|
B001: A boero i ddannedd y gwynt sy’n poeri i’w wyneb ei
hun
B002: Achub chwannen a cholli croen buwch
B003: Achub wy poeth o dân
B004: Aeth ei eiddo rhwng seiri a phorthmyn
B005: Afrwydd pob gorchwyl ar y cyntaf
B006: Ag arian y prynir popeth - ond gair da
B007: A gollir heddiw ni cheir yfory
B008: Agosaf i’r asgwrn melusaf y cig
B009: Agosaf y diawl pan siaredir amdano
B010: Â’i fys ym mhob brywes
B011: Â’i fys yng nghawl pob un
B012: Allan o ddyled allan o berygl
B013: All neb fyw ar garu a chusana
B014: All neb gario’i dylwyth ar ei gefn
B015: All ungwr ond a allo
B016: Allwedd pob cist yw cwrw
B017: Amcan llygad a gwaith llaw
B018: Amcan llygad a gwaith pen bys
B019: Amcan Shors am bwys o wlân / ac amcan Shân wrth gribo
B020: Amser yw’r esboniwr gorau
B021: Anhawdd plygu hen bren
B022: Anhawdd tynnu cnacau o hen geffyl
B023: Annoeth pobun nes gwypo
B024: Ar drot byth a hefyd
B025: Ar ôl yfed, syched sydd
B026: Ar rod a charhant = ar drot byth a hefyd
B027: A wnel dwyll a dwyllir
B028: Bargen yw bargen, serch colli
B029: Beth yw bron o flaen brenin?
B030: Bid cam bid cymwys - tae fater am hynny bid p’un i chi
B031: Blas y cyw ar y cawl = ni ddygir dyn oddiar ei dylwyth
B032: Blewyn heddiw o groen y ci a’m cnodd y ddoe
B033: Breuddwydio am haf sych Nadolig, a chael dydd Sul yr hwch yn yr haf
B034: Briwydd bychain wnânt dân gynta, ond rhai mawrion a ddiffodda
B035: Bwyta bwyd o ben dyn arall
B036: Bwyta llygoden cyn ei dal
B037: Bwyta’r cyw cyn ei fagu
B038: Byd a fynno, ta beth = bid p’un i chi
B039: Byw mewn gobaith am abwy
B040: Cadw cŵn a chyfarth fy hun, ai e?
B041: Cadw heddiw fel bo gennyt yfory
B042: Cadw’th dafod rhwng y ddanedd
B043: Cael neu golli, mentra
B044: Call pob ffôl tra tawo
B045: Calon dyn yn ei bwrs
B046: Calon dyn yn ei logell caseg wen a phioden
B047: Can daered â’r twrch
B048: Can haeled â llyffan ar y pridd
B049: Cân di bennill fwyn i’th nain / Fe gân dy nain i tithe
B050: Caws o fola ci
B051: Cel da yw cel benthyg
B052: Cenfigen a fynn ei thâl
B053: Cenfigen a fynn ei wobr
B054: Cenfigen a fynn le i ddial
B055: Chwannog i’w fara, ond diog i’w hela
B056: Chwarae teg, serch chwarae am ddim chwilio bai a hela brychau
B057: Chwarae teg i’r diawl
B058: Clecwn sy’n holi, a ffyliaid sy’n gweud
B059: Cneuen goeg sy galeta
B060: Cnůl newyn, llaethdy gwag
B061: Codi crach a thrafod crawn
B062: Cos di fi, mi gosa innau dithau
B063: Cuwch cwd a ffetan
B064: Cwympo i’r pot a’r saem
B065: Cymaint ei gariad â’r iâr at yr halen
B066: Cymydog agos sy’n well na brawd ymhéll
B067: Cynnau cannwyll i chwynu
B068: Cynt twymiff y gwaed na’r dŵr
B069: Cyrchu dŵr dros afon
B070: Cysgu ci cigydd
B071: Cysgu hun ci cigydd
B072: Cystal ag aur = as good as guinea gold
B073: Dagrau sych gynta dal at y gwir, petái’r wybr yn cwympo
B074: Dal cannwyll i gyfarwydd
B075: Dal golau i gath lygota
B076: Dall pob anghelfydd
B077: Dall pob anghyfarwydd
B078: Dall yw cariad i bob anaf
B079: Dal mochyn gerfydd ei gwt
B080: Dal y gwynt a saethu’r lleuad
B081: Dal y gwynt mewn sachau
B082: Dal ych gerfydd ei gorn
B083: Daw, fe ddaw yn haf ar y ci coch; a thywydd teg i galchwr
B084: Daw dial, daw. Wedws dial delse
B085: Dechrau da yw hanner y gwaith
B086: Dial y felin, dial ei fola
B087: Dianaf hagr i gariad
B088: Diddrwg pob drwg heb gerydd
B089: Dieithr pob llwybr nes ei gerdded
B090: Digon sy digon
B091: Digon yw digon - a hwnnw am ddim
B092: Dim mor sicr ag angeu
B093: Dodi draen yn ei nyth ei hun
B094: Dodi ei dafod rhwng y maen a’r min
B095: Dodi ei fys rhwng y tewyn a’r tân
B096: Dodi ei het ar yr hoel
B097: Dod tua thre ac un llaw’n wag, a’r llall heb ddim
B098: Dod yn ei hôl fel ceiniog ddrwg
B099: Does byth flino ar gčl benthyg
B100: Does colled i neb nad oes ennill i rywun
B101: Does dim am ddim
B102: Does dim am ddim, na dim llawer am ddimai
B103: Does dim o ddim, a dim heb dreio
B104: Does dim toll ar gleber
B105: Does doll ar dafod menyw
B106: Does gan y ci ond ei groen
B107: Does gan y ci ond ei gwt
B108: Does gofid neb fel ’ngofid i
B109: Does dim toll ar gleber menyw
B110: Does neb yn dlawd nes a’n dlawd o ddyn
B111: Does neb yn rhy hen i ddysgu
B112: Does ond y gwir a ddal dŵr
B113: Does unman fel cartre’
B114: Dros ei ben a’i glustiau mewn gofid
B115: Dwfr dwfn gerdd yn dawel
