
Sabem que hi ha veus discordants poderoses però que prefereixen el silenci per no fer-se malveure.
Yr ydym yn gwybod bod rhai yn gadarn ei barn yn ei erbyn (“bod lleisiau grymus anghytunol”) ond y mae’n well ganddynt dawelu rhag tynnu gwg

3 quedar de molt malveure tynnu gwg llawer un (“aros yn ddrwg eich gweld iawn”)

Li ho va dir molt maleducadament per cert, vas quedar de molt malveure.
Fe’i dywedsoch wrthi mewn modd anghwrtais iawn, gyda llaw, a thynnoch lawer gwg

Malvines
1 Illes Malvines Ynysoedd y Malfinas

malvist
1 a ystyrir yn ddrwg

ser malvist bod dan wg bobl

ser malvist (per algú) bod dan wg (rhywun)

Avui en dia un sacerdot no pot tenir un fill sense ser malvist per la societat en general

Heddiw ni all offeiriad fod â mab heb fod dan wg y gymdeithas yn gyffredinol

malviure
1 byw’n fain
indigents, alcohòlics, drogoadicctes i aturats que malviuen al carrer
cardotwyr, alcoholigion, caethion i gyffuriau, a thai di-waith sydd yn byw’n fain ar yr heol
2 byw heb anrhydedd, mewn gwarth, mewn cywilydd

malvolença
1 drwgewyllys

mam
1 diod

mama
1 mami, mam

mamà
1 mami, mam
2 bron

mamar
1 sugno = tynnu llaeth o’r fron
Qui no plora, no mama (Dywediad) (“y sawl na lefain ni sugna”) (os nad ych chi’n mynnu rhywbeth, chewch chi mohono)
2 yfed yn syth o botel
3 yfed álcohol
4 mamar-li-la sugno cal rhywun
mamar-li-la a l’altre home sugno cal y dyn arall
Va començar a mamar-me-la Fe ddechreuodd hi sugno fy nghal

5 mamar-se el dit sugno’ch bys; bod yn wirion, bod yn hawdd eich twyllo

Es pensen que ens mamen el dit ? (er enghraifft, wrth dderbyn esboniad sydd ddim yn argyhoeddi) Ydyn nhw’n meddwl ein bod ni’n wirion?

mamarratxo
1 gwirionyn

mambo
1 mambo = dawns o América Ladinaidd deyg i’r rwmba

2 mambo = cerddoriaeth y ddwans hon, drawsacennog, mewn amseriad pedwarplyg

(Castileg Americanaidd = cansen bren, offeryn taro)

3 ser el rei del mambo (“bod yn frenin ar y mambo”) bod yn dop y tebot, bod yn ŵr pen y domen

No aspiro a ser el rei del mambo Nid wyf yn ymofyn bod yn ŵr pen y domen

mamella
1 bron (merch)
2 pwrs, cadair (buwch)

mamelló
1 bryncyn

mamífer
1 mamal

mamífer
1 mamal

mamil.la
1 teth

mampara
1 sgrîn

mamut
1 mamoth

Manacor
1 trefgordd (Mallorca)

manaire
1 awdurdodol

manaire
1 bòs

manament
1 gorchymyn
2 gorchymyn (crefydd)
els deu manaments y Deg Gorchymyn

manar
1 archebu
2 gorchymyn
3 rheoli, bod mewn grym

Al s. XIII manàvem els catalans a la Mediterrània perquè fèiem les coses bé (no pas com ara)
Yn y drydedd ganrif ar ddeg buom ni’r Catalaniaid yn drechaf (“buom yn rheoli”) yn ardal Môr y Canoldir am ein bod yn gwneud pethau yn dda (nid fel yn awr)

manat
1 bwnshyn
2 dyrnaid, llond llaw

manc
1 unfraich
2 unllaw

manca
1 diffyg
manca de pressupost (llywodraeth, sefydliad, cwmni, ayyb) diffyg arian, prinder arian (“diffyg cyllideb”)
(El govern) va justificar l’ajornament de la posada en marxa del pla per al 2005 a causa de la manca de presuppost (El Punt 2004-01-10)
Cyfiawnhaodd y llywodraeth ohirio rhoi’r cynllun ar waith tan ddwy fil a phump am nad oedd ganddi ddigon o arian (“o achos diffyg arian”)

2 per manca de o ddiffyg

mancament
1 camwedd
2 sarhâd
3 trosedd
4 torri addewid
5 peidio â chyflawni dyletswydd
6 peidio â thalu dyled

mancança
1 diffyg

mancar
1 bod heb (peth), eisiau (peth) ar
Li manquen diners Mae eisiau arian arno

mancat
1 diffygiol (de = yn)

mancomunitat
1 cymdeithas cynghorau tref

mandanga
1 (Castileb) mandangues nonsens, ffiloreg

mandarí
1 mandarîn

mandarina
1 mándarin = oren fándarin

mandat
1 mandad; cyfnod mewn grym, cyfnod wrth y llyw, arlywyddiaeth
cap al final del mandat del president a l’any 2007
tan ddiwedd ei gyfnod fel arlywydd (“tan ddiwedd mandad yr arlywydd”) yn y flwyddyn 2007
2 gorchymyn
3 gwrit
4 cyfnod mewn grym
5 pŵer atwrnai = caniatâd i weithredu yn enw un arall

mandatari
1 asient
2 atwrnai
3 cynrychiolydd

mandíbula
1 gên

mandolina
1 mándolin

mandonguilla
1 pelen gig

mandra
1 diogi, seguryd

fer-li mandra (a algú) (fer alguna cosa) bod yn rhy ddiog (i wneud rhywbeth)

El meu pare es diu Joan però al DNI li posa Juan i a ell li fa mandra canviar-ho.
Joan yw enw fy nhad ond Juan (= y ffurf Gastileg ar yr enw) sydd ar ei gerdyn hunaniaeth ond mae e’n rhy ddiog i’w newid

mandràgora
1 mandágora

mandrí
1 mandrel

mandril
1 (anifail) mandril

mandrós
1 diog
2 swrth

mandrós
1 diogyn

manduca
1 bwyd

manducar
1 claddu bwyd

manducar-se
1 stwffio ei hun

mànec
1 carn, coes (offeryn)
2 tenir la paella pel mànec rhoi’r gorchmynion

manefla
1 ymyrrol

manefla
1 hen drwyn

mànega
1 llawes
2 pibell ddŵr
3 (morwriaeth) trawst llong, lled canol llong
4 El Canal de la Mànega Môr Udd (“Sianel y Llawes”)

manegar
1 clymu
2 glynu
3 rhoi trefn ar, didoli

manegar-se
1 ymdopi
2 rhoi trefnu ar, cymennu

maneig
1 trin, trafod
2 rheolaeth

manejable
1 hawdd eich trin

manejable
1 handi

manejar
1 trin, trafod
2 rheoli
3 rhedeg (peiriant)
4 defnyddio
5 symud o’r naill ochr i’r llall

manejar-se
1 ei symud hi

Manel
1 enw mab = Emanwel

Manela
1 enw merch = Emanwela

manent
1 (hynafol), c 1000 - 1500 tenant rhydd a pherchennog eiddo

manera
1 modd, dull
2 maneres = maners
tenir bones maneres bod ganddo faners da

Ah, i sisplau, sigues educat. Aquest fòrum sol caracteritzar-se per les bones maneres.

Ah, a bydd yn gwrtais. Mae’r fforwm hwn yn nodweddiadol am ei foesgarwch
3 d’aquesta manera yn y modd hwn
4 de cap manera ar un cyfrif
5 de la mateixa manera yn yr un modd
6 de la mateixa manera que yn yr un modd y
7 de mala manera ormod o lawer
8 de manera que fel
9 de tal manera que (adf) yn y fath fodd fel
10 de tal manera que (adf) i’r fath raddau fel
11 de tota manera (adf) ta pun
12 de totes les maneres (adf) ta pun
13 en certa manera (adf) i ryw raddau
14 en gran manera (adf) i raddau mawr
15 fer per manera de trefnu fel bod...
16 no hi ha manera (brawddeg) mae’n amhosibl
17 sobre manera (adf) eithriadol

manerós
1 hawdd ei drin

manescal
1 ffarier

maneta
1 llaw fach
2 handl, handlen
3 bys cloc
4 drymffon, ffon i guro drwm
5 pestl, offeryn malu
6 fer manetes dal dwylo
7 bod yn ddechau â’ch dwylo
8 donar-li una maneta dweud y drefn wrth rywun

manganès
1 manganîs

mangosta
1 mongws

mania
1 mania, gwallgofrwydd, cymhleth

mania persecutoria cymhleth erledigaeth
2 obsesiwn
3 arfer drwg
4 tenir la mania de.. wedi eich obsesiynu gan
5 agafar la mania que.. mynnu credu fod... (“cymryd yr obsesiwn fod..”)
6 tenir-li mania cas gan

maníac
1 lloerig, gwallgof

maníac
1 lloerig

maniàtic
1 ffyslyd

manicomi
1 gwallgofdy, ysbyty meddwl
tancat en un manicomi dan glo mewn ysbyty meddwl

acabar en el manicomi diweddu yn y gwallgofdy

manicur
1 triniwr dwylo, merch drin dwylo

manicura
1 triniaeth dwylo, trin dwylo

manifasser
1 ymyrrwr

manifest
1 amlwg
2 (gwall) amlwg
3 posar de manifest gwneud yn glir

manifest
1 maniffesto; datganiad
2 manifest de convocatòria datganiad sy’n galw ar bobl i wrthdystio
4 (Mordwyaeth) rhestr cargo

manifestació
1 gwrthdystiad
2 datganiad
3 dangosiad
4 arwydd

manifestant
1 gwrthdystiwr

manifestament
1 yn gwbl amlwg

manifestar
1 dangos
2 datgan
3 datgan
4 (gwleidyddiaeth) datgan

manifestar-se
1 gwrthdystio
2 lleiso barn (wrth ddyfynu geiriau un)
3 ymddangos
4 manifestar-se per = gwrthdystio dros

màniga
1 llawes
2 estirar més el braç que la màniga gorwario (“estyn y braich fwy na’r llawes”)

manilla
1 bresled
2 gefyn

manilles gefynnau, gefynnau llaw, cyffion

manillar
1 corn (beic)

maniobra
1 trin
2 gweithred
3 siyntio
4 symudiad
5 (rhyfel, gwleidyddiaeth) dichelltro
6 cast
7 maniobra dilatòria tacteg arafu, tacteg arafol, ystryw oedi

maniobrar
1 handlo
2 symud
3 siyntio

manipulació
1 camrwain, camarweiniad

Els informatius de Canal 9 ens han tornat a uns temps de manipulació màxima

Camarwain llwyr piau hi, yn union fel y bu yn y gorffennol, yn achos rhaglenni newyddion Sianel 9 (“Mae newyddion Sianel 9 [sianel deledu llywodraeth Gwlad Falensia] wedi mynd â ni yn ôl i gyfnod o gamarwain llwyr”)

manipulador
1 camarweiniwr

manipular
1 ffugio
2 gweithio
Dos paletes manipulaven la grua
Yr oedd dau labrwr yn gweithio’r crên

maniqueu
1 (gb) Manichead = un sydd yn arddel athronyddiaeth wedi ei seilio ar frwydr rhwng dwy elfen, fel y tywyllwch â golau, neu dda a drwg
2 (ansoddair) Manicheaidd = sydd yn ymwneud ag athronyddiaeth wedi ei seilio ar frwydr rhwng dwy elfen, fel y tywyllwch â golau, neu dda a drwg

maniqueuament
1 yn Fanicheaidd = yn ôl athronyddiaeth wedi ei seilio ar frwydr rhwng dwy elfen, fel y tywyllwch â golau, neu dda a drwg

maniquí
1 dymi
2 model

Manises
1 trefgordd (l’Horta)

manlleu
1 benthyg

Manlleu
1 trefgordd (Osona)

manllevador
1 benthyciwr

manllevar
1 benthyca
manllevar-li molts diners cael llawer o arian yn fenthyg ganddo

mannà
1 manna

manobre
1 labrwr gwaith adeiladu

manoll
1 llond dwrn
2 bwnshyn

manòmetre
1 manomedr

manotada
1 clatshen

Manresa
1 trefgordd (el Bages)

mans
1 mwyn
2 dof (anifail)

mansalva
1 a mansalva yn ddi-berygl

mansament
1 yn fwyn
2 yn ddof

mansarda
1 atig

mansesa
1 mwynder
2 dofder

mansió
1 plas

mansuet
1 mwyn
2 dof (anifail)

mansuetud
1 mwynder
2 dofder

mant
1 llawer

manta
1 blanced
2 siôl
3 manta elèctrica blanced trydan
4 manta de viatge ryg teithio

mantega
1 ymenyn / ‘menyn

mantegera
1 buddai ymenyn
2 dysgl ymenyn

manteleta
1 siôl

mantell
1 clogyn

mantellina
1 mantila = sgarff sidan neu les sydd a wisgir gan wraig, yn gorchuddio’r pen a’r ysgwyddau

Recordo que en aquells temps les dones tenien l’obligació a l’entrar a l’església de cobrir-se el cap amb una mantellina

Rw i’n cofio ers talwm (“yn yr amseroedd hynny”) bu rhaid i’r gwragedd orchuddio’r pen â mantila wrth fynd i mewn i’r eglwys

2 portar una mantellina bod yn feddw (“gwisgo mantila”)

mantenidor
1 cefnogol

mantenidor
1 cadeirydd
2 mantenidor de la família penteulu

manteniment
1 cynnal a chadw
2 cadw, lle a bwyd

mantenir
1 cynnal
Cal mantenir tota la família Rhaid i mi gynnal y teulu i gyd
2 arddel (syniad)
3 bod o’r farn bod, ystyried bod
jo mantic que... rw i o’r farn bod...
4 cadw
mantenir en un lloc fresc cadw mewn lle oeraidd
5 mantenir una relació sentimental
cael carwriaeth
6 mantenir relacions sexuals
cael rhyw

mantenir-se
1 mantenir-se de byw ar
2 aros
mantenir-se en un lloc cadw’ch gwaith
3 mantenir-se en contacte amb cadw mewn cysylltiad â
4 mantenir-se en forma cadw’n ffit

mantó
1 siôl

manual
1 de tipus manual a weithir â llaw
La grua era de tipus manual, de petites dimensions
Un bach a weithir â llaw oedd y crên

manubrí
1 handlen

Manuel
1 trefgordd (la Ribera Alta)

http://diariparlem.com/modules.php?name=Sections&op=viewarticle&artid=614

Gwefan “Diari Parlem”

manufactura
1 cynhyrchu
2 ffatri

manuscrit
1 llawysgrif

manutenció
1 cynnal, cynhaliaeth

manxa
1 megin
2 pwmp (at deier beic)

manxar
1 chwythu

manya
1 deheurwydd

manyà
1 saer cloeau

manyac
1 (ansoddair) mwyn
2 (eg) (eg) (wrth siarad â phlentyn bach) cariad bach

manyaga
1 anwesiad
2 fer-li manyagues a anwesu, mwytho, anwylo, tolach
3 gair tyner

manyagueria
1 tynerwch
2 cocsio, gweniaith

manyoc
1 llond dwrn

manyopla
1 dyrnfol, maneg

manyós
1 medrus
2 (difrïol) cadnoaidd

maó
1 bricsen

Maó
1 trefgordd (Menorca)

mapa
1 map
2 el mapa polític dosbarthiad seddau mewn senedd

mapamundi
1 map o’r byd

maqueta
1 model = enghraifft ar raddfa fach o rywbeth sydd i’w wneud neu sydd yn bodoli yn barod

maquiavèl.lic
1 Maciafelaidd = yn ymwneud â syniadau Machiavelli (1469-1527), gwleidydd o Fflorens a chefnogwr llywodraeth ganolog gref

maquillar
1 eich coluro eich hun, ymbincio

maquillatge
1 colur

màquina
1 peiriant
màquina fotogràfica plural màquines fotogràfiques cámera
màquina d’escriure teipiadur
màquina de vapor injen stêm
màquina d’afaitar rhasel
màquina de cosir peiriant gwnïo
fet a màquina a wnaed gan beiriant, gwaith peiriant

maquinació
1 cynllwyn

maquinal
1 mecanyddol, awtomatig

maquinar
1 mecanyddol

maquinària
1 peirianwaith

maquinista
1 gyrrwr trên
2 peiriannydd llong
3 gweithredwr peiriant
4 (Theatr) dyn llwyfan

maquís
1 mudiad cudd wedi ei greu ar ôl buddugoliaeth yr unben Franco i ymladd â’r gormeswyr Ffasgaidd. Diddymwyd y mudiad yn y pumdegau ar ôl i’w aelodau a llawer o’i gefnogwyr gael eu lladd o un i un gan y lluoedd Ffasgaidd

mar
1 môr
fer-se a la mar (cwch) cychwyn i’r môr
gent de mar morwyr, pysgotwyr
mala mar môr garw
mar bonança môr tawel
mar brava môr garw
mar calma môr tawel
Mar Caspi Môr Caspia
mar de fons ymchwydd y don, dygyfor
mar de sards ymchwydd y don, dygyfor (“môr sariaid”) (Diplodus sargus)
mar desfeta môr garw
mar esvalotada môr garw
mar grossa môr garw
Mar Mediterrani Môr y Canoldir
la Mar Morta Y Môr Marw
mar picada môr tonnog
no trobar aigua a mar methu â chael hyd i rywbeth sydd yn hawdd ei gael (“ni + dod o hyd i ddŵr yn y môr”)
per mar ar y môr, dros y mor
...arribar per mar a Barcelona hwylio i mewn i Farselona
tenir la mar de... bod gennych lond gwlad o..., bod gennych dwysged fawr o...
tirar aigua a mar llogi cwch yn ymyl pont, gwneud rhywbeth hollol ofer (“bwrw dŵr i fôr / i’r môr”)

marabú
1 (aderyn) marabŵ

maragda
1 emrald, emrallt

maranya
1 (Castileb) anhrefn, cawl potsh
2 fer una maranya / fer maranya gwneud cawl potsh

marasme
1 edwiniad, crebachiad
2 marweidd-dra

marassa
1 mam sydd yn difetha ei phlentyn, “iâr ag uncyw”

marató
1 márathon

marbre
1 marmor

marbrista
1 saer meini coffa, dyn cerrig beddau

marc
1 ffrâm
2 safon (pwys)
3 lleoliad
4 fframwaith

marc
1 marc (arian)

Marc
1 enw mab = Marc

març
1 mis Mawrth
2 al març ym mis Mawrth

marca
1 marc
2 ôl troed
3 nod masnach

Marçà
1 trefgordd (el Priorat)
http://www.uv.es/~porce/pobl.htm

marçal
1 Mawrth (ansoddair)
Setmana Santa marçal, molta pluja i temporal
(Dywediad) Pasg ym mis Mawrth, llawer o law a stormydd

marcar
1 marcio
2 llosgnodi (anifail)
3 sgorio (chwaraeon)
4 (chwaraeon) marcio (dyn)

5 (cloc) dangos (amser)

Per què en tots els anuncis de rellotges, siguin a la TV o en revistes, marquen sempre les 10:10?

