kimkat3809k Iaith y Rhondda

25-07-2024

● kimkat0001 Yr Hafan www.kimkat.org

● ● kimkat2001k Y Fynedfa Gymraeg I’r Wefan Hon
www.kimkat.org/amryw/1_gwefan/gwefan_arweinlen_2001k.htm

● ● ● kimkat2045k Tafodieithoedd Cymru
www.kimkat.org/amryw/1_cymraeg/cymraeg_tafodieitheg_gymraeg_mynegai_2045k.htm

● ● ● ● kimkat0934k Y Wenhwyseg: Y Gyfeirddalen
www.kimkat.org/amryw/1_gwenhwyseg/gwenhwyseg_cyfeirddalen_0934k.htm

● ● ● ● ● kimkat0934k Holl Ysgrifau a Llyfrau Gwenhwyseg yn y Wefan Hon www.kimkat.org/amryw/1_testunau/gwenhwyseg_llyfrau-yn-y-wefan-hon_mynegai_0194k.htm

● ● ● ● ● ● kimkat0934k Y tudalen hwn

(delwedd 0003)

Gwefan Cymru-Catalonia La Web de Gal·les i Catalunya CYMRAEG Y RHONDDA ..... YSGRIFAU A LLYFRAU YNG NGHYMRAEG YSTRADYFODWG

(delwedd 0285)

...

(delwedd J7433)

Y Wenhwyseg yw (fu) iaith draddodiadol y Rhondda – is-dafodiaith y De a geir (a geid) o yng Ngwent ac ym Morgannwg hyd at Lyn Nedd.

Mae (bu) iddi bedair prif nodwedd sydd yn ei gwahaniaethu oddi wrth iaith Brycheiniog I’r gogledd a iaith y de-orllewin

1/ yn union fel yn y gogledd-orllewin, y mae “e” yn y sillaf olaf yn mynd yn “a”

amser > amsar

gadael > (gadel) > gatal

noswaith > (nosweth) > noswath

pennau > (pennae) > penna

2/ Cair calediad ar y gytsain gychwynnol y sillaf olaf, hynny yw,

b > p

d > t

g > c

gobaith > gopath

cadair > catar

digon > dicon

3/ Yr ‘a’ fain [ɛ:] mewn geiriau unsill lle y mae “a” hir [a:] yng ngweddill y De

cath > cäth

daeth > dath > däth

NODYN: Fe’i hysgrifennir yn gyffredinol fel “æ” (cæth, dæth) (h.y. y glymlythyren “a” + “e”; serch hynny, er symlrwydd, rydym yn defnyddio “ä” (a umlaut).

4/ Colli’r ‘h’

hanner > ’annar

SAESNEG:

The traditional Welsh of the Rhondda is (was) Gwentian - a sub-dialect of the South spoken in Gwent and in Glamorgan as far as Glyn Nedd / the Vale of Neath.

It has (had) four main characteristics which distinguish it from the Welsh of Breconshire to the north and the Welsh of the south-west

1/ Just as in the north-west, "e" in the final syllable becomes "a"

amser > amsar (= time)

gadael > (gadel) > gatal (= to leave)

noswaith > (nosweth) > noswath (= evening)

pennau > (pennae) > penna (= heads)

2/ Provection – i.e. devoicing of the initial consonant of the final syllable, that is,

b > p

d > t

g > c

gobaith > gopath (= hope)

cadair > catar (= chair)

digon > dicon (= enough)

3/ The narrow 'a' [ɛ:] in monosyllabic words where there is a long "a" [a:] in the rest of the South

cath > cäth (= cat)

daeth > dāth > däth (= he / she / it came)

NOTE: Generally represented as “æ” (cæth, dæth) (i.e. the “a” + “e” ligature; for simplicity’s sake, we use “ä” (a umlaut)

4/ Loss of the 'h'

Hanner > ’annar (= half)

…..