B116: Dwl bwrw, dwl marw
B117: Dwl geni, dwl drengu
B118: Dyled ar bawb, dyled ar neb; gwaith ar bawb, gwaith ar neb
B119: Dyna blufyn yn ei gap
B120: Dyna blufyn yn ei gwpan
B121: Dyna blufyn yn ei het ef
B122: Dyna damaid i ti - tag wrth ei lyncu
B123: Dyna ddyn a’i galon yn ei ddwrn
B124: Dyna ddyn a’i galon yn ei law
B125: Dyna gelwydd glân golau
B126: Dyna gneuen i ti - tor hi, os medra dyna wir fel yr houl
B127: Dysgu cath i lygota
B128: Dysgu cath i yfed llaeth
B129: Dysgu cath i yfed llefrith
B130: Dysgu crychydd i bysgota
B131: Dysgu crychydd i lyncu llyswen
B132: Dysgu cŵn i fwyta caws
B133: Dysgu ei famgu i odro’r hwyaid
B134: Dysgu gwiwer i gneua
B135: Dysgu hen geiliog i ganu
B136: Dysgu hwyaid i nofio
B137: Dysgu llwynog i ladd gwyddau
B138: Dysgu moch i yfed maidd
B139: Dysgu’r dryw fach i nythu
B140: Dysgu’r gath i grafu a’i llygaid yngháu
B141: Dysgu’r pader i’r gath
B142: Dysgu’r wennol i nythu
B143: Dystawa’i dafod, llyma’i dan
B144: Dyw afal o berllan arall byth yn sur
B145: Dyw amser ddim yn aros
B146: Dyw cig llwdn lladrad byth yn drewi
B147: Dyw e ddim gwerth halen mewn bwdran
B148: Dywedyd wrth y wal nes bo’r pared yn clywed = teimlo
B149: Dyw pob ci sy’n cyfarth ddim yn cnoi
B150: Ei fola’n rhyfeddu ble mae ei ddannedd
B151: Ei le i bob peth - a phob peth yn ei le
B152: Ei le yn well na’i gwmpeini
B153: Ei lygaid yn fwy na’i fola
B154: Eli penelin - a bôn yr ysgwydd
B155: Esmwyth cwsg cawl erfyn, Dai! Esmwythach cwsg cawl dŵr, Shoni!
B156: Ewyllys a bâr allu
B157: Fe aeth y llygoden goch drosto
B158: Fe aeth yr hwch trwy’r siop
xxxx Fe ddaeth y gath o’r cwd
B159: Fe ddaw’r ferch i fagu’r fam
B160: Fe ddistrywiodd un waith can
B161: Fe ddodws ei draed ynddi
B162: Fe ddywed gelwydd fel ci yn trotian
B163: Fe doriff cyn plygu
B164: Fe dwyllodd y bola’r llygaid = ei lygaid yn fwy na’i fola
B165: Fe ellir cael tôn fwyn ar delyn lapre
B166: Fu mwy o golled na hynyna yn Llundain cyn brecwast
B167: Fe ellir rhoi ergyd cwmws o hen fwa
B168: Fe fynn y gân a’r geiniog
B169: Fe fynn y geiniog a’r geiniogwerth
B170: Fe grogws ei hunan o’r diwedd
B171: Fel ceiliog ar ei domen ei hun
B172: Fel ci ar wair
B173: Fel ci yn dal clęr
B174: Fel clochydd yn wastad mewn eisiau
B175: Fel crychydd yn hol llif
B176: Fel giâr am ei chywion
B177: Fel giâr ar y glaw
B178: Fel hwyaden ar ddŵr
B179: Fel llwdwn diarddel
B180: Fel y dŵr gyda’r afon
B181: Fel y dydd yn hwyr
B182: Fe wyr ba ochr i’r bara mae’r ’menyn
B183: Fe wyr fod gwahaniaeth rhwng cael ei arwain a chael ei lusgo
B184: Fe wyr hen ddafad o ble daw storom
B185: Fe wyr hen ddafad y fan y mae porfa
B186: Ffola’ ffôl, na fyn wybod
B187: Ffôl pob call hyd nes dysgo
B188: Ffôl pob tlawd
B189: Ffôl yn unpeth, ffôl ym mhopeth
B190: Ffynnon hesb, buarth gwag
B191: Gall derwen dorri
B192: Gall pob clapgi gyfarth
B193: Galw’r plwyf i glywed y gwcw
B194: Glaw yw glaw, pe ond diferyn
B195: Gofid a drycin / A ddônt heb eu mofyn
B196: Goleuo cath i laethdy
B197: Gorau arfer - daioni
B198: Gorau gair - gair da
B199: Gorau gair - gair yn ei bryd
B200: Gorau i gyd po gyntaf
B201: Gorau moes - gwyleidd-dra
B202: Gorfod pob gorfod - gorfod marw
B203: Gormod chwerthin a dynn ddagrau
B204: Gormod o gynfas am rot
B205: Gwaethaf arfer arfer ddrwg
B206: Gwaith menyw heb ei derfyn
B207: Gwaith y nos, y dydd a’i dengys
B208: Gwared da ar ei ôl ef
B209: Gwas i was = chwibanwr
B210: Gwas y baw = chwibanwr
B211: Gwed y gwir - doed fel y delo
B212: Gwed y gwir nes cocho’r cythraul
B213: Gwell a blygo nag a dorro
B214: Gwell blaidd dan lwyn na chi ar dwyn
B215: Gwell camsyniad na cham sengyd
B216: Gwell canmol ci drwg na rhoi cic iddo
B217: Gwell canmol ci na’i gicio
B218: Gwell cerydd câr na gwęn gelyn
B219: Gwell cerydd henddyn na gwers ynfytyn
B220: Gwell chwerthin na llefain
B221: Gwell cloff o’i gynnal na chelgi mewn ymrafael
B222: Gwell corddi na cherdded
B223: Gwell gan un filltir o ffordd na modfedd o waith
B224: Gwell gwâl wellt cartref na gwâl blyf oddicartref
B225: Gwell gweled na chlywed
B226: Gwell heddiw na ’fory
B227: Gwell i’r duwiol ei farw na’i eni
B228: Gwell iechyd na chyfoeth
B229: Gwell morwyn o’i chyfarch
B230: Gwell plygu am bin na phlygu am ddim
B231: Gwell pob crefft o’i arfer
B232: Gwell pob gwas o’i ganmol
B233: Gwell un a ddaw rywbryd nag un na ddaw byth
