0849k Gwefan Cymru-Catalonia / Wales-Catalonia Website. Yr iaith Gymraeg yn nhref Aber-dâr yn y flwÿddÿn 1902 - rhan o gyfres o erthyglau gan Jenkin Howell, Y Geninen, 1902. " Y mae rhai pethau rhyfedd yn perthÿn i dafodiaith trigolion gwreiddiol Aberdâr ag yndÿnt, fel y tybiaf, yn werth sÿlw. Rhoddant sain lled anhawdd ei darlunio i'r a...."

http://www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_018_cymraeg_aberdar_0849k.htm

0001z Y Tudalen Blaen

..........2657k Y Porth Cymraeg

....................0009k Y Gwegynllun

..............................0960k Y Gyfeirddalen i Gywaith Siôn Prys (testunau Cymraeg yn y wefan hon)

........................................y tudalen hwn / aquesta pàgina

.. 0860k y llyfr ymwelwyr

Gwefan Cymru-Catalonia La Web de Catalunya i Gal·les Cywaith Siôn Prys - Testunau Cymraeg ar y We YR IAITH GYMRAEG YN ABER-DÂR

Adolygiadau diweddaraf: 26 03 2002, 09 09 2003

0849k English translation ("the Welsh Language in Aber-dâr")

YR IAITH GYMRAEG YN ABER-DÂR

Y mae yma ddwy fersiwn:
(1) y ffurf wreiddiol (rŷm wedi cadw orgraff ac atalnodiad yr erthÿgl wreiddiol)

(2) Mewn llythrennau cochion, fersiwn ag ÿ - yr ŷm wedi defnyddio'r sumbol ÿ ar gyfer yr "y glir".

Y FERSIWN WREIDDIOL

Dyffryn Cynon
(6) Neillduon Ieithyddol Aberdar

O gyfres o erthyglau gan Jenkin Howell
Y Geninen 1902 t270

Y mae rhai pethau rhyfedd yn perthyn i dafodiaith trigolion gwreiddiol Aberdâr ag ydynt, fel y tybiaf, yn werth sylw. Rhoddant sain lled anhawdd ei darlunio i'r a. Rhywbeth rhwng y sain arferol ag ea ydyw; ond rhaid eu clywed hwy eu hunain yn ei seinio cyn y gellir ffurfio meddylddrych cywir amdani. Ni seinir y llythyren hono bob amser felly, chwaith. Clywir hi mewn geiriau unsill, megys tân, mam, tad, cân, 6c.; ac yn sill ddiweddaf rhai geiriau lluossill yn unig, megys Aberdâr, santeiddhâd, mwynhâd, &c. Rhoddir ei sain arferol i'r a gyntaf yn Aberdâr; ond seinir yr ail fel y nodais. Terfynir agos yr holl eiriau a derfynir âg e yn Sir Gaerfyrddin, âg a yn Aberdâr; gan yr hen drigolion, fel y nodais yn barod, wrth gwrs. Ceir y terfyniad ws yn ei holl ogoniant yma; a dywedir mai i wraig o Aberdâr a gurasai ei gŵr y cyfansoddwyd yr englyn adnabyddus-
······························"Yn awr y cwnws i'r nen - ei phastwn
········································A ffustws ei gefen;
······························Cnocws, tolcws ei dalcen, -
······························Pan waeddws, baeddws ei ben."