Pam ym mhob hysbyseb ar gyfer clociau neu watshus, ar y teledu neu mewn cylchgronau, y maent bob amser yn dangos deng munud wedi deg?

6 bod yn nodweddiadol o
7 deialu
8 prisio, rhoi pris ar(masnach)
9 (tocyn) stampio

marcar un allunyament de
1 cadw draw oddi wrth

marcat
1 nodweddiadol

marcatge
1 stampio (tocyn)
un nou sistema de marcatge sustem newydd o stampio tocyn

marcià
1 Mawrthiad, brodor o Fawrth

marcial
1 milwrol
arts martials crefft ymladd

marcir
1 (berf â gwrthrych) gwywo
2 (berf heb wrthrych) gwywo

marcit
1 gwywol
2 gwywedig

marduix
1 mint y creigiau

mare
1 mam
2 penaethes
3 ser mare bod yn fam, bod gennych blant
4 prif sianel ddyfrháu
5 prif garthffos
6 gwaddodion
7 croth
8 gwely (daeareg)
9 mare gwely afon
sortir de mare gorlifo (“mynd allan o wely afon”)

Una vegada un bugadera va anar a rentar al riu i el riu va sortir de mare i se la va endur.

Unwaith aeth golchwraig i olchi yn yr afon a gorlifodd yr afon
sortir de mare colli’ch tymer, colli rheolaeth arnoch eich hun
sortir de mare mynd dros ben llestri

sortir-se de mare crwydro oddi ar y pwnc, colli’t trywydd , mynd ar gyfeiliorn, cyfeiliorni

Sempre ens sortim de mare Byddwn ni’n crwydro oddi ar y pwnc bob amser

cf Castileg salir de madre gorlifo, colli rheolaeth arnoch eich hun
12 tarddiad
13 nostre mare l’Església y Fam Eglwys
14 la nostre mare comuna y Fam Ddaear
15 la mare pàtria y famwlad
16 pel pare i per la mare bod digonedd o rywbeth
17 treure de mare cynhyrfu, gofidio (rhywun)
18 abella mare mamwenynen
19 mare de Déu mam Duw
20 mare adoptiva mam faeth
21 mare superiora Uchel Fam = penaethes ar gymuned o leianod

22 la mare dels ous (“mam yr wyau”) achos rhywbeth, hedyn rhywbeth, hanfodion rhywbeth; craidd y broblem, craidd y mater; yr hyn sy’n bwysig, diwedd y gân

Aquesta és la mare dels ous Dyma graidd y mater (“hon yw mam yr wyau”)

Per molt que una cosa estigui feta en català i per molt que des de les institucions es recolzi la cultura, la mare dels ous és que les cançons siguin bones

(gwerthu crynoddisgiau o roc Catalaneg) Ni waeth faint y mae rhywbeth wedi ei wneud yn Gatalaneg, ac ni waith faint bod cefnogaeth i’r diwylliant o du’r awdurdodau, yr hyn sy’n bwysig yw bod y caneuon yn rhai da

Es parla molt de la necessitat de fomentar la recerca de cèl·lules mare d’embrions

humans a les universitats catalanes. Però la mare dels ous és els diners que s’hi destinen.

Siaredir llawer am angenrheidrwydd hybu ymchwil i gelloedd bonyn embruonau dynol ym mhrifysgolion Catalonia. Ond diwedd y gân yw’r arian sydd yn cael eu neilltuo ar gyfer hyn

marea
1 llanw
la marea alta penllanw, top llanw, llanw mawr
la marea baixa trai, distyll

mare adoptiva
1 mare adoptiva mam faeth

mare de Déu
1 mam duw
Mare de Déu! (ebychiad) pobol fach!

mareig
1 cyfog
2 salwch teithio
3 pendro, pensyfrdandod
4 diflastod

marejada
1 môr garw

marejar
1 (môr) gwneud (rhywun) yn sâl
2 pensyfrdanu
(Castileb) marejar la perdiu curo’r twmpath, pilo wyau, hel dail, methau â dod yn uniongyrchol at y pwynt; hemian a hymian (“pensyfrdanu’r betrisen”)
L’Estat federal no serà tal i en tot cas no funcionarà. Em sembla una estratègia acceptable, la respecto, és clar, però és marejar la perdiu
Fydd y wladwriaeth fféderal mo’r fath beth a fydd hi ddim yn gewithio, ta pun. Mae’n ymddangos imi yn strategaeth dderbyniol, ac rw i’n ei pharchu, ond hemian a hymian yw hi yn y bôn
3 digio

marejar-se
1 teimlo’n sâl
2 cael diferyn yn ormod

maremàgnum
1 pandemoniwm, reiat, stŵr, anhrefn lwyr

mareperla
1 cregynem, nacr, mamaeth y perl

mare política
1 mam-yng-nghyfraith

marer
1 (plentyn) rhy glòs at ei fam

marès
1 môr (ansoddair)
anguila maresa llysywen fôr
2 (substantiu gwrywaidd) plocyn maen

mareselva
1 gwyddfid

maresma
1 morfa

el Maresme
1 comarca (Gogledd Catalonia)

maresmenc
1 un o sir El Maresme (Gogledd Catalonia)
He fet un ràpid recompte dels maresmencs amb escó al Parlament de Catalunya
Yr wyf wedi gwneud bras amcan o’r bobl o El Maresme y mae ganddynt sedd yn Senedd Catalonia

mare superiora
1 Uchel Fam = penaethes ar gymuned o leianod

màrfega
1 matras gwely

marfondre’s
1 gwanháu

marfil
1 ífori

marfull
1 corswigen

Margalef de Montsant
1 trefgordd (el Priorat)

margalló
1 corbalmwydden

Marganell
1 trefgordd (el Bages)

Margarida
1 enw merch = Marged

margarina
1 marjarîn

marge
1 goror, ymyl
2 glan afon
3 marge de benefici maint elw
marge de guany maint elw

marginal
1 ymylol

marginació
1 gwthio o’r neilltu

marginar
1 gwthio o’r neilltu

marí
1 môr (cymhwysair)

marí
1 morwr

Maria
1 enw merch = Mair, Mari
2 Y Forwyn Fair
Jesús, Maria i Josep! (ebychiad) (dicter)

maría
1 la maria cánabis, cywarch
La croada del govern de l’estat contra la ‘maria’ és una batalla perduda
Mae groesgad llywodraeth y wleidwriaeth yn erbyn cánabis yn frwydr golledig
fumar maria smygu cánabis
Et poden fer fora de la feina per fumar maria? Allan nhw roi’r sac i ti am smygu cánabis?

fumador de maria ysmygwr cánabis

Maria de la Salut
1 trefgordd (Mallorca)

mariconada
1 (estronair) cast ci, tro budr
És una mariconada com un piano Mae’n tu hwnt o gast ci

mariconera
1 (estronair) bag llaw ar gyfer dynion (yn llythrennol “peth ar gyfer dyn hoyw”)

maridar
1 priodi

maridar-se
1 priodi

marieta
1 buwch fach gota

marieta
1 cadi ffan

marihuana
1 mari-iwana

marina
1 arfordir, glan y môr
2 morlun = (celfyddyd) llun o’r môr
3 llynges

la Marina Alta
1 comarca (Deheubarth Gwledydd Catalonia)

la Marina Baixa
1 comarca (Deheubarth Gwledydd Catalonia)

marinada
1 awel fôr

mariner
1 morwr, llongwr

Marines
1 trefgordd (l’Alt Palància)

marisc
1 pysgodyn cragen, cragenbysgodyn
mariscs pysgod cregyn, cragenbysgod

mariscal
1 marsial

marista
1 Meiriad

marit
1 gŵr = dyn priod

marítim
1 arfor
2 môr, morol
3 morwrol
dret marítim cyfraith forwrol

marmessor
1 ysgutor

marmita
1 crochan

marmitó
1 ceginwas

marmota
1 marmot

maroma
1 tynrhaff, rhaff dew

maror
1 môr mawr
2 mala maror anghydfod, anhyfrydwch

crear mala maror entre A i B codi helynt rhwng A a B, dodi rhwng A a B, gwneud tân bach rhwng A a B, creu cynnen rhwng A a B, gyrru A a B yn benben

N’hi ha que són a aquet fòrum per crear mala maror entre catalans

Mae pobl sydd yn y fforwm hwn i godi helynt rhwng Catalaniaid

marquès
1 ardalydd

marquesa
1 ardalyddes

marquesat
1 ardalaeth

marquesina
1 gortho, nenlen
2 porth, cyntedd

marqueteria
1 brithwaith

marquèting
1 marchnata

2 ser pur màrqueting bod yn eiriau ofer yn unig (“bod yn farchnata pur”)

Marquixanes
1 trefgordd (el Conflent)

marrà
1 hwrdd
2 un ystyfnig
3 un brwnt, un budr

marrada
1 ffordd hir (yn lle ffordd uniongyrchol)
fer marrada mynd ar hyd y ffordd hir

marrameu
1 nad, nadu
2 conach

marranada
1 canfaint moch
2 tro gwael
3 pwl o dymer drwg
4 budreddi
deixar (alguna cosa) feta una marranada gadael rhywbeth yn fochynaidd fudr
Fan molt soroll, deixen el lavabo fet una marranada i són força antipàtics
Maent yn cadw llawer o sŵn, yn gadael y toiled yn fochynaidd fudr, ac maent yn annymunol dros ben

marraneria
1 pwl o dymer drwg

Marràqueix
1 Marracésh

marrar
1 mynd ar hyd y ffordd hir
2 mynd ar hyd y ffordd anghywir
3 (llwybr) troelli

marrasquí
1 marasgino = gwirodlyn o geirios marasga, wedi ei gyflasu â’r cnewyllyn o’r geiriosen

Marratxí
1 trefgordd (Mallorca)

marrec
1 oen
2 crwt bach

marrit
1 yn y felan, athrist

marro
1 gwaelodion

el marro del cafè gwaelodion y coffi

2 twyll

marró
1 brown

uns pantalons marrons amb pedaços als genolls trwser brown â phatshus ar y pengliniau
2 brown (lliw dŵr brwnt)
Especialment en els últims mesos el riu Sec arriba marró i amb molta bromera (El Punt 2004-01-20)
Yn arbennig yn y misoedd diwethaf y mae dŵr yr afon Sec yn frown ac yn ewynnog dros ben (“y mae’r afon Sec yn cyrraedd (y dref) yn frown a chyda llawer o ewyn”)

marró
1 lliw brown

Marroc
1 Moroco

marroquí
1 (eg) Morociad (dyn)
2 (eb) marroquina Morociad (benyw)

marroquí
1 Morocaidd

marroquineria
1 gwaith lledr o Foroco

Marsella
1 Marsella = dinas yn Ocsitania (enw Ffrangeg: Marseille)

marsupial
1 bolgodyn

marsupial
1 bolgodog

Mart
1 Mawrth = planed
2 Mawrth = duw Rhufeinig y rhyfel

marta
1 ffwlbart, (Martes martes)

Marta
1 enw merch = Martha, Mati

martell
1 morthwl
matar (algú) a cops de martell lladd (rhywun) â morthwyl

Martí
1 enw dyn = Martin

martinet
1 crêyr, crychydd
2 morthwyl cwymp
3 gyrrwr peiliau

martingala
1 britshus o dan arfwisg
2 genfa = strap o’r afwynau i gengl ceffyl iddo beido â chodi ei ben yn rhy uchel
3 tric, ystryw

màrtir
1 merthyr

martiri
1 merthyrdod
2 poenedigaeth

martiritzar
1 merthyru
2 poenedigaeth

Martorell
1 trefgordd (el Baix Llobregat)

Martorelles de Baix
1 trefgordd (el Vallès Oriental)

Martorelles de Dalt
1 trefgordd (el Vallès Oriental)

marujha
1 (Castileb) gwraig tŷ

fer de marujha gwneud fel gwraig tŷ

L'altre dia estava fent de "marujha" mirant la TV a la tarda

Y diwrnod o’r blaen roeddwn i’n gwneud fel gwraig tŷ, yn gwylio’r teledu yn y pnawn

TARDDIAD: Castileg maruja = gwraig tŷ

marxa
1 ymdaith
2 marxa atlètica ras gerdded
3 gêr (car)
4 gweithrediad
5 ymadawiad
El ministre de Foment ha anunciat la seva marxa de la vida política (El Punt 2004-01-31)
Mae’r Gweinidog dros Ddatblygiad wedi datgan ei fod yn ymadael â’r byd gwleidyddol (“wedi datgan ei ymadawiad o’r bywyd gwleidyddol”)
6 mynd
obligar (cotxe) a fer marxa enrere gwneud (i gar) droi a mynd yn ei ôl
en els dos sentits de la marxa (heol) yn y ddau gyfeiriad
7 en marxa ar waith
posar en marxa rhoi ar waith, rhoi ar gerdded, cychwyn
8 bona marxa llwyddiant

9 no tenir marxa enrere (alguna cosa) ni + bod dim atal ar (rywbeth)

L’alliberament nacional d’Euskadi ja no té marxa enrere
Does dim atal bellach ar ryddhâd cenedlaethol Gwlad y Basg

marxamo
1 sêl = sêl wedi rhoi ar nwyddau gan weision y dollfa

marxant
1 gwerthwr teithiol
2 masnachwr celf

marxa popular
1 taith gerdded bentref , taith gerdded flynyddol sydd yn dilyn ffiniau plwyf

marxar
1 ymadael, mynd i ffwrdd
2 mynd adre
3 ymdeithio
4 gweithio, mynd, rhedeg, gweithredu (peiriannau etc)

marxisme
1 Marcsiaeth

marxista
1 Marcsydd

mas
1 ffermdy

Masarac
1 trefgordd (l’Alt Empordà)

màscara
1 mwgwd
2 mygydar = un sy’n gwisgo mwgwd

mascara
1 marc (huddugl, etc)

mascarada
1 dawns fasgiau
2 (ffigurol) ffars, ymrithiad

mascaró
1 blaenddelw, arddurn ar flaen llong
Hefyd: mascaró de proa

mascle
1 gwrywaidd

mascle
1 gwryw

masclet
1 clecer = tân gwyllt sy’n ffrwydro

mascletà
1 ffrwydro clecers, ffrwydriad clecers
encendre la mascletà entre (persones) (“cynnau ffrwydriad rhwng (pobl)”) codi cynnen rhwng (pobl),

codi helynt rhwng (pobl),

mascletada
1 ffrwydro clecers, ffrwydriad clecers

masclisme
1 gwrywdod

mascota
1 masgot

masculí
1 gwrywaidd
2 gwrywaidd (gramadeg)
3 gwrol

Mas de Barberans
1 trefgordd (el Montsià)

Mas d’en Verge
1 trefgordd (el Montsià)

masegar
1 curo, cleisio

masia
1 ffermdy (= ffermdy mawr)

les Masies de Roda
1 trefgordd (Osona)

les Masies de Voltregà
1 trefgordd (Osona)

Masllorenç
1 trefgordd (l’Alt Camp)

masmorra
1 daeardy, dwnsiwn

el Masnou
1 trefgordd (el Maresme)

la Masó
1 trefgordd (l’Alt Camp)

http://ca.wikipedia.org/wiki/La_Mas%C3%B3 Gwefan Wikipedia

els Masos
1 trefgordd (el Conflent)

masover
1 ffermwr (= tenant o ffermwr)

masovera
1 gwraig ffermwr

Maspujols
1 trefgordd (el Baix Camp)

Masquefa
1 trefgordd (l’Anoia)

Masroig
1 trefgordd (el Priorat)

massa
1 toes
2 pastai
3 talp
4 swm, crynswth
5 les masses y werin

massa
1 gormod o

massa
1 yn ormodol (ar ôl berf)
Parla massa Mae hi’n siarad gormod
2 rhy (+ ansoddair)

Massalcoreig
1 trefgordd (el Segrià)

Massalfassar
1 trefgordd (l’Horta)

Massalió
1 trefgordd (el Matarranya)

Massamagrell
1 trefgordd (l’Horta)

massapà
1 marzipán
tortell de massapà cacen fársipan (cacen gron â llenwad mársipan, a fwytír yn arbennig ar y Serenwyl – 6 Ionawr)

Massaslavés
1 trefgordd (la Ribera Alta)

massatge
1 tyniliad

massatgista
1 tylinwr, tylinwraig

massificació
1 ymgynnull, dod at ei gilydd

massís
1 solet
2 cadarn

massís
1 mynydd-dir
2 cruglwyth
3 llwyn
4 rhan (o wal)

massiu
1 enfawr

Massoteres
1 trefgordd (la Segarra)

mastegar
1 cnoi
2 myngial

mastegot
1 clatshen

mastí
1 mastiff

màstic
1 pwti, pyti

masticació
1 cnoi

mastodont
1 mástodont

masturbació
1 mastyrbiad, mastyrbio, wanc
fer-se una masturbació mastyrbio

masturbar
1 mastyrbio, godro, halio, wancio
fer-se una masturbació mastyrbio
2 masturbar-se mastyrbio, godro, cnuchio dwrn

masturbatori
1 mastyrbiol, mastyrbaidd

mat
1 (gwyddbwyll) siachmat, cau!

mat
1 di-sglein

mata
1 perth, llwyn bach

mata-degolla
1 estar a mata-degolla bod ar daro, bod yn benben

la Mata de Morella
1 trefgordd (el Ports de Morella)

Mata de Pera??
1 trefgordd (el Vallès Occidental)

matalaf
1 matres (Cataloneg y De)

matalàs
1 matres
estoc matalàs stoc clustogi

Matamala
1 trefgordd (el Capcir)

matamosques
1 clerleiddiad

matança
1 cyflafan
2 lladdfa
3 matança del porc lladd y mochyn

matar
1 lladd
2 digio
3 cael gwared ar
4 morir matant ymladd i’r pen, ymladd i’r eithaf (“marw dan ladd”)
Sembla que al Diario de Valencia li queden quatre dies, i ha entrat en una estrategia de "morir matant".

