0853ke Gwefan Cymru-Catalonia. In Merthyr Tudful I hardly heard a word of Welsh spoken on the street. comment by "Llywelyn" in "Tarian y Gweithiwr" (the shield of the worker) (24 12 1908). Translation into English of an article in Welsh. Wythnos neu ddwy yn ôl, gwelais nodyn o eiddo Cynog yn cwyno oherwydd y diystyrwch y mae y Gymraeg ynddo yn Merthyr. Hyderaf y daw yr ywmared a ddymuna o rywle.

http://www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_037_y_gymraeg_ym_merthyrtudful_1908_0853ke.htm

Yr Hafan

 

..........1863k Y Fynedfa yn Gymraeg

 

....................0009k Y Gwegynllun

 

..............................0960k Cywaith Siôn Prys (Testunau yn Gymraeg) - Mynegai

 

........................................y tudalen hwn

 

0003_delw_baneri_cymru_catalonia_050111
..

 

 

 

 

 

 

Gwefan Cymru-Catalonia
La Web de Gal
·les i Catalunya

Cywaith Siôn Prys (Casgliad o Destunau yn Gymraeg)
El projecte Siôn Prys (Col·lecció de textos en gal·lès)

Hwnt ac Yma: “Anaml y clywid gair o Gymraeg ar yr heol” [ym Merthyrtudful]
Here and There: “I hardly heard a word of Welsh spoken on the street” [in Merthyrtudful] (1908)
Comments by "Llywelyn" in "Tarian y Gweithiwr" (1908)

7015_map_cymru_a_chatalonia_trefi_caernarfon

(delwedd 7015)

Diweddariad diwethaf
30 03 2000

 

0084_cylch_baner_cymru_llwyd  0852k  yn Gymraeg yn unig

 

1959k Ble mae Merthÿrtudful? Where is Merthyrtudful?

1004e Ble y siaredir / siaredid y Wenhwyseg? Where is / was the Gwentian dialect spoken?

·····

 

An article about the use of Welsh in the town of Merthyr in the year 1908 which appeared in "Tarian Y Gweithiwr" 24 12 1908 ("the shield of the worker"). English Translation below.

 

 

 

A screenshot of a cell phone

Description automatically generated

(delwedd 9997)

 

A close up of a newspaper

Description automatically generated

(delwedd 9998)

 

 

(ORIGINAL SPELLING) Wythnos neu ddwy yn ôl, gwelais nodyn o eiddo Cynog yn cwyno oherwydd y diystyrwch y mae y Gymraeg ynddo yn Merthyr. Hyderaf y daw yr ywmared a ddymuna o rywle, ac y gwelir yr hen iaith eto mewn bri. Bûm yn y dref yn ddiweddar, a theimlwn inau fod ei heinioes mewn perygl; anaml y clywid gair o Gymraeg ar yr heol yno

(MODERN SPELLING) Wythnos neu ddwy yn ôl, gwelais nodyn o eiddo Cynog yn cwyno oherwydd y diystyrwch y mae y Gymraeg ynddo yn Merthyr. Hyderaf y daw yr ywmared a ddymuna o rywle, ac y gwelir yr hen iaith eto mewn bri. Bûm yn y dref yn ddiweddar, a theimlwn innau fod ei heinioes mewn perygl; anaml y clywid gair o Gymraeg ar yr heol yno

A week or two back, I saw an item by Cynog in which he complained of the disregard for the Welsh language in Merthyr. I hope the salvation that he desires comes from somewhere, and that the old language will once again be in vogue. I was in the town lately, and I too felt that its continued existence was threatened. I rarely heard a word of Welsh on the street there.

·················

(ORIGINAL SPELLING) Nid felly yr oedd Merthyr bum mlynedd ar hugain yn ôl. Gwyddelod a Saeson oedd yr adeg hono yn gorfod dysgu Cymraeg, ac adwaenwn lawer o honynt, a siaradent Gymraeg cystal a minau. Oddiar hyny y mae tuedd rhieni i siarad Saesneg â’u plant wedi cynyddu, a rhyw wendid wedi codi i benau llawer o bobl ieuainc, a pheri iddynt feddwl bod rhywbeth diraddiol mewn siarad Cymraeg. Y mae llawer o starch a Saesneg rywsut yn tynu at eu gilydd.