Nid yw yr englyn wedi cael ei fwriadau i ddynwared dim ond yr olddodyn ws, gan y seinir cefen yn "gefan", a thalcen yn "dalcan," yma. Seinir y cydseiniaid yn galed iawn: "tepig," "atarn bach," "catw," "pwtu," "cyscu," "doti," "tryplu," &c. Seinir y terfyniad ion yn on, fynychaf: - "dynon," "llwyton," "polon," "gwynon." Ni seinir yr dd yn cerdda, cerdded: "cera" (imperative, go, - dos), "cerad" (to walk). Ni seinir yr w ar ôl yr ch yn y geiriau chwi, chwithau; "chi," "chithau," ydynt bob amser. Yn anaml iawn y seinir ch ar ddechrau geiriau, megys chwant, chwerthin, chwareu, chwerw, chwaer, &c. Troir y chw yn wh; a "wherthin," "whara," "wherw," "whant," "whâr," fyddant felly. "Mari'n whâr" fydd Mari fy chwaer. "Wheigen" yw chweigen. Maent yn hoff o arfer w ar derfyn eu brawddegau: "Own i'n cretu dy fod ti yn well bachan, w!". Tua chymdogaeth Brynaman a Chwmtwrch, "w`r" fydd; ond "w" yn Aberdâr. Yma hefyd y ceir y gair "shaw" gyntaf yn rhanau uchaf y sir. Ei ystyr yma yw llawer. Yr wyf wedi sylwi fod llawer o wyr ieuainc y lle yn troi i yn y mewn rhai geiriau, megis minau yn "myna," tithau yn "tytha!" Yn ddiweddar y daeth y clefyd hwn i'r lle; a genedigol yw o rannau gorllewinol y sir, ac o Sir Gaerfyrddin. Un o berthynasau "Ië'n y wir yne" Dyffryn Tawy ydyw. Try "bachgen" Dyffryn Tawy, "bachgan" Glynnedd, yn "bachan" yn Aberdâr. Mae yr Aberdâriaid yn hoff o arfer yr h mewn lleoedd na ddylent yn aml. Dyma frawddeg glywais yn yn dylifo dros wefusau un o'r gwreiddiolion, dro yn ol: - "Mae'n hanawdd iawn pido hufad y petha meddwol yma, os byddwch wedi harfar llawar a fa!" Seiniant "ar ucha" yn "acha": - "Fi welas i ddyn yn myn'd i lan sha Byrdâr acha ceffyl y bora 'ma!" "Ma'n nhr'od i'n dost; w' i wedi damshal acha h'arn po'th!" Mae gan ieuenctyd y lle ffordd ryfedd iawn i ofyn cwestiynau yn naill i'r llall. Pan ddysgwyliant ateb cadarnhaol, gofynant - "Nace fa chi nath hwna, Dafydd?" "Ia, ïa;" ond pan ddysgwyliant ateb nacaol, gofynant, "Nace fa chi gnath a, ond nace fa, Dafydd?" "Nâce." Dywedir fod ffordd gyffelyb i ofyn cwestiynau o'r fath gan yr hen Roegiaid. Ant "i mûwn i'r ty;" "i'r lan i'r mynydd;" "catw shop a chatw mwstwr;" "rhâs gyffyla a rhâs mwlsod." "Shwd y'ch chi heddu?" yw y cyfarchiad yma. "Stwro a mwstro" (to stir and to muster) sydd ddau air a arferir yn aml yma. Arferant yr sh Seisnig, megys ag y gwneir bob amser yn y Deheubarth, mewn geiriau megys shilling. "Shon a Shani Shincyn," a chwarddant wrth glywed rhai Gogleddwyr yn methu ei seinio. "Dishgyn," "plyshgyn," "dishgloff," "dewishwn," &c. Ond un o'r llygriadau geiriol rhyfeddaf wn i am dano yw jofadd (dyoddef), a glywir yn Aberdâr a rhanau ereill o Forganwg. Nid yw trigolion y lle hwn yn alluog ond yn anfynych i wahanaiethu rhwng oll ac holl. Ceir ganddynt "y dynion holl," a'r "oll wlad!" Gair sathredig a glywir yn aml iawn yn Aberdâr, a rhanau ereill o Forganwg, yw "shimpil" (simple), ond a olyga yma gwael (mean). "Dyn shimpil iawn yw a" - (he is a very mean man). "'Does gen i gynnyg i ddyn shimpil, bachan: mae yn well gen' i drafod clawd o'r hannar." Dyna air rhyfedd arall - "clawd," am tlawd!