B234: Gwell ychydig o dda na llawer o ddrwg
B235: Gwerthu’r fuwch i brynu tarw
B236: Gwerthu da i brynu drwg
B237: Gwir yw gwir, ac fe ddal dŵr
B238: Gwir yw’r hen ddihareb hynod / Anodd rhyngu bodd bedlemod
B239: Gwisgo’r bais a’r britshus
B240: Gwisgo dillad dyn marw
B241: Gwisgo esgidiau dyn marw
B242: Gwneud mynydd o dympath pridd gwadd
B243: Gwneud y gorau o’r gwaethaf
B244: Gwrthod rhodd, dirmygu y rhoddwr
B245: Gwyn pob man cyn myned iddo
B246: Hael glwth ar dorth gŵr arall
B247: Hai gel gerddo nes cwympo
B248: Hai gel gerddo nes ffaelo
B249: Hai gel gerddo nes metho
B250: Hai y ci a gerddo - da was, ond a gyfartho
B251: Hala’r maen i’r wal
B252: Hala rhwng y ci a’i gwt
B253: Hanner addo yw pallu cyn ceisio
B254: Hanner ie - cystal â na
B255: Hawddach cofio na dysgu
B256: Hawddach dal y celwyddog na’r cloff
B257: Hawddach gweud na gwneud
B258: Hawddach tynnu lawr nag adeiladu
B259: Hawdda hael - hael addo
B260: Hawdd cneifio dafad grebi
B261: Hawdd codi castell yn yr awyr
B262: Hawdd cynilo lle bo prinder
B263: Hawdd eillio pen moel
B264: Hawdd gofyn i roddwr llawen
B265: Hawdd iawn yw siarad
B266: Hawdd twyllo didwyll
B267: Haws cwympo na chodi
B268: Heb ewyllys, heb allu
B269: Henach henach ffolach ffolach
B270: Hiraf y dydd, byrraf y nos
B271: Hir pob aros, ond byr pob difyrrwch
B272: Hir pob ffordd, nes ei hadwaen
B273: Hir wyneb wna hwyr wanu
B274: Ho ho - mab ei dad i’r dim
B275: Hoi! dyna drefn yr iâr ddu / Dodwy allan, a thonni yn y ty / Hoi! hoi!
dyna drefn yr iâr wen / Tonni’n y ty, a dodwy ar y pren
B276: Hollti blew - a phigo brychau
B277: Hollti blewyn yn bedwar
B278: Hwch yn mynd i Lundain - hwch yn dod adref
B279: I’r cwm rhed y cerrig, felly arian i foneddig
B280: I’r pant y rhed y dŵr
B281: Iach cilgi drannoeth
B282: Ie, busnes leuog yn wir
B283: I’r cwm rhed y cerrig / Felly arian i fonheddig
B284: Iro tin taeog â bloneg
B285: Iro tin taeog â gwddi
B286: Iro tin taeog â rhawn
B287: Llac ei afael, ffraeth ei chwedlau
B288: Lladd chwannen â gordd
B289: Llawer gwir da ei gelu, serch cnoi tafod
B290: Llawna’i boc, gwaca’i ben
B291: Lle bynnag y mae mwg, agos yw tân
B292: Lleidr a ddal leidr
B293: Lleidr yw llety
B294: Llosgi bysedd yng nghawl dyn arall
B295: Llwyth gwas diog = hir dafodog
B296: Llygad segur węl wall
B297: Llyma’i fin, llyma’i din
B298: Llyma’i gyllell, llyma’i gaws
B299: Llyma llwm, popty gwag
B300: Llyncu llyffan
B301: Llyncu polyn
B302: Mab a dwng ei dad; ie, mab ei dad
B303: Mae amser i siarad yn ogystal â thewi
B304: Mae arogl afal sur yn well na’i flas
B305: Mae bwdel ar bob llwybr
B306: Mae cariad yn ddall i bob anaf
B307: Mae cenol ar bopeth
B308: Mae clustiau gan gloddiau, a llygaid gan gerrig
B309: Mae dafad ddu ym mhob praidd
B310: Mae dechrau i bob peth
B311: Mae digon o faint mewn buwch i ddal sgwarnog
B312: Mae dincod ar ei ddannedd
B313: Mae dod i blentyn, ond mynd i ddyn
B314: Mae dod i bob peth, ond i hen ddyn
B315: Mae drain yn pigo
B316: Mae dwy ffordd i’r felin, ac un i’r clochdy
B317: Mae dwy ochr i’r ddalen
B318: Mae ei dro i bob peth
B319: Mae fel y mwdwl o dew
B320: Mae gweud yn dda, ond mae gwneud yn well
B321: Mae hen esgid yn hoffi saim cystal ag un newydd
B322: Mae hen gadno am ei hela
B323: Mae hyd ’no’d mwydyn yn teimlo
B324: Mae i bob celwydd ei gymar
B325: Mae i bob llanw ei drai
B326: Mae i falchder ei gwymp
B327: Mae llawer ffordd i ladd ci heb ei dagu â ’menyn
B328: Mae llawer ffordd i’r ffair
B329: Mae llawer gair yn drymach na gordd
B330: Mae llawer hen cystal â newydd
B331: Mae mwydyn yn gwingo, os damsengir ef
B332: Mae mwy nag unffordd i’r eglwys
B333: Mae ‘na’ hael cystal ag ‘ie’ anfoddog
B334: Mae newid gwaith cystal â gorffwys
B335: Mae newid gwaith cystal â hwe
B336: Mae parch pob dyn ar ei law ei hun
B337: Mae pawb â’i gofid
B338: Mae pawb yn adwaen sŵn ei gloch ei hunan
B339: Mae pob aderyn yn hoff o’i gerdd ei hun, ebe’r frân
B340: Mae pob gwaith yn galed i ddiog
B341: Mae pob hwrdd yn ’nabod ei resfa
B342: Mae pob margen gymell yn drewi
B343: Mae pob peth wrth lygad lleidr
B344: Mae pob peth yn dda yn ei dymor
B345: Mae pob tipyn yn help, ebe’r dryw wrth biso i’r môr
B346: Mae’r carc yn well na’r cof
B347: Mae’r esgid yn gwasgu
B348: Mae rhyw ddraen ym mhob nyth