Mae’n debyg fod y papur Diario de Valencia ar fin y bedd (“dim ond pedwar diwrnod ar ôl ganddo”) ac wedi mabwysiadu tacteg o ymladd i’r pen

matar el cuc
1 cael tamaid i aros pryd

Mataró
1 trefgordd (el Maresme)
2 ansoddair: mataroní sydd yn perthyn i Mataró
L’Orfeó mataroní és el conjunt coral de Mataró
Grŵp corawl y dref yw’r Orffëws ym Mataró

mataroní
1 gweler Mataró

el Matarranya
1 comarca

matar-se
1 lladd ei hun, gwneud amdano ei hun
2 marw (yn ddamweiniol)
3 mynd allan o’i ffordd (i helpu un)

mata-segells
1 marc post, dilead post

mateix
1 yr un
la mateixa quantitat de yr un faint o
2 hwn ac nid arall
3 ara mateix yn y fan, yn awr
4 ar ôl arddododiad davant mateix de la casa yn union o flaen y tŷ

5 la mateixa cosa yr un peth
Collons, sempre amb les mateixes. Iesu mawr, rwyt ti’n rhygnu ar yr un hen dant byth a hefyd

mateix
1 yr un peth
Sempre passa el mateix
Mae’r un peth yn digwydd bob amser

matemàtic
1 mathemategol
2 manwl gywir

matemàtic
1 mathemategydd, mathemategwraig

matemàtiques
1 mathemateg

matèria
1 mater
2 deunydd
3 matèries primeres defnyddiau crai
4 pwnc

material
1 materol

material
1 deunydd

material combustible deunydd llosgadwy

2 material arqueològic hynafiaethau

3 (rheilffordd) material mòbil rholstoc

materialisme

1 materiolaeth

matern

1 mamol

2 llengua materna mamiaith

maternal

1 mamol

2 amddiffynnol

aula

1 darlithfa

2 el cognom matern cyfenw y fam

En aquella època utilitzava el cognom matern

Yn y cyfnod hwnnw defnyddiai gyfenw ei fam

maternitat

1 mamaeth

Matet

1 trefgordd (l’Alt Palància)

matí

1 bore

2 aquest matí y bore ‘ma

3 de bon matí ben bore

matinada

1 oriau mân y bore

Pagès que no fa matinades, no tindrà bones anyades

(Dywediad) “Gwladwr / ffermwr sydd ddim yn codi’n fore, ni fydd ganddo gynhaeafau da”

matinador

1 sy’n codi yn fore

matinal

1 ben bore

matinar

1 codi yn fore

Va explicar que va matinar per ser una de les primeres de la cua

Esboniodd iddi godi’n fore i fod yn un o’r rhai cyntaf yn y gwt

matinejar

1 codi yn fore

matiner

1 sy’n codi’n fore

Pagès matiner, omple son graner.

(Dywediad) “Gwladwr / ffermwr sy’n codi’n fore, llawn ei ysgubor”

matís

1 (lliw) arlliw

2 naws

3 amrywiad bach

matisar

1 matisar de arlliwio â

2 manylu ar; trin pwnc yn fanwl

3 (lliwiau) cytuno â’i gilydd, gweddu i’w gilydd, mynd yn dda gyda’i gilydd

4 (sŵn) cyweirio, codi a gostwng

5 ychwanegu (er mwyn egluro)

6 ailystyried

Va matisar la seva promesa Newidiodd beth ar ei addewid

mató

1 caws bwthyn

matoll

1 prysglwyn

matràs

1 fflasg

matrícula

1 cofrestr

2 cofrestriad

3 taliad cofrestru

4 (car) rhif

5 (car) plât rhif

un camió amb matrícula de Barcelona lorri â phlât rhif Barcelona

6 plât rhif

matricular

1 cofrestru

2 trwyddedu

matricular-se

1 ymgofrestru

matrimoni

1 pâr priod

2 priodas = seremoni

3 bywyd priodasol

4 llit de matrimoni gwely dwbl

matrimonial

1 priodasol

vida matrimonial bywyd priodasol

matriu

1 croth

2 mowld

3 matrics

4 (llyfr sieciau) gwrthddaleb

5 rhiant-gwmni (= prif gwmni sydd yn berchen ar gwmnïau llai)

Ha dit que les factories de Catalunya són menys competitives que les de la matriu a Alemanya

Fe ddywedodd fod y ffatrïoedd yng Ngatalonia yn llai cystadleuol na ffatrïoedd y rhiant-gwmni yn yr Alamen

matrona

1 gwraig barchus

2 gwraig dew

matusser

1 (person) lletchwith

2 (job) wedi ei fwnglera

matuta

1 nwyddau gwaharddedig (= wedi eu gwahardd gan gyfraith neu gytundeb i’w mewnforio neu i’w hallforio)

matutí

1 sy’n codi yn fore

matxet

1 matshete, math ar gyllell fawr at dorri cans siwgr

matxucar

1 (dillad) crychu

2 (person) pwno, curo

3 (ffrwythau) cleisio

4 chwalu (o dan bwysau mawr)

matxucar-se

1 (dillad) cael eu crychu

2 cael ei chleisio

maula

1 tric, ystryw, tro gwael

gata maula rhagrithiwr

maula

1 twyllwr, tshêt

maulet

1 dilynnwr y brenin-archddug Carles 3 yn Rhyfel yr Olyniaeth

maurar

1 (toes) tylino

2 (dillad wrth eu golchi) curo, pwno

Maurí

1 trefgordd (la Fenollada)

màuser

1 Mauser

mausoleu

1 mawsolêwm

maxil.lar

1 genol

maxil.lar

1 asgwrn gên, cern, macsila

màxim

1 mwyaf

el màxim nombre possible de cymaint ag sy’n bosibl o

màxim

1 uchafrif

2 uchafbwynt

3 tymheredd uchaf

4 com a màxim fan bellaf

màximum

1 (o flaen enw) mwyaf

-me

1 i (ar ôl berf annherfynnol)

mirar-me edrych arnaf

deixar-me fy ngadael, fy ngadael i

2 i fi

donar-me rhoi i fi

mè

1 [Rosselló] ond

meandre

1 (afon) ystum

mecànic

1 peiriannol

mecànic

1 peiriannydd

mecànica

1 mecaneg

mecanisme

1 peirianwaith = strwythur sy’n cyflawni rhyw ffwythiant

mewn peiriant

2 mecanwaith = proses neu dechneg

3 proses

mecanització

1 mecaneiddio, mecaneiddiad

mecanògraf

1 teipydd

mecanografia

1 teipio

mecenes

1 noddwr

medalla

1 medal

2 medalion

3 staen olew ar ddillad

medecina

1 = medicament meddyginiaeth

2 provar la seva pròpia medicina cael blas o’ch ffisig eich hun

No vull amagar la meva satisfacció, és bo que provin la seva pròpia medicina

Nid wyf am guddio fy moddhâd - mae’n wych eu bod yn cael blas o’u ffisig eu hun

medi

1 cyfrwng

2 cefndir = cyd-destun cymdeithasol neu hanesyddol

mediació

1 cyfryngiad = y weithred o gyfryngu neu o ganoli rhwng dau berson neu dau beth gyda’r bwriad o’u cymodi

2 eiriolaeth = pledio dros un

mediador

1 cyfryngydd

2 eiriolwr

mediador

1 cyfryngol

2 eiriol

Mediona

1 trefgordd (l’Alt Penedès)

mediàtic

1 (ansoddair) y cyfryngau

mediatitzar

1 cyfrynguno (cyfuno un wladwriaeth i un arall, a gadael i’r arweinydd blaenorol barháu yn ei swydd, ond â’i rym wedi ei gwtogi)

mèdic

1 meddygol

medicament

1 ffisig, moddion

medicació

1 meddygaeth

2 triniaeth feddygol

medicina

1 = medicament meddyginiaeth

medieval

1 canoloesol

mediocre

1 canolig, di-nod, tila

és un escriptor mediocre awdur digon tila yw ef

mediocritat

1 canoligrwydd

meditabund

1 meddylgar

meditació

1 myfyrdod

meditar

1 ystyried, cnoi cil ar

meditar

1 myfyrio

mediterrani

1 Canoldirol

(la) Mediterrània

1 Môr y Canoldir

2 ardal Môr y Canoldir

El nou centre de convencions de Barcelona serà el de més capacitat del la Mediterrània

Bydd y canolfan cynadleddau newydd ym Marselona yr un â’r nifer fwyaf o seddau yn ardal Môr y Canoldir

medium

1 cyfryngwr

medul.la

1 mêr (asgwrn)

medusa

1 sglefren fôr

mefistofèlic

1 Meffistolaidd = yn perthyn i Meffisto, y diafol

megàfon

1 mégaffon, corn siarad

megalit

1 mégalith

meitat

1 hanner

Només et costarà la meitat Fe gei di e am hanner pris (“dim ond + bydd yn costio i ti + yr hanner”)

mel

1 mêl

melangia

1 tristwch

melangiós

1 trist

melassa

1 triagl

Meliana

1 trefgordd (l’Horta)

melic

1 bogail

melicotó

1 eirinen wlanog, pitshen (ar lafar)

melindro

1 cacen fêl

melmelada

1 jam, marmalêd

meló

1 melon

4 No hi ha cap carbassera que faci melons (“nid oes yr un bwmpen sydd yn gwneud melonau”)

Mae blas y cyw ar y cawl, Ni ddygir dyn oddiar ei dylwyth (bydd y plant yn debyg i’r rhieni)

melodia

1 peroriaeth, mélodi

melódic

1 melodaidd

melodrama

1 melodrama

melòman

1 un â hoffter o gerddoriaeth

melós

1 melys

melsa

1 dueg, poten ludw

2 potel fach fflat

membrana

1 pilyn, croenyn

membre

1 aelod

2 aelod o deulu

3 aelod (corff)

ser membre de bod yn aelod o

És Aústria membre de la Unió Europea? Sí

Ydi Awstria yn aelod o’r Undeb Ewropeaidd? Ydi

4 aelod (cymdeithas)

memorabilia

1 pethau i’ch atgoffa, atgofiadau

2 pethau sydd yn coffáu unigolion neu ddigwyddidau

La ‘memorablia’ franquista encara és molt present a l’Estat

Mae’r pethau sydd yn coffáu Franco (cofgolofnau, enwau helydd a phentrefi, etc) yn britho Gwladwriaeth Sbaen o hyd

memorable

1 cofiadwy

memoràndum

1 cofnod, nodiad

memòria

1 cof

2 de memòria ar eich cof

3 perdre la memòria històrica gadael i hanes y wlad fynd i golli

4 fer memòria (de... a...) atgoffa rhywun o rywbeth

És a al Carrer Nou, no m’en recordo quin número. Si algú ho sap que em faci memòria!

Ar yr Heol Newydd y mae e, dw i ddim yn cofio’r rhif. Os oes rhywun sydd yn gwybod, atgoffa fi!

5 en memòria de er cof am

6 memòries trafodion (cymdeithas)

7 dormir de memòria cysgu ar eich cefn

8 apendre’s (alguna cosa) de memòria dysgu (rhywbeth) ar eich cof

mena

1 math

aquesta mena de persones y math yma o bobol

2 mwyn, mŵn

3 cainc rhaff

corda de molta mena rhaff trwchus

4 quina mena pa fath

5 de cap mena yr un fath o

No hi va haver un acord de cap mena

Ni fu yr un fath o gytundeb

6 sense cap mena de dubte heb yr un amheuaeth

7 una mena de rhyw fath o

M’ha tractat com si jo fos una mena de papu Mae wedi fy nhrin fel pe buaswn yn rhyw fath o fwgan

8 de mena o ran natur

Aquell home és rabïut de mena Mae’r dyn hwnnw yn ddicllon wrth natur

Si el Roca no és franquista de mena, s'hi ha acostat cada vegada més A derbyn nad yw Mister Roca yn Ffrancöwr (dilynwr athronyddiaeth y cyn-unben Ffranco) wrth natur, mae e  fwyfwy felly

menar

1 llywio

Menàrguens

1 trefgordd (la Noguera)

menció

1 cyfeiriad (at), sôn (am)

mencionar

1 sôn am

mendicar

1 begian

mendicitat

1 cardoteiaeth, cardota

Menera

1 trefgordd (el Vallespir )

menester

1 angen

menestral

1 gweithiwr

mengívol

1 blasus

menhir

1 maen hir

meninge

1 breithell, pilenni’r ymennydd

meningitis

1 llid yr ymenydd

menisc

1 menisgws

menja

1 plât o fwyd arbennig

menjador

1 ystafell fwyta

menjar

1 bwyta

menjar

1 bwyd

2 saig = rhan o bryd o fwyd

menjar en el mateix plat

1 bod yn gyfeillion mynwesol (“bwyta oddiar yr un plât”)

menjar-se

1 bwyta (y cyfan)

menor

1 llai

menor

1 (eg) bachgen

2 (eb) merch

3 (eg) menor d’edat plentyn dan oed

menor d’edat

1 plentyn dan oed

Menorca

1 Menorca

menorquí

1 Menorciad

menovell

1 bys bach

menstruació

1 misglwyf

mensual

1 misol

mensualitat

1 cyflog misol

2 rhandal misol

mènsula

1 braced

ment

1 meddwl

menta

1 mint

mental

1 meddyliol

mentalitat

1 meddylfryd

Mentet

1 trefgordd (el Conflent)

mentida

1 celwydd, anwiredd

Una mentida mil vegades repetida es converteix en una veritat

Daw celwydd a ailadroddir fil o weithiau yn wirionedd

2 dir mentides dweud celwyddau

3 sembla mentida mae’n anodd ei gredu (“ymddengys fel celwydd”)

Encara que sembli mentida (jo tampoc m’ho podia creure) vaig sortir en defensa d’una pepera davant els insults d’un del seu partit que anava begut

Er ei bod yn anodd ei gredu (a doeddwn innau chwaith yn gallu ei gredu) euthum i gynorthwyo gwraig o’r Partido Popular (plaid asgell dde Castilia) oedd yn cael ei sarháu gan un o’i phlaid oedd wedi meddwi

mentider ansoddair

1 celwyddog

mentider enw

1 celwyddgi, celwyddwr

dir mentider a (algú) galw (rhywun) yn gelwyddog, galw (rhywun)  yn gelwyddgi

tractar (algú) de mentider galw (rhywun) yn gelwyddog, galw (rhywun)  yn gelwyddgi

mentir

1 dweud celwydd / dweud celwyddau

Menteix Mae e’n dweud celwydd

mentó

1 gên

mentor

1 cynghorwr

mentre

1 yn ystod, wrth

mentre hi hagi tra bod...

mentrestant

1 yn y cyfamser

menú

1 bwydlen

menudesa

1 bychander

menundència

1 (Castileb) rhywbeth dibwys

Creus que tot això són coses importants o menudències?