Ceir gweld enghreifftiau o iaith y Rhondda ryw ganrif yn ôl ymhlith yr ysgrifau a’r llyfrau isod:

Among the items below are texts representative of Rhondda Welsh a century or so ago:

.....

1/ The Gwentian of the Future.
Y Wenhwyseg fydd tafodiaith pawb yn y De "ymhen can mlynedd" h.y. 2002

Gwentian will be the dialect of everybody in the south within a century i.e. 2002

AWDUR: John Griffiths, 1902

https://kimkat.org/amryw/1_gwenhwyseg/gwenhwyseg_gwentian_of_the_future_1902_0948e.htm

(TUDALEN SAESNEG)

....

2/ Dŵr y Môr
Papur Pawb 27 Ionawr 1900. Hanes yn Nhafodiaith y Rhondda.
www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_108_dwr-y-mor_1900_0086k.htm

…..

3/ Geirfa Fach o’r Rhondda. ("Geiriau Llafar Gwlad. Morgannwg - Cwm Rhondda yn Bennaf”)

Cymru. Rhif 46. Blwyddyn: 1914. Tudalen 23

http://www.kimkat.org/amryw/1_testunau/testunau_350_geirfa_cwm-rhondda_1914_0935e.htm

(Tudalen Saesneg)

.....

4/ A Key To The Phonology Of The Gwentian Dialect. John Griffiths, 1902.

Fersiwn arlein o lyfryn ag iddo ddeg ar hugain o dudalennau sydd yn rhoi cynnig ar esbonio nodweddion tafodiaith y De-ddwyrain. Wedi ei ysgrifennu gan John Griffith (ffugenw: Pentrevor, Pentrefwr). Er bod y llyfr yn lled aneglur a braidd yn rhyfedd mewn mannau, ac ambell ddatganiad amheus, yn y bôn cyhoeddiad tra diddorol yw – cydnebydd bwysigrwydd y Wenhwyseg mewn addysg, ac hefyd yr llyfr cyntaf o’r fath fu i osod allan nodweddion pwysicach y dafodiaith.

A 30-page booklet in English published in 1902 showing the chief characteristics of Gwentian (Y Wenhwyseg), the dialect of south-east Wales, as an aid to teachers of Welsh in the schools. Written by John Griffiths (Pentrevor / Pentrefwr), and produced by the printer and publisher J. E. Southall in the town of Casnewydd, a pioneer in Welsh-language issues at the time

www.kimkat.org/amryw/1_gwenhwyseg/gwenhwyseg_llyfryn_john_griffiths_1902_0931e.htm

kimkat0932k
Ar ffurf tudalen FDG = FFORMAT DOGFEN GLUDADWY / PORTABLE DOCUMENT FORMAT = PDF:
www.kimkat.org/amryw/1_gwenhwyseg/gwenhwyseg_llyfryn_john_griffiths_1902_0932k.pdf

.....

5/ Llith Wil Tilwr o Glytach.
Y Darian. 20 Ebrill 1916

https://www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_130_llith-wil-tilwr-o-glytach_0210k.htm

.....

6/ Tafodieithoedd Morgannwg

T.Jones
Y Grail, Volume 4, No. 13 (1911).

Beth yw'r Wenhwyseg ac ym mha le y’i siaredir.

AWDUR:  T. Jones, Ysgol y Cyngor, Dwn-rhefn, Treherbert

www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_023_tafodieithoedd_morgannwg_1911_0951k.htm

.....

7/ Pentan Shon Iefan. Tarian y Gweithiwr 1896.
www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_145_pentan-shon-iefan_0299k.htm

.....

8/ A Treatise on the Chief Peculiarities that Distinguish the Cymraeg, as Spoken by the Inhabitants of Gwent and Morganwg Respectively.
AUTHOR: Pererindodwr.  The Cambrian Journal, 1855-7

(Yn Saesneg) (The article is in English)

(delwedd 5543)
www.kimkat.org/amryw/1_gwenhwyseg/gwenhwyseg_gwentian_dialect_pererindodwr_1856_0959e.htm

.....