B349: Mae un celwydd yn gweiddi am un arall
B350: Mae yfory’n ymhell
B351: Mae yn cynyddu fel cyw yr ŵydd
B352: Mae yn ddigon ffein i ’ffeirad
B353: Mam ddigerydd wnaiff ferch benrhydd
B354: Man y man, Sianco, ebe Shân. Waeth baw na bwdel
B355: Marchogaeth cel marw = riding a dead horse
B356: Margen oedi, margen golli
B357: Melysach afal o’i ddwyn
B358: Melys ag e, ond melysach bod hebddo
B359: Melys gwin o gafn arall
B360: Melys pob gweithred wrth ei gwneud
B361: Melys rhodd mewn angen
B362: Mi wn hyd ei goes; ni raid iddo fygwth
B363: Mor amled â gwiddon mewn cosyn
B364: Mor anwadal â cheiliog gwynt
B365: Mor chwim â’r wenci
B366: Mor dawel â dau o’r gloch
B367: Mor dawel â’r tes
B368: Mor dawel â thes mis Mai
B369: Mor ddauwynebog â cheiliog gwynt
B370: Mor ddeche â ’deryn ar ei nyth
B371: Mor ddibarch â’r blaidd
B372: Mor ddiddiolch ag i’r ci am cario’i gw
B373: Mor ddifater a broga melyn bach
B374: Mor ddifrifol â phe’n dweud ei bader
B375: Mor ddigartre â chath rhwng deudy
B376: Mor ddigyffro â malwoden
B377: Mor ddiles â chennin Pedr
B378: Mor ddiles ag arian cybydd
B379: Mor ddiles â mes i eifr
B380: Mor ddilewyrch â thân gwidw
B381: Mor ddiniwed â’r oen bach
B382: Mor ddiog â rhod y felin
B383: Mor ddistaw â’r bedd
B384: Mor ddiwyd â morgrug
B385: Mor ddued â’r frân
B386: Mor ddued â’r inc
B387: Mor ddued â’r parddu
B388: Mor ddwl â chi yn cyfarth y lleuad
B389: Mor ddyfal â lleuen mewn crachen
B390: Mor ddyled â’i lun
B391: Mor debyg â dau lwydyn y to
B392: Mor debyg â dwy bysen
B393: Mor debyg â dwy ffäen
B394: Mor denau â rhaca
B395: Mor denau â sgiled
B396: Mor dew â hwch melinydd
B397: Mor dew â iâr ddu yn ei thalcen
B398: Mor dew â merched Shôn Grîn
B399: Mor dew â sached o wlân
B400: Mor dewed â’r wadd
B401: Mor dlawd â gwas y clochydd
B402: Mor dlawd â llygoden eglwys
B403: Mor drim â’r dryw
B404: Mor dwp â mochyn
B405: Mor dwt â’r dryw
B406: Mor dwymed â’r toes yn codi
B407: Mor falch ag alarch ar lyn
B408: Mor falch â Jew ar ei focs
B409: Mor fân ag eirin duon bach
B410: Mor farw â hoelen mewn drws
B411: Mor feined â milgi yn ei gwt
B412: Mor ffoled â’i gysgod
B413: Mor ffyddlon â cholomen i’w chell
B414: Mor ffyddlon â gwas y gwcw
B415: Mor frefog â’r blaidd
B416: Mor fud â delbren (= delwbren)
B417: Mor fud â delw
B418: Mor fwyn â gweniaith putain
B419: Mor fysnesu â baili mewn sesiwn
B420: Mor fywiog â’r brithyll yn y crych
B421: Mor gloff â chelwydd ar ei faglau
B422: Mor gopa stanc â’r ci
B423: Mor gyflym â hydd
B424: Mor gyfoethog â chath mewn llaethdy
B425: Mor gymwynasgar â’r hwch at ei bwyd
B426: Mor gymwys â’r saeth
B427: Mor gynnil â llyffan’ ar ei grail
B428: Mor hapus â chywion mewn caws
B429: Mor helbelus â giâr yn gori
B430: Mor hurt â chi mewn ffair
B431: Mor hyll â’r diawl
B432: Mor iached â’r gloch
B433: Mor laned â’r lamp
B434: Mor laned â phin mewn papur
B435: Mor llawen â’r dydd yn hir
B436: Mor llawen â’r gog
B437: Mor llawn â chwch gwenyn
B438: Mor llefog â llaethgi am ei fam
B439: Mor lleuog â’r ddallhuan
B440: Mor llonydd â chorff marw
B441: Mor llonydd â llygoden o dan bawen cath
B442: Mor llwm â llygoden
B443: Mor llym â nodwydd
B444: Mor naturiol â dŵr i bysg
B445: Mor naturiol â dŵr mewn afon
B446: Mor oer ag aelwyd cybydd
B447: Mor oer â thraed hwyaid
B448: Mor oer â thrwyn y ci
B449: Mor oered â’r clempyn
B450: Mor oered â’r iâ
B451: Mor ofnus â chath wrth bysgota
B452: Mor olau â’r houl
B453: Mor onest â’r geirchen (gyrchen)
B454: Mor rhagrithiol â charnfradwr
B455: Mor sarrug â chorgi
B456: Mor serchus â’r gŵr cwta
B457: Mor serchus â chi ar dewyn o dân
B458: Mor sicir ag amen y clochydd
B459: Mor sicr â’r nant i’r afon
B460: Mor sionc â cheiliog ar bolyn
B461: Mor siriol â hirddydd haf
B462: Mor sobor â phe uwch bedd ei fam-gu
B463: Mor stwrllyd â giâr am uncyw
B464: Mor sured â’r dringol
B465: Mor sychedig â rhod y felin
B466: Mor uchel â’r houl = cuwch â’r houl
B467: Mor uchel â’r houl = cuwch â’r houl
B468: Mor ufudd â’r werthyd i’r sidell
B469: Mor wag â phwrs putain
B470: Mor wamal â dryw mewn perth
B471: Mor wanned ag ewyn dŵr
B472: Mor wir â’r deial
B473: Mor wir â’r Efengyl
B474: Mor wired â’m geni
B475: Mor wisgi â’r wennol
B476: Mor wyned â’r eira
B477: Morwyn gŵr mawr a hwch melinydd
B478: Mor ysgafn â’r wennol
B479: Mor ysgafn â phlufyn
