0853ke
Gwefan Cymru-
http://www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_037_y_gymraeg_ym_merthyrtudful_1908_0853ke.htm
..........1863k Y Fynedfa yn Gymraeg
....................0009k Y Gwegynllun
..............................0960k Cywaith Siôn Prys (Testunau yn Gymraeg) - Mynegai
........................................y
tudalen hwn
|
|
Gwefan Cymru-Catalonia Hwnt ac Yma: “Anaml y clywid gair o Gymraeg ar yr
heol” [ym Merthyrtudful] |
(delwedd 7015) Diweddariad diwethaf |
0852k yn
Gymraeg yn unig
1959k Ble mae Merthÿrtudful? Where is
Merthyrtudful?
1004e Ble y siaredir / siaredid y Wenhwyseg? Where is / was
the Gwentian dialect spoken?
·····
An article about the use of Welsh in the town of
Merthyr in the year 1908 which appeared in "Tarian Y Gweithiwr" 24 12
1908 ("the shield of the worker"). English Translation below.
|
|
|
(delwedd
9997) |
|
|
|
(delwedd
9998) |
(ORIGINAL
SPELLING) Wythnos neu ddwy yn ôl, gwelais nodyn o eiddo Cynog yn cwyno oherwydd
y diystyrwch y mae y Gymraeg ynddo yn Merthyr. Hyderaf y daw yr ywmared a
ddymuna o rywle, ac y gwelir yr hen iaith eto mewn bri. Bûm yn y dref yn
ddiweddar, a theimlwn inau fod ei heinioes mewn perygl; anaml y clywid gair o
Gymraeg ar yr heol yno
(MODERN SPELLING) Wythnos neu ddwy
yn ôl, gwelais nodyn o eiddo Cynog yn cwyno oherwydd y diystyrwch y mae y
Gymraeg ynddo yn Merthyr. Hyderaf y daw yr ywmared a ddymuna o rywle, ac y
gwelir yr hen iaith eto mewn bri. Bûm yn y dref yn ddiweddar, a theimlwn innau
fod ei heinioes mewn perygl; anaml y clywid gair o
Gymraeg ar yr heol yno
A week or two back, I saw an item by
Cynog in which he complained of the disregard for the Welsh language in
Merthyr. I hope the salvation that he desires comes from somewhere, and that
the old language will once again be in vogue. I was in the town lately, and I
too felt that its continued existence was threatened. I
rarely heard a word of Welsh on the street there.
·················
(ORIGINAL
SPELLING) Nid felly yr oedd Merthyr bum mlynedd ar hugain yn ôl. Gwyddelod a
Saeson oedd yr adeg hono yn gorfod dysgu Cymraeg, ac adwaenwn lawer o honynt, a
siaradent Gymraeg cystal a minau. Oddiar hyny y mae tuedd rhieni i siarad
Saesneg â’u plant wedi cynyddu, a rhyw wendid wedi codi i benau llawer o bobl
ieuainc, a pheri iddynt feddwl bod rhywbeth diraddiol mewn siarad Cymraeg. Y
mae llawer o starch a Saesneg rywsut yn tynu at eu gilydd.
(MODERN SPELLING) Nid felly yr
oedd Merthyr bum mlynedd ar hugain yn ôl. Gwyddelod a Saeson oedd yr adeg honno
yn gorfod dysgu Cymraeg, ac adwaenwn lawer ohonynt, a siaradent Gymraeg cystal
â minnau. Oddiar hynny y mae tuedd rhieni i siarad Saesneg â’u plant wedi
cynyddu, a rhyw wendid wedi codi i bennau llawer o bobl ieuainc, a pheri iddynt
feddwl bod rhywbeth diraddiol mewn siarad Cymraeg. Y mae llawer o startsh a
Saesneg rywsut yn tynnu at eu gilydd.
Merthyr wasn’t like this twenty -five
years ago {i.e. around 1883}. Irishmen and Englishmen in those days were obliged to
learn Welsh, and I knew many of them who spoke Welsh as well as I do. Since
then the tendency for parents to speak English with their children has
increased, and something has got into the heads of many young people which
makes them think that there is something demeaning about speaking Welsh.
Somehow ‘starch’ (pompousness) and the English language attract each other.
·················
(ORIGINAL
SPELLING) Oddiar brofiad a chyda gofid y dywedaf am lawer o weinidogion yr
Efengyl, mai hwy yw y gelynion creulonaf a welodd ein hiaith erioed. Llawer o
honynt ddywedais, cofier - nid yr oll o honynt. Y mae Dic Shon Dafyddiaeth rhai
o honynt yn anesboniadwy ac yn ffiaidd i mi.