(MODERN SPELLING) Nid felly yr oedd Merthyr bum mlynedd ar hugain yn ôl. Gwyddelod a Saeson oedd yr adeg honno yn gorfod dysgu Cymraeg, ac adwaenwn lawer ohonynt, a siaradent Gymraeg cystal â minnau. Oddiar hynny y mae tuedd rhieni i siarad Saesneg â’u plant wedi cynyddu, a rhyw wendid wedi codi i bennau llawer o bobl ieuainc, a pheri iddynt feddwl bod rhywbeth diraddiol mewn siarad Cymraeg. Y mae llawer o startsh a Saesneg rywsut yn tynnu at eu gilydd.

Merthyr wasn’t like this twenty -five years ago {i.e. around 1883}. Irishmen and Englishmen in those days were obliged to learn Welsh, and I knew many of them who spoke Welsh as well as I do. Since then the tendency for parents to speak English with their children has increased, and something has got into the heads of many young people which makes them think that there is something demeaning about speaking Welsh. Somehow ‘starch’ (pompousness) and the English language attract each other.

·················

(ORIGINAL SPELLING) Oddiar brofiad a chyda gofid y dywedaf am lawer o weinidogion yr Efengyl, mai hwy yw y gelynion creulonaf a welodd ein hiaith erioed. Llawer o honynt ddywedais, cofier - nid yr oll o honynt. Y mae Dic Shon Dafyddiaeth rhai o honynt yn anesboniadwy ac yn ffiaidd i mi.

(MODERN SPELLING) Oddiar brofiad a chyda gofid y dywedaf am lawer o weinidogion yr Efengyl, mai hwy yw y gelynion creulonaf a welodd ein hiaith erioed. Llawer ohonynt ddywedais, cofier - nid yr oll o honynt. Y mae Dic Siôn Dafyddiaeth rhai ohonynt yn anesboniadwy ac yn ffiaidd i mi.

From experience and with regret I say about many ministers of the Gospel that they are the ones who are the cruellest enemies that our language has ever seen. Many of them I said, mind you - not all of them. The ‘Dic Siôn Dafydd’ mentality of some of them I find inexplicable and repugnant.

(Dic Siôn Dafydd - Richard son of John son of David - is the name given to a Welshman who despises his language and who imitates the English. It was the name of a character in a poem by Jac Glanygors (John Jones, 1766-1821). Dic Siôn Dafydd left Wales and became a draper in London; his pomposity led him to claim that he had forgotten how to speak Welsh, and on a visit to his mother in Wales who spoke only Welsh he insisted on speaking English).

·················

(ORIGINAL SPELLING) Meddylier am wladwr cyffredin o Gymro wedi myned i’r weinidogaeth Gymreig, yn codi ei blant mewn anwybodaeth hollol o’r iaith y pregetha efe ei hun ynddi ar hyd ei fywyd. Neu, os nad ydynt yn anwybodus o honi, y maent yn rhy falch a ffroenuchel i’w harfer.

(MODERN SPELLING) Meddylier am wladwr cyffredin o Gymro wedi myned i’r weinidogaeth Gymreig, yn codi ei blant mewn anwybodaeth hollol o’r iaith y pregetha efe ei hun ynddi ar hyd ei fywyd. Neu, os nad ydynt yn anwybodus ohoni, y maent yn rhy falch a ffroenuchel i’w harfer.

Think of an ordinary Welshman from the country who becomes a Welsh (nonconformist) minister, bringing up his children in total ignorance of the language he himself preaches in throughout his life. Or if they are not ignorant of it, they’re too haughty and snooty to use it.