B480: Mwy o rym nag o synnwyr
B481: Mynych addo, mynych angof
B482: Mynych fenter, aml golled
B483: Na ddeffro’r ci sy’n cysgu
B484: Na farn ddannedd cel benthyg
B485: Na feia garnau cel benthyg
B486: Na hydera ar bydew gŵr arall
B487: Naw bywyd cath
B488: Neidio o drwnc y domen i gornel y berllan
B489: Nes crys na phais
B490: Nes penelin na garddwrn
B491: Ni bu gwall arf yn llaw ddeche
B492: Ni cheir y melys heb y chwerw
B493: Nid ag us y delir brain
B494: Nid colled colli yr hyn ni chawd
B495: Ni ddal buddai ond ei llond
B496: Ni ddal un peth ond ei lond
B497: Ni ddaw du byth yn wyn mewn dŵr brwnt
B498: Ni ddaw i’r rhyd nac i’r bont
B499: Ni ddaw planed tair ceiniog byth yn rôt
B500: Nid digon heb warged
B501: Ni ddigonws ond a weddillws
B502: Nid diog diogyn at ei fwyd
B503: Ni ddygir oddiar leidr
B504: Ni ddysg neb yn iou (= ieuancach)
B505: Nid gwiw disgwyl i blentyn fod yn ddyn
B506: Nid gwiw tolio pan fo gwaelod y sach yn y golwg
B507: Nid hawdd cael cyfaill wedi unwaith ei golli
B508: Nid oes dim mor sicr ag angau
B509: Nid oes dim o ddim
B510: Nid oes neb yn rhy hen i ddysgu
B511: Nid wrth ei wisg y mae ’nabod y dyn
B512: Nid yw call yn gall bob amser
B513: Nid yw harddwch ond trwch croen
B514: Nid yw neidr byth yn cyfarth
B515: Ni ellwch dynnu gwaed o garreg
B516: Ni enillws na threiws
B517: Ni erys amser na llifeiriant
B518: Ni fagws yn llwyr ond a fagws yr ŵyr
B519: Ni fu’r llanw heb y trai
B520: Ni fu colled i neb na fu ennill i rywun
B521: Ni fu digonedd heb wargedion
B522: Ni fu i ddydd drwg ei nos dda
B523: Ni fynn mochyn ond ei ddigon
B524: Ni gawn haf melyn bach gŵyl Mihangel yn ddiddiol i’r ci
B525: Ni phall min yn llaw gywrain
B526: Ni raid i’r lwcus ond ei eni
xxxx ni waeth baw na bwdel
B527: Ni thynir dyn oddiar ei dylwyth
B528: Ni wnaeth neb drwg i arall, ar na waeth fwy iddo ei hun
B529: O bared i bost
B530: O biler i bost
B531: Ofer agor llygad dyn marw
B532: Ofer ceisio cario dwfr men gogor
B533: O gael y gair run man cael y ffair
B534: O gornel i’w gilydd
B535: O gorn i garn
B536: O hirddrwg bydd mawrddrwg
B537: Ola’r gwt i geued y gât
B538: O’r top i’r to
B539: Os am fochyn da mynnwch weled yr hwch a’i magodd
B540: Os am wybod eich hap a’ch hanes / Nacëwch gymwynas i’ch cymdoges
B541: Pa ennill sy o nithio baw
B542: Parcha dy bilyn, fe barcha dy bilyn dithau
B543: Parchu’r cybydd er mwyn ei bwrs
B544: Pawb a dynant at ei tebyg
B545: Pawb drostynt ei hun, a Duw trosom i gyd
B546: Peidiwch gwisgo’r cap os nad yw’n ffitio
B547: Peidiwch plethu hwip i hwipo’ch hunan
B548: Peidiwch rhifo’r cywion cyn eu deor
B549: Peidiwch rhifo’r cywion cyn eu gori
B550: Peidiwch ymhél ag ysgall
B551: Penwyni yw anhap henaint (“white hair is the misfortune of old age”)
B552: Petái a pytyse, byddai pob peth o’r gorau
B553: Peth hawdd yw priodi - ond anodd byw yn y byd
B554: Plant a hen bobl ddywed y gwir
B555: Plant yw plant, gwnewch a fynnoch â hwy
B556: Plyfyn at liw’r dwr
B557: Pob tebyg a gwrdd. - Nod dafad a hwrdd
B558: Pobun at ei grefft, ebe’r hwch wrth durio
B559: Poeri ar ei bilyn ei hun (ei billedyn / ei dillad / ei ddilledyn)
B560: Po mwyaf y llanw mwyaf y trai
B561: Popeth newydd dedwydd da
B562: Portha’r bol, fe bortha’r bol y cefn
B563: Putain ddywed putain gynta
B564: Pwrs gwag a wna wyneb cul
B565: Rhaid canmol y bont a’m cariws
B566: Rhaid canmol y cel a’m cariodd
B567: Rhaid crogi cost lle bo cariad
B568: Rhaid godde’ bil bach, serch cael dy blyfio yn fyw
B569: Rhaid talu’r glwyd, serch eisiau bwyd
B570: Rhowch i leidr ddigon o raff, fe grogiff ei hun
B571: Rhwng bys a bawd
B572: Rhwng llaw a llawes
B573: Rhwng seiri a phorthmyn
B574: Rhwng y ddwy stôl, heb un
B575: Rhwng y ddwy stôl i’r llawr
B576: Rhwng y gŵr cwta a gwas y diawl
B577: Rhwng ymyl ac ochr
B578: Rhwng y tân a’r tewyn
B579: Rhwydd pob cyfarwydd
B580: Rhy anodd celu cariad
B581: Rhy anodd colli hen arfer
B582: Rhyw agor am lawer, a chauad am ddim
B583: Rhyw bilo wyau, o hyd ac o hyd
B584: Rhyw ddrwg yn ei lawes
B585: Rhyw drai a llanw, byth a hefyd
B586: Rhyw ergyd a chilio
B587: Rhyw goch gam, o hyd; rhyw rech groes beunydd
B588: Rhyw hela’r plwy i ddal llygoden
B589: Rhyw hing hang, byth ac yn dragwydd
B590: Rhyw rech groes ar bob peth
B591: Rhyw Siôn yr un sut. Heb fod yn well nac yn waeth.