Wyt ti’n meddwl taw pethau bwysig ynteu pethau dibwys yw hyn i gyd?

menut

1 bychan

per menut yn fanwl

2 mân, dibwys

menut

1 menuts plantos

2 menuts arian mân

3 menuts syrth, offal

menys

1 llai

2 lleiaf

3 venir a menys mynd yn ôl yn y byd

menys

1 yn llai

menyscabar

1 lleiháu

2 difetha

menyspreable

1 ffiaidd, dirmygadwy

2 (ansawdd) diwerth

menysprear

1 dirmygu, dibrisio, wfftio

menyspreu

1 dirmyg

parlar amb menyspreu de difrïo, dilorni, diffenwi

Mequinensa

1 trefgordd (el Baix Cinca)

mer

1 pur

Meranges

1 trefgordd (la Baixa Ribagorça)

meravella

1 rhyfeddod

Alícia en Terra de Meravelles Alys yng Ngwlad Hud

meravellar

1 rhyfeddu at

meravellós

1 gwych, hyfryd

meravellosament

1 yn wych

mercadal

1 (hanes) marchnadfa

(el) Mercadal

1 trefgordd (Menorca)

mercader

1 masnachwr

mercadera masnachwraig

mercaderia

1 nwyddau

2 gwrtaith

mercant

1 masnachol

vaixell mercant masnachlong

marina mercant llynges fasnach

mariner de la marina mercant masnachlongwr

mercantil

1 masnachol, masnach (cymhwysair)

dret mercantil cyfraith fercantilaidd

mercat

1 marchnad

mercat negre marchnad ddu

a bon mercat rhad

cinc cents habitatges a preu de mercat (Avui 2004-02-14)

pum cant o fflatiau am bris y farchnad

mercat de compradors marchnad y prynwyr

mercè

1 trugaredd

estar a mercè de bod ar drugaredd

clamar mercè gofyn am drugaredd

mercè a Déu diolch i Dduw

2 cymwynas

3 gwobr

4 la vostra mercè, vostra mercè “eich trugaredd” (teitl parch)

5 ffafr, cymwynas

Mercè

1 enw merch

2 Festa de la Mercè Gwyl Mercè, gwylmabsant dinas Barcelona, Medi 24

mercenari

1 hur, cyflog

mercenari

1 hurfilwr, milwr hur

2 gwas cyflog

mercer

1 gwerthwr manion gwnïo

merceria

1 siop fanion gwnïo

2 manion gwnïo

mercès

1 diolch yn fawr

merci

1 diolch

mercuri

1 arian byw

Mercuri

1 Mercher (planed)

mercurial

1 (Seryddiaeth) Merchyriol

2 (Meddygaeth)) merchyriol

merda

1 cach, caca, baw

ser cul i merda (“bod yn din a chachu”) cachu trwy’r un twll ( hynny yw, bod yn glos iawn wrth ei gilydd)

portar merda a la sabata (“bod â chachu ar yr esgid”) bod yn anlwcus

portar merda a l’espardenya (“bod â chachu ar yr esgid-gynfas”) bod yn anlwcus

trepitjar una merda de gos troedio ar faw ci, rhoi’ch troed ar faw ci

2 baw, budreddi

3 sothach

Quina merda! Cachu rwtsh!

Aquesta pel.lícula és una merda com a un piano Hen sothach yw’r ffilm yma (“cach fel piano”)

4 anar a la merda (“mynd i’r cachu”) mynd i’r diawl

Vés a la merda! Cer i grafu!

Què vagin tots a la merda! I’r diawl â phobun ohonyn nhw!

5 una merda (d’alguna cosa) (“baw [o rywbeth]”) (rhwybeth ) cachlyd

hefyd: una merdeta (d’alguna cosa)

No m’agrada gens. És una merda de poble. Dwy i ddim yn ei lico o gwbl. Hen dwll o le yw’r pentre ‘ma.

6 de merda ddiawl

Estic fins els collons de tant català espanyolista de merda.

Rwy wedi cael llond bol ar y fath nifer o Gatalaniaid ddiawl sydd yn bleidiol i Gastilia

7 llençar-li merda (a algú) pardduo (rhywun), difenwi (rhywun) (“bwrw cachu at rywun”)

Després es va dedicar a llençar merda a tothom Wedyn aeth ati i bardduo enw da pawb

Ja hi tornem a ser, els independentistes barallant-nos i competint per veure qui llença més merda a sobre de l’altre.

Dyma ni unwaith eto, yr annibyniaethwyr yn ffraeo â’n gilydd ac am y gorau i weld pwy all bardduo’r llall yn well (“pwy sydd yn bwrw mwy o gachu ar ben y llall”)

merdassa (enw benywaidd)

1 tom, ysgarthion, cachu

2 bawiach, ciwed

la merdassa espanyola (difrïol) y giwed Gastilaidd

TARDDIAD: “baw mawr” merda (= cachu) + -assa (olddodiad mwyhaol)

merder (enw gwrywaidd)
1 tomen dail
2 stomp, cawl; = anhrefn
venir a fotre merder dod i achosi helynt, dod i greu helynt

merder (ansoddair)

1 escarabat merder chwilen y dom

merdós

1 brwnt

2 cachlyd, bawlyd

tenir un dia merdós com pocs cael diwrnod ofnadwy heb ei ail (“diwrnod cachlyd fel ychydig”)

3 coegfalch

merdós

1 un coegfalch

merescudament

1 yn haeddiannol

merescut

1 haeddiannol

(< merèixer = haeddu)

Crec que la denúncia és prou ben merescuda

Rw i’n credu fod y achwyniad yn ei erbyn yn rhywbeth y mae e’n ei lawn haeddu

mereixedor

1 haeddionol

merèixer

1 haeddu

Aquell càstig és el mínim que es mereix.

Mae’r gosb hon yn llawer llai na’i haeddiant (“y lleiafswm y mae ef yn ei haeddu”)

2 No és merèixen (wrth ateb i ddiolchiadau rhywun)

-Gràcies. -No es merèixen

-Diolch. -Peidiwch â sôn / Peidiwch sôn; Tewch â sôn / Tewch sôn; Croeso.

merenga

1 meráng

meretriu

1 putain, hŵr, hwren

meridià

1 hanner dydd (cymhwysair)

meridià

1 nawnlin

meridional

1 deheuol, y De (cymhwysair)

mèrit

1 rhinwedd

merla

1 mwyalchen, aderyn du

merlet

1 (Pensaernïaeth) merlon

mes

1 mis

2 d’aquí a un mes fis i heddiw

3 des de fa uns mesos ers rhai misoedd

4 a partir del mes de juny o fis Mehefin ymláen

mes

1 ond

més

1 fwy

més

1 fwy

2 a

set més onze fan divuit

mae saith un-deg-un yn gwneud un-deg-wyth

3 fwyaf

el que més ens preocupa yr hyn sy’n achosi mwyaf o bryder i ni, yr hyn sydd yn ein poeni fwyaf

4 més que res yn anad dim

5 si més no o leiaf

6 ni més ni menys que neb amgen na, neb llai na

El pis era propietat de ni mes ni menys que pel president de la Generalitat

Yr oedd y fflat yn perthyn i neb amgen na Arlywydd y Gyffredinfa (Senedd Catalonia)
7 més byth

Ves-te’n d’aquí i no tornis més.

Cer odd’ ’ma a phaid byth â dod yn ôl

més acostat a

1 yn agosaf at, yn nesaf at

l’acces més acostat a l’andana y fynedfa yn agosaf at y platfform

més amunt de

1 uwchbén

més amunt més avall

1 mwy neu lai (“yn uwch yn is”)

2 alguna cosa més? rhywbeth arall?

3 més bé de preu yn rhatach

Si el trobes més bé de preu us tornarem la diferència

Os cei di ef yn rhatach byddem yn rhoi i ti’r gwahaniaeth (rhwg y ddau bris)

més aviat

1 yn hytrach

més de

1 mwy na, dros

més d’un centenar de morts en xocs religiosos a Nigeria

Dros gant o bobl yn marw yn sgîl gwrthdaro crefyddol yn Nigeria

a més

1 yn ogystal

a més a més

1 yn ogystal

mesa

1 allor

2 (= mesa electoral) bwrdd

mesa electoral

1 goruchwylwyr mewn gorsaf bleidleisio

mesada

1 mis

2 cyflog mis

més ben dit

1 hynny yw (“wedi ei ddweud yn well”)

mesc

1 (persawr) mwsg

mescla

1 cymysgfa

mesclar

1 cymysgu

més endavant

1 ymhellach ymláen, yn y dyfodol (“mwy ymláen”)

2 (pellter) ymhellach ymláen

mesell

1 (eg) gwahanglwyf (dyn)

2 (eb) gwahanglwyf (benyw)

mesell (ansoddair)

1 gwahangwlyfus

2 difater, heb deimlo ergydion

mesell davant dels poderosos difater o flaen y rhai grymus

Els catalans som un poble una mica mesell Rŷn ni’r Catalaniaid yn bobl braidd yn ddifater

3 ansénsitif, dideimlad, caled, oer

més enllà de

1 ar wahân i

mesiànic

1 Meseianaidd

el més mínim

1 lleiaf un

Dubto que ell tingui la més mínima capacitat de comprensió lectora

Yr wyf yn amau ei fod yn gallu deall dim o’r hyn y mae’n ei ddarllen (“fod ganddo y gallu lleiaf un”)

més papista que el Papa

1 (“mwy Pabyddol na’r Pab (ei hun)”) eithafol eich syniadau

més que

1 yn hytrach na

mesquer

1 mwsg-garw (eg) mwsg-geirw

gat mesquer pergath (eb) pergathod; jenet (eg, eb) jenetod, jenetiaid

més que res

1 yn fwy na dim

mesquí

1 cybyddlyd

2 dirmygedig

3 truenus

En aquest món mesquí quan tenim pa no tenim vi

(Dywediad) “Yn y bud truenus hwn pan fydd gennyn ni fara does gennyn ni ddim gwin”

mesquinesa

1 cybydd-dod

2 dirmyg

3 trueni

4 peth ffiaidd

5 un cybyddlyd

mesquita

1 mosg

Messeguer

1 cyfenw = gwyliwr meysydd a chnydau

messes

1 caeau o gnydau i’w medi

2 yd

3 cynhaeaf = adeg casglu’r cnydau

Messies

1 Messiah

2 gwaredwr

3 arweinydd

mestís

1 lledwaed

mestral

1 gwynt y ‘mistrál’ (o’r gogledd-orllewin)

Ja bufa el mestral Mae gwynt y ‘mistrál’ yn chwythu

2 gogledd-orllewin

mestratge

1 meistraeth

2 arweiniad, hyfforddiant

mestre

1 meistriol

2 prif

mestre

1 meistr

2 arbenigwr

3 athro

mestra

1 meistres

2 arbenigwraig

3 athrawes

mestressa

1 meistres

2 perchnoges

3 mestressa de casa gwraig tŷ

mestretites

1 doethyn, mister gwybodus (un sydd yn meddwl ei fod yn gwybod y cwbl);

doethen, misus gwybodus

mesura

1 mesur

mesures pràctiques mesurau ymarferol

2 mesur (= gweithrediad)

Us demano que prenguem les úniques mesures que teníem a les nostres mans: boicotegem els productes que no són etiquetats en la nostra llengua

Rwyf yn gofyn i chi am i ni gymryd yr unig fesurau sydd gennym yn ein dwylo: sef boicotio y cynhyrchion sydd heb ei labelu yn ein hiaith ni

3 cymedroldeb

4 rheolaeth, ymatal = gallu i gyfyngu teimlad

5 a mesura que wrth

mesurar

1 mesur

meta

1 nod

No tenim un camí a seguir amb una meta clara

Nid oes gennym ffordd i fynd ar hyd-ddi â chyrchfan clir (“â nod clir”)

2 (ras) llinell derfyn

arribar a la meta cyrraedd y llinell derfyn

línia de meta llinell derfyn

creuar la línia de meta croesi’r llinell derfyn

3 (merch) bron

metà

1 methan

metabolisme

1 metaboledd

metafísic

1 (ansoddair) metaffisegol

2 metafísica metaffiseg

3 metaffisegwr

metafísica metaffisegwraig

metàfora

1 métaffor, trosiad

metall

1 metel

metal.lic

1 metelaidd

2 (enw) arian parod

metal·lista

1 gweithiwr metel

metal.lurgic

1 metelegol

2 (enw) metelegwr

metal.lurgica metelegwraig

metamorfosi

1 trawsffurfiad, metamorffosis

metec

1 estron

2 mewnfudwr

A Andorra 15.000 ciutadans tenen veu i vot, i la resta de la població, fins als 67.000 habitants, es veu reduïda a la condició de metec

Yn Andorra mae llais a phleidlais gan 15,000 o ddinasyddion, a mae gweddill y boblogaeth, hyd at 67,000 o’i thrigolion, wedi eu diraddio i wastad estroniaid (“wedi eu darostwng i sefyllfa un estron”)

meteor

1 seren wib, meteor

meteoroide

1 meteoroid

meteorit

1 awyrfaen, carreg fellt, gwibfaen

meteoròleg

1 meteorolegol

2 (enw) meteorolegwr

meteoròloga meteorolegwraig

meteorologia

1 meteorolegwraig

meteorològic

1 meteorolegol

metge

1 meddyg

El que el metge esgerra, ho tapa la terra (“yr hyn y mae’r meddyg yn ei fwnglera, mae’r ddaear yn ei orchuddio”) Os gwnâ meddyg gamgymeriad wrth drin claf ac y mae hwnnw’n marw, mae’n anodd profi taw bai’r meddyg yw’r farwolaeth.

metgessa

1 meddyges

meticulós

1 manwl, trylwyr

meticulositat

1 manylder, trylwyredd

mètode

1 dull, method

metòdic

1 trefnus

metodisme

1 Methodistiaeth

metodologia

1 methodoleg

metralla

1 shrapnel, fflawiau haearn

metrallador

1 peiriandryllwr

metrallar

1 peiriant-saethu

metralleta

1 peirianddryll, dryll peiriannol

metre

1 metr

metro

1 (rheilffordd) metro

2 (trên) metro

Esperava el metro Roeddwn i’n aros am y metro

vagó de metro cerbyd metro

metrònom

1 métronom

metròpoli

1 metrópolis

metropolità

1 metropolitanaidd

metxa

1 ffiws

metzina

1 gwenwyn

mèu

1 miaw

meu

1 fy

un amic meu = ffrind i fi

2 ser meu = bod f’un í

és meu aquell llibre = i fi mae’r llyfr acw

3 el meu = fy

el meu pis = fy fflat

meuca

1 putain, hwren

Mèxic

1 Mécsico

mèxica

1 Mecsiciad, Mecsices

mèxica

1 Mecsicaidd

mi

1 (Cerddoriaeth) mi, E

mi

1 mi, fi (ar ôl arddodiad)

Vine amb mi Dere gyda fi

miasma

1 miasma = allanadliad afiach

mica

1 tipyn, ticyn

ni una mica o gwbl

no interessar-li (a algú) ni una mica

ni + bod o’r diddordeb lleiaf (i rywun)

EU ha presentat davant les Corts una llarga bateria d’esmenes que tenen com a objectiu la promoció i l’ús de la llengua. Però molt ens temem que el PP no les aprovarà perquè no li interessa ni una mica.

Mae Esquerra Unida wedi rhoi gerbrón Senedd Madrid restr hir o welliannau i hybu defnydd yr iaith. Ond rŷn ni’n ofni’n fawr na fydd y PP yn rhoi sêl eu bendith iddynt am nad yw o’r diddordeb lleiaf iddynt.

de mica en mica

1 o dipyn i beth

2 fer miques torri yn ddeilchion

3 gens ni mica dim o gwbl

mica

1 mica = míneral sy’n ffurfio creigiau

micció

1 piso, trwytho

mico

1 mwnci [mwnci cynffon-hir]

micro

1 (talfyriad o micròfon) meic, méicroffon

microbi

1 meicrob

microbús

1 mínibws

microcosmos

1 microcosmos

microfilm

1 meicroffilm

micròfon

1 méicroffon, meic

microorganisme

1 micro-organeb

microscopi

1 méicrosgop, chwyddwydr

microscòpic

1 meicrosgopaidd

mida

1 maint

2 mesur

mesur (rhywbeth), mesuro (rhywbeth), cymryd hyd a lled (rhywbeth), cymryd mesur (rhywbeth)

Abans de comprar una flassada, hauré de prendre les mides del llit

Cyn prynu blanced bydd rhaid i mi gymryd hyd a lled y gwely / i mi fesuro’r gwely

3 fet a mida wedi ei wneud yn ôl y mesur

4 tenir la mida de bod o’r un faint â

tenir la mida de bod o’r maint...

Els taulons tenen una mida de 400x17 cm

Mae’r planciau yn mesur 400 cm wrth 17 cm

5 tenir una mida petitíssima bod yn fychan dros ben

Els semiconductors funcionen com transistors, però que tenen una mida petitíssima

Mae’r lled-ddargludyddion yn gweithio fel transistorau, ond eu bod yn fychan dros ben

6 maintioli

Quina mida i pes tenen els gossos d’aquesta raça?