·················

(ORIGINAL SPELLING) Bum yn aros yn nhai y rhai hyn, a methais gael gair o Gymraeg o’u geneuau tra fum yno. Gwn y meddylient hwy yn uchel o’u Seisnigeiddiwch hyll, ond nis gallwn ond llai na dirmygu rhai ag yr oedd iaith Islwyn a Cheiriog, iaith Lloyd George a Tom Ellis, mor ddigyfrif ganddynt.

(MODERN SPELLING) Bûm yn aros yn nhai y rhai hyn, a methais gael gair o Gymraeg o’u geneuau tra fûm yno. Gwn y meddylient hwy yn uchel o’u Seisnigeiddiwch hyll, ond nis gallwn ond llai na dirmygu rhai ag yr oedd iaith Islwyn a Cheiriog, iaith Lloyd George a Tom Ellis, mor ddigyfrif ganddynt.

I’ve stayed in the houses of these people, and I failed to get them to speak a word of Welsh {"failed to get a word of Welsh from their mouths"} while I was there. I know they think highly of their idiotic Englishness, but I can’t help feeling contempt for those who hold the language of Islwyn and Ceiriog, the language of Lloyd George and Tom Ellis, in such scant regard {Islwyn (William Thomas, 1832-1878) and Ceiriog (John Ceiriog Hughes, 1832-1887) were poets; David Lloyd George (1863-1945) and Tom Ellis (1855-99) politicians}.

·················

(ORIGINAL SPELLING) Gallai y gweinidog Cymreig fod yn ffynonell o ddylanwad ac o nerth i’r iaith; ac felly mae mewn rhai amgylchiadau; ond mewn amgylchiadau ereill y mae yn angau i’n hiaith ac i bopeth sydd yn hardd o ran hyny. Meddylia ambell un fwy o lawer am allu siarad tipyn o Saesneg bratiog nag am achub eneidiau.

(MODERN SPELLING) Gallai y gweinidog Cymreig fod yn ffynhonnell o ddylanwad ac o nerth i’r iaith; ac felly mae mewn rhai amgylchiadau; ond mewn amgylchiadau eraill y mae yn angau i’n hiaith ac i bopeth sydd yn hardd o ran hynny. Meddylia ambell un fwy o lawer am allu siarad tipyn o Saesneg bratiog nag am achub eneidiau.

The Welsh minister could be a wellspring of influence and strength for the language; and so he is in some circumstances. But in other circumstances he is the death of our language and everything of beauty, as it happens. Some of them think much more about the ability to speak a bit of broken English than about saving souls.

·················

(ORIGINAL SPELLING) Nid wyf ond dyn tlawd, ond o gariad at fy ngwlad a’m hiaith, yr wyf yn barod i roddi pymtheg swllt o wobr am y ddrama neu y stori fer oreu, a lanwai golofn a haner neu ddwy golofn o’r Darian, yn gosod allan ynfydrwydd ‘Y gweinidog Dic-Shon-Dafyddol’. Yr unig amodau a roddaf yw fod y buddugol, a rhai ereill a fernir yn briodol - gyda chaniatad y Golygydd - i’w gyhoeddi yn y Darian. Anfoner hwy i fewn erbyn Chwefror y 1af, i ofal Golygydd y Darian. Efallai, erbyn hyny, y bydd y wobr wedi ychwanegu, neu ail wobr i’w rhoddi.

(MODERN SPELLING) Nid wyf ond dyn tlawd, ond o gariad at fy ngwlad a’m hiaith, yr wyf yn barod i roddi pymtheg swllt o wobr am y ddrama neu y stori fer orau, a lanwai golofn a hanner neu ddwy golofn o’r Darian, yn gosod allan ynfydrwydd ‘Y gweinidog Dic-Siôn-Dafyddol’. Yr unig amodau a roddaf yw fod y buddugol, a rhai eraill a fernir yn briodol - gyda chaniatâd y Golygydd - i’w gyhoeddi yn y Darian. Anfoner hwy i fewn erbyn Chwefror y 1af, i ofal Golygydd y Darian. Efallai, erbyn hynny, y bydd y wobr wedi ychwanegu, neu ail wobr i’w rhoddi.

