http://www.theuniversityofjoandeserrallonga.com/kimro/amryw/1_vortaroy/geiriadur_caerfallwch_llythyren_e_2532e.htm

Yr Hafan / Home Page

..........1864e Y Porth Saesneg / English Gateway to this Website

.....................0010e Y Gwegynllun / Siteplan

..............................0417e Geiriaduron / Dictionaries

........................................1813e Geiriaduron yn Saesneg / Dictionaries in English

...................................................2526 Cyfeirddalen i Eiriadur CAERFALLWCH / Orientation page - CAERFALLWCH’s Dictionary

.................................................................Y Dudalen Hon / This Page

..

Gwefan Cymru-Catalonia La Web de Gal·les i Catalunya Geiriadur Saesneg a Chymraeg Caerfallwch (1850) Caerfallwch’s English-Welsh Dictionary (1850) LLYTHYREN E LETTER E

..

Caerfallwch oedd ffugenw Thomas Edwards (1779-1858), a anwyd ym mhentref Caerfallwch (heddiw Rhosesmor SJ2168) yn Sir Y Fflint. Fe’i haddysgodd ei hun pan oedd yn brentis cyfrwywr yn yr Wyddgrug; wedyn yn y flwyddyn 1803 symudodd i fyw i Lundain i weithio fel clerc. Edmygai’r geiriadurwr hynod William Owen-Pughe, y cyhoeddwyd ei eiriadur Cymraeg-Saesneg mewn rhannau pan oedd Caerfallwch yn ei arddegau diweddar ac ugeiniau cynnar. Yr oedd Caerfallwch yn awyddus i greu geirfa Gymraeg ar gyfer meysydd masnach, diwydiant, a’r gwyddorau. Ni dderbyniwyd y rhan fwyaf o’i fathiadau; serch hynny, mae dyrnaid ohonynt yn eiriau hanfodol yn y Gymraeg heddiw (pwyllgor, buddsoddi, safon, cyngerdd, nwy, hirgrwn). Nid oes fawr o werth i’w eiriadur erbyn heddiw, ond yr ŷm ni wedi ei atgynhyrchu ar ffurf testun electronig er mwyn gwneud yn fwy hysbys gyfraniad Caerfallwch i eiriaduraeth yn y Gymraeg. Caerfallwch was the pseudonym of Thomas Edwards (1779-1858), who was born in the village of Caerfallwch (now Rhosesmor SJ2168) in the county of Y Fflint, north-east Wales. Self-educated, he was a saddler’s apprentice in Yr Wyddgrug before moving to London in 1803 to work as a clerk. He was an admirer of the eccentric lexicographer William Owen-Pughe, whose Welsh-English dictionary had been published in parts when Caerfallwch was in his late teens and early twenties. Caerfallwch was keen to create Welsh vocabulary in the fields of commerce and industry and the sciences. Most of his creations were not taken into the language - a handful though are now indispensible words in the modern language (pwyllgor = committee, buddsoddi = invest, safon = standard, cyngerdd = concert, nwy = gas, hirgrwn = oval). His dictionary is of little value today, but we have reproduced it in electronic text so that Caerfallwch’s contribution to Welsh lexicography is better known.

(llun 3255f)

(x0146) (llun 3446)

_______________________________________________

(x0147) (llun 3447)

_______________________________________________

(x0148) (llun 3448)

_______________________________________________

(x0149) (llun 3449)

_______________________________________________

(x0150) (llun 3450)

_______________________________________________

(x0151) (llun 3451)

_______________________________________________

(x0152) (llun 3452)

_______________________________________________

(x0153) (llun 3453)

Embargo, s. lluddhwyliad, porthattaliad, gwrthdrwyddyd

Embargo, v. a. lluddhwylio

Embark, v. mordwyo, morio, llongi; anturio

Embarkation, s mordwyad, môriad; arhwyliad; cychwyniad; anturiad

Embarrass, v.a. rhwystro, dyrysu, afrwyddo, ffeigio, metblu; nidro; trallodi; lluddio