Beth yw maintioli a phwysau cŵn o’r brid hwn?

variar molt de mida bod amrywiaeth fawr yn ôl y maint

Les espècies varien molt de mida Mae amrywiaeth fawr yn y rywogaethau yn ôl eu maint

midó

1 startsh

mielitis

1 muelitis

Mieres

1 trefgordd (la Garrotxa)

mig

1 hanner

2 canol

al mig de yng nghanol

3 a mig camí ar hanner y ffordd

4 a mitges hanner a hanner

5 a mitges ar ei hanner

6 de mig a mig yn llwyr

equivocar-se de mig en mig camgymeryd yn llwyr

migdia

1 hanner dydd

pels volts de migdia tua hanner dydd

2 (amser) ...del migdia yn y pnawn (cynnar)

les dues del migdia dau o’r gloch y prynháwn

3 deheubarth, de = rhan ddeheuol (rhyw wlad)

en un poblet del migdia francès

mewn pentref yn Neheubarth Ffrainc

migdiada

1 siesta

2 hanner dydd

migjorn

1 hanner dydd

2 deheubarth, de

3 gwynt deheuol

migració

1 mudiad

migranya

1 meigryn

migrar

1 mudo, allfudo; symud i fyw i ranbarth neu wlad arall

2 (adar neu anifeiliaid) mudo = symud o un ardal i arall fel rhan o

gylch tymhorol

migrar-se

1 nychu, dihoeni, llesgáu

migratori

1 mudol, crwydrol

migrat

1 gwan

2 prin

el migrat nombre de y nifer fach o

i veureu el migrat nombre de vots dels partits antitúnel en relació a les altres formacions

a gwelwch y nifer fach o bleidleisiau a gafodd y pleidiau sydd yn erbyn y twnel o’u cymharu a’r pleidiau eraill

migtemps

1 cyfnod rhwng haf a gaeaf

mil

1 mil

T’he dit mil vegades Yr wyf wedi dwedu wrthyt ti filo weithiau

ni als mils ymhéll bell oddi wrtho

milà

1 barcud

2 milà reial (Milvus milvus) barcut, barcud

Milà

1 trefgordd (l’Alt Camp)

http://ca.wikipedia.org/wiki/El_Mil%C3%A0 Gwefan Wikipedia

http://www.mila.altanet.org/ Gwefan Cyngor y Pentref

2 Milano (dinas Eidalaidd)

milà reial

1 (Milvus milvus) barcut, barcud

milenar

1 rhyw fil

miler

1 mil

a milers wrth y miloedd

milèssim

1 milfeed

Jo no sóc de CiU, ho haig de dir per milessim cop

Ni wyf yn aelod o blaid CiU, am yr nfed tro (“rhaid ei ddweud am y milfed tro”)

milhomes

1 broliwr, brolgi, welwch-chi-fi, weli-di-fi, ysgogyn, coegyn, ymffrostiwr

milhomes fatxenda brolgi mawr (“broliwr + broliwr”)

És un milhomes fatxenda d’aquells que parla per mòbil amb veu ben alta a l’autobús.

Un o’r brolwyr mawr yma sydd yn siarad nerth ei geg dros ei ffôn boced yn y bws

mili

1 (talfyriad o servei militar) gwasanaeth milwrol

2 fer la mili gwneud gwasanaeth milwrol

milícia

1 milisia

2 milisyn

milió

1 miliwn

milionada

1 miliwn o besetas; ffortiwn

El Govern gasta una milionada en estudis de dubtosa utilitat

(pennawd newyddiadur) Y Llywodraeth yn gwario dros filiwn o besetas ar astudiaethau o ddefnyddioldeb amheus

milionari

1 yn werth miliwn o ddoleri

milionari, milionària

1 miliwnydd (iaith lafar: miliwnêr)

militància

1 aelodau plaid

2 cefnogwyr plaid

militant

1 aelod plaid

2 gweithredwr

militant

1 milwriaethus, ymosodol

2 rhonc

militar

1 miwrol

2 la pasqua militar (“y pasg milwrol”) gwyl filwrol yng Nghastîl, ar y Serenwyl (6 Ionawr) i ddyrchafu’r lluoedd arfog

militar

1 milwr

militar

1 milwrio = gwasanaethu yn y fyddin, bod yn filwr

2 perthyn i blaid wleidyddol

militarisme

1 milwriaeth

mill

1 miled = math o rawn

milla

1 milltir

Millars

1 trefgordd (la Canal de Navarrés)

2 trefgordd (el Rosselló)

mil.lenari

1 miliwn blwydd oed

mil.lenari

1 milflwyddiant

mil.lèsim

1 milfed

mil.lèsim

1 milfed ran

mil.ligram

1 míligram

mil.lilitre

1 mililitr

mil.limetre

1 milimetr

millor

1 gwell

2 el millor = y gorau

Garnatxa de l'Empordà, és el vi millor que hi ha.

(Dywediad) Garatsha o Empordà, dyna’r gwin gorau sydd

3 en el millor dels casos a dweud y lleiaf (“yn y gorau o’r achosion”)

A Maragall, en el millor dels casos, li ha estat deslleial (Avui 2004-01-29)

Mae wedi bod yn annheyrngar i Maragall, a dweud y lleiaf

per a millor er gwell

L’únic que de moment és veritat, és que el govern ha canviat, però per a millor? (El Punt 2004-01-31)

Yr unig beth sydd yn wir ar hyn o bryd yw bod y llywodraeth wedi newid, ond ai er gwell yw hyn?

millor adverbi

1 millor que = yn well

2 orau

millor!

1 gorau oll!

millora

1 gwellhâd

millorar

1 gwellháu, gwella

Necessita millorar (sylw mewn adroddiad ysgol) Mae cryn le i wella (“eisiau gwella arno / arni”)

2 (tywydd) gwella

A Barcelona ha plogut tota la tarda. Espero que per divendres millori.

Ym Marselona mae hi wedi bwrw glaw trwy gydol y pnawn. Gobeithio bydd yn gwella erbyn dydd Gwener.

milotxa

1 (País Valencià / Gwlad Falensia) (tegan) barcud, ‘cutan bapur’, ‘cutan papur’

una milotxa tradicional valenciana barcud traddodiadol Falensaidd

mim

1 meim

artista de mim meimiwr, meimwraig; mudchwaraewr, mudchwaraewraig

mimètic

1 efelychol, efelychiadol, dynwaredol

2 la propietat mimètica gallu i ddynwared

mimetisme

1 efelychiad, dynwarediad

mimar

1 (plentyn) difetha

mímic

1 efelychol, dynwaredol

mímica

1 dynwarediad

mimosa

1 mimosa

mina

1 cloddfa, mwynglawdd (pwll glo, cloddfa blwm, etc)

mina

1 (pensil) plwm, ail-lenwad plwm

mina

1 (rhyfel) ffrwydryn tir, dyfais ffrwydrol

mina

1 (ffigurol) mwynglawdd = tarddell

minar

1 mwyngloddio

2 (ffigurol) tanseilio

minaret

1 minarét = tŵr main mosg

miner

1 mwyngloddiol, glofaol

mineral

1 mwynol

mineral

1 mwyn

mineralogia

1 mwynyddiaeth, mineraleg

mineria

1 mwyngloddio

2 diwydiant mwyngloddio

minestra

1 cawl llysiau

miniatura

1 miniatur = mân ddarlun

minifaldilla

1 sgert fini

mínim

1 lleiaf

2 bychan

mínim

1 lleiafrif

com a mínim = man lleiaf

minimitzar

1 bychanu = peri i gyrraedd y pwynt lleiaf posibl

ministeri

1 gweinidogaeth

ministerial

1 gweinidogol

ministre

1 gweinidog = aelod o lywodraeth

2 ministre d’afers estrangers gweinidog materion tramor

minorar

1 lleiháu

minoría

1 lleiafrif

minoritari

1 lleiafrifol

minso

1 gwan, eiddil

2 prin

3 tenau, main

minúcia

1 manylyn dibwys

minuciositat

1 trylwyredd

minúscul

1 bach bach, pitw

2 (llythyren) bach

minúscula

1 llythyren fach

minut

1 munud

minuta

1 drafft cyntaf

2 bil cyfreithiwr

3 bwydlen

minut de silenci

1 munud o ddistawrwydd

fer un minut de silenci nodi munud o ddistawrwydd

minutera

1 (cloc) bys munud

minva

1 lleihâd, gostyngiad

minvant

1 ar i lawr, sy’n gostwng, sy’n lleiháu

minvar

1 gostwng, lleiháu

minvar

1 gostwng, lleiháu

minyó

1 bachgen, crwt

grans i minyons hen ac ifanc

Envoltats a la taula, tota la família, grans i minyons

O gwmpas y bwrdd, y teulu i gyd, hen ac ifanc

ser bons minyons (plant) ymddwyn yn dda

minyona

1 geneth, merch

2 morwyn = gwasanaethwraig

miol

1 mewian, mewiad = lleisiad cath

miolar

1 mewian

miop

1 byr yr olwg, byrweledol, meiopig

miop

1 rhywun byr ei olwg

miopia

1 byrwelediad, meiopia

Miquel

1 Mihangel

miquel

1 nacàd

miqueta

1 darn bach

avellanes fetes miquetes cnau cyll wedi eu torri’n fân (“wedi-gwneud darnau-bach”)

mira

1 (ffigurol) amcan, nod

2 (gwn) golwg = twll anelu

mira

1 edrych!

2 (mewn esboniad) wel di

miracle

1 gwyrth

2 la necessitat fa miracles angen yw mam pob

 dyfais

3 de miracle fel gwyrth

salvar-se de miracle cael dihangfa wyrthiol.

La noia va esclafar el cotxe, que m’havia robat. Ella i els seus col.legues es varen salvar de miracle

Difethodd y ferch y car, yr oedd wedi dwyn gennyf. Cafodd hi a’i ffrindiau ddihangfa wyrthiol.

Miracle

1 enw merch

miraculosament

1 yn wyrthiol, trwy wyrth

(l’especulació financera i la immobilària) Vet aquí una de les raons de l’explosion immobiliària, que com més incrementa l’oferta, miraculosament més pugen els preus (El Punt 2004-01-22)

(Budrelwa ag arian ac eiddo) Dyma un o’r rhesymau dros y cynnydd mawr ym mhrisiau tai (“frwydriad meddiannol”), mwya’n y byd y mae o dai (“po fwyaf y cynydda’r cynnig”), trwy wyrth mwya’n byd y mae’r prisiau’n codi

mirada

1 golwg, cipolwg

2 fixar la mirada syllu

mirador

1 ffenestr fae, ffenestr grom

2 arsyllfan, tremfa

3 twll sbïo

miraguà

1 capoc (ffrwyth y pren capoc - Ceiba pentendra)

2 capoc – ffeibr o flew o tu mewn coden gapoc sydd yn gorchuddio’r hadau. Fe’i defnyddir at stwffio cwshinau a matresau

Miralcamp

1 trefgordd (el Pla d’Urgell)

mirall

1 drych

Vols saber què és un fracassat? Agafa un mirall.

Wyt ti’n ymofyn gwybod beth yw mehtiant? Drych mewn drych. (“Cymera ddrych”)

mirallet

1 drych bach

2 mirallets geiriau gwag

Miramar

1 trefgordd (la Safor)

mirament

1 ystyriaeth

mirar

1 edrych ar

2 mirar de ceisio

3 ystyried

4 dangos

5 (ffigurol) mirar contra el govern = bod yn llygatgroes

6 Mira què m’ha dit

A wyddost-ti be’ ddywedodd wrthyf fi?

7 Miraré de ser-hi a les nou

Ceisiaf fod yno am naw o’r gloch

8 (declaracions racistes) que algú s’hauria de fer mirar

(datganiadau hiliol) mae rhaid i rywun eu harchwilio

mirar-s’hi

1 cymeryd poen, llafurio

mirat

1 trylwyr, gofalus, llafurus = yn cymryd poen

2 ben mirat erbyn meddwl (wrth ail-ystyried mater)

miratge

1 rhithlun, lleurith

Miravet

1 trefgordd (la Ribera d’Ebre)

miríade

1 myrdd

mirra

1 myrr

misantropia

1 dyngasedd

miscel.lània

1 amrywiaeth, manion

míser

1 truenus

miserable ansoddair

1 truenus

2 dirmygus

3 anghenus, amddifad

4 cybyddlyd

5 (swm o arian) bach, annigonol

Estem satisfets perquè la justícia ha respost, però la indemnització és bastant miserable

Mae’n dda gennym fod y gyfraith wedi delio â’r achos ond mae’r iawndal yn lled annigonol

6 És una perdua miserable de temps Gwastraff llwyr o amser yw e

miserable enw

1 truan

2 cenau; un dirmygedig, yn haeddu ei ddirmygu

3 tlotyn

4 cybydd

5 Miserable! Y cena bach i ti!

misèria

1 tlodi

2 angen, amddifadedd, adfyd

3 swm pitw

4 emmerdar tothom per tapar les seves miseries pardduo pawb er mwyn tynnu sylw pobl oddi wrth ei bechodau ei hun

misericòrdia

1 trueni, tosturi, cydymdeimlad

2 Misericòrdia nom de dona

Mislata

1 trefgordd (l’Horta)

missa

1 offeren

després de missa ar ôl yr offeren

2 arribar a misses dites cyrraedd yn hwyr, cyrraedd yn ddiweddar (‘cyrraedd ar ôl i’r offerennau gael eu canu’)

3 anar a missa mynd i’r eglwys, mynd i’r offeren

4 dir missa canu offeren

No es pot repicar i dir missa alhora (“Ni ellir canu(‘r clychau) a chanu offeren ar yr un pryd”) (a) Ni ellir gwneud deubeth ar yr un pryd (b) Ni ellir bod ymhoban ar yr un pryd  (c) torri twll na fedrwch chi mo’i gau

No es pot ésser a missa i a la processó (“Ni ellir bod yn yr offeren ac yn y gorymdaith [ar yr un pryd]”) (a) Ni ellir gwneud deubeth ar yr un pryd (b) Ni ellir bod ymhoban ar yr un pryd  (c) torri twll na fedrwch chi mo’i gau

5 no ser de missa ni + bod yn egwlyswr

Jo no sóc de missa, però sempre he respectat les creences de tothom

Nid wyf yn eglwyswr, ond rwy i wedi parchu bob amser gredau pawb

missal

1 llyfr offeren

L’Arquebisbat de València ha promocionat l’edició d’un missal en llengua nambya. El nambya és parlat per unes 200.000 persones al nord-oest del país africà de Zimbabwe.

Mae archesgobaeth Falensia wedi hyrwyddo argraffiad llyfr offeren yn yr iaith Nambya. Siaredir Nambya gan ryw 200,000 o bobl yng ngogledd-orllewin gwlad Affricanaidd Zimbabwe.

missatge

1 neges

enviar un missatge (a algú) anfon neges (at rywun)

rebre un missatge (d’algú) derbyn neges (oddi wrth rywun)

Estic convençut que he rebut un missatge de part de Déu i que l’he de transmetre.

Yr wyf yn argyhoeddedig fy mod wedi derbyn neges oddi wrth Duw ac mae rhaid i mi ei lledaenu

missatger

1 negesydd

intentar matar el missatge bo i matant el missatger ceisio lladd y neges gan ladd y negesydd

matar el missatger quan no ens agrada el missatge ladd y negesydd pan nad yw’r neges yn plesio

Us recordo que no hem de matar el missatger Rwy’n eich atgoffa na ddylen ni lladd y negesydd

Vivim en un món en què es mata el missatger Rŷn ni’n byw mewn byd lle y lleddir y negesydd

Quant sigui enfrontat amb aquestes noticies, la majoria de les persones escollirà “matar al missatger"

Wrth ddod i wybod (“wrth cael ei wynebu â”) y newyddion hyn, mae’r rhan fwyaf o bobl yn dewis “lladd y negesydd”

missil

1 taflegryn

missing Saesnegiad

1 estar missing bod ar goll

missió

1 dyletswydd, aseiniad

2 (crefydd) cenhadaeth

missioner

1 cenhadwr

missionera

1 cenhades

missiva

1 llythyr

Només dues de les deu missives eviades per el Punt a ciutats de la regió (metropolitana de Barcelona) arriben a l’hora (El Punt 2004-01-06)