I am only a poor man, but out of love for my country and my language, I am prepared to give a prize of fifteen shillings for the best play or short story which would fill a column and a half or two columns of the Darian {the shield - the short name of the newspaper Tarian y Gweithiwr from which this extract is taken, (the) shield (of) the worker}, exposing the stupidity of ‘the Dic Siôn Dafydd minister’. The only conditions I stipulate are that the winning piece, and others judged to be appropriate - are to be published, with the permission of the editor, in the Darian. Send tem in by February the first to the editior of the Darian. Maybe by then the prize will have increased, or there’ll be a second prize on offer.

·················

(ORIGINAL SPELLING) Nid y pethau wedi mynd mor bell eto, hyd yn od yn Merthyr a threfydd tebyg iddi, na ellid gydag ymdrech adenill i’n hiaith safle o anrhydedd a dylanwad. Un o’r ffyrdd mwyaf effeithiol i’r pwrpas hwn ydyw i’w charedigion ei siarad ym mhob lle, a rhoddi’r cynyg cyntaf iddi gyda phawb. Gwn am enghreifftiau o iaith yr aelwyd wedi newid o’r Saesneg i’r Gymraeg drwy ddyfodiad Cymro nad oedd arno gywilydd o iaith ei fam i aros yn mhlith y teulu.

(MODERN SPELLING) Nid y pethau wedi mynd mor bell eto, hyd yn oed yn Merthyr a threfydd tebyg iddi, na ellid gydag ymdrech adenill i’n hiaith safle o anrhydedd a dylanwad. Un o’r ffyrdd mwyaf effeithiol i’r pwrpas hwn ydyw i’w charedigion ei siarad ym mhob lle, a rhoddi’r cynnig cyntaf iddi gyda phawb. Gw^n am enghreifftiau o iaith yr aelwyd wedi newid o’r Saesneg i’r Gymraeg drwy ddyfodiad Cymro nad oedd arno gywilydd o iaith ei fam i aros ymhlith y teulu.

Things haven’t got to the point yet, even in Merthyr and towns like it, where with a bit of effort a postion of honour and influence can’t be regained for our language. One of the most effective ways with this aim in mind is for its supporters to speak it everywhere, and to try speaking it first with everybody. I know of examples where the language of the home has changed from English to Welsh with the arrival of a Welshman who was not ashamed of his mother tongue to stay with a family.

·················

(ORIGINAL SPELLING) Gallai llyfrwerthwyr a newyddiadurwyr hefyd wneud llawer. Y mae rhai o honynt yn gwneud llawer. Gresyn yw gweled ereill yn hollol esgeleusus o honi. Dipyn yn annyoddefol i Gymro gwladgar yw gweled yn aml, mewn lle hollol Gymreig, hysbysleni am bob math o bapyrau Seisnig, glan ac aflan, yn cael eu harddangos, tra nad oes na newyddiadur na llyfryn Cymreig o’r tufewn i’r siop.

(MODERN SPELLING) Gallai llyfrwerthwyr a newyddiadurwyr hefyd wneud llawer. Y mae rhai o honynt yn gwneud llawer. Gresyn yw gweled ereill yn hollol esgeleusus ohoni. Dipyn yn annioddefol i Gymro gwladgar yw gweled yn aml, mewn lle hollol Gymreig, hysbyslenni am bob math o bapurau Seisnig, glan ac aflan, yn cael eu harddangos, tra nad oes na newyddiadur na llyfryn Cymreig o’r tu fewn i’r siop.

Booksellers and newspaper sellers could also do a lot. Some of them are doing a lot. It’s a shame to see others being quite neglectful about it. It’s rather unbearable for a Welshman who loves his country to see often, in a place which is completely Welsh, adverts for all kinds of English papers, decent and indecent, on display, while there is not one newspaper or Welsh book inside the shop.