B592: Rhyw Wil naw-crefft, heb un grefft
B593: Rhyw ymyl ac ochr
B594: Saf ar dy sawdl
B595: Sala arfer, direidi
B596: Sefyll ar ei sodlau
B597: Sefyll yn ei olau ei hun
B598: Siŵr yw siŵr, edrych eto
B599: Syfďen ym mola hwch fagu
B600: Syn, dal dy dafod; mae’r pared yn clywed
B601: Sythu’r cefn i bortha’r bola
B602: Tad distaw a wna fab difraw
B603: Taenu gwely drain
B604: Taflu sbrat i ddala macrell
B605: Tagu’r ffynnon yw blingo’r praidd
B606: Talu’n rhy ddrud am ei ddysg
B607: Talu’n rhy ddrud am ei grwth
B608: Taro’r fargen ar ei law
B609: Taro’r hoel ar ei chlopa
B610: Taw di, taw dithau, ebe’r atsain
B611: Tawed a dawo, ni thaw atsain
B612: Taw piau hi’n wir - adre cyn nos, ynte
B613: Tebyg a dynn tebyg
B614: Tebyg i ddyn fydd ei lwdwn
B615: Teg i bawb ei haeddiant
B616: Teg i’r diawl ei haeddiant
B617: Teg yw treio, cael neu beidio
B618: Torri bedd i gladdu gofid
B619: Torri clust gair da
B620: Torri ffon i guro ei hunan
B621: Torri ’i drwyn i ddial ei dalcen
B622: Torri ’i goes i achub ei esgid
B623: Torri ’i llaw i achub ei bys
B624: Torri’r gôt yn ôl y brethyn
B625: Trech dau nag un; trech tri na’r diawl
B626: Trech metel na maint
B627: Trueni gwneud cam â’r cythraul
B628: Trwy deg neu trwy dwyll = bodd neu anfodd
B629: Twt baw; ni wnawd y byd ddim ar unwaith
B630: Tynnu baw o lygad chwannen
B631: Tynnu carrai o groen ych benthyg
B632: Tynnu hoel o’i bedol ei hun
B633: Tynnu’r goes ola ym mlaena
B634: Uchela’i dras, isela’i dro
B635: Uchela’i drem, isela’i dric
B636: Un gair yn gystal â chant
B637: Un gernod arbeda lawer cerydd
B638: Un llaw yn wag a’r llall heb ddim
B639: Un troed yn y bedd a’r llall ar y tir = “Ymyl banc brinc”
B640: Unwaith yn ddyn a dwywaith yn blentyn
B641: Un wennol ni wna wanwyn
B642: Wedi canu - am ei gael yn ôl byth
B643: Wedi estyn ei goes
B644: Wedi gwadu ei grefft i ddilyn seguryd
B645: Wedi ’i ddal yn ei drap ei hun
B646: Wedi llosgi ei le
B647: Wedi rhoi fyny yr ysbryd
B648: Wedi tonni yn ei nyth
B649: Wedi torri cwt ar ei din
B650: Wrth ymdrafod â drain ceir brathiad
B651: Y calla i dewi
B652: Y cam cynta yw y cam gorau
B653: Ych benthyg a fwyty’n llwyr
B654: Ychydig o flawd a llawer o us
B655: Ychydig sy’n perthyn i ddyn tlawd
B656: Y clebryn mwya yw’r gweithiwr lleia
B657: Y cyntaf i’r felin sydd i falu
B658: Yf ddwfr o’th bydew dy hun
B659: Yfed dwfr o ffynnon fenthyg
B660: Yfed mčth o fotel wag
B661: Y felin a fâl a fynn ddŵr
B662: Y fuwch ar ôl y llo fo’n brefu fwya’ / Dyna’r fuwch fydd gyflo gynta
B663: Ymladd â’i fara chaws ei hun
B664: Ymyl banc brinc
B665: Yn arllwys ei gwd
B666: Yn awr neu byth
B667: Yn drewi dros naw perth
B668: Yn drewi fel ffwlbart
B669: Yn drewi fel y gingron
B670: Yn edrych mor llon â llyffan
B671: Yn estyn bys ar ôl pawb
B672: Yn ffeindio beiau ar bawb
B673: Yng ngenau’r sach mae cynilo
B674: Yng ngenau’r sach mae tolio
B675: Yn gorn cân gan wlad a gorwlad
B676: Yn gweled beiau pawb ond ei hunan
B677: Y “Nhw” - gwy^r gwlad How
B678: Y “Ni”. / Pwy ych chi? / O! y fi a’r gath!
B679: Y “Ni” ebe gwy^r Pen-tyrch
B680: Yn llefain fel blaidd
B681: Yn marw mewn mwg
B682: Yn mesur llathen pawb wrth ei lathen ei hun
B683: Yn uchaf ar ei ystumog
B684: Yn wastad ar ôl, fel gwas y gwcw
B685: Yn well am arall nag amdano ei hun
B686: Yr asyn a fref a fyt leia
B687: Yr hyn ddywed pawb, mae’n sicr o fod yn wir
B688: Yr oedd yno wledd a bedydd
B689: Yr oedd yno wledd, a bedydd, a gwylmabsant yr iâr
B690: Yr oen yn dysgu i’r ddafad i bori
B691: Yr ysgol ore yn yr hollfyd / I ddysgu dyn yw ysgol adfyd
B692: Y sawl sydd â pheth ganddo sy’n cael
B693: Ysgafn pob cynefin
|
B001:
B002:
B003:
B004:
B005: (“(it is) difficult every task at the beginning”), a
task is always hard at the beginning, <Getting started is always
difficult>
B006:
B007:
B008:
B009:
B010:
B011:
B012: (“out of debt, out of danger”)
B013: (“nobody can live on loving and
kissing”) <you can’t live on kissing,
you can’t live off kisses alone>
B014:
B015: (“one man can only do what he might
be able to do”) <You can only do what you can> <You can't do more
than what you can>
B016: (“(it is) (the) key (of) every chest
that-is beer”) <Drunkenness reveals what soberness conceals.> <In
vino, veritas>
B017:
B018:
B019:
B020:
B021: {= anodd}
B022: {= anodd}
B023: (“unwise everybody until they know”)
everyone is ignorant until they know otherwise
B024: (“at a trot constantly”) <always
on the go>
B025: (“after drinking, (it is) thirst
that-there-is”) Drinking makes you thirsty
B026:
B027:
B028:
B029:
B030:
B031:
B032:
B033:
B034:
B035:
B036:
B037:
B038:
B039:
B040:
B041:
B042: {= ddannedd}
B043:
B044:
B045:
B046:
B047: {= cyn}
B048: {= cyn}
B049:
B050:
B051:
B052:
B053:
B054:
B055:
B056:
B057:
B058:
B059:
B060:
B061:
B062: (you scratch me, I for my part will
scratch you for your part) <you scratch my back and I’ll scratch
yours>, do a favour for me and I’ll do one for you in return
B063:
B064:
B065: (“(it is”) so much his love as the
hen for salt”) (hens do not like salt - if hens are fed grit in the form of
crushed oyster shells, for example, they need to be cleaned of saltor they
won’t eat it)
B066:
B067:
B068:
B069: (“carry water across a river”) said
of a pointless task, <to carry coals to Newcastle>
B070:
B071:
B072:
B073:
B074:
B075:
B076:
B077:
B078:
B079:
B080:
B081:
B082:
B083:
B084:
B085:
B086:
B087:
B088: (“not bad every bad act until its
reprimanding”) failure to act in the face of evil is simply to condone evil.