Dim on dau o’r deg o lythyrau wedi eu hanfon gan (bapur newydd) Y Punt i drefi yn yr ardal (ardal fetropolitanaidd Barcelona) yn cyrraedd mewn pryd

mistela

1 [mistela] = diod o frandi, siwgr, dŵr a sínamon

misteri

1 dirgelwch

misteriós

1 dirgelaidd

místic

1 cyfriniol

místic

1 cyfriniwr

mística

1 cyfrinwraig

misticisme

1 cyfriniaeth

mistificar

1 ffugio

mite

1 mùth, chwedl

mitges

1 mitja tinta hanner tân

mitges tintes mesurau annigonol

anar a mitges tintes hanner gwneud pethau

mitigar

1 (poen, anhwylder) lleddfu, lliniaru

una medecina per mitigar la tos meddyginiaeth i leddfu’r peswch

2 (syched) torri

3 (gwres) gostwng

4 (pryder) lleddfu

5 (dicter) llonyddu, tawelu

6 lleihái

mitigar la duresa de la feina lleiháu baich y gwaith

míting

1 cyfarfod gwleidyddol, protest gwleidyddol

2 rali etholiadol

mitja

1 Gweler mig

mitja

1 hosan

2 fer mitja gweu (â gwlân, gweill)

mitjà

1 canol

En altres països el nivell mitjà és millor Mewn gwledydd eraill mae’r safon ar gyfartaeldd yn well

mitjà

1 cyfrwng

El fi justifica els mitjans Mae’r diben yn cyfiawnháu’r modd

2 cymedr

3 mitjans  adnoddau

4 a mitjans de ar ganol

a mitjans de setembre del 1914 ar ganol mis Medi yn 1914

mitja lliura

1 hanner pwys

mitjans de vida

1 moddion byw, bywoliaeth, cynhaliaeth

mitjan

1 a mitjan = ar ganol, yng nghanol

a mitjan maig = ar ganol mis Mai

mitjana

1 cyfartaledd

retencions d’un quart d’hora de mitjana oediadau o bymtheg munud ar gyfartaledd

2 potelaid o gwrw (33 ml) - rhyw dwy ran o dair o beint

mitjançant

1 trwy gyfrwng

mitjançar

1 canoli, cyfryngu

mitjancer

1 sy’n actio fel canolwr

mitjancer

1 canolwr

mitjania

1 cyffredinedd, canoligrwydd = diffyg rhagoriaeth

mitjanit

1 hanner nos

mitjans

1 Gweler mitjà

mitjó

1 hosan bach

mitologia

1 chwedloniaeth

mitològic

1 chwedlonol

mitxelín

1 torch o floneg

mix

1 pwsi

mixt

1 cymysg

mixtura

1 cymysgedd

mnemotècnica

1 cofeg, nemoneg

mòbil

1 symudol

unitat mòbil uned darlledu allanol /  uned darlledu allanol symudol

2 (rheilffordd) material mòbil rholstoc

3 amrywiol

mòbil

1 (trosedd) cymhelliad

mobiliari

1 celfi, dodrefn

2 mobilari urbà offer stryd (meinciau, postiau lamp, ayyb)

mobilitat

1 symudoledd

2 mudo

mobilització

1 byddino

2 ymgasglu, ymgynnull (er mwyn ymbaratói ar gyfer rhyw ymgyrch)

3 protest

mobilitzacions populars gwrthdystiadau gan y cyhoedd

mobilitzar

1 byddino = trefnu llu i frwydr

2 ymbaratói ar gyfer gwrthdystiad, ar gyfer protest

moblam

1 hen gelfi

2 eiddo tŷ

moblar

1 dodrefnu

moble

1 celficyn, dodrefyn

moc

1 baw trwyn

El nen ja sap dir caca, cul i moc (“Bellach mae’r plentyn yn gwybod dweud cachu, tin a baw trwyn”)

(Ymadrodd a ddywedir wrth i rywun sarháu neu ddifenwi gwrthwynebwr mewn dadl â geiriau brwnt, yn lle rhesymu)

2 (canwyll) wic, wig

3 gwrthodiad, nacâd

clavar-li un moc (a algú) rhoi taw (ar rywun)

moca

1 moca (coffi)

coffi moca Mocha coffee

moca

1 perfeddion, coluddion

treure la moca blino, diffygio, mynd yn flinedig, llesgáu, fflagio (“tynnu allan y perfeddion”)

ni tenir ni tripa ni moca bod fel llyngyren, bod yn denau iawn (“ni + bod gennych na pherfeddion na choluddion”)

2 moques perfeddion

mocador

1 hances, macyn, neisied (nishad)

2 pensgarff

mocar

1 sychu trwyn (plentyn)

mocar-se sychu’ch trwyn

moca’t! sycha dy drwyn!

Au, ves amb la mama que et moqui, nen. Cer gyda dy fam iti gael sychu dy drwyn, bach..

2 rhoi taw ar rywun

3 diberdeddu (anifail)

mocassí

1 mócasin

moció

1 symudiad

mocós

1 snwfflyd, â`ch trwyn yn rhedseg, heb sychu’ch trwyn

2 snwfflhyf, haerllug

moda

1 ffasiwn

de moda yn y ffasiwn

passat de moda heb fod yn y ffasiwn erbyn hyn

2 tornar a estar de moda dod i mewn i’r ffasiwn unwaith eto

modalitat

1 math

mode

1 dull, modd, ffordd, method

2 (Cerddoriaeth) modd

3 (Gramadeg) modd

model

1 (Celf) model, un sydd yn ei osod ei hun mewn ystum

ar gyfer darlunydd, cerflunydd, ffotograffydd, ayyb

servir de model a un pintor bod yn fodel ar gyfer darlunydd

2 model = safon; person neu beth sydd o ansawdd digonol i’w ddynwared

3 patrwm

modelador

1 modelwr

modelador de l’opinió un sydd yn ffurfio barn y cyhoedd

modelar

1 llunio

2 modelu

modèlic

1 enghreifftiol, model

granja modèlica fferm enghreifftiol, fferm fodel

moderació

1 cymedroldeb

2 cyfyngu, cyfyngiad

moderador

1 cyfyngol

moderador

1 llywydd (cyfarfod)

moderar

1 cymedroli

2 cyfyngu

3 moderar-se cyfyngu eich hun

moderat

1 cymhedrol

2 moderat (eg) cymedrolwr, moderada (eb) cymedrolwraig

modern

1 modern

2 heddiw

3 a la moderna yn y dull modern

modernament

1 yn awr

2 yn ddiweddar

modernisme

1 Moderniaeth, mudiad llenyddol yng Nghatalonia tua diwedd y ganrif 1800

modernització

1 diweddaru, diweddariad, moderneiddio, moderneiddiad

modernitzar

1 diweddaru, moderneiddio

modest

1 gwylaidd, gostyngedig

modestament

1 yn wylaidd, yn ostyngedig

modèstia

1 gwyleidd-dra, diymhongarwch

mòdic

1 rhesymol

modificació

1 newidiad, cyfnewidiad, addasiad, cyfaddasiad

modificar

1 newid, cyfnewid, addas, cyfaddas

modisme

1 priod-ddull

modisteria

1 gwisgiadwraig = un sy’n gwneud dillad ffashiynol

modista

1 siop gwisgiadwraig

2 swydd gwisgiadwraig

mòdul

1 uned, modiwl, modwl

2 módwlws

modulació

1 (Mathemateg) modyliad

modular

1 modylaidd, módwlar

mofa

1 gwatwar, gwawd, dirmyg

mofar-se de

1 gwneud sbort am ben..., gwneud hwyl am ben...

mofeta

1 gwamalwr, digrifiwr, cellwieriwr, ffraethebwr

2 drewgi, drewfil sgync

3 llosgnwy, nwy pwll glo, damp, methan

Moià

1 trefgordd (el Bages)

moix

1 cath (Ynysoedd Catalonia)

moixaina

1 anwesiad, anwes

Moixent

1 trefgordd (la Costera)

moixernó

1 madarch cylch, bwyd yr ellyllon

moixó

1 aderyn bach

2 pysgodyn arian

moixoni

1 tawelwch!

2 fer moixoni tewi

mola

1 maen melin

2 llwyth, crynswth

3 (rhaff) torch

molar

1 dant malu

2 (ansoddair) dant malu, dannedd malu

molar

1 hogi

2 malu

3 torchi (rhaff)

Molar

1 trefgordd (el Priorat)

moldre

1 malu

moldre els ossos blino’n lân (“malu’r esgyrn”)

arribar i moldre gwneud rhywbeth mewn fflach, ar amrantiad, mewn dim o dro (“cyrraedd a malu”); mynd ati ar unwaith

Això és arribar i moldre Dyna waith sydyn

Però això no és la realitat, no sempre és “arribar i moldre”. Has de treballar molt i has d’anar picant a moltes portes.

Ond nid hynny yw fel y mae hi, ni all wneud pethau mewn dim o dro bob tro. Mae rhaid i ti weithio’n galed a mynd i curo wrth aml ddrws.

No és arribar i moldre. Porta un temps Nid gwaith sydyn mohono. Mae’n cymeryd amser.

Però tampoc us penseu que és arribar i moldre Ond peidiwch â meddwl chwaith taw gwaith sydyn mohono.

Tots sabem que l´independència no és arribar i moldre Rŷn ni i gyd yn gwybod nad gwaith sydyn yw [ennill] annibynniaeth

molècula

1 móleciwl, mólecwl

molècular

1 móleciwlaidd, mólecylaidd

moler

1 naddwr meini melin

molest

1 blin, trafferthus, annifyr

2 (blas) drwg

3 dig, dicllon, wedi digio

molestar

1 poeni

2 trafferthu, tarfu ar

molèstia

1 poendod

2 trafferth

prendre’s la molèstia (de fer alguna cosa) mynd i’r drafferth (o wneud rhywbeth), trafferthu (gwneud rhywbeth), ymdrafferthu (gwneud rhywbeth), ponsio (gwneud rhywbeth), panso (gwneud rhywbeth), cyboli (gwneud rhywbeth),

Jo ahir em vaig prendre la molestia de ficar cat-linux, un projecte de

buscador que està molt be

Ddoe ymdrafferthais osod cat-linux, cywaith archwiliwr sydd yn dda iawn

Si nano, un missatge i prou, em vull pendre la molestia de escriure per a tu

Ie, machgen i, dim ond un neges yr wyf am ymdrafferthu ysgrifennau atat

Sempre deixem a altres prendre’s la molestia de parlar per nosaltres, d’actuar per nosaltres, de pensar per nosaltres...

Rŷn ni’n gadael bob amser i eraill ymdraffethu siarad droston ni, gweithredu droston ni, meddwl droston ni

molí

1 melin

molí d’aigua melin ddŵr

molí de vela melin hwyliau

molí de vent melin wynt

molí draper pandy

molí fariner melin flawd

molí fariner d’aigua melin flawd

molí hidràulic melin hudrolig

molí oli gwasg olew

2 El moliner porta l’aigua al seu molí (Dywediad, wrth sôn am rywun sydd yn troi pob dŵr at ei felin ei hun) (“mae’r melinydd yn cario’r dŵr at ei felin”)

Per Sant Martí ni mola ni molí (Dywediad) “[Wyl] Sant Martin, na malu na melin”  Gwyl Farthin, 11 Tachwedd, oedd gwyl y melinwyr; Sant Marthin, esgob Tours oedd nawddsant y melinwyr

molibdè

1 molúbdenwm

Molig

1 trefgordd (el Conflent)

moliner

1 melinwr

la festa dels moliners gwyl y melinwyr (11 Tachwedd, Gwyl Farthin; nawddsant y melinwyr oedd Sant Marthin, esgob Tours)

Aquesta dita fa referència a una suposada desaprensió dels moliners: "De moliner mudaràs que de lladre no podràs"

Mae’r dywediad hwn yn cyfeirio at ddiffyg egwyddor tybiedig y melinwyr: “Fel melinydd byddi di’n dynnu [‘ailosod’] yr hyn na elli di fel lleidr”,

molineria

1 melina, melinyddiaeth

molinet

1 melin

molinet de cafè melin goffi

2 capstan

Molins de Rei

1 trefgordd (el Baix Llobregat)

moll

1 cei, glanfa; platfform glan dŵr

2 bywyn, mwydyn

el moll de l’òs mêr esgyrn

fins al moll de l’òs i’r carn (“hyd at fêr yr asgwrn”)

un personatge totalment espanyolista fins al moll de l’òs

rhywun sydd yn imperialaidd Castilaidd i’r carn (“yn hollol Sbaen-hyrwyddol...”)

Senzillament als castellans els fa nosa la nostra llengua. No els pots convèncer perquè ja hi estan en contra des de el moll del òs

Yn syml mae ein hiaith yn dân ar groen y Castiliaid. Nid oes modd eu perswadio am eu bod yn ei herbyn ym mêr eu hesgyrn (“o fêr eu hesgyrn”)

moll

1 meddal

2 gwlyb

moll de boca (“gwlyb eich ceg”) clepgi, ceg fawr, hen brep

molla

1 briwsyn

2 sbring

3 bywyn, mwydyn

mollal

1 cors

mollar

1 (ffrwyth) meddal

2 (cig) coch

3 pydredig

Mollerussa

1 trefgordd (el Pla d’Urgell) (yn el Segrià tan 1988)

Mollet d’Empordà

1 trefgordd (l’Alt Empordà)

Mollet del Vallès

1 trefgordd (el Vallès Oriental)

molló

1 carreg derfyn

2 carreg filltir

3 arwyddbost

Molló

1 trefgordd (el Ripollès)

mol.lusc

1 meddalog, molwsg

Moloc

1 Moloch = duw yr Ammoniaid a’r Phoeniciaid yr aberthid plant iddo gan eu rhieni

molsa

1 mwsogl

(la) Molsosa

1 trefgordd (l’Anoia)

molt

1 llawer o

2 des de fa molt temps ers llawer blwyddyn

molt

1 llawer

2 poc o molt mwy neu lai

molt

1 treballar molt  gweithio’n galed

2 molt i molt llawer iawn

3 iawn (cryfhaol)

persones molt diferents rhai gwahanol iawn

4 molt bo da iawn

-Bona tarda! -Molt bona!

-Pnawn da! -Pnawn da!

5 molt però molt llawer iawn o...

Fa molt però que molt temps que es diu, e.

(Rhyw si) Maent yn ei ddweud ers hydoedd, wyddost ti.

molta

1 llawer. Gweler molt

molta

1 malu

2 swm o yd i’w falu

molt bé

1 da iawn

molt de, molta de

1 llawer o

moltíssim

1 llawer iawn

amb el suport de moltíssima gent â chefnogaeth llawer iawn o bobl

2 (ar ddiwedd brawddeg, i fwyháu’r gair molt = llawer a ddefnyddir yng nghorff y frawddeg) llawer iawn

Tinc molt de respecte pel Sr. Alfons Quintà, moltíssim! Mae gennyf lawer o barch at Mr. Alfons Quintà, llawer iawn.

moltó

1 gwedder, maharen

moment

1 eiliad

2 amser

3 d’aquí a un moment ymhén eiliad

4 de moment am y tro

5 de moment am y tro

6 és el moment de.. mae’n bryd...

7 en un mal moment ar awr letwith, ar adeg lletwith ??

8 en un mal moment ar awr letwith, ar adeg lletwith ??

9 estar en un moment de bod yn gyfonod o .... arnoch

10 en aquest moment yn awr

11 en un moment donat (gorffennol) rywbryd neu’i gilydd

12 en un primer moment ar y dechrau, yn y lle cyntaf

13 passar un mal moment bod yn fain arnoch

momentani

1 byrhoedlog, dros dro

momentàniament

1 am sbel fach

mòmia

1 mymi

momificar

1 mymïo, mymieiddio

mòmio

1 (Castileb) swydd foethus

mon, ma

1 fy

mon pare fy nhad

ma mare fy mam

món

1 byd

2 byd = (Eglwys) bywyd séciwlar

2 a tot el món dros y byd

3 l’altre món y byd arall, y nefoedd

res de l’altre món dim gwerth sôn amdano, dim byd arbennig (“dim o’r byd arall”)

No és res de l’altre món Nid yw’n ddim byd arbennig

4 el món de la cançó byd y gân

La Sònia té 19 anys i està vinculada al món de la cançó ja des de ben petita Mae Sònia yn 19 oed ac mae hi wedi bod yn rhan o fyd y gân ers yn fach iawn

Hi ha una alta concentració de mallorquins en el món cultural català

Y mae canran uchel o Faliorciaid yn y byd dywylliannol Catalanaidd

treure (algú) del món lladd (rhywun) (“tynnu rhywun o’r byd”)

fer la volta del món (“gwneud tro’r byd”) mynd o gwmpas y byd

La volta al món en vuitanta dies O gwmpas y byd mewn pedwar ugain niwrnod

el món antic Yr Henfyd

el nou món Y Byd Newydd

mig món llawer iawn o bobl

des que el món és món (“oddi ar pan yw’r byd yn fyd”) erióed, ers dechrau'r byd

veure món gweld y byd

anar a veure món mynd i weld y byd

ser més de l’altre món que d’aquest (“bod yn fwy o’r byd arall na’r byd hwn”) bod yn gwbl nychlyd, ni + bod fyw’n hir (ni fydd fyw’n hir)

tenir món bod yn soffistigedig, bod yn brofiadol

la fi del món diwedd y byd

.....fins la fi del món hyd ddiwedd y byd

venir al món dod i’r byd

posar (algú) al món (“rhoi [rhywun] yn y byd”) esgor ar (rywun)

.....Com podia descuidar la mare que el va posar al món?

.....Sut yr oedd yn gallu anwybddu’r fam a esgorodd arno?

.....La dona va posar al món un fill

.....Esgorodd y fenyw ar fab

perdre el món de vista (“colli’r byd o olwg”) llewygu, cael llewyg, cael haint

rodar món teithio o gwmpas y byd, mynd i bedwar ban byd  (rodamón trempyn)

anar-se’n a l’altre món mynd i’r nefoedd

anar-se’n del món mynd i’r nefoedd

un món de llawer iawn o

El món és un mocador (“hances yw’r byd”) lle bychan yw’r byd, lle bach yw’r byd, Ond yw’r byd yn lle bach?

El món no va ser fet en un dia (“Nid mewn undydd y gwnaethpwyd y byd”) Nid mewn undydd y codwyd Rhufain

arreu del món ym mhedwar ban y byd

sis-cents experts d'arreu del món chwe chant o arbenigwyr o bedwar ban y byd

anar a l’altre cap de món mynd ymhell bell (“mynd i ben arall y byd”)

ser a l’altre cap de món bod ymhell bell (“bod ym mhen arall y byd”)

per res del món am gyfrif yn y byd

com hi ha món

Lluís Llach és un autor prolífic, com hi ha món!