9/ Ble mà fa?
D. T. Davies. 1913.

Drama yn iaith Morgannwg

http://www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_030_ble_ma_fa_01_1243k.htm

....

10/ Y Dieithryn. 1922. D. T. Davies. Drama un act yn nhafodiaith Morgannwg, neu’r ‘Wenhwyseg’.

www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_143_y-dieithryn_0295k.htm

.....

11/ Perllan Gwyno. 1832.

Gan Ieuan ab Gwyno, Llanwyno (= Llanwynno), Gynt O Dòn-Yr-Efail (= o Donyrefail). O anwyl un hynod, / Pen borau bydd barod / I gu firain gyfarfod, / Er rhwymo hir ammod...

www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_141_perllan-gwyno_1832_0266k.htm

(Iaith safonol)

....

12/ Gwareiddiad y Rhondda (Sôn y mae’r awdur am y Mewnlifiad - goresgyniad y Saeson dros ganrif yn ôl (1897). Bachan Ifanc., a Chymreictod Cwm Rhondda wedi ei fygythu. Awdur: Bachan Ifanc.

The author remarks on the impact on the Welsh language of the immigration of English people in the Rhondda Valley at the close of the nineteenth century

www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_032_bachan_ifanc_1_0924k.htm

(trosiad Saesneg) www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_032_bachan_ifanc_1_0925ke.htm

.....

LLYFRAU GAN GLYNFAB

Y Parch. William Glynfab Williams

Ganwd 1856 Aberystruth, Sir Fynwy

Bu farw Dinas, Sir Benfro, 24 Hydref 1947

.....

Gan iddo fyw yng Ngwmclydach, efallai mai tafodiaith y pentre hwnnw sydd yn y llyfrau isod

(delwedd 4332b)
.....