Embarrassment, s. dyryswch, anhawsedd, methledd, methl, ffaig; lluddiant
Extreme embarrassment,—gorffaig
Very embarrassing,—gorffeigiol

Embase, v. a. iselu; llygru; gwaethu

Embassador, s. teyrngenad, cenad, cenadwr, arnegesydd, negesiadur

Embassy, s. cenadwriaeth, cenadaeth, argenadaeth, cenadwri, cenadiaeth

Embattle, v. byddino, Ilueddu

Embattled, a. byddinog, arfog; gwalciog

Embay, v. llocio, cilfachu; trochi, golchi

Embed, v. a. gwelyo; damorwedd; gorwedd, gorphwys

Embellish, v. addurno, harddu, tegâu, teg ychu, gwychu

Embellishment, s. addurn, addurniad; harddwch, eirianad, dillyn

Embers, s. pl. marwor, marwydos, rhysod; ulw, ulwyn, lludw, eirysod
Red glowing embers,—marwor rhydderw
Ember,—rhysodyn

Embezzle, v. a. celcio, chwiwbigo, lladrata, chwiwladrata; darnguddio; gwastio

Embezzlement, s. darnguddiad, afradiad, chwiwiad, celciad, celafrad

Embezzler, s. darnguddiwr, celciwr

Emblaze / Emblazon, v. âchlunio, âchbaentio; addurno, gwychu

Emblazoner, s. âchwyddwr, âchbaentiwr

Emblazonry, s. âchwyddiaeth, âchluniaeth

Emblem, s. arddangosiad; arwydd, arwyddlun, bath, llun, cyfeirlun; rhith

Emblematic / Emblematical, a. arwyddol, cyfeiriol

Emblements, s. pl. ffrwyth llafurdir, cynnyrch, toreth, cnwd

Embody, c. corffori; tewychu

Embolden, v. hyfâu, eoni, hyfiadu

Embolus, s. ceusyfl

Emborder, v. a. ymylu

Emboss, v. boglynu, clöynu
Embosswork,—boglynwaith

Embossed, a. boglynog, clöynog

Embossment, s. boglyniad, clöyniad; twdd, corbed; argerfiad

Embottle, v. a. potelu

Embow, v. a. bwâu, mydu

Embowel, v. diberfeddu

Embower, v. a. celyddu, gwyddgellu

Embrace, s. cofleidiad, breicheidiad, cofl, cofliad, monwesiad

Embrace, v. cofleidio, breicheidio, monwesu, ymgaredigo; cynnwys; amgylchu

Embracer, s. cofleidiwr, monweswr

Embrasure, s. murâg, murdrwch, cyflegrâg

Embrocate, v. a. twymfwydo, twymwlychu, twymolchi, twymrwbio

Embrocation, s. twymfwydiad, twymolchiad, twymrwbiad; twymwlych, gwlych

Embroider, v. a. brodio, darfrodio

Embroidered, a. brodiog, darfrodiog

Embroiderer, s. brodiwr, brwydydd, darfrodiwr

Embroidery, s. brodiaeth, brodiad, darfrodiad, brwydwaith

Embroil, v. a. terfysgu, aflonyddu, cythruddo, cyffroi, dyrysu

Embroilment, s. aflonyddwch, terfysgedd, terfysg, dyfysgi, cynhwrf, cyffro, brythawd