Una posta de sol maca, com hi ha món.

M’aixecaria i li foteria dues hosties com hi ha món

De vacances com hi ha món!

Quina barra tenen aquests regidors del PP! Ara resulta que els agressors es converteixen en agredits. Com hi ha món! Què han fet,per exemple,aquests regidors quan al Congrés s´ha prohibit parlar en català?

Només cinquanta euros per això!... Com hi ha món que ni per mil no tornaria a fer-ho!

mona

1 mynci

enrabiar-se com una mona colli’ch limpin (“gwylltio fel mwnci”)

emprenyar-se com una mona colli’ch limpin (“gwylltio fel mwnci”)

2 pen mawr (ar ôl yfed)

dormir la mona cysgu i sobri

3 mona de Pasqua teisen Basg

dia de la mona Sul y Pasg (“diwrnod y deisen”)

4 (merch) hardd

Mònaco

1 Mónaco

monada

1 gwên wirion

2 peth bach ciwt

monarca

1 brenin, brenhines

monarquia

1 brenhiniaeth

monàrquic

1 monarchaidd, breniniaethol

Moncofa

1 trefgordd (la Plana Baixa)

la Moncloa

1 palas ym Madrid, Castilia; cartref swyddogol prif weinidog y wladwriaeth Gastilaidd

moneda

1 darn o arian

2 arian (gwlad)

3 a l’altra cara de a moneda ar y llaw arall (“yn wyneb arall y darn arian”)

monegasc

1 o Fónaco

Monesma i Queixigar

1 trefgordd (la Baixa Ribagorça)

monestir

1 mynachdy

2 monestir benedictí mynachdy Benedictaidd

monetari

1 ariannol

mongeta

1 ffeuen Ffrengig

mongetera

1 planhigyn ffa

mongòlic

1 Mongoliad

2 mongol

mongolisme

1 mongoliaeth

moniatera

1 planhigyn pytaten felys

moniato

1 pytaten felys

Monistrol de Caders

1 trefgordd (el Bages)

Monistrol de Montserrat

1 trefgordd (el Bages)

monitor

1 (dyfais) mónitor

2 gwyliwr

monja

1 lleian

escola de les monges ysgol gwfaint (“ysgol y lleianod”)

Jo havia tingut, a l'escola de les monges, moltes amigues

Roedd gennyf lawer o ffrindiau yn yr ysgol gwfaint

monjo

1 mynach

monocle

1 monocl, sbectol un llygad

monògam

1 unweddog, ag un gŵr, ag un wraig

monogàmia

1 unweddogaeth, unwreiciaeth, unwriaeth

monografia

1 traethawd, mónograff

monograma

1 mónogram, llythyrbleth

monòleg

1 ymson, mónolog

monolíngüe

1 unieithog, uniaith

monòlit

1 mónolith, maen hir

monolític

1 monolithig, maenhirol

2 unffurf, disyflyd

monologar

1 ymson

monomania

1 monmania, unwallgofrwydd

monomi

1 (Mathemateg) monomialaidd, un term

monoplà

1 mónoplan

monoplaça

1 un sedd

monopoli

1 monópoli

monopòlic

1 monópolaidd

L'espai abandonat per l'Estat a Catalunya ha estat ocupat per una sèrie d'empreses privades que dominen en l'àmbit de la sanitat, l'ensenyament i en les autopistes de peatge, i que controlen un mercat que no és lliure, sinó monopòlic

Mae’r maes y mae’r Wleidyddiaeth wedi cefnu arno yng Nghatalonia wedi ei feddiannu gan gyfres o gwmnïoedd preifat sydd yn tra-arglwyddiaethu’r sectorau iechyd, addysg, a’r traffyrdd toll, ac yn rheoli marchnad nad yw’n rhydd, ond yn fonopolaidd

monopolista

1 monopoleiddiwr

monopolista

1 monopolaidd

monopolitzar

1 monopoleiddio

monorail

1 trên un gledren

monosíl.lab

1 unsill

monosil.làbic

1 unsill, unsillafog

monoteisme

1 undduwiaeth

monòton

1 undoneg

monotonia

1 undonedd

Monòver

1 trefgordd (les Valls de Vinalopó)

monsenyor

1 prelad = clerigwr uchel

monsó

1 monsŵn, tymhorwynt

monstre

1 anghenfil

2 person afluniaidd

3 diawl, agwedd annymunol cudd i gymeriad rhywun

treure el monstre que porteu a dins dangos ochr hyll eich cymeriad (“tynnu allan y bwystfil yr ych yn ei ddwyn tu mewn”)

monstruós

1 arswydus

2 enfawr

monstruositat

1 anghenfil

mont

1 bryn

mont de pietat siop wystlo wladwriaethol

Montagut de Fuvià

1 trefgordd (la Garrotxa)

Montalbà del Castell

1 trefgordd ym mro el Rosselló (Yma y siaredir cymysgfa o Galalaneg ac Ocsitaneg)

Montanejos

1 trefgordd (l’Alt Millars)

Lle traddodiadol Castileg ei iaith.

Enw Castileg: Montanejos

Montant

1 trefgordd (l’Alt Millars)

Lle traddodiadol Castileg ei iaith.

Enw Castileg: Montán

Montanui

1 trefgordd (l’Alta Ribagorça)

Montaverner

1 trefgordd (la Vall d’Albaida)

Montblanc

1 trefgordd (la Conca de Barberà)

Montboló

1 trefgordd (el Vallespir )

Montcada de l’Horta

1 trefgordd (l’Horta)

Montcada i Reixac

1 trefgordd (el Vallès Occidental)

Montclar de Berguedà

1 trefgordd (el Berguedà)

Montella de Cadí

1 trefgordd (la Baixa Ribagorça)

Montesa

1 trefgordd (la Costera)

Montescot

1 trefgordd (el Rosselló)

Montesquiu d’Albera

1 trefgordd (el Rosselló)

Montesquiu de Ripollès

1 trefgordd (el Ripollès)

Montferrer

1 trefgordd (el Vallespir )

Montferrer i Castellbó

1 trefgordd (l’Alt Urgell)

Montferri

1 trefgordd (l’Alt Camp)

http://ca.wikipedia.org/wiki/Montferri Gwefan Wikipedia

http://www.montferri.altanet.org/ Gwefan Cyngor y Pentref

Montfort

1 trefgordd (el Vinalopó Mitantjà)

Montgai

1 trefgordd (la Noguera)

Montgat

1 trefgordd (el Maresme)

Montgrí

1 lle yn sir Baix Empordà

Boira al castell, pluja al clatell (dywediad o Montgrí, sir Baix Empordà) (“niwl wrth y castell, glaw ar y gwegil”) Pan fydd castell Montgrí yn diflannu yn y niwl, mae’n sicr o fwrw glaw

monticle

1 twmpath

Montixelvo

1 trefgordd (la Vall d’Albaida)

Montlluís

1 trefgordd (l’Alta Cerdanya)

Montmajor

1 trefgordd (el Berguedà)

Montmaneu

1 trefgordd (l’Anoia)

Montmany de Puiggraciós

1 trefgordd (el Vallès Oriental)

Montmell

1 trefgordd (el Baix Penedès)

Montmeló

1 trefgordd (el Vallès Oriental)

Montner

1 trefgordd (el Rosselló)

Montoliu de Lleida

1 trefgordd (el Segrià)

Montoliu de Segarra

1 trefgordd (la Segarra)

Montorió del Camp

1 trefgordd (el Baix Camp)

Montornésdel Vallès

1 trefgordd (el Vallès Oriental)

Montornès de Segarra

1 trefgordd (l’Urgell)

Montroi

1 trefgordd (la Ribera Alta)

Montseny

1 trefgordd (el Vallès Oriental)

Montserrat d’Alcalà

1 trefgordd (la Ribera Alta)

(el) Montsià

1 comarca (Gogledd Catalonia)

Montuïri

1 trefgordd (Mallorca)

Mont-ral

1 trefgordd (l’Alt Camp)

http://ca.wikipedia.org/wiki/Mont-ral Gwefan Wikipedia

http://www.mont-ral.altanet.org/ Gwefan Cyngor y Pentref

Mont-ras

1 trefgordd (el Baix Empordà)

Mont-roig de Tastuins

1 trefgordd (el Matarranya)

TARDDIAD: mont roig = mynydd coch

Mont-roig del Camp

1 trefgordd (el Baix Camp)

Montserrat

1 enw mynydd

2 enw mynachdy (a fynydd Montserrat)

3 enw merch (o ddelw’r Santes Fair yn y mynachdy)

monument

1 cofgolofn

2 adeilad mawreddog fel eglwys, palas, castell; neu lle megis sgwâr, gerddi, parc

els monuments atyniadau tref

visitar els monuments ymweld â lleoedd gwerth eu gweld mewn tref

monument nacional adeilad y mae ei werth pensaernïol wedi ei gydnabod gan yr wladwriaeth

3 bedd

monumental

1 coffa, coffadwriaethol

2 enfawr

monyó

1 stwmpyn

moquejar

1 (trwyn) rhedeg

Em moqueja el nas Mae ’nhrwyn i’n rhedeg (“mae’r trwyn yn rhedeg i mi”)

El nas moqueja Mae ’nhrwyn i’n rhedeg (“mae’r trwyn yn rhedeg”)

moqueta

1 mocét

moquís

1 pabwyren

2 snuff

mora

1 mwyaren

Móra d’Ebre

1 trefgordd (la Ribera d’Ebre)

moral

1 moesol

Móra la Nova

1 trefgordd (la Ribera d’Ebre)

moralitat

1 moesoldeb

moralista

1 (eg) moesolwr, moesolydd, (eb) moesolwraig

2 (ansoddair) moesolaidd

moralitat

1 moesoldeb

moralitzador

1 moesolwr, moesegwr

moralitzar

1 moesoli, moesegu

moralment

1 yn foesol

morat

1 porffor

morat

1 clais

moratori

1 moratoriwm

moratòria

1 gohiriad, moratoriwm

mòrbid

1 meddal

2 clefydol

3 meddal

morbidesa

1 meddalder

2 clefydol

morbós

1 afiach

morbositat

1 diddordeb afiach

mordaç

1 hallt, deifiol, llym = beriniadol

mordaçitat

1 llymder

mordant

1 ffrâm argraffwyr

mordassa

1 safnrwym, safndag, safnglo, gàg

emmordassat wedi eich safnrwymo, wedi eich safnglói, wedi’ch gagio

mordent

1 brathog, deifiol

2(Cerddoriaeth) modent

morè

1 (person) tywyll

2 (person) tywyll ei wallt

3 (gwallt) tywyll

el Morell

1 trefgordd (el Tarragonès)

Morella

1 trefgordd (el Ports de Morella)

Morellàs

1 trefgordd (el Rosselló)

morena

1 marian

2 llysywen noeth, llysywen farus (Muraena helena)

3 hemoroid

la Moreneta

1 Santes Fair Mynachdy Montserrat, Mair Wyryf Montserrat

una dona de l’Africa Negra més fosca que la moreneta enraonant català

gwraig o Áffrica Ddu yn dywyllwch [ei chroen] na Santes Fair Mynachdy Montserrat yn siarad Catalaneg

2 math o fadarchen (Tricholoma terreum)

Aquest bolets s’anomenen “bruntets” al Camp de Tarragona, i “morenetes” a Tortosa

Enw’r madarch hyn yw “brunets” ym Maes Tarragona a “morenetes” a Tortosa

TARDDIAD: “yr un fach felynddu”

morera

1 merwydden, morwydden

2 Morera cyfenw

el Morera de Montsant

1 trefgordd (el Priorat)

moresc

1 Mwraidd

moresc

1 meiz, indrawn

morfina

1 mórffîn

morfologia

1 morffoleg

moribund

1 ar farw, ar drengi, ar ddarfod, marwaidd

moridor

1 meidrol

morigerar

1 ffrwyno

morir

1 marw

morir com mosques marw yn lluoedd (“marw fel cylion”)

2 lladd

morir-se

1 marw

Espero que no es mori mai Rw i’n gobeithio na fydd e farw byth

2 estar-se morint bod yn marw

morisc

1 Mwraidd

morisc

1 Moslem wedi troi i Gristnogaeth (15 ganrif)

2 gwynt o’r de-ddwyrain

3 morisca gwraig o Foslem wedi troi i Gristnogaeth (15fed ganrif)

morisca

1 ffurf fenywaidd y gair morisc; gwraig o Foslem wedi troi i Gristnogaeth (15fed ganrif)

morma

1 slap, cernod

mormó

1 Mormon

moro

1 Mwraidd

2 (ceffyl) brith, lliw llaeth a chwrw

moro

1 Mŵr, Mwriad

2 mora Mwriad (benyw), M^wres

un moro i una mora Mŵr a M^wres

morós

1 araf

2 araf i dalu dyled

morositat

1 arafwch

2 hwyrfrydedd i setlo dyled

morra

1 chwarae minddu manddell

morrada

1 ergyd ar y trwyn

2 ergyd a wneir â’r trwyn

morral

1 mwsel

morralles

1 ffrwyn

morrejar

1 gwthio’r trwyn yn erbyn

2 turio

morrió

1 cwdyn bwydo ceffyl

2 (anifail) trwyn

3 helmed

4 mwsel

morro

1 (anifail) trwyn

2 morros gwefusau tew

3 fer morros bod golwg ddig ar

morrut

1 tew ei wefus

2 sarrug

morsa

1 walrws

mort

1 marw, wedi marw

2 sydd wedi marw

3 resultar mort = marw

4 pou mort carthbwll

mort

1 marwolaeth, marw

lloc de mala mort (“lle mawrolaeth ddrwg”) twll o le

Mura, Talamanca i Rocafort, tres pobles de mala mort (dywediad o dref Terrassa)

Am dwll o le pob un - pentrefi Mura, Talamanca a Rocafort

3 escarabat del rellotge de la mort (Xestobium rufovillosum) chwilen angau, ticbryf, pryf corff (mae’r chwilen wryw, wedi tyllu i bren, yn curo ei ben yn erbyn y pren i ddenu chwilen fenyw. I rai ofergoelus arwydd marw yn y teulu neu’r gymdogaeth yw’r curo hwn)

mortadel.la

1 mortadela

mortal

1 meidrol

2 marwol

enemic mortal gelyn marwol

pecat mortal pechod marwol

pena mortal cosb eithaf

3 suar la gota mortal bod yn chwys domen (“chwysu’r diferyn marwol”)

mortaldat

1 dd marwolaethau

mortalitat

1 arwoldeb

mortalla

1 amwisg

morter

1 morter

2 morter = canon

un atac de morter ymosodiad mortar

mortífer

1 angheuol

mortificació

1 marweiddiad

mortificant

1 marweiddiol

mortificar

1 marweiddio

2 darostwng

mortuori

1 angeuol

morú

1 Mwraidd

mos

1 brathiad, cnithiad

mosaic

1 brithwaith

2 palmant brithweithiol

mosca

1 cylionen

pujar-li (a algú) la mosca al nas (wrth sôn am rywun sydd yn gwylltio, yn colli ei natur)

(“y gylionen yn mynd i lan i mewn i’r trwyn”) colli amynedd, gwylltio

Els veïns de Gurb ja els ha pujat la mosca al nas Mae trigoloion Gurb yn gandryll

2 mosca collonera  pigyn clust, rhywun sydd yn cythruddo yn ddi-baid (“cylionen sydd yn cyffwrdd â’r ceilliau, sydd yn digio”)

fer de mosca collonera  bod yn bigyn clust

3 mosca d’ase (Hippobosca equina) (“cylionen yr asen”)

mosca camaleó (Stomoxys calcitrans) (“cylionen camelion”)

mosca de l’olivera (Dacus oleae) (“cylionen yr olewydden”)

mosca de la carn (Sarcophaga carnaria) (“cylionen y cig”)

mosca del colom (Ornithomya avicularia)  (“cylionen y golomen”)

mosca del vinagre (Drosophila melanogaster) (“cylionen y finegr”)

mosca verda (Luciliea caesar) (“cylionen gwerdd”)

morir com mosques marw yn lluoedd (“marw fel cylion”)

caure com mosques marw yn lluoedd (“syrthio fel cylion”)

fer mal a una mosca (“gwneud niwed i gylionen”) wrth ddisgrifio natur rhywun

No faria mal a una mosca Mae e’n hollol ddiniwed / Mae’n hollol addfwyn ei natur (“ni fyddai’n gwneud niwed i gylionen”)

És incapaç de fer mal a una mosca Mae e’n hollol ddiniwed / Mae’n hollol addfwyn ei natur

(“Mae’n analluog i wneud niwed i gylionen”)

No semblava ser capaç de fer mal a una mosca Ymddangosai fel un hollol addfwyn ei natur (“nid oedd yn ymmdangos fel un galluog i wneud niwed i gylionen”)

saber ventar-se de les mosques gallu gwrthsefyll beirniadaeth, gwerthsefyll sarhadau (“gwybod eich ffanio eich hun rhag y cylion”)

estar mosca bod mewn tymer drwg

afluixar la mosca talu (“llacio’r mosca”)

mosca balba un â mwy o falais neu o haerllugrwydd nag y mae’n ymddangos; rhagrithiwr

mosca morta = mosca balba

moscard

1 mosgito

moscatell

1 mysgatél

Moscou

1 Mosgfa, Moscow

mosquer

1 haid o gylion, haid o bryfed

mosquet

1 mwsged

mosqueta

1 (aderyn) telor

mosqueter

1 mysgedwr

mosquit

1 mosgito

mosquitera

1 rhwyd fosgitos

dormir sota una mosquitera sleep under a mosquito net

mossa

1 geneth, llances

mossada

1 cnoad

menjar una mossada cael byrbryd

mossàrab

1 Mosarab

mossec

1 cnoad

mossegada

1 cnoad, brathiad

mossegada del diable

1 (= escabiosa mossegada) (Succisa pratensis) tamaid y cythraul (“cnoad y cythraul”)

mossegar

1 cnoi

mossegar la llengua dal eich tafod / brathu’ch tafod / cnoi’ch tafod / atal eich tafod / dal dant ar eich tafod

La veritat és que ja vaig una mica gat i no em dóna la gana mossegar-me la llengua.