13/ Ni’n Doi. 1918. http://kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_017_nindoi_01_0928k.htm (1) [Y] Shwrna Ginta – “Racymattrodd.” (2) Yr Ail Shwrna – “Ar y Ffordd Sha Gardydd.”  (3) Y Dryttydd Shwrna – “Yn Gardydd.”  (4) Y Betwarydd Shwrna – “Off gytta’r Train i’r Camp.”  (5) Y Bimfad Shwrna – “Yn y Camp yn Cal y’n Shapo.”  (6) Y Wechfad Shwrna – “Mynd i Settlo Squars â Will.”  (7) Y Seithfad Shwrna – “Racor o Shapo.”  (8) Yr Wythfad Shwrna – “Shoppa Dicyn yn Bolougne.”  (9) Y Nawfad Shwrna – “Noswath o Gonsitro.” (10) Y Ddecfad Shwrna – “Yn Nes at Will y Kaisar.” (11) Yr Unfad-Shwrna-ar Ddeg – “Off Sha’r Trenches.”  (12) Y Ddoi-Ddecfad-Shwrna – “Yn y Baw a’r Slwdge.” (13) Y Dryttydd-Shwrna-ar Ddeg – “Talu’r ‘en Wech.”  (14) [Y] Betwarydd-Shwrna-ar Ddeg – “Wmladd Dychrynllyd.”  (15) Y Bymthecfad Shwrna – “Wado Mlan a’r Wmladd.”	(delwedd 4404)
14/ Y Partin Dwpwl. Glynfab. 1919. (Tafodiaith Morgannwg) www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_100_y-partin-dwpwl_0123k.htm CYNWYSIAD. Y Shwrna Ginta – “Randiboo o'r Short Ora’.” Yr Ail Shwrna — “Coolo lawr Diccyn.” Y Dryttydd Shwrna — “Ar AScwrn Cefan.” Y Betwarydd Shwrna — “A'n Gwinepa sha Berlin.” Y Bimfad Shwrna — “Yn Nghenol y Panarmonian!” Y Wechfad Shwrna — “Sleepin' Pills an' so on.” Y Seithfad Shwrna — “’Ow Ni'n Doi Saved the Situashion.” Yr Wythfad Shwrna — “Wrth Drod y Bryn.” Y Nawfad Shwrna — “Mas O'r Pot Sâm.” Y Ddecfad Shwrna — “Cheers a Promoshon.” Yr Unfad Shwrna ar Ddeg — “Y Clatcho Ffyrnicca Ariod.” Y Ddoiddecfad Shwrna — “Avec ar Venjance.” Y Dryttydd Shwrna ar Ddeg — “Tynu Sha Weelod y Pwll.”	(delwedd 5118)
15/ Y Twll Cloi. Glynfab. 1919. (Tafodiaith Morgannwg) www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_170_twll-cloi_0126k.htm CYNWYSIAD. Y Shwrna Ginta – “Ow Ni'n Doi trapped the Sossinger.” Yr Ail Shwrna – “Anas eetha Toddetic.” Y Dryttydd Shwrna – “Diccyn o Waith Sharp a'r Llicced.” Y Betwarydd Shwrna — “Scwt ymlän i Ni’n Doi.” Y Bimfad Shwrna — “Randiboo a’r  ’Andy Bombs.” Yr Wechfed Shwrna - “Wara Wick-wiw a’r Byttodd uwchben.” Y Seithfad Shwrna – “Yn Ngwddwg y Cwtin ma Safio'r Can.” Yr Wythfad Shwrna – “O-o—ish---t.” Y Nawfad Shwrna – “Ow Ni'n Doi cwrsed the Zepps.” Y Ddecfad Shwrna — “Jest myn'd yn Screch.” Yr Unfad Shwrna ar Ddeg — “Colli Aeroplane.” Y Ddoi-ddecfad Shwrna — “Nabbo Submarine.” Y Dryttydd Shwrna ar Ddeg. — “Yscursion yn ngenol Scatan.” Y Betwarydd Shwrna ar Ddeg. — “Gilboa.” Y Bymthecfad Shwrna — “Y Red Cow.”	(delwedd 5234)

.....

16/ Ewyllys Siôn Morgan
Glynfab

http://kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_047_ewyllys_shon_morgan_1353k.htm

.....

A draw yng Nghwm Cynon:

17/ Nodweddion Cymraeg llafar Aber-dâr yn y flwyddyn 1902
Jenkin Howell 1902

www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_018_cymraeg_aberdar_0849k.htm

..

18/ Magdalen
J. J. Williams. 1910.

Cerdd yn iaith y Rhondda 

http://kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_052_magdalen_1910_jjwilliams_1390k.htm

19/ Straeon y Gilfach Ddu. 1931. J. J. Williams. Y Gilfach Ddu.

Yn nhafodiaith Morgannwg, neu’r ‘Wenhwyseg’.

www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_400_gilfach-ddu_3811k.htm

....

20/ Prif Steddfotwr y Rhondda
Papur Pawb. 3 Chwefror 1900.

www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_401_prif-steddfotwr-y-rhondda_3812k.htm

Sumbolau:

a A / æ Æ / e E / ɛ Ɛ / i I / o O / u U / w W / y Y /
MACRONː ā Ā / ǣ Ǣ / ē Ē / ɛ̄ Ɛ̄ / ī Ī / ō Ō / ū Ū / w̄ W̄ / ȳ Ȳ /
MACRON + ACEN DDYRCHAFEDIGː Ā̀ ā̀ , Ḗ ḗ, Ī́ ī́ , Ṓ ṓ , Ū́ ū́, (w), Ȳ́ ȳ́
MACRON + ACEN DDISGYNEDIGː Ǟ ǟ , Ḕ ḕ, Ī̀ ī̀, Ṑ ṑ, Ū̀ ū̀, (w), Ȳ̀ ȳ̀
MACRON ISODː A̱ a̱ , E̱ e̱ , I̱ i̱ , O̱ o̱, U̱ u̱, (w), Y̱ y̱
BREFː ă Ă / ĕ Ĕ / ĭ Ĭ / ŏ Ŏ / ŭ Ŭ / B5236ː  B5237ː
BREF GWRTHDRO ISODː i̯, u̯
CROMFACHAUː ⟨ ⟩ deiamwnt
A’I PHEN I LAWRː ∀, ә, ɐ (u+0250) httpsː //text-symbols.com/upside-down/
Y WENHWYSWEG: ɛ̄ ǣ æ