B089:
B090:
B091:
B092: {= angau}
B093:
B094:
B095:
B096:
B097:
B098:
B099:
B100:
B101:
B102:
B103:
B104:
B105:
B106:
B107:
B108:
B109:
B110:
B111:
B112:
B113:
B114:
B115:
B116:
B117:
B118:
B119:
B120:
B121:
B122: (“here’s a bit for you - choke when
you swallow it”)
B123:
B124:
B125:
B126:
B127:
B128: (“teaching a cat to drink milk”)
B129: (“teaching a cat to drink
buttermilk”)
B130: (“teaching a heron to fish”)
B131: (“teaching a heron to swallow an
eel”)
B132: (“teaching dogs to eat cheese”)
B133: (“teaching his grandmother to milk
ducks”)
B134: (“teaching a squirrel to gather
nuts”)
B135: (“teaching an old cock / rooster to
sing”)
B136: (“teaching ducks to swim”)
B137: (“teaching the fox to kill geese”)
B138: (“teaching pigs to eat whey”)
B139:
B140:
B141:
B142: (“teaching the swallow to nest”)
B143: {= distawa’i}
B144:
B145: {time waits for no man}
B146:
B147:
B148:
B149:
B150:
B151:
B152:
B153:
B154:
B155:
B156: (“will causes ability”) <Where
there’s a will there’s a way>
B157:
B158:
B159:
B160:
B161:
B162:
B163:
B164:
B165:
B166: {= hynna}
B167:
B168:
B169:
B170:
B171:
B172:
B173:
B174:
B175:
B176:
B177:
B178:
B179:
B180:
B181:
B182:
B183:
B184:
B185:
B186:
B187:
B188:
B189:
B190:
B191:
B192:
B193:
B194:
B195:
B196:
B197:
B198:
B199:
B200:
B201:
B202:
B203:
B204:
B205:
B206:
B207:
B208:
B209:
B210:
B211:
B212:
B213:
B214:
B215:
B216:
B217:
B218:
B219:
B220:
B221:
B222:
B223:
B224:
B225:
B226:
B227:
B228:
B229:
B230:
B231:
B232:
B233:
B234:
B235:
B236:
B237:
B238:
B239:
B240:
B241:
B242:
B243:
B244:
B245:
B246:
B247:
B248:
B249:
B250:
B251:
B252:
B253:
B254: (“half a yes - as good as a no”), a
forced “yes” is really a “no”
B255:
B256: (“(it is) easier catching the lying
(person) than the lame (person)”). Compare the Catalan saying “s‘enganxa
abans un mentider que un coix” “a liar is caught before a lame man”)
B257: (“(it is) easier saying than doing”)
<Easier said than done>
B258: (“(it is) epulling down than
building”) <It is easier to pull down than to build up>
B259:
B260:
B261:
B262:
B263:
B264:
B265:
B266:
B267:
B268:
B269:
B270:
B271:
B272:
B273:
B274:
B275:
B276:
B277:
B278:
B279:
B280:
B281:
B282:
B283: {“foneddig”
in the original text}
B284:
B285:
B286:
B287:
B288:
B289:
B290:
B291:
B292:
B293:
B294:
B295:
B296:
B297:
B298:
B299:
B300:
B301:
B302:
B303:
B304:
B305: (“there is a puddle on every path”).
You are
bound to meet with difficulties in life. Not every road is equally smooth. Life
is an obstacle course
B306:
B307:
B308:
B309:
B310:
B311:
B312: His teeth are on edge
B313:
B314:
B315:
B316:
B317: (“there are two sides to the page”)
There are two sides to every story
B318:
B319:
B320:
B321:
B322:
B323:
B324:
B325:
B326:
B327:
B328:
B329:
B330:
B331:
B332:
B333:
B334:
B335: {= hoe}
B336:
B337:
B338:
B339:
B340:
B341:
B342:
B343:
B344:
B345:
B346:
B347:
B348: (“there’s a thorn in every nest”)
Everybody has some niggling problem
B349: (“one lie shouts out for another
one”) One lie leads to another
B350:
B351:
B352:
B353:
B354:
B355:
B356:
B357: (“sweeter (an) apple as a result of
its stealing”) stolen apples are sweeter.