Mewn gwirionedd rwy i wedi meddwi dipyn bach a does dim awydd arnaf atal fy nhafod

mossèn

1 offeiriad

Mosset

1 trefgordd (el Conflent)

mosso

1 llanc

mossos d’esquadra

1 carfan arfog a sefydlwyd yn 1690 ar gyfer cadw trefn yn ardal Camp de Tarragona

2 heddlu a sefydlwyd yng Nghatalonia yn 1723

3 heddlu ymlywodraeth Catalonia a sefydlwyd yn 1982

most

1 sudd grawnwin

mostassa

1 mwstard

mostatxo

1 mwstash

mostela

1 gwenci, winci

mostra

1 arwydd

2 mynegiant, dangos

3 arddangosfa

mostra itinerant arddangosfa deithiol

mostrar

1 dangos

mostrari

1 llyfr samplau

mot

1 gair

mota

1 bryncyn

2 cyfoeth, eiddo

motard

1 gyrrwr beic modur

motejar

1 llysenwi

motí

1 reiet

motiu

1 ysgogiad

2 pwrpas

per quin motiu? paham?

3 sense motiu heb reswm yn y byd

4 pel motiu que sigui am ba reswm bynnag

5 llysenw

motivació

1 ysgogiad

motivar

1 ysgogi

estar molt motivat (per) bod yn awyddus iawn i

És clar que els castellans estan molt motivats per lluitar contra nosaltres i gens motivats per anar a favor.

Mae’n amlwg bod y Castiliaid yn awyddus iawn i frwydro yn ein herbyn ac heb fawr o awydd i’n ffafrio ni (“mynd o blaid”)

motlle

1 mold

motllura

1 mowldin

moto

1 beic modur

posar-se com una moto gwylltio, colli’ch limpin

Es va posar com una moto per un simple i inocent comentari Gwylltiodd ar ôl imi wneud rhyw sylw syml a difalais (“ar gyfer sylw...”)

motocicleta

1 beic modur

motociclista

1 gyrrwr beic modur

moto-cross

1 motocrós

motor (ansoddair)

1 mudol

2 echdygol

motor (eg)

1 modur, injen

motorisme

1 rasio moduron

motorista

1 gyrrwr beic modur

motriu

1 mudol = yn peri i symud

motu proprio

1 ohoni ei hun, ohono’i hun

motxilla

1 rycsac

moure

1 symud

2 achosi, ennyn

3 moure a compassió ennyn cyd-ymdeimlad

4 gwneud (swn) cadw

5 ysgwyd (cwt, cynffon)

6 symud (gwyddbwyll)

7 symud = gweithio, rhoi egni mudol i

8 tynnu (trên + wagenni)

moure el cap damunt i avall

1 amneidio (“symud y pen i fyny ac i lawr”)

moure’s

1 symud ei hun

Mou-te! Symud!

2 mynd allan

movedís

1 symudol

2 ansad

3 chwit-chwat (person)

moviment

1 symudiad

2 mudiad (gwleidyddiaeth, celfyddyd)

3 amneidiad (pen)

4 traffig (ceir)

5 newid (pris) moviment de preus

6 â llawer o fynd ynddi (siop) una botiga de molt moviment

7 digwyddiadau (hanes, stori)

8 moviment sísmic dirgryniad

9 rhoi (peth) i symud

10 haver-hi molt de moviment (lle)bod fel ffair

11 estar en moviment bod yn symud

moviola

1 peiriant adolygu ffilm

mu

1 (Castileb)

No ha dit ni mu del tema Dyw e ddim wedi sôn dim am y pwnc, Dyw e ddim wedi dweud na bw na be am y pwnc, Dyw e ddim wedi dweud gair o’i ben am y pwnc

mucosa

1 llysnafedd

2 membrana mucosa pilen ludiog

mucositat

1 gludiogrwydd

mucus

1 llysnafedd

muda

1 symudiad

2 newid (dillad)

3 (anifail) bwrw (blew)

4 (aderyn) bwrw (plu)

amb plomatge de muda sydd yn bwrw, sydd yn bwrw plu, sydd yn bwrw ei blu / ei phlu / eu plu (“â phlu bwrw plu”)

Hi vam veure dos ànecs cullerots (Anas clypeata) amb plomatge de muda

Fe welsom dwy hwyaden lydanbig (Anas clypeata) oedd yn bwrw eu plu

4 estar de muda (wrth sôn am lais llanc) torri

muda

1 Vegeu mut

mudar

1 mudo = symud i fyw i le arall

2 newid

3 newid dillad: mudar de roba

4 (anifail) bwrw (blew)

5 newid

6 torri (llais)

7 mudo = symud i fyw i le arall: mudar de casa

mudar-se

1 rhoi eich dillad gorau amdanoch

mudat

1 da eich gwisg

anar mudat bod yn drwsiadus

mudèjar

1 mwdechar = Mwriad yn Iberia, y rhoddwyd caniatâd iddo aros ar ol i’r Cristnogion feddiannu tiriogaethau y Mwriaid

mudesa

1 mudandod

mufla

1 ffwrn

mugir

1 brefu

mugit

1 bref

mugró

1 teth

mujol

1 winsh

mul

1 mul, mules

mulassa

1 (anghenfil mewn gorymdaith)

2 twymydd gwely

mulat

1 mylato

Era mulat. El seu pare crec que era caribeny Mylato oedd e. Caribïad oedd ei dad, rwy’n meddwl.

mullader

1 pwll

2 mwstwr

(“El Partit de la Cabòria Arbitrària i Espanyolista Permanent”) El dirigeix Pasqual Maragall i hi milita només el seu germà. Ja són prou per fer mullader. N’han fet i en faran molt més (Avui 2004-01-14)

(“Plaid gofidion di-sail mywmpwyol i pro-Gastilaidd parhaol”) Mae Pasqual Maragall yn bennaeth arni (“yn ei harwain”) a’i frawd yw’r unig aelod arall (“ynddi dim ond ei frawd sydd yn gweithredu”). Mae’n ddigon i godi mwstwr. Maent wedi gwneud i bydd yn gwneud rhagor ohono.

mullar

1 gwlychu

mullat

1 gwlyb

Sant Vicenç mullat, tot el vi esguerrat

Os bwrwiff law ddydd Sant Finsent, caiff y grawnwin eu handwyo (“(dydd) Sant Finsent gwlyb, y gwin i gyd wedi ei andwyo”)

Carrers mullats, calaixos eixuts (Dywediad) (“heolydd gwlyb, droriau sych”) Pan fydd yn bwrw glaw, mae’r siopwyr yn colli arian am fod eu cwsmeriaid yn aros gartre

muller

1 gwraig = benyw briod

mullerar-se

1 priodi

multa

1 dirwy

posar-li una multa (a algú) codi dirwy (ar rywun)

multar

1 rhoi dirwy

multicolor

1 amryliw, aml-liwiog

bufanda  multicolor sgarff amryliw

jardí multicolor gardd amryliw

multilinguisme

1 amlieithedd

multimilionari

1 aml-filiwnydd

multinacional

1 aml-wladwriaethol

múltiple

1 amryfal

2 assassí multiple llofrudd torfol

multiplicació

1 lluosogiad

multiplicar

1 lluosogi

2 multiplicar-se bod mewn sawl lle ar yr un pryd

multiplicitat

1 lluosowgrwydd

multireincident

1 sydd yn troseddu drosodd a throsodd

delinqüent multireinicident amldroseddwr parhaol

multisecular

1 hynafol

multitud

1 lliaws, tyrfa

Tres és multitud (El Punt 2004-01-31)

Digon deuddyn heb drydydd (“mae tri yn dorf”)

2 una multitud de llawer iawn o

mundà

1 bydol

mundial

1 byd-eang

2 byd (ansoddenw)

És el segon fabricador mundial de Fibra Òptica Gwneuthurwr ail fwyaf y byd o ffeibrau optig yw ef

3 Segona Guerra Mundial Ail Ryfel Byd

mundialment

1 dros y byd:

mundialment famós byd-enwog

Múnic

1 München

munició

1 bwledi

municipal

1 trefol

2 cens municipal rhestr poblogaeth

3 policia municipal heddwas cymunedol

4 les eleccions municipals yr etholiadau lleol

a les eleccions municipals yn yr etholiadau lleol

les municipals yr etholiadau lleol

quan es van fer les municipals... pan gynhaliwyd yr etholiadau lleol...

5 de propietat municipal o eiddo’r drefgordd

L’edifici... és de propietat municipal i està ocupat des de 2001 (El Triangle 2004-01-19)

Mae’r adeilad yn perthyn i’r drefgordd ac y mae wedi ei feddiannu (gan sgatwyr) oddi ar 2001

municipal

1 plismon (cymunedol), plismones (gymunedol)

municipi

1 treflan, trefgordd

2 pentref

al centre del municipi yng nghanol y pentref

munió

1 llu = nifer fawr o bobl, o bethau, o anifeiliad, etc

muniquès

1 o Münich, yr Almaen

munt

1 mynydd

2 pentwr arcaïc: llumon

3 pentwr = nifer fawr

Aquests dies he vist un munt de pelicules Yn y dyddiau diwethaf yma yr wyf wedi gweld peth wmbredd o ffilmiau

4 a munts yn eu cannoedd etc

venir a munts dod yn un haid

muntacàrragues

1 lifft gwasanaethu

muntador

1 ffiter

2 esgynfaen, "horsbloc"

muntanya

1 mynydd

2 a la muntanya yn y mynyddoedd, yn y mynydd

Neu a la muntanya, fred a la plana (Dywediad) Eira yn y mynydd, oerfel ar y gwastadedd

3 cefn-gwlad

4 muntanyes russes (mewn parc difyrrwch) ffigyr-éit (“mynyddoedd Rwsaidd”)

muntanyenc

1 mynyddwr = un sydd yn byw yn y mynyddoedd

2 mynyddwr = un sydd yn dringo mynyddoedd fel gweithgaredd hamdden

Muntanyola

1 trefgordd (Osona)

muntanyós

1 mynyddog, bryniog

muntar

1 esgyn, mynd i fyny

2 reidio (beic, ceffyl)

3 rhoi wrth ei gilydd

4 cydio â (yn rhywiol)

5 agor, sefydlu, (busnes)

6 muntar un negoci sefydlu busnes

7 muntar una botiga agor (siop)

8 agor siop

9 trefnu

Hi aniràs al darrer concert dels Brams el 7 de maig? Jo no tinc cotxe, m'haurè d'esperar a que algú munti un autocar per anar-hi.

Ei di i gyngerdd olaf y Brams ar y seithfed o Fai? Does gen i ddim car, bydd rhaid imi aros i rywun drefnu coetsh i fynd yno.

muntar un numeret

1 cael ffrae

muntatge

1 cynhyrchiad (theatr)

munter

1 heliwr = heliwr sydd yn gofalu am y cŵn

munteria

1 hela (gwyddor)

2 helfa = y weithred o hela

3 mintai hela

4 golygfa hela (paentiad)

muntura

1 gweithred o roi eich hun ar gefn (ceffyl)

2 ffrâm (sbectol)

3 gosodiad (gemau)

munyir

1 godro

2 casglu (â llaw) (olifau)

mur

1 mur, wal

2 mur de contenció mur cynnal

Mura

1 trefgordd (el Bages)

Mura, Talamanca i Rocafort, tres pobles de mala mort (dywediad o dref Terrassa)

Am dwll o le pob un - pentrefi Mura, Talamanca a Rocafort

mural

1 mur (ansoddenw)

mural

1 murlun

muralla

1 mur tref; caer = mur tref

Múrcia

1 talaith yn y Gwledydd Castileg

murcià ansoddair

1 o Murcia

murcià eb / eg

1 un o Murcia

murga

1 bwrn, llyffethair

múria

1 (Planhigyn) (Verbascum sinuatum) math o bannog

muricec

1 ystlum

Murla

1 trefgordd (la Marina Alta)

murmurar

1 murmur

2 hel straeon

3 sibrwd

4 murmurar de achwyn ar

murmurejar

1 sibrwd

murmuri

1 murmur

Muro de Mallorca

1 trefgordd (Mallorca)

Muro del Comtat

1 trefgordd (el Comtat)

murri

1 cyfrwys

murri

1 un cyfrwys, un gyfrwys

murtra

1 myrtwydden

mus

1 pwl

musa

1 awen

musaranya

1 llyg

muscle

1 ysgwydd

2 posar-hi el muscle rhoi help llaw

3 cefn (Deheubarth Catalonia)

4 cyhyr (gwall – mewn gwirionedd nid oes ystyr ‘cyhyr’ i muscle, gan mai múscul yw’r ffurf gywir)

musclo

1 misglen, cragen las

múscul

1 cyhyr

muscular

1 cyhyrol

2 teixit muscular cnodwe muscular

musculatura

1 cyhyredd

musell

1 ffriw

Muserod

1 trefgordd (l’Horta)

museu

1 amgueddfa

músic

1 cerddor, cerddores

Músic pagat fa mal so (“cerddor wedi ei dalu a wna sain ddrwg”) (h.y. gall gwaith a ddelir ymlaen llaw fod o ansawdd gwael - mae’r arian gan y gweithiwr yn barod ac nid oes cymaint o gymhelliad iddo  wneud y gwaith yn dda)

música

1 cerddoriaeth

música sacra cerddoriaeth sanctaidd = cerddoriaeth sydd yn ymwneud â chrefydd neu addoli

música rock cerddoriaeth roc

música rock-folk cerddoriaeth roc gwerin

2 posar música a gosod (peth) ar gân

musicar

1 gosod (cerdd, geiriau) ar gân

mussitar

1 myngial

mussol

1 gwdihw, tylluan

2 (Athene noctua) = tylluan fach

3 mussol banyut (Asio otus) = tylluan gorniog

4 mussol emigrant (Asio flammeus) = tylluan clustiog

5 un tawedog (person)

6 twpsyn (person)

7 llefrithen, ploryn ar yr amrant (meddygaeth)

mussolina

1 mwslin = math o gotwm main

musti

1 gwyw

2 isel ei hysbryd, isel ei ysbryd

mústic

1 = musti

musulmà

1 Moslemaidd

musulmà

1 Moslem, Moslemes

mut

1 mud

2 mud (llythyren sydd ddim yn cynrychioli sain)

Es posa l’ davant de vocal i h (és a dir, una vocal precedida de h muda)

Rhoir l’ o flaen llafariad ac h (hynny yw, llafariad ag h ddilais o’i blaen)

mutació

1 cyfnewidiad

2 treiglad (gramadeg Gymráeg)

3 newid golygfa (teatre)

mutatis mutandi

1 ar ôl gwneud y newidiadau angenrheidiol

mutant

1 (ffuglen fwyddonol) mwtant, anifail sydd wedi cael ei drawsffurfio

mutilació

1 llurguniad

mutilar

1 llurgunio

mutilat

1 un methedig, crupul

2 mutilat de guerra crupul rhyfel

mutis

1 fer mutis mynd oddi ar y llwyfan (theatr)

2 fer mutis peidio â siarad gair

mutis!

1 sh!

mutisme

1 distawrwydd

mutu

1 cilyddol = yn dibynnu’r naill ar y llall

mútua

1 cymdeithas lesiant, cymdeithas gyfeillgar

mútua sanitària cwmni yswiriant iechyd cydfuddiannol

mutualista

1 yn perthyn i fudd-gymdeithas

mutualista

1 aelod o gymdeithas lesiant

mutualitat

1 budd-gymdeithas, clwb lles = cymdeithas yswiriant ym merchnogaeth ei haelodau - y rhai yn cael eu hyswirio yn cyfrandalwyr ac ar dir i dderbyn elw

mútula

1 mwtwl (pensaernïaeth) = bloc o dan cornis

Mutxamel

1 trefgordd (l’Alacantí)

muu

1 sŵn bref buwch

el muu muu de les vaques mw mw’r buchod

·

·····
Adolygiad diweddaraf - darrera actualització - 2001 05 06 :: 2003-11-02 :: 2003-12-15 :: 2004-01-05 :: 2005-02-11 :: 2005-03-14 2005

Ble'r wyf i? Yr ych chi'n ymwéld ag un o dudalennau'r Gwefan "CYMRU-CATALONIA"
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web "CYMRU-CATALONIA" (= Gal·les-Catalunya)
Weø(r) àm ai? Yuu àa(r) vízïting ø peij fròm dhø "CYMRU-CATALONIA" (= Weilz-Katølóuniø) Wébsait
Where am I? You are visiting a page from the "CYMRU-CATALONIA" (= Wales-Catalonia) Website