(MODERN SPELLING) Oddiar brofiad a
chyda gofid y dywedaf am lawer o weinidogion yr Efengyl, mai hwy yw y gelynion
creulonaf a welodd ein hiaith erioed. Llawer ohonynt ddywedais, cofier - nid yr
oll o honynt. Y mae Dic Siôn Dafyddiaeth rhai ohonynt yn anesboniadwy ac yn
ffiaidd i mi.
From experience and with regret I
say about many ministers of the Gospel that they are the ones who are the
cruellest enemies that our language has ever seen. Many of them I said, mind
you - not all of them. The ‘Dic Siôn Dafydd’ mentality of some of them I find
inexplicable and repugnant.
(Dic Siôn Dafydd - Richard son of
John son of David - is the name given to a Welshman who despises his language
and who imitates the English. It was the name of a character in a poem by Jac
Glanygors (John Jones, 1766-1821). Dic Siôn Dafydd left Wales and became a
draper in London; his pomposity led him to claim that he had forgotten how to
speak Welsh, and on a visit to his mother in Wales who spoke only Welsh he
insisted on speaking English).
·················
(ORIGINAL
SPELLING) Meddylier am wladwr cyffredin o Gymro wedi myned i’r weinidogaeth
Gymreig, yn codi ei blant mewn anwybodaeth hollol o’r iaith y pregetha efe ei
hun ynddi ar hyd ei fywyd. Neu, os nad ydynt yn anwybodus o honi, y maent yn
rhy falch a ffroenuchel i’w harfer.
(MODERN SPELLING) Meddylier am
wladwr cyffredin o Gymro wedi myned i’r weinidogaeth Gymreig, yn codi ei blant
mewn anwybodaeth hollol o’r iaith y pregetha efe ei hun ynddi ar hyd ei fywyd.
Neu, os nad ydynt yn anwybodus ohoni, y maent yn rhy falch a ffroenuchel i’w
harfer.
Think of an ordinary Welshman from
the country who becomes a Welsh (nonconformist) minister, bringing up his
children in total ignorance of the language he himself preaches in throughout
his life. Or if they are not ignorant of it, they’re too haughty and snooty to
use it.
·················
(ORIGINAL
SPELLING) Bum yn aros yn nhai y rhai hyn, a methais gael gair o Gymraeg o’u
geneuau tra fum yno. Gwn y meddylient hwy yn uchel o’u Seisnigeiddiwch hyll,
ond nis gallwn ond llai na dirmygu rhai ag yr oedd iaith Islwyn a Cheiriog,
iaith Lloyd George a Tom Ellis, mor ddigyfrif ganddynt.
(MODERN SPELLING) Bûm yn aros yn
nhai y rhai hyn, a methais gael gair o Gymraeg o’u geneuau tra fûm yno. Gwn y
meddylient hwy yn uchel o’u Seisnigeiddiwch hyll, ond
I’ve stayed in the houses of these
people, and I failed to get them to speak a word of Welsh {"failed to get a
word of Welsh from their mouths"} while I was there. I know they think
highly of their idiotic Englishness, but I can’t help feeling contempt for those
who hold the language of Islwyn and Ceiriog, the language of Lloyd George and
Tom Ellis, in such scant regard {Islwyn (William Thomas, 1832-1878) and Ceiriog (John
Ceiriog Hughes, 1832-1887) were poets; David Lloyd George (1863-1945) and Tom
Ellis (1855-99) politicians}.
·················
(ORIGINAL
SPELLING) Gallai y gweinidog Cymreig fod yn ffynonell o ddylanwad ac o nerth
i’r iaith; ac felly mae mewn rhai amgylchiadau; ond mewn amgylchiadau ereill y
mae yn angau i’n hiaith ac i bopeth sydd yn hardd o ran hyny. Meddylia ambell
un fwy o lawer am allu siarad tipyn o Saesneg bratiog nag am achub eneidiau.
(MODERN SPELLING) Gallai y
gweinidog Cymreig fod yn ffynhonnell o ddylanwad ac o nerth i’r iaith; ac felly
mae mewn rhai amgylchiadau; ond mewn amgylchiadau eraill y mae yn angau i’n
hiaith ac i bopeth sydd yn hardd o ran hynny. Meddylia ambell un fwy o lawer am
allu siarad tipyn o Saesneg bratiog nag am achub eneidiau.
The Welsh minister could be a
wellspring of influence and strength for the language; and so he is in some
circumstances. But in other circumstances he is the death of our language and
everything of beauty, as it happens. Some of them think much more about the
ability to speak a bit of broken English than about saving souls.