B358:
B359: (“(it is) sweet (that is) wine from
(the) trough (of) another (person)”) Stolen
wine is sweeter
B360:
B361: (“(it is) sweet (that is) a gift
(when you are ) in need”)
B362:
B363: (“as abundant as mites in a cheese”)
B364: (“as changeable as a weather vane”)
B365:
B366:
B367:
B368:
B369:
B370:
B371:
B372:
B373:
B374:
B375:
B376:
B377:
B378:
B379:
B380:
B381: (“as innocent as a little lamb”)
B382:
B383: {= “ddystaw” in the original text}
B384:
B385:
B386: (“as black as the ink”) As black as
ink
B387: (“as black as the soot”) As black as
soot
B388:
B389:
B390: (“as daft as his picture”)
B391: (“as alike as two house sparrows”
llwydyn y to is literally “little-grey-one (of) the roof”)
B392: (“as alike as two peas”)
B393: {= ffeuen}
B394: (“as thin as a rake”)
B395:
B396:
B397:
B398:
B399: {= sachaid}
B400: (“as plump as the mole”)
B401:
B402:
B403:
B404:
B405:
B406:
B407:
B408:
B409:
B410:
B411:
B412:
B413: (“as faithful as a dove to its
nest-hole (in a dovecot)”)
B414:
B415:
B416:
B417:
B418:
B419: {sic, = fusnesus} {= beili}
B420:
B421:
B422:
B423:
B424:
B425:
B426: (“as straight as the arrow”) as
straight as a die
B427:
B428:
B429:
B430:
B431: (“as ugly as the devil”)
B432:
B433:
B434:
B435:
B436:
B437:
B438: (“as noisy as a suckling puppy for
its mother”)
B439: {= ddylluan}
B440:
B441:
B442:
B443: (“as sharp as a needle”)
B444:
B445: (“as natural as water in a river”)
B446: (“as cold as a miser’s hearth”)
B447:
B448:
B449:
B450: (“as cold as the ice”) As cold as
ice
B451:
B452:
B453: (“as honest as the oat grain”) As
honest as the day is long
B454:
B455:
B456:
B457:
B458: {= sicr}
B459:
B460:
B461:
B462:
B463:
B464:
B465:
B466:
B467:
B468:
B469:
B470:
B471:
B472:
B473:
B474:
B475:
B476:
B477:
B478:
B479:
B480: (“more of strength than of sense”)
B481:
B482:
B483: (“don’t wake the dog which is
sleeping”)
B484: (“don’t judge the teeth of a
borrowed horse”)
B485:
B486:
B487:
B488:
B489:
B490:
B491:
B492:
B493: (“(it is) not with chaff that
are-caught crows”, you can’t catch crows with chaff)
B494: (“(it is) not a loss losing what was
never obtained”) You can't lose something
if you never had it in the first place
B495:
B496:
B497:
B498:
B499:
B500: (“it is) not enough without
leftovers”) Leftovers are a sign of sufficiency
B501:
B502:
B503:
B504:
B505:
B506: (“(it is) not seemly saving when
(the) bottom of the sack is in sight”)
B507: (“it is) not easy to get a friend
once after losing him”)
B508: (“(it is) not anything as certain as
death”) Nothing is more certain than death
B509:
B510:
B511:
B512:
B513: (“beauty is not but (the) thickness
(of) skin”) Beauty is only skin-deep
B514:
B515:
B516:
B517:
B518:
B519:
B520:
B521: (“there wasn’t sufficiency without
leftovers”) only when you see there are leftovers do you know that people
have had their fill
B522: (“there wasn’t to a bad day its good
night”) a day that begins badly will end badly
B523:
B524:
B525:
B526:
B527:
B528:
B529:
B530:
B531:
B532:
B533:
B534:
B535:
B536:
B537:
B538:
B539:
B540:
B541:
B542: (“respect your clothing, your
clothing will respect you”)
B543:
B544:
B545:
B546:
B547:
B548: (“don’t count the chickens before
their hatching”)
B549: (“don’t count the chickens before
their incubating”)
B550: (“don’t interfere with thistles”)
B551:
B552: {= petasai}
B553:
B554: (“children and old people tell the
ruth”)
B555:
B556: {= plufyn}
B557:
B558: (“everyone to his craft, said the
sow while rooting”)
B559:
B560:
B561:
B562:
B563:
B564:
B565: (“(there is) necessity (of) praising
the bridge which carried me”)
B566: (“(there is)
necessity (of) praising the horse which carried me”)
B567: (“(there is) necessity (of) hanging
(a) cost where there is love”)
B568:
B569: (“(there is) necessity (of) paying
the (turnpike) gate, in spite of hunger / in spite of want (of) food”)
B570: (“give a thief enough rope, he will
hang himself”)
B571:
B572:
B573:
B574:
B575:
B576:
B577:
B578:
B579:
B580:
B581:
B582:
B583:
B584: (“some bad thing in his sleeve”) a
dirty trick up his sleeve
B585:
B586:
B587:
B588:
B589:
B590:
B591:
B592:
B593:
B594:
B595:
B596:
B597:
B598:
B599:
B600: (“beware, hold your tongue; the wall
is listening”) (synnu = to be surprised;
in Morgannwg, also = beware, be careful, take heed) Mind what you're saying
now - walls have ears.
B601:
B602:
B603:
B604: (“to throw a sprat to catch a
mackerel”) using a small amount of something to make a big gain
B605:
B606:
B607:
B608:
B609:
B610:
B611:
B612:
B613: (“like draws like”) <Like
attracts like>
B614:
B615:
B616:
B617:
B618:
B619:
B620:
B621:
B622:
B623:
B624: (“cut the coat according to the
cloth”)
B625:
B626: (“mettle / courage is stronger than
size”)
B627:
B628:
B629:
B630:
B631:
B632:
B633:
B634: (“the higher his lineage, the lower
his trick”)
B635:
B636:
B637:
B638:
B639:
B640:
B641:
B642:
B643:
B644:
B645: (“caught in his own trap”)
B646:
B647: (“given up the ghost”) = died
B648:
B649:
B650:
B651:
B652:
B653:
B654:
B655:
B656:
B657:
B658:
B659:
B660:
B661:
B662:
B663:
B664:
B665:
B666: now or never
B667: (“stinking over nine hedgebanks”,
stinking from nine hedgebanks away) stinking to high heaven
B668:
B669:
B670:
B671: (“extending a finger after
everybody”) pointing the finger at and accusing everybody but himself.
B672: (“finding faults on everybody”)
finding fault with everbody
B673: (“(it is) in (the) mouth (of) the
sack (that) there is saving”, saving means using sparingly from the very
moment you begin using (the flour, etc) in a sack
B674:
B675:
B676:
B677:
B678:
B679:
B680:
B681:
B682:
B683:
B684: (“always behind, like the
dragonfly”) (gwas y cwcw literally “(the) servant (of) the cuckoo”)
B685:
B686:
B687: (“that which everybody says, it’s
bound to be true”) No smoke without fire
B688:
B689:
B690:
B691: (“the best school in the whole world
to teach a person is ‘ysgol adfyd’ “(the) school (of) adversity”, the school
of hard knocks)
B692: (“the person who is with an amount
with him receices”) whoever already has something gets more, <To he who
has it shall be given(and to he who has not it shall be taken away even that
which he has)>
B693: (“light every habitual thing”) <What
is familiar is easy.>
|
1801k 
xxxx 