Dyffrÿn Cynon
(6) Neillduon Ieithyddol Aberdar

O gyfres o erthyglau gan Jenkin Howell
Y Geninen 1902 t270

Y mae rhai pethau rhyfedd yn perthÿn i dafodiaith trigolion gwreiddiol Aberdâr ag ydÿnt, fel y tybiaf, yn werth sÿlw. Rhoddant sain lled anhawdd ei darlunio i'r a. Rhÿwbeth rhwng y sain arferol ag ea ydÿw; ond rhaid eu clywed hwÿ eu hunain yn ei seinio cÿn y gellir ffurfio meddylddrÿch cywir amdani. Ni seinir y llythyren hono bob amser fellÿ, chwaith. Clywir hi mewn geiriau unsill, megÿs tân, mam, tad, cân, 6c.; ac yn sill ddiweddaf rhai geiriau lluossill yn unig, megÿs Aberdâr, santeiddhâd, mwÿnhâd, &c. Rhoddir ei sain arferol i'r a gyntaf yn Aberdâr; ond seinir yr ail fel y nodais. Terfynir agos yr holl eiriau a derfynir âg e yn Sir Gaerfyrddin, âg a yn Aberdâr; gan yr hen drigolion, fel y nodais yn barod, wrth gwrs. Ceir y terfyniad ws yn ei holl ogoniant yma; a dywedir mai i wraig o Aberdâr a gurasai ei gŵr y cyfansoddwÿd yr englÿn adnabyddus-
······························"Yn awr y cwnws i'r nen - ei phastwn
········································A ffustws ei gefen;
······························Cnocws, tolcws ei dalcen, -
······························Pan waeddws, baeddws ei ben."
Nid ÿw yr englÿn wedi cael ei fwriadau i ddynwared dim ond yr olddodÿn ws, gan y seinir cefen yn "gefan", a thalcen yn "dalcan," yma. Seinir y cydseiniaid yn galed iawn: "tepig," "atarn bach," "catw," "pwtu," "cyscu," "doti," "tryplu," &c. Seinir y terfyniad ion yn on, fynychaf: - "dynon," "llwÿton," "polon," "gwynon." Ni seinir yr dd yn cerdda, cerdded: "cera" (imperative, go, - dos), "cerad" (to walk). Ni seinir yr w ar ôl yr ch yn y geiriau chwi, chwithau; "chi," "chithau," ydÿnt bob amser. Yn anaml iawn y seinir ch ar ddechrau geiriau, megÿs chwant, chwerthin, chwareu, chwerw, chwaer, &c. Troir y chw yn wh; a "wherthin," "whara," "wherw," "whant," "whâr," fyddant fellÿ. "Mari'n whâr" fÿdd Mari fy chwaer. "Wheigen" ÿw chweigen. Maent yn hoff o arfer w ar derfÿn eu brawddegau: "Own i'n cretu dy fod ti yn well bachan, w!". Tua chymdogaeth Brÿnaman a Chwmtwrch, "w`r" fÿdd; ond "w" yn Aberdâr. Yma hefÿd y ceir y gair "shaw" gyntaf yn rhanau uchaf y sir. Ei ystÿr yma ÿw llawer. Yr wÿf wedi sylwi fod llawer o wÿr ieuainc y lle yn troi i yn y mewn rhai geiriau, megis minau yn "myna," tithau yn "tytha!" Yn ddiweddar y daeth y clefÿd hwn i'r lle; a genedigol ÿw o rannau gorllewinol y sir, ac o Sir Gaerfyrddin. Un o berthynasau "Ië'n y wir yne" Dyffrÿn Tawÿ ydÿw. Trÿ "bachgen" Dyffrÿn Tawÿ, "bachgan" Glÿnnedd, yn "bachan" yn Aberdâr. Mae yr Aberdâriaid yn hoff o arfer yr h mewn lleoedd na ddylent yn aml. Dyma frawddeg glywais yn yn dylifo dros wefusau un o'r gwreiddiolion, dro yn ol: - "Mae'n hanawdd iawn pido hufad y petha meddwol yma, os byddwch wedi harfar llawar a fa!" Seiniant "ar ucha" yn "acha": - "Fi welas i ddÿn yn mÿn'd i lan sha Byrdâr acha ceffÿl y bora 'ma!" "Ma'n nhr'od i'n dost; w' i wedi damshal acha h'arn po'th!" Mae gan ieuenctÿd y lle ffordd ryfedd iawn i ofÿn cwestiynau yn naill i'r llall. Pan ddysgwÿliant ateb cadarnhaol, gofynant - "Nace fa chi nath hwna, Dafÿdd?" "Ia, ïa;" ond pan ddysgwÿliant ateb nacaol, gofynant, "Nace fa chi gnath a, ond nace fa, Dafÿdd?" "Nâce." Dywedir fod ffordd gyffelÿb i ofÿn cwestiynau o'r fath gan yr hen Roegiaid. Ant "i mûwn i'r tÿ;" "i'r lan i'r mynÿdd;" "catw shop a chatw mwstwr;" "rhâs gyffyla a rhâs mwlsod." "Shwd ÿ'ch chi heddu?" ÿw y cyfarchiad yma. "Stwro a mwstro" (to stir and to muster) sÿdd ddau air a arferir yn aml yma. Arferant yr sh Seisnig, megÿs ag y gwneir bob amser yn y Deheubarth, mewn geiriau megÿs shilling. "Shon a Shani Shincÿn," a chwarddant wrth glywed rhai Gogleddwÿr yn methu ei seinio. "Dishgÿn," "plyshgÿn," "dishgloff," "dewishwn," &c. Ond un o'r llygriadau geiriol rhyfeddaf wn i am dano ÿw jofadd (dyoddef), a glywir yn Aberdâr a rhanau ereill o Forganwg. Nid ÿw trigolion y lle hwn yn alluog ond yn anfynÿch i wahanaiethu rhwng oll ac holl. Ceir ganddÿnt "y dynion holl," a'r "oll wlad!" Gair sathredig a glywir yn aml iawn yn Aberdâr, a rhanau ereill o Forganwg, ÿw "shimpil" (simple), ond a olyga yma gwael (mean). "Dÿn shimpil iawn ÿw a" - (he is a very mean man). "'Does gen i gynnÿg i ddÿn shimpil, bachan: mae yn well gen' i drafod clawd o'r hannar." Dyna air rhyfedd arall - "clawd," am tlawd!

 ·····

0934k neu trwy Google: Δkimkat0934k (heb y Δ ar y dechrau)
tudalen mynegeiol y Wenhwÿseg

Sumbolau arbennig: ŷ ŵ

Ble’r wyf i? Yr ych chi’n ymwéld ag un o dudalennau’r Gwefan “CYMRU-CATALONIA”
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web “CYMRU-CATALONIA” (= Gal·les-Catalunya)
Weø(r) àm ai? Yùu àa(r) vízïting ø peij fròm dhø “CYMRU-CATALONIA” (= Weilz-Katølóuniø) Wéb-sait
Where am I? You are visiting a page from the “CYMRU-CATALONIA” (= Wales-Catalonia) Website

CYMRU-CATALONIA

Edrychwch ar fy Ystadegau / Mireu les estadístiques / View My Stats