·················
(ORIGINAL
SPELLING) Nid wyf ond dyn tlawd, ond o gariad at fy ngwlad a’m hiaith, yr wyf
yn barod i roddi pymtheg swllt o wobr am y ddrama neu y stori fer oreu, a
lanwai golofn a haner neu ddwy golofn o’r Darian, yn gosod allan
ynfydrwydd ‘Y gweinidog Dic-Shon-Dafyddol’. Yr unig amodau a roddaf yw fod y
buddugol, a rhai ereill a fernir yn briodol - gyda chaniatad y Golygydd - i’w
gyhoeddi yn y Darian. Anfoner hwy i fewn erbyn Chwefror y 1af, i ofal
Golygydd y Darian. Efallai, erbyn hyny, y bydd y wobr wedi ychwanegu,
neu ail wobr i’w rhoddi.
(MODERN SPELLING) Nid wyf ond dyn
tlawd, ond o gariad at fy ngwlad a’m hiaith, yr wyf yn barod i roddi pymtheg
swllt o wobr am y ddrama neu y stori fer orau, a lanwai golofn a hanner neu
ddwy golofn o’r Darian, yn gosod allan ynfydrwydd ‘Y gweinidog
Dic-Siôn-Dafyddol’. Yr unig amodau a roddaf yw fod y buddugol, a rhai eraill a
fernir yn briodol - gyda chaniatâd y Golygydd - i’w gyhoeddi yn y Darian.
Anfoner hwy i fewn erbyn Chwefror y 1af, i ofal Golygydd y Darian.
Efallai, erbyn hynny, y bydd y wobr wedi ychwanegu, neu ail wobr i’w rhoddi.
I am only a poor man, but out of
love for my country and my language, I am prepared to give a prize of fifteen
shillings for the best play or short story which would fill a column and a half
or two columns of the Darian {the shield - the short name of the newspaper
Tarian y Gweithiwr from which this extract is taken, (the) shield (of) the
worker},
exposing the stupidity of ‘the Dic Siôn Dafydd minister’. The only conditions I
stipulate are that the winning piece, and others judged to be appropriate - are
to be published, with the permission of the editor, in the Darian. Send tem in
by February the first to the editior of the Darian. Maybe by then the prize
will have increased, or there’ll be a second prize on offer.
·················
(ORIGINAL
SPELLING) Nid y pethau wedi mynd mor bell eto, hyd yn od yn Merthyr a threfydd
tebyg iddi, na ellid gydag ymdrech adenill i’n hiaith safle o anrhydedd a
dylanwad. Un o’r ffyrdd mwyaf effeithiol i’r pwrpas hwn ydyw i’w charedigion ei
siarad ym mhob lle, a rhoddi’r cynyg cyntaf iddi gyda phawb. Gwn am
enghreifftiau o iaith yr aelwyd wedi newid o’r Saesneg i’r Gymraeg drwy
ddyfodiad Cymro nad oedd
(MODERN SPELLING) Nid y pethau
wedi mynd mor bell eto, hyd yn oed yn Merthyr a threfydd tebyg iddi, na ellid
gydag ymdrech adenill i’n hiaith safle o anrhydedd a dylanwad. Un o’r ffyrdd
mwyaf effeithiol i’r pwrpas hwn ydyw i’w charedigion ei siarad ym mhob lle, a
rhoddi’r cynnig cyntaf iddi gyda phawb. Gw^n am enghreifftiau o iaith yr aelwyd
wedi newid o’r Saesneg i’r Gymraeg drwy ddyfodiad Cymro nad oedd
Things haven’t got to the point yet,
even in Merthyr and towns like it, where with a bit of effort a postion of
honour and influence can’t be regained for our language. One of the most
effective ways with this aim in mind is for its supporters to speak it
everywhere, and to try speaking it first with everybody. I know of examples
where the language of the home has changed from English to Welsh with the
arrival of a Welshman who was not ashamed of his mother tongue to stay with a
family.
·················
(ORIGINAL
SPELLING) Gallai llyfrwerthwyr a newyddiadurwyr hefyd wneud llawer. Y mae rhai
o honynt yn gwneud llawer. Gresyn yw gweled ereill yn hollol esgeleusus o honi.
Dipyn yn annyoddefol i Gymro gwladgar yw gweled yn aml, mewn lle hollol
Gymreig, hysbysleni am bob math o bapyrau Seisnig, glan ac aflan, yn cael eu
harddangos, tra nad oes na newyddiadur na llyfryn Cymreig o’r tufewn i’r siop.