Embryo, s. anelwig, pri, prionyn, côl, rnilrith, rhith

Embryology, s. milrithiant, prianiaeth

Emend, v. a.. gwellâu, diwygio, difeio, cyweirio, cystwyo

Emendable, a. gwelladwy, diwygiadwy

Emendation, s. gwellâd, difeiad, diwygiad, diwygiaeth, cyweiriad, cystwyaeth

Emendator, s. gwellawr, diwygiwr, diwygiedydd, cystwywr

Emendatory, a. cystwyol, diwygiol

Emendicate, v. a. cardota

Emerald, s. gwerddem

Emerge, v. dadsuddo, adymddangos; dadsoddi, dadfoddi; deilliaw; codi

Emergence / Emergency, s. dadfawdd; dadsoddiad; deilliad, dirni

Emergent, a. dadsoddol, adymddangosol, deilliol

Emerging, s. dadsoddiad

Emerods, s. clwy'r marchogion, rhefrwst, lledewigwst

Emersion, s. dadsuddiant, dadfawdd, dadfoddiad

Emery, s. cabolfŵn; llathrlwch

Emetic, s. cyfoglyn, carthlyn; chwydai

Emetical, a. cyfogbair

Emication, s. gwreichiant, sereniad, seiriant, llewyrchiad

Emiction, s. pis, troeth

Emigrant, s. ymfudwr, trawsfudwr, mudwr, ymalltudwr
Emigrants,—trosfudolion, didrigolion

Emigrate, v. ymfudo, trawsfudo, mudo, ymalltudio

Emigration, s. ymfudiad, trawsfudiad; mudiad, ymalltudiad

_______________________________________________

(x0154) (llun 3454)

Eminence / Eminency, s. uchedd, bre, ardderchrwydd, uchafedd, mawredd, goruchder; enwogrwydd; clod; rhagoriaeih
On an eminence,—ar dwyn

Eminent, a. uchel, enwog, godidog, ardderchog, nodedig, derchedig; hynod

Eminently, ad. yn hynod, yn odidog

Emissary, s. cêlgenad, cêlnegeswr; cêlbrwywr; yspeiwr

Emission, s. tafliad allan, cythiad, wffiad, ergydiad, llettaeniad

Emit, v. a. cythu, wffio, ergydio, saethu; pelydru; llettaenu

Emmenagogues, s. pl. misglwyfbeirion

Emmet, s. morgrugyn, mywionyn, anten, antyn, bywionyn, grugiad, dyban, mor

Emmew, v. a, cau i mewn, gwarchau, cutio

Emolliate, v. a. meddalu, tyneru

Emolliency, s. mwythedd; gwlydedd

Emollient, a. tynerol, esmwythol, llwythol, mwyll, meddalâol, gwlyddaidd

Emolients, s. pl. mwythbeirion, mwythorion, mwythion

Emollition, s. tyneriad, ystwythiad, rhywiogiad; esmwythiad

Emolument, s. budd, elw, ynill, mantais, elwant, lles

Emotion, s. cyffro, cyffrôad, cynhyrfiad, swys, dysgogiad, ysmud, ysmudiad; ig

A sudden emotion,—gorchwim, gwi

To fill with emotion,—swyso

Empale, v. a. argan, pawlgau, amgae, amgledru, cylchgau; pawlwânu

Empalement, s. pawlgauad, amgledr, cylchgauad; gwullamdo

Empannel, v. a. tyngu rheithwyr

Emparlance, s. oediadeb, oedgais, deiseb; cynnadledd

Emperil, v. peryglu, enbydu

Emperor, s. ymherawdwr, amherawdwr, unben, archdeyrn

Emphasis, s. dirlais, pwyslais

Emphatic / Emphatical, a. arnodol, arbennodol, traphwysig; cadarn, grymus, egniol

Emphatically, ad. yn bwysig, yn yn rymus, yn nerthol

Emphysema, s. mwythchwydd, blothwst

Emphysematous, a. mwythedig, chwyddedig

Empire, s. ymerodraeth, ymherodraeth; gwlad; gorchymyn

Empiric, s. crachfeddyg, cyfareddwr, coegfeddyg; ceisbrawydd

Empirical, a. coegfeddygol, ceisbrawol

Empiricism, s. crachfeddygiaeth, coegfeddygiaeth; ceisbrawiaeth

Emplaster, s. plastr

Emplastic, a. glynol, elïol

Emplead, v. a. dadleu, arddadlu

Employ, v. a. rhoi ar waith, rhoi gwaith, cadw mewn gwaith; gweithroddi, swyddogi, cyflogi, arferu, defnyddio; treulio

Employ / Employment, s. gorchwyl, galwad, gwaith, gorchwyliaeth, gwasanaeth, swyddwaith, galwedigaeth, swydd