ˈ ɑ ɑˑ aˑ aː / æ æː / e eˑeː / ɛ ɛː / ɪ iˑ iː ɪ / ɔ oˑ oː / ʊ uˑ uː ʊ / ə / ʌ /
ẅ Ẅ / ẃ Ẃ / ẁ Ẁ / ŵ Ŵ /
ŷ Ŷ / ỳ Ỳ / ý Ý / ɥ
ˈ ð ɬ ŋ ʃ ʧ θ ʒ ʤ / aɪ ɔɪ əɪ uɪ ɪʊ aʊ ɛʊ əʊ / £
ә ʌ ẃ ă ĕ ĭ ŏ ŭ ẅ ẃ ẁ Ẁ ŵ ŷ ỳ Ỳ Hungarumlautː A̋ a̋

U+1EA0 Ạ   U+1EA1 ạ
U+1EB8 Ẹ   U+1EB9 ẹ
U+1ECA Ị   U+1ECB ị
U+1ECC Ọ   U+1ECD ọ
U+1EE4 Ụ   U+1EE5 ụ
U+1E88 Ẉ   U+1E89 ẉ
U+1EF4 Ỵ   U+1EF5 ỵ
gyn aith δ δ £ gyn aith δ δ £ U+2020 †

« »

DAGGER
wikipedia, scriptsource. org
httpsː []//en.wiktionary.org/wiki/ǣ

Hwngarwmlawtː A̋ a̋
gyn aith δ δ
…..
…..
ʌ ag acen ddyrchafedig / ʌ with acute accentː ʌ́

Ə́ ə́

Shwa ag acen ddyrchafedig / Schwa with acute

…..
…..
wikipedia,
scriptsource.[]org
httpsː//[ ]en.wiktionary.org/wiki/ǣ


Y TUDALEN HWN /THIS PAGE / AQUESTA PÀGINA:

www.kimkat.org/amryw/1_gwenhwyseg/gwenhwyseg_ysgrifau_iaith-y-rhondda_3809k.htm

---------------------------------------

Creuwyd / Created / Creada: 08-12-2000

Adolygiadau diweddaraf / Latest updates / Darreres actualitzacions: 20-01-2019 29-07-2018 23-07-2017, 03-06-2017, 08-12-2000

Delweddau / Imatges / Images:

---------------------------------------

Freefind.

Archwiliwch y wefan hon
SEARCH THIS WEBSITE
---
Adeiladwaith y wefan
SITE STRUCTURE

Beth sydd yn newydd?
WHAT’S NEW?

Ble'r wyf i? Yr ych chi'n ymwéld ag un o dudalennau'r Wefan CYMRU-CATALONIA
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web CYMRU-CATALONIA (= Gal·les-Catalunya)
Where am I? You are visiting a page from the CYMRU-CATALONIA (= Wales-Catalonia) Website
Weə-r äm ai? Yüu äa-r víziting ə peij fröm dhə CYMRU-CATALONIA (= Weilz-Katəlóuniə) Wébsait

Adran y Wenhwyseg / Secció del dialecte de Gwent / Gwentian Welsh
Edrychiadau ar y tudalennau / Vistes de les pàgines / Page Views

Edrychwch ar ein Hystadegau / Mireu les nostres Estadístiques / View Our Stats