(MODERN SPELLING) Gallai
llyfrwerthwyr a newyddiadurwyr hefyd wneud llawer. Y mae rhai o honynt yn
gwneud llawer. Gresyn yw gweled ereill yn hollol esgeleusus ohoni. Dipyn yn
annioddefol i Gymro gwladgar yw gweled yn aml, mewn lle hollol Gymreig,
hysbyslenni am bob math o bapurau Seisnig, glan ac aflan, yn cael eu
harddangos, tra nad oes na newyddiadur na llyfryn Cymreig o’r tu fewn i’r siop.
Booksellers and newspaper sellers
could also do a lot. Some of them are doing a lot. It’s a shame to see others
being quite neglectful about it. It’s rather unbearable for a Welshman who
loves his country to see often, in a place which is completely Welsh, adverts
for all kinds of English papers, decent and indecent, on display, while there
is not one newspaper or Welsh book inside the shop.
·················
(ORIGINAL
SPELLING) Yn nghyd a’r dosbarthiadau a’r gwahanol gymdeithasau a gefnogant y
Gymraeg, dylasai fod genym gymdeithas i gefnogi newyddiaduron a llenyddiaeth
Gymraeg ym mhob ffurf, ac i ddyfeisio pob moddion posibl i’w dwyn i sylw. Tybed
na thalai y ffordd i ni gael llyfrau ceiniog bychain, yn cynwys detholion o
weithiau ein beirdd a llenorion goreu. Rhoddai ceiniogwerth o Ceiriog neu
Daniel Owen flas i filoedd ar Lenyddiaeth Gymreig nas gwyddant efallai am eu
henwau yn bresenol, a cheid to newydd o ddarllenwyr yn mhlith rhai na wariasant
efallai geinog ar lyfr o’r blaen.
(MODERN SPELLING) Ynghyd a’r
dosbarthiadau a’r gwahanol gymdeithasau a gefnogant y Gymraeg, dylasai fod
gennym gymdeithas i gefnogi newyddiaduron a llenyddiaeth Gymraeg ym mhob ffurf,
ac i ddyfeisio pob moddion posibl i’w dwyn i sylw. Tybed na thalai y ffordd i
ni gael llyfrau ceiniog bychain, yn cynnwys detholion o weithiau ein beirdd a
llenorion gorau. Rhoddai ceiniogwerth o Ceiriog neu Daniel Owen flas i filoedd
ar Lenyddiaeth Gymreig nas gwyddant efallai am eu henwau yn bresenol, a cheid
to newydd o ddarllenwyr ymhlith rhai na wariasant efallai geinog ar lyfr o’r
blaen.
As well as the classes and the
various societies which support the Welsh language, we ought to have a society
to support Welsh-language newspapers and literature in every way, and to devise
all types of means to bring them to the attention of people. I wonder whether
it might be worth it for us to have little books for the price of a penny, with
selections of the works of our best poets and prose writers. A pennyworth of
Ceiriog or Daniel Owen would give thousands of people a taste of Welsh literature,
people who perhaps don’t recognise these names at the present time, and there
would be a new generation of readers among those who maybe never spent a penny
on a book before {"who didn’t spend a penny on a book previously"}
·················
See also 0851k (of Google kimkat0851k) Diarhebion Lleol
(‘local proverbs’). Merthyrtudful, 1895
·····
Cliciwch yma ar gyfer - Click here for -
Y newyddion dyddiol yn Gymraeg
gyda’r BBC!
The
daily news in Welsh from the BBC!
Mae BBC Cymru Arlein yn darparu
gwasanaeth cyflawn o newyddion Cymraeg dros y rhyngrwyd
BBC Cymru
Arlein (Wales Online) provides full news coverage in Welsh via the Internet
Darllen y newyddion yn
Gymraeg (papur newydd arlein y BBC)
Gwrando ar y newyddion yn Gymraeg (ffeiliau sain)
Edrych ar y newyddion yn Gymraeg (ffeiliau fideo o’r teledu yn Gymraeg - S4C)
Read the
news in Welsh (the BBC online newspaper)
Listen to the news in Welsh (sound files)
Watch the news in Welsh (video files from S4C, the Welsh-language TV)
Ble’r wyf i? Yr ych chi’n ymwéld ag un o dudalennau’r Gwefan
“CYMRU-CATALONIA”
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web
“CYMRU-CATALONIA” (= Gal·les-Catalunya)
Weø(r) àm ai? Yùu àa(r) vízïting ø peij fròm dhø “CYMRU-CATALONIA” (=
Weilz-Katølóuniø) Wéb-sait
Where am I? You are visiting a page from the “CYMRU-CATALONIA” (=
Wales-Catalonia) Website
CYMRU-CATALONIA
ffeil: merth01.doc
Edrychwch ar fy Ystadegau / Mireu
les estadístiques / View My Stats