Employer, s. gweithroddwr, swyddroddwr, gwaithosodydd; cyflogwr

Empoison, v. gwenwyno; chwerwi

Emporium, s. prif-farchnadfa, maelor; trafnddinas

Empoyerish, v. llymâu, tlodi; diffrwytho

Empower, v. a. awdurdodi, galluogi

Empress, s. ymherodres, unbenes

Emprise, s. anturiaeth, arlyfasiad

Emptiness, s. gwagder, gwagedd, gwegi, gwegyd, gorwagedd, coegedd, coegni; gwall

Emption, s. pryniad, pryn

Emplionable, p. pr. pryniadwy

Empty, a. gwag; diddodrefn; coeg; llwm,
Empty conceit,—coegfalch, coegdyb
Empty nuts,—cnau coegion
Empty talk,—coegeb, coesgsiarad
Empty boast,—gwagfolach, coegymffrost
Empty praise,—gwagglod
Empty belly,—gwagfol
Empty headed,—penwag, gwagben
Self emptying,—ymarllwysol
Empty tattle,—gwagiaith, gwaglol

Empty, v. gwagâu, allwys, allwy, dadlenwi, yspaddu, arioesi ,.

Empurple, v. a. glâsgochi, rhuddo

Empuse, s. drychiolaeth, ellyll

Empyema, s. crawniad, gori

Empyreal, a. gwynain, wybrol, awyrol, nwyfreol, nefol, uchwybrol

Empyrean, s. nef y nefoedd, gwyniant; arnwyfre

Empyrosis, s. cydlosgiad, cydfflamiad, cyttaniad

Emulate, v. trechgeisio, gorfynu, cyngorchestu, cydorchestu, cydymgeisio

Emulation, s. trechgais, cydymgais, cyngorchest, gorfyndawd, cydorchestiad

Emulative, a, trechgeisiol

Emulator, s. cydymgeisiwr, cyngorchestydd, trechgeisiwr, cydorchestwr

Emulge, v. godro allan; gwagâu

Emulous, a. gorfynog, gorfynol, trechgeisiol; awyddus

Emulsion, s. meddyglaeth

Emunctories, s. pl. aulwythi

Enable, v. a.. nerthu, galluogi

Enact, v. a. deddfu, deddfiadu; gweithredu.

Enactment, s. deddfiadaeth; gorchymyn

Enacture, s. bwriad, amcan

Enamel, s. arliw, emliwiad; calch

Enamel, v. a. arliwio, emliwio; calchu

_______________________________________________

(x0155) (llun 3455)

_______________________________________________

(x0156) (llun 3456)

_______________________________________________

(x0157) (llun 3457)

_______________________________________________

(x0158) (llun 3458)

_______________________________________________

(x0159) (llun 3459)

_______________________________________________

(x0160) (llun 3460)

_______________________________________________

(x0161) (llun 3461)

_______________________________________________

(x0162) (llun 3462)

_______________________________________________

(x0163) (llun 3463)

_______________________________________________

(x0164) (llun 3464)

_______________________________________________

(x0165) (llun 3465)

_______________________________________________

(x0166) (llun 3466)

_______________________________________________

(x0167) (llun 3467)

_______________________________________________

(x0168) (llun 3468)

_______________________________________________

(x0169) (llun 3469)

_______________________________________________

(x0170) (llun 3470)

Adolygiadau diweddaraf – darreres actualitzacions - latest updates: 2006-10-16

Ble'r wyf i? Yr ych chi'n ymwéld ag un o dudalennau'r Gwefan "CYMRU-CATALONIA"
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web "CYMRU-CATALONIA" (= Gal·les-Catalunya)
Where am I? You are visiting a page from the "CYMRU-CATALONIA" (= Wales-Catalonia) Website
Weø(r) àm ai? Yuu àa(r) vízïting ø peij fròm dhø "CYMRU-CATALONIA" (= Weilz-Katølóuniø) Wébsait

CATALONIA-CYMRU