·················

(ORIGINAL SPELLING) Yn nghyd a’r dosbarthiadau a’r gwahanol gymdeithasau a gefnogant y Gymraeg, dylasai fod genym gymdeithas i gefnogi newyddiaduron a llenyddiaeth Gymraeg ym mhob ffurf, ac i ddyfeisio pob moddion posibl i’w dwyn i sylw. Tybed na thalai y ffordd i ni gael llyfrau ceiniog bychain, yn cynwys detholion o weithiau ein beirdd a llenorion goreu. Rhoddai ceiniogwerth o Ceiriog neu Daniel Owen flas i filoedd ar Lenyddiaeth Gymreig nas gwyddant efallai am eu henwau yn bresenol, a cheid to newydd o ddarllenwyr yn mhlith rhai na wariasant efallai geinog ar lyfr o’r blaen.

(MODERN SPELLING) Ynghyd a’r dosbarthiadau a’r gwahanol gymdeithasau a gefnogant y Gymraeg, dylasai fod gennym gymdeithas i gefnogi newyddiaduron a llenyddiaeth Gymraeg ym mhob ffurf, ac i ddyfeisio pob moddion posibl i’w dwyn i sylw. Tybed na thalai y ffordd i ni gael llyfrau ceiniog bychain, yn cynnwys detholion o weithiau ein beirdd a llenorion gorau. Rhoddai ceiniogwerth o Ceiriog neu Daniel Owen flas i filoedd ar Lenyddiaeth Gymreig nas gwyddant efallai am eu henwau yn bresenol, a cheid to newydd o ddarllenwyr ymhlith rhai na wariasant efallai geinog ar lyfr o’r blaen.

As well as the classes and the various societies which support the Welsh language, we ought to have a society to support Welsh-language newspapers and literature in every way, and to devise all types of means to bring them to the attention of people. I wonder whether it might be worth it for us to have little books for the price of a penny, with selections of the works of our best poets and prose writers. A pennyworth of Ceiriog or Daniel Owen would give thousands of people a taste of Welsh literature, people who perhaps don’t recognise these names at the present time, and there would be a new generation of readers among those who maybe never spent a penny on a book before {"who didn’t spend a penny on a book previously"}

·················

See also 0851k  (of Google kimkat0851k) Diarhebion Lleol (‘local proverbs’). Merthyrtudful, 1895

·····

http://www.bbc.co.uk/cymru

Cliciwch yma  ar gyfer - Click here for -

Y newyddion dyddiol yn Gymraeg gyda’r BBC!
The daily news in Welsh from the BBC!

Mae BBC Cymru Arlein yn darparu gwasanaeth cyflawn o newyddion Cymraeg dros y rhyngrwyd
BBC Cymru Arlein (Wales Online) provides full news coverage in Welsh via the Internet

Darllen y newyddion yn Gymraeg (papur newydd arlein y BBC)
Gwrando ar y newyddion yn Gymraeg (ffeiliau sain)
Edrych ar y newyddion yn Gymraeg (ffeiliau fideo o’r teledu yn Gymraeg - S4C)

Read the news in Welsh (the BBC online newspaper)
Listen to the news in Welsh (sound files)
Watch the news in Welsh (video files from S4C, the Welsh-language TV)

 

Ble’r wyf i? Yr ych chi’n ymwéld ag un o dudalennau’r Gwefan “CYMRU-CATALONIA”
On sóc?
Esteu visitant una pàgina de la Web “CYMRU-CATALONIA” (= Gal·les-Catalunya)
Weø(r) àm ai? Yùu àa(r) vízïting ø peij fròm dhø “CYMRU-CATALONIA” (= Weilz-Katølóuniø) Wéb-sait
Where am I?
You are visiting a page from the “CYMRU-CATALONIA” (= Wales-Catalonia) Website

CYMRU-CATALONIA

ffeil: merth01.doc

 

hit counter script
Edrychwch ar fy Ystadegau / Mireu les estadístiques